นาฏยศัพท์

ผู้สอน ครจู นั ทพร เมฆจนั ทร์ กล่มุ สาระการเรยี นรศู้ ลิ ปะ โรงเรยี นรัตนโกสินทรส์ มโภชบวรนิเวศศาลายา ในพระสงั ฆราชปู ถัมภ์



เปน็ คาเฉพาะท่ใี ช้ในวงการนาฏศลิ ปไ์ ทย



ศพั ทเ์ สรมิ : ศพั ท์ทใี่ ชเ้ รียกเพ่ือปรับปรงุ ท่าให้ถูกต้อง ศพั ท์เสอื่ ม : ศัพทท์ ่ใี ช้เรียกชอ่ื ท่าราทไ่ี ม่ถกู ตอ้ ง



นาฏยศัพท์ สามารถแบง่ ได้ตามลักษณะ นาฏยศัพทส์ ่วนศรี ษะ การเคล่อื นไหว สว่ นต่างๆของรา่ งกาย ตงั้ แตศ่ ีรษะจรดปลายเทา้ ซ่งึ จาแนกไดด้ งั นี้ นาฏยศัพทส์ ว่ นมือและแขน นาฏยศัพทส์ ่วนลาตัว นาฏยศัพทส์ ว่ นเท้าและขา

เอียง คอื การเอียงศรี ษะ ตอ้ งกลมกลืนกับไหล่และลาตวั ให้ เป็นเส้นโคง้ ถา้ เอยี งซ้ายให้หนา้ เบอื นทางขวาเลก็ นอ้ ย ถา้ เอียงขวา ให้หนา้ เบอื นทางซา้ ยเลก็ นอ้ ย ลกั คอ คอื การเอยี งคนละขา้ งกับไหลท่ ่กี ดลง ถ้าเอยี งซ้ายให้ กดไหล่ขวา ถา้ เอยี งขวาใหก้ ดไหลซ่ ้าย กดคาง คือ ไมเ่ ชิดหน้าหรือเงยหนา้ มากเกนิ ไป

ต้งั วง ลกั ษณะการนานว้ิ ทัง้ 4 เรียงชิดติดกนั และกรีดออก น้วิ หัวแม่มอื หกั เขา้ หาฝา่ มือเล็กนอ้ ย ทอดแขนให้ เป็นลกั ษณะโค้ง และงอขอ้ ศอกเล็กนอ้ ย

ต้งั วง ประกอบดว้ ย

จบี การใช้นิ้วหวั แมม่ ือมาจรดข้อที่ 1 ของน้ิวชี้ นว้ิ ทั้ง 3 ทเี่ หลอื เหยยี ดตรงกรีดออก ลกั ษณะคล้ายใบพัด และจะต้องหักข้อมือเขา้ หาลาแขนเสมอ วิธีการปฏบิ ตั ิท่าจีบ



นาฏยศพั ท์ส่วนลาตัว ������ทรงตวั คือ การยืนใหน้ ิ่ง เปน็ การใช้ลาตวั ตั้งแต่ศรี ษะ ตลอดถึงปลายเทา้ ในทา่ ท่ีสวยงาม ไม่เอนไปทางใดทางหนึ่งขณะทย่ี นื ������ เผน่ ตัว คอื กิริยาอาการทรงตัวชนิดหน่งึ มาจากท่ากา้ วเทา้ แลว้ สง่ ตวั ขึ้น โดยการยกเข่าตงึ เท้าหนงึ่ ยืนรบั น้าหนกั อีกเท้าหนง่ึ อยู่ข้างๆ ������ ตงึ ไหล่ คือ การราหลงั ตงึ หรือดันหลังข้นึ ไมป่ ลอ่ ยให้หลงั คอ่ ม ������ กดไหล่ คือ กิรยิ ากดไหลโ่ นม้ ตวั ไปข้างใดขา้ งหนึ่ง ทาพรอ้ มกับการเอยี งศีรษะ กดลงเฉพาะ ไหล่ ไมใ่ หต้ ะโพกเอยี งไปด้วย ������ ตไี หล่ คอื กดไหลแ่ ล้วบดิ ไหล่ ข้างทกี่ ดมาขา้ งหน้า ������ ยกั ตวั คือ กิริยาของลาตวั สว่ นเกลียวหนา้ ยักขน้ึ ลง ไหล่จะข้นึ ลงตามไปด้วย แตต่ ะโพกอยู่ คงที่ และลักคอดว้ ย ������ ตงึ เอว คือ กริ ยิ าของเอวดา้ นหลงั ตง้ั ข้นึ ตรงไมห่ ย่อนตัว

������เหล่ียม คือ กิริยาของเข่าท่ีแบะห่างกัน เม่ือก้าวเท้าพระต้องกันเข่า ให้เหล่ียมกว้าง ส่วนนางกา้ วขา้ งตอ้ งหลบเขา่ ไม่ใหม้ ีเหล่ยี ม ������ จรดเท้า คือ อาการของเท้าข้างใดข้างหน่ึงที่วางอยู่ข้างหน้า น้าหนักตัวจะอยู่ท่ีเท้าหลัง เทา้ หนา้ จะใช้เพียงปลายจมกู เทา้ แตะเบาๆไว้กบั พ้นื (จมูกเท้าคือบริเวณเนือ้ โคนนวิ้ เทา้ ) ������ แตะเท้า คือ การใช้ส่วนของจมูกเท้า แตะพ้ืน แล้วว่ิงหรือก้าว ขณะท่ีก้าว ส่วนอื่นๆ ของเทา้ ถึงพื้นด้วย ������ ซอยเท้า คือ กิริยาท่ีวางเท้าท้ังสองให้เสมอกัน แล้วยกส้นเท้าข้ึน ย่อเข่าลงเล็กน้อย แลว้ ยา่ ดว้ ยปลายเทา้ ท้ังสองข้างสลบั กัน การซอยเทา้ เรยี กอกี อยา่ งหนึ่งวา่ การเก็บเทา้ ������ ขย่ันเท้า คือ กิริยาเหมือนซอยเท้า ต่างกันท่ีขย่ันต้องไขว้เท้า แล้วทากิริยาเหมือนซอย เทา้ ถ้าขย่ันเคลอ่ื นทีไ่ ปทางขวากใ็ หเ้ ท้าซ้ายอยูห่ น้า ถ้าขยัน่ เคลือ่ นที่ไปทางซา้ ยกใ็ หเ้ ท้าขวาอยู่หน้า

������ ประเท้า คือ อาการทสี่ ืบเน่ืองจากการจรดเทา้ โดยยกจมกู เทา้ ข้นึ ใช้ส้นเท้าวางกบั พืน้ ย่อเข่าลงพร้อมทง้ั แตะจมกู เท้าลงกับพน้ื แล้วยกเท้าขน้ึ ������ ยกเทา้ คือ การยกเทา้ ขนึ้ ไวข้ า้ งหน้า เชดิ ปลายเท้าใหต้ ึง หกั ข้อเท้าเข้าหาลาขา ตวั พระ กนั เขา่ ออกไปข้างๆ ส่วนสูง ระดบั เขา่ ข้างท่ียนื ตัวนางไม่ตอ้ งกนั เข่า สว่ นสงู อย่ตู ่ากว่าเข่าขา้ งทยี่ นื ชักส้น เท้าและเชดิ ปลายน้ิว ������ กา้ วหน้า คือ การวางฝา่ เทา้ ลงบนพ้นื ข้างหน้า โดยวางส้นเท้าลงก่อน ตัวพระจะกา้ วเฉียง ไปขา้ งๆตัวเล็กน้อย เฉยี งปลายเท้าไปทางน้ิวกอ้ ย กันเข่าแบะให้ไดเ้ หลย่ี ม สว่ นตัวนางวางเทา้ ไปขา้ งหนา้ ไม่ต้องกนั เขา่ ปลายเท้าเฉียงไปทางน้ิวก้อยเล็กน้อย ������ ก้าวขา้ ง คือ การวางเทา้ ไปข้างๆตัว ปลายเท้าเฉยี งไปทางนิ้วกอ้ ยมาก ตัวนางตอ้ งหลบ เขา่ ตามไปด้วย ������ กา้ วไขว้ คอื การกา้ วเท้าคลา้ ยเทา้ หนา้ แต่ไขว้เท้าให้มากกวา่ การกา้ วหนา้ ลักษณะก้าวไขวน้ ี้ ตวั นางนยิ มใช้

������ กระทุ้ง คือ การกระแทกจมกู เทา้ ทอ่ี ยู่ดา้ นหลงั ครั้งหนงึ่ กอ่ นแลว้ กระดกเท้า โดยยก เทา้ ที่กระแทกไปด้านหลัง ������ กระดกหลงั คือ กระทุง้ เทา้ และถีบเขา่ ไปขา้ งหลังมากๆ ให้เข่าทง้ั สองขา้ งแยกห่าง จากกัน ให้สน้ เทา้ ชิดก้นมากทส่ี ดุ หกั ปลายเทา้ ลง ย่อเข่าทย่ี นื ลงให้มาก ������ กระดกเส้ยี ว คล้ายกระดกหลัง แตเ่ บ่ยี งขามาข้างๆและไมต่ อ้ งกระทงุ้ เทา้ มักทา ต่อเนื่องจากการกา้ วขา้ ง หรือทา่ นง่ั กระดกเท้า ������ การถัดเทา้ คอื การวางเทา้ ใดเทา้ หนึง่ ไวข้ ้างหลงั ด้วยจมูกเท้า เพอื่ ยันรบั น้าหนกั และ เปิดสน้ เท้าหลงั ส่วนอกี เทา้ หนึง่ วางไวข้ ้างหนา้ เต็มเทา้ โดยวางไขวเ้ ทา้ กบั เท้าหลัง ให้ปลายนิ้วเฉยี งไป ขา้ งหนา้ เล็กนอ้ ย แลว้ ถดั จมกู เทา้ ทีอ่ ยู่ขา้ งหน้าไปกบั พื้น ใหป้ ลายนวิ้ ขา้ งหน้าท้งั หา้ เชิดขนึ้ เปิดส้นเท้า แล้วยกสน้ เทา้ ขน้ึ เล็กนอ้ ย กลบั มาวางไขว้ไว้ขา้ งหน้าตามเดิม ������ การวางส้น คือ การใช้ส้นเท้าวางแตะพ้นื โดยเปิดปลายเทา้ ขน้ึ ใกล้กบั เท้าอีกข้างหนงึ่ ซง่ึ วางเตม็ เทา้ โดยหักขอ้ เทา้ ขึน้

❓นักเรียนเรยี นรู้นาฏยศัพท์ กนั มาแลว้ เพ่ือความเขา้ ใจมากยิง่ ขน้ึ เรามาทดสอบกันหน่อยนะคะ������

เก่งทุกๆคนเลยค่ะ������ แลว้ เรามาเจอกนั ใหม่ในบทเรยี นออนไลน์ คลปิ หนา้ นะคะ สวสั ดคี ะ่