กาดกองต้า

ประวัติความเป็นมา \"กาดกองต้า\" ประวัตคิ วามเป็นมาของย่านการค้าทีร่ ุ่งเรืองในอดีต ตลาดจีน ย้อนอดตี ตลาดจนี ลาปาง ลาปางในอดีตเคย เป็นศนู ย์กลางการตา้ ทางนาท่ีรงุ่ เรือง เปน็ เมืองท่าทสี่ าคัญเชือ่ มตอ่ ศูนย์กลางการคา้ เมืองปากนาโพ (นครสวรรค)์ กับภาคเหนือตอนบน เปน็ แหลง่ กระจายสนิ ค้าเข้าออก แหล่งชมุ ชนเศรษฐกจิ ที่รุง่ เรืองว่า ตลาดจนี หรือ ตลาดเก่า แม่นาวงั เปน็ เส้นแม่นาสายสาคัญของประวัติศาสตร์ เป็นท่าล่องซงุ ไม้สักของคนตา่ งชาติที่ได้รับสัมมปทานทา กิจการปา่ ไมท้ ารายได้มากมาย เปน็ แหล่งสะสมทุนหลกั ของพอ่ ค้าในลาปาง อดตี การคมนาคมไมส่ ะดวก การทามา หากินของคนชาวลาปางอยู่ในระบบเศรษฐกจิ เพื่อยงั ชพี มกี ารผลติ เพ่ือเลียงตัวเอง ผลผลิตสว่ นใหญ่เป้นพืชไร่ ผลผลติ จากปา่ การคา้ ระหวา่ งเมอื งในเขตภาคเหนอื ดว้ ยกันเปน็ การคา้ โดย พ่อค้าววั ตา่ ง ซ่งึ เปน็ ชาวไรช่ าวนาใน หมูบ่ ้านรวบรวมผลผลิต เช่น เมีย่ ง ยาเส้น ครัง่ ของป่า ฯลฯ ขายใหแ้ ก่พ่อค้า ในเมือง ขากลบั นาสินค้าท่ีต้องการ มาขายในหม่บู ้าน เชน่ เกลอื เครอื่ งเหลก็ ปลาแห้ง ฯลฯ การค้าทางไกลทางบกเปน็ การคา้ ระหวา่ งเมืองไกลชายแดน เชน่ พมา่ ยนู นาน รัฐฉาน เมอื งมะละแหมง่ และ เชยี งตุง สว่ นใหญ่ เปน็ พอ่ ค้าพนื เมือง ทงั พม่า ไทยใหญ่ และจนี ฮ้อ มีพ่อค้าวัวต่างพนื เมืองบา้ ง พ่อคา้ วัวตา่ งส่วo ใหญ่ เป็นการค้าเชื่อมระหวา่ ง ลาปาง พะเยา เชียงราย นา่ น แพร่ และอตุ รดติ ถ์ การคา้ ทางบกดังกล่าวเริ่มตงั แต่ ประมาณปี พ.ศ. 2372 เปน็ ต้นมา ตอ่ มาเมอ่ื ประมาณปี พ.ศ. 2420 เสน้ ทางการคา้ ไดเ้ ปล่ยี นจาก ทางบาเปน็ การค้าระหว่างกรงุ เทพฯเชียงใหม่ มศี ูนย์กลางการคา้ อยู่ที่เมืองปากนาโพ เน่ืองจากการทาปา่ ไมส้ ักส่งออก เปลี่ยน จากเสน้ ทางแมน่ าสาละวนิ มาเปน็ แมน่ าเจา้ พระยา (ปงิ วงั ยม นา่ น) เสน้ ทางบกค่อย ๆ ลดความสาคญั ลงไป แมน่ าวงั จึงเปน็ แมน่ าสายประวัตศิ าสตร์ การล่องซุงไมส้ ักออกจากลาปางเพ่อื รวมกันทป่ี ากนาโพผูกเป็นแพซุงลอ่ งสู่ กรงุ เทพฯ อย่างตอ่ เน่ืองหลายสบิ ปขี องบริษทั ทาไม้ฝร่ัง การกอ่ ตัวของชมุ ชนตลาดจนี ลาปางเปน็ เมืองเกา่ แก่ท่ีมีความเปน็ มามากกว่าพนั ปี นอกจากคนเมืองยงั มคี น ไทลือ อพยพมาจากเมืองเชยี งแสน พม่ามาทาป่าไมแ้ ละคา้ ขาย ชาวองั กฤษไดส้ ัมปทานป่าไม้ ขมุมารบั จา้ งแรงงาน ส่วนใหญ่จะมารวมตัวอยู่บริเวณ ตลาดจีนเพราะเปน็ แหลง่ จอดทา่ เรือ เนอ่ื งจากสภาพภมู ิประเทศบริเวณแม่นาวังมี เกาะกลางแมน่ า (ที่ตังบรเิ วณวดั เกาะในปัจจบุ ัน) กนั แบ่งแมน่ าวังออกเป็นสองสาย ดา้ นทตี่ ิดตอ่ กบั ฝ่ังชุมชนตลาด จนี เปน็ ช่องแคบและตืนเหมาะเปน็ ฯท่ีจอดเรอื จงั กลายเป้ฯแหล่งชุมชนมีคนมาขนถ่ายสนิ ค้าขนึ ลง ยงั เปน็ ท่จี อด กองคาราวาน (กองเกวียน)จากตา่ งแดนมาจอดเพื่อรอรับสินค้านาไปขายอีกต่อหน่งึ ประการสาคัญเป้ฯท่านา รวบรวมซงุ จากป่าไม้ต่าง ๆ เพ่ือนาล่องปากนาโพต่อไป จากปัจจยั ดงั กล่าว ตลาดจนี เดมิ เป็นทา่ จอดเรือขนถ่าย สินค้าและเปน็ ทา่ ลอ่ งซุงพ่อค้าสว่ นใหญ่ จะขนึ ล่องกบั เรือ อาศยั เพงิ ปลูกคา้ ขายและนอนพกั ช่วั คราว บริเวณนีเปน็ ท่ีตัง สานักงานปา่ ไมบ้ ริษัทตะวันตกตา่ ง ๆ ชาวพม่าที่เป็นเฮดแมนต้องทาการควบคุมการลอ่ งซุง ดแู ลกิจการจังมี การปลกู สร้างอาคารขขึนมาเพ่อื เปน็ สานักงานเป็นทอ่ี ยู่อาศยั ของตนเอง และใช้เป็นทพี่ ักอาศยั รับรองตวั แทน บริษัททาไม้ของชาวตา่ งชาติมาตรวจงานปา่ ไม้ พร้อมกบั ต้องอานวยความสะดวกมีสนิ ค้าฝร่ังต่าง ๆ ขายให้ จึงเป็น แหลง่ การค้าขายในตวั มันเอง ชว่ งแรก ๆ พอ่ คา้ มักจะเป็นชาวไทใหญ่ พมา่ เงยี ว และพ่อค้าววั ต่าง ซึ่งมีฐานะจาก การทางานให้บริษทั ป่าไม้ฝร่งั พร้อมกบการคา้ ขาย ตอ่ มาเมื่อการคมนาคมทางนาเรม่ิ มคี วามสาคัญพ่อค้าคนจนี เรมิ่

เดินทางเขา้ มาพร้อมเรือสินค้า เป็นกลุ ีรบั จา้ ง มาพบทาเลท่เี หมาะ ประกอบกับความขยันขนั แข็ง มีหวั การค้าท่ี ดีกวา่ จึงเริ่มเขา้ ครอบงา มบี ทบาททางการค้า แย่งเบยี ดเบยี นชาวไทใหญ่ พม่าออกไปจากตลาดการคา้ พ่อค้าจนี ส่วนใหญเ่ ป็นคนเชอื สายจีนไหหลาและจีนแคระนยิ มถกั ผมเปยี ยาวเปน็ คนจีนอพยพจากจีน แผน่ ดนิ ใหญ่เมื่อมีชอ่ งทางทามาหากินได้ชกั ชวนกันมาอยมู่ ากขึน และครอบงาคนพืนเมืองตังเดมิ เกอื บหมด มองไป ทางไหนกม็ ีแต่คนจนี ทาการค้าขายจึงเรียกวา่ ตลาดจนี หรือเปล่ียนเปน็ ตลาดเก่า สมัยนิยมไทยรัฐบาลจอมพล ป. พบิ ลู สงคราม เป็น ยคุ ทองของชาวจีนอีกครัง เมื่อบทบาททางการเดนิ ทางรถไฟมาถึงลาปางครงั แรก เมอ่ื 1 เมษายน 2459 เป็นการเปิดด่านเชอ่ื มระหวา่ งลาปางกบั เมืองเหนือผนวกควบกบั สว่ นกลางกรงุ เทพฯเปน็ ผลกระทบ ต่อสังคามเศาษฐกิจวถิ ีชีวิตของคนลาปางทีเ่ ปล่ียนแปลง ไปอยา่ งมากและตอ่ เนื่องจวบจนปัจจุบนั กาดกองตา้ ย้อน อดีตตลาดจีนลาปาง ลาปางในอดีตเคยเป็นศูนยก์ ลางการต้าทางนาที่รุ่งเรือง เป็นเมืองท่าที่สาคญั เช่ือมตอ่ ศนู ย์กลางการคา้ เมืองปากนาโพ (นครสวรรค์) กบั ภาคเหนือตอนบน เปน็ แหลง่ กระจายสินค้าเข้าออก แหล่งชมุ ชน เศรษฐกิจทีร่ งุ่ เรืองว่า ตลาดจีนหรือ ตลาดเกา่ แม่นาวังเปน็ เสน้ แม่นาสายสาคัญของประวัตศิ าสตร์ เป็นทา่ ล่องซุง ไมส้ กั ของคนตา่ งชาติทีไ่ ดร้ บั สัมมปทานทากจิ การปา่ ไม้ทารายได้มากมายเปน็ แหล่งสะสม ทนุ หลกั ของพ่อค้าใน ลาปางอดตี การคมนาคมไมส่ ะดวก การทามาหากนิ ของคนชาวลาปางอยู่ในระบบเศรษฐกิจเพอ่ื ยังชีพ มกี ารผลิต เพื่อเลยี งตัวเอง ผลผลิตสว่ นใหญ่เปน้ พชื ไร่ ผลผลิตจากปา่ การค้าระหว่างเมืองในเขตภาคเหนือด้วยกันเป็นการค้า โดย พ่อคา้ วัวตา่ ง ซ่ึงเปน็ ชาวไร่ชาวนาในหมบู่ า้ นรวบรวมผลผลิต เช่น เมี่ยง ยาเสน้ คร่ัง ของป่า ฯลฯ ขายให้แก่ พอ่ คา้ ในเมือง ขากลบั นาสนิ ค้าทตี่ ้องการมาขายในหมู่บา้ น เช่น เกลอื เครือ่ ง เหล็ก ปลาแห้ง ฯลฯ การค้าทางไกลทางบกเป็นการคา้ ระหวา่ งเมืองไกลชายแดน เชน่ พมา่ ยูนนาน รฐั ฉาน เมอื งมะละแหม่ง และ เชียงตงุ ส่วนใหญ่เป็นพอ่ ค้าพืนเมอื ง ทังพม่า ไทยใหญ่ และจีนฮ้อ มีพอ่ คา้ วัวต่างพนื เมืองบา้ ง พ่อค้าววั ต่างสว่ น ใหญเ่ ป็นการค้าเชอ่ื มระหวา่ ง ลาปาง พะเยา เชียงราย นา่ น แพร่ และอตุ รดิตถ์ การคา้ ทางบกดงั กล่าวเริม่ ตงั แต่ ประมาณปี พ.ศ. 2372 เป็นต้นมา ตอ่ มาเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2420 เสน้ ทางการคา้ ไดเ้ ปลยี่ นจากทางบา เปน็ การคา้ ระหวา่ งกรงุ เทพฯ เชียงใหม่ มศี ูนย์กลางการคา้ อยทู่ ีเ่ มอื งปากนาโพ เนื่องจาก การทาป่าไมส้ ักสง่ ออก เปลย่ี นจากเส้นทางแม่นาสาละวนิ มาเปน็ แม่นาเจา้ พระยา (ปิง วงั ยม นา่ น) เส้นทางบกค่อย ๆ ลดความสาคัญลง ไป แมน่ าวงั กลายเปน็ แม่นาสายประวตั ศิ าสตร์ การล่องซุงไมส้ ักออกจากลาปางเพอ่ื รวมกันทีป่ ากนาโพผูกเป็นแพ ซุงลอ่ งส่กู รุงเทพฯ อย่างต่อเน่ืองหลายสบิ ปีของบริษัททาไม้ฝรงั่ เมอ่ื ทางรถไฟสายเหนือมาถงึ ลาปางและขยาย ต่อไปถงึ เชยี งใหมเ่ มือ่ พ.ศ. 2464 การคมนาคมทางบกสะดวกขึน ทางนาค่อย ๆ ลดบทบาทหมดความสาคญั ลง ตามลาดบั เปน็ เหตใุ ห้แหล่งชุมชนการคา้ ย่อย ๆ ย้ายไปบรเิ วณสถานรี ถไฟลาปาง สบตุ๋ย ในเวลาตอ่ มาประจวบ กบั การเกิดสงครามโลกครงั ที่ 2 กองทพั ญีป่ ุน่ เข้ายึดลาปาง เพ่ือเปน็ ทางผา่ นไปพมา่ เขา้ ยึดบรเิ วณตา่ ง ๆ โดยเฉพาะ ย่านการค้าตลาดจนี ด้วยเหตุตอ้ งการยดึ ยุทธปัจจัยทาใหห้ ้างสรรพสนิ คา้ ร้านคา้ ในชมุ ชนตลาดจีนของคนเชือสาย จนี พม่า และฝรัง่ ต้องอพยพ หนภี ยั สงคราม การไม้ตอ้ งยตุ ิลงโดยปริยาย ชุมชนตลาดจีนจากเดมิ เป็นแหล่ง ศูนยก์ ลาง การคา้ ทางเรอื ทเ่ี จริญค่อย ๆ ลดบทบาททางการค้าและกลายมาเปน็ แหลง่ ที่อยู่อาศัยในปัจจบุ ัน