วิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต

2. การรักษาดุลยภาพของเกลือแร่ การขบั ถ่ายของเหลวออกจากร่างกายทางปัสสาวะ นอกจากน้าแลว้ ยงั มีเกลือแร่ผา่ นออกไปดว้ ย ในสตั วน์ ้าบางชนิด เช่น ปลานา้ จืด ซ่ึงอาศยั อยใู่ นนา้ ที่ มคี วามเข้มข้นต่ากวา่ ความเขม้ ขน้ ของเลือดปลา ดงั น้นั น้าจากภายนอกจึงเขา้ สู่ตวั ปลาไดต้ ลอดเวลา โดยกระบวนการ “ออสโมซิส (Osmosis)”

ในปลากระดูกอ่อนท่ีอยใู่ นทะเล เช่น ปลาฉลาม จะสะสมเกลือแร่ที่เป็นยเู รียไวใ้ นเลือด จนทาใหเ้ ลือดและของเหลวในร่างกายมีความเขม้ ขน้ กวา่ น้าทะเล ดงั น้นั น้าภายนอกจึงออสโมซิส เขา้ สู่ร่างกายและขบั น้าปัสสาวะท่ีเจือจางกวา่ ออกจากตวั ส่วนเกลือแร่ท่ีมีมากเกินพอจะถูกขบั ออก ทางหลอดไต นา้ เข้าโดยการออสโมซิส ต่อมขบั เกลือ ดื่มนา้ ทะเล เหงือกสะสมยูเรีย ปัสสาวะเจือจาง

ปลาบางพวกที่มีการปรับตวั และมีววิ ฒั นาการเกี่ยวกบั ต่อมเกลือดี (Salt Gland) จึงสามารถ อยไู่ ดท้ ้งั น้าจืด น้ากร่อย และน้าทะเล หรือในสตั วท์ ่ีหากินกบั ทะเลแต่ไดอ้ ยใู่ นทะล จะมีต่อมขจดั เกลือ (Rectal Gland) ออกจากร่างกาย เช่น นกทะเลต่าง ๆ เป็นตน้

3. การรักษาดุลยภาพของกรด-เบส โดยเฉพาะการยอ่ ยอาหาร ภายในปากจะตอ้ งอยใู่ น สภาวะที่เป็นเบสจึงจะทาการยอ่ ยได้ ส่วนการย่อยอาหารในกระเพาะอาหารจะอยใู่ นสภาวะที่เป็น กรด หากสภาพของกรดเปล่ียนไป การยอ่ ยโปรตีนในกระเพาะอาหารกจ็ ะไม่เกิดข้ึน นอกจากน้ียงั มี การหายใจอีกดว้ ย ร่างกายจะตอ้ งมีการควบคุมปริมาณของแก๊สออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ ใหเ้ หมาะสม กระเพาะอาหาร หลอดอาหาร (เป็ นกรด) ลาไส้ เลก็ รอยพบั (เบส)

4. การรักษาดุลยภาพของระบบนิเวศ การอยรู่ อดของสิ่งมีชีวติ ข้ึนอยกู่ บั ระดบั สมดุลของ การหมุนเวยี นระหวา่ งพลงั งานและสสารต่าง ๆ ในธรรมชาติ ซ่ึงมีอิทธิพลต่ออตั ราการอยรู่ อดและ จานวนชนิดของประชากรในธรรมชาติ จากการศึกษาการถ่ายเทพลงั งานในรูปของห่วงโซ่อาหาร และสายใยอาหาร จะเห็นวา่ สิ่งเหล่าน้ีทาใหร้ ะบบนิเวศอยใู่ นภาวะสมดุลได้

ระบบนิเวศ (Ecosystem) หมายถึง ระบบความสมั พนั ธ์ของสิ่งมีชีวติ ในแหล่งที่อยใู่ ด แหล่งหน่ึง มีท้งั ความสมั พนั ธข์ องส่ิงมีชีวติ กบั ส่ิงมีชีวติ และความสมั พนั ธข์ องส่ิงมีชีวติ และ สิ่งไม่มีชีวติ กลุ่มสิ่งมชี ีวติ (Community) หมายถึง บรรดาส่ิงมีชีวติ หลาย ๆ ชนิดที่มากกวา่ 1 ชนิดข้ึน ไปอาศยั อยรู่ วมกนั สมาชิกแต่ละหน่วยมีความสมั พนั ธก์ นั โดยตรงหรือโดยออ้ ม และต่างกม็ ี ความสาคญั ต่อกลุ่มส่ิงมีชีวติ ตามบทบาทและหนา้ ที่ของตวั เอง แหล่งทอ่ี ยู่อาศัย (Habitat) หมายถึง บริเวณหรือสถานที่ท่ีกลุ่มสิ่งมีชีวติ อาศยั อยู่ ซ่ึงจะมี สภาพแวดลอ้ มของแหล่งท่ีอยแู่ ตกต่างกนั ไป

ประเภทของระบบนิเวศ จาแนกออกเป็น 2 ระบบใหญ่ ๆ ดงั น้ี .... 1. ระบบนิเวศตามธรรมชาติ มีดงั น้ี ...... 1.1 ระบบนิเวศบนบก (Terrestrial Ecosystem) เป็นระบบนิเวศท่ีมีการ เปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอ้ มคอ่ นขา้ งมาก ทาใหส้ ิ่งมีชีวติ ตอ้ งมีการปรับตวั อยา่ งมาก สภาพแวดลอ้ มท่ีเปล่ียนแปลงมาก ไดแ้ ก่ ความช้ืน อุณหภูมิ อากาศในดิน และแร่ธาตุ ในดิน 1.2 ระบบนิเวศนา้ จืด (Freshwaterl Ecosystem) เป็นแหล่งทรัพยากรที่หาไดง้ ่าย และสะดวกต่อมนุษยท์ ่ีจะนามาใชใ้ นชีวิตประจาวนั 1.3 ระบบนิเวศนา้ เคม็ (Marine Ecosystem) เป็นระบบนิเวศที่มีขนาดใหญ่ มี ลกั ษณะเฉพาะตวั ท่ีแตกต่างจากระบบนิเวศอ่ืน ๆ คือมีอาณาเขตกวา้ งใหญ่ไพศาล เช่ือมต่อกนั ตลอด มีความเคม็ มีน้าข้ึนน้าลง มีคลื่น มีความลึก และมีกระแสน้า

สังคมของสิ่งมชี ีวติ ในทะเล แบ่งออกเป็น 4 บริเวณใหญ่ ๆ ดงั น้ี ..... 1. บริเวณชายหาด (Sandy Beach) เป็นบริเวณที่มีการ เปลี่ยนแปลงสภาพทางกายภาพท่ีรุนแรงมาก บางบริเวณจะมี ท่ีหลบภยั นอ้ ยมาก ส่ิงมีชีวติ บริเวณน้ีจึงตอ้ มีการปรับตวั เพือ่ ความอยรู่ อด 2. บริเวณโขดหิน (Rock Shore) เป็นบริเวณท่ีพ้นื ผวิ ส่วน ใหญ่เป็นหินแขง็ และสูง ๆ ต่า ๆ สิ่งมีชีวติ ท่ีอาศยั อยบู่ ริเวณน้ี จะทนความแหง้ แลง้ ไดด้ ี

3. บริเวณแนวปะการัง (Coral Reef) เป็นบริเวณที่พบ ทว่ั ไปตามชายฝั่งทะเลเขตร้อนและอบอุ่น แนวหินปะการัง เป็นบริเวณท่ีเหมาะสมต่อการหาอาหาร การหลบซ่อนตวั การ ผสมพนั ธุ์ และการเล้ียวตวั อ่อนของสตั วท์ ะเลหลาย ๆ ชนิดอีก ดว้ ย 4. บริเวณป่ าชานเลน (Mangrove Forest) เป็นบริเวณที่ อุดมสมบูรณ์ท่ีจะเป็นท่ีอาศยั ของตวั อ่อนของสตั วน์ ้า จึงเป็น แหล่งอนุบาลตวั อ่อนของสตั วน์ ้าท่ีสาคญั ท่ีสุดแห่งหน่ึง และมี คุณค่าทางทรัพยากรสตั วน์ ้าและพนั ธุ์ไม้

2. ระบบนิเวศทม่ี นุษย์สร้างขนึ้ เช่น ชุมชนเมือง หมู่บา้ น นิคมอุตสาหกรรม แหล่ง เกษตรกรรม สวน ไร่นา ฯลฯ หรือระบบนิเวศจาลอง เช่น ตูป้ ลา อ่างเล้ียงปลา สวนหยอ่ ม ฯลฯ

ความสัมพนั ธ์ของส่ิงมชี ีวติ ในระบบนิเวศ มี 2 ลกั ษณะดงั น้ี .... 1. ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั สภาพแวดล้อมทางกายภาพ 1.1 แสงสว่าง พืชเป็นกลุ่มสิ่งมีชีวติ ท่ีรับพลงั งาน แสงอาทิตยส์ าหรับสงั เคราะห์แสง สตั วห์ ลาย ๆ ชนิดกม็ ี ความตอ้ งการแสงที่แตกต่างกนั ออกไป เช่น ตวั อ่อนของ ดว้ งที่มกั จะอาศยั อยใู่ นที่ที่มีแสงนอ้ ย หรือเราสามารถพบ ส่ิงมีชีวติ บางชนิดบริเวณผวิ น้าไดม้ ากกวา่ บริเวณน้าลึกที่ แสงส่องลงไปไม่ถึง เป็นตน้ 1.2 อุณหภูมิ บริเวณท่ีมีอุณหภูมิต่ามากหรือสูงมาก เกินไปจะมีส่ิงมีชีวติ อยนู่ อ้ ยหรืออาจไม่มีเลย เช่น แถบข้วั โลก อุณหภูมิบนภาคพ้นื ดินจะมีความแปรปรวนกวา่ อุณหภูมิในแหล่งน้า จึงมีผลทาใหส้ ิ่งมีชีวติ อาศยั อยบู่ น ภาคพ้นื ดินมีวธิ ีการปรับตวั ที่หลากหลาย

1.3 แร่ธาตุและแก๊ส ปริมาณแร่ธาตุในบริเวณต่าง ๆ ของ โลกจะแตกต่างกนั ไป เช่น ในอากาศจะมีธาตุต่าง ๆ ใน สภาพท่ีเป็นแก๊ส ไดแ้ ก่ ออกซิเจน ซ่ึงจาเป็นในการหายใจ ของสิ่งมีชีวติ ส่วนใหญ่ คาร์บอนในรูปแก๊ส คาร์บอนไดออกไซดท์ ี่พชื นาไปสงั เคราะห์แสง 1.4 ความเป็ นกรด-เบสของดนิ และนา้ แร่ธาตุที่ละลาย ปะปนอยใู่ นดินและแหล่งน้าธรรมชาติจะมีผลต่อความเป็น กรด-เบส สิ่งมีชีวติ แต่ละชนิดจาเป็นตอ้ งอาศยั อยใู่ นแหล่ที่มี สภาพความเป็นกรด-เบสที่เหมาะสม จึงจะสามารถเติบโต และดารงชีวติ อยไู่ ด้

1.5 ความชื้น ความช้ืนในบรรยากาศจะเปลี่ยนแปลงไป ตามฤดูกาลและมีผลโดยตรงต่อสมดุลของน้าในร่างกายของ ส่ิงมีชีวติ 1.6 ความเคม็ ความเคม็ ของดินและน้าเป็นปัจจยั ทาง กายภาพท่ีมีผลต่อชนิด จานวน การกระจาย และการ ดารงชีวติ ปัจจุบนั หลายพ้นื ที่มีปัญหาเรื่องความเคม็ ของดิน และน้าเน่ืองจากการทานากงุ้ นาเกลือ ฯลฯ ทาใหพ้ ้นื ท่ีบาง บริเวณเปล่ียนสภาพเป็นดินเคม็ มีผลทาใหพ้ ืชไม่สามารถ เจริญเติบโตได้

1.7 กระแสลม มีความสาคญั โดยเฉพาะกบั พืช เพราะจะ ช่วยในการถ่ายละอองเรณูเพื่อผสมพนั ธุ์ ส่วนในสตั วก์ จ็ ะมี ผลต่อการกระจาพนั ธุ์เช่นกนั 1.8 กระแสนา้ มีผลต่อการแพร่กระจายของสิ่งมีชวี ติ มี ผลต่อความเขม้ ขน้ ของแก๊สและอาหารท่ีละลายหรือลอยปน อยใู่ นน้า

2. ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงมชี ีวติ แบ่งออกเป็นหลายลกั ษณะ ดงั น้ี 2.1 การล่าเหยื่อ (Predation) เป็นความสมั พนั ธ์ที่ ประกอบดว้ ยฝ่ายหน่ึงเป็นผลู้ ่า (Predator, +) และอีกฝ่ ายเป็น เหยอื่ (Prey, -) เช่น กวางกบั เสือ ฯลฯ 2.2 การได้ประโยชน์ร่วมกนั (Protocooperation) เป็น ความสมั พนั ธ์ที่ส่ิงมีชีวติ อยรู่ ่วมกนั แลว้ ไดป้ ระโยชนท์ ้งั คู่ (+/+) และแยกกนั ได้ เช่น แมลงกบั ดอกไม้ ฯลฯ

2.3 ภาวะต้องพง่ึ พา (Mutualism) เป็นความสมั พนั ธ์ท่ี สิ่งมีชีวติ ท้งั สองชนิดอยรู่ ่วมกนั แลว้ ไดป้ ระโยชน์ท้งั คู่ (+/+) แต่แยกกนั ไม่ได้ ไม่เช่นน้นั จะตาย เช่น ไลเคนกบั สาหร่าย ฯลฯ 2.4 ภาวะมกี ารเกื้อกูล (Commensalism) เป็นความสมั พนั ธ์ ของส่ิงมีชีวติ ที่ฝ่ายหน่ึงไดป้ ระโยชนแ์ ละอีกฝ่ ายไม่ไดแ้ ละไม่ เสียประโยชน์ (+/0) เช่น กลว้ ยไมท้ ี่อาศยั อยบู่ นตน้ ไมใ้ หญ่ ฯลฯ

2.5 ภาวะปรสิต (Parasitism) เป็นความสมั พนั ธ์ที่ส่ิงมีชีวติ ที่ อีกฝ่ายไดป้ ระโยชนแ์ ละอีกฝ่ายหน่ึงเสียประโยชน์ (+/-) เช่น หนอนกดั กินใบไม้ ฯลฯ 2.6 ภาวะมกี ารย่อยสลาย (Saprophytism) เป็นการดารงชีวติ ระหวา่ งผยู้ อ่ ยอินทรียสารกบั ซากสิ่งมีชีวติ (+/0) เช่น เห็ดที่ อาศยั ซากสิ่งมีชีวติ โดยการหลง่ั เอนไซมอ์ อกมายอ่ ยซาก เหล่าน้นั ฯลฯ

2.7 ภาวะมกี ารหลง่ั สารยบั ย้งั การเจริญ (Antibiosis) เป็น ความสมั พนั ธท์ ่ีสิ่งมีชีวติ ท่ีฝ่ายหน่ึงหลง่ั สารออกมา แลว้ ไปมี ผลต่อการเจริญเติบโตของส่ิงมีชีวติ อีกชนิดหน่ึง (0/-) เช่น รา เพนิซิลเลียมฯลฯ 2.8 ภาวะมกี ารกดี กนั (Amensalism) เป็นความสมั พนั ธท์ ่ี สิ่งมีชีวติ ฝ่ ายหน่ึงไปมีผลทาใหส้ ิ่งมีชีวติ อีกชนิดหน่ึงไม่เจริญ (-/0) แต่ไม่มีการหลง่ั สารออกมายบั ย้งั เช่น ตน้ ไมใ้ หญบ่ งั แสง ตน้ ไมเ้ ลก็ ทาใหต้ น้ ไมเ้ ลก็ ไม่เจริญเติบโต ฯลฯ

2.9 ภาวะมกี ารแข่งขนั (Compettition) เป็นความสมั พนั ธ์ท่ี สิ่งมีชีวติ ต่างชนิดหรือชนิดเดียวกนั มีความตอ้ งการปัจจยั อยา่ ง หน่ึงร่วมกนั และปัจจยั น้นั จากดั หรือต่างแข่งขนั เพ่ือแสวงหา ส่ิงแวดลอ้ มท่ีตอ้ งการ ต่างฝ่ายต่างเสียประโยชน์ (-/-) เช่น การ แยง่ ชิงท่ีอยอู่ าศยั ของสตั ว์ ฯลฯ 2.10 ภาวะเป็ นกลาง (Neutralism) เป็นการดารงชีวติ ที่ สิ่งมีชีวติ ท้งั 2 ฝ่ ายต่างไม่มีผลอะไรต่อกนั ต่างคนต่างอยโู่ ดย ไม่ไดเ้ สียประโยชนร์ ะหวา่ งอยรู่ ่วมกนั (0/0) เช่น การอยู่ ร่วมกนั ในทุ่งหญา้ ของสตั ว์ ฯลฯ

การปรับตวั ของสิ่งมชี ีวติ อาจแบ่งได้ 3 ลกั ษณะ ดงั น้ี ...... 1. การปรับตวั ทางรูปร่างลกั ษณะ เป็นการปรับโครงสร้างของร่างกายใหเ้ หมาะสมกบั แหล่งท่ีอยเู่ พ่อื พรางตวั ใหร้ อดพน้ จากการถูกล่า เพ่ือการดารงชีพ หรือเพอ่ื ใหเ้ หมาะกบั ชนิดของ อาหาร เช่น การปรับตวั ของตกั๊ แตนใบไม้ ฯลฯ 2. การปรับตวั ทางสรีระ เป็นการปรับหนา้ ท่ีในการทางานหรือปรับกลไกการทางานของ อวยั วะภายในใหเ้ หมาะสม เช่น การขบั เหง่ือเพ่อื ระบายความร้อน ฯลฯ 3. การปรับตัวทางพฤตกิ รรม เป็นการปรับอุปนิสยั หรือกิจกรรมในการดารงชีวติ ให้ เหมาะสม เช่น การจาศีลของกบในฤดูหนาว ฯลฯ

บทบาทและหน้าทขี่ องส่ิงมชี ีวติ ในระบบนิเวศ สิ่งมีชีวติ ต่าง ๆ ในระบบนิเวศมีบทบาท และความสมั พนั ธท์ ี่แตกต่างกนั ดงั น้ี...... 1. ผู้ผลติ (Producer) คือ ส่ิงมีชีวติ ท่ีสามารถสร้างอาหารไดเ้ อง อาจโดยวกี ารสังเคราะห์ แสง ไดแ้ ก่ พืช สาหร่าย และแบคทีเรียทุกชนิด 2. ผู้บริโภค (Consumer) คือ ส่ิงมีชีวติ ท่ีไม่สามารถสงั เคราะห์แสงไดเ้ อง ตอ้ งกินส่ิงมีชีวติ อื่นเป็นอาหาร ซ่ึงจาแนกออกไดเ้ ป็น ....... 2.1 พวกที่กินพชื เป็นอาหาร 2.2 พวกที่กินสตั วเ์ ป็นอาหาร 2.3 พวกที่กินท้งั พืชและสตั วเ์ ป็นอาหาร 2.4 พวกท่ีกินซากสตั วเ์ ป็นอาหาร 3. ผู้ย่อยอนิ ทรียสาร (Decomposer) คือส่ิงมีชีวติ ที่ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ แต่จะได้ อาหารจากการหลงั่ เอนไซมอ์ อกมานอกตวั เพือ่ ยอ่ ยสลายอินทรียสารที่มีโมเลกลุ ใหญ่ใหม้ ี โมเลกลุ ที่เลก็ ลง ผยู้ อ่ ยอินทรียสารถือวา่ เป็นตวั กลางเชื่อมโยงการหมุนเวยี นของสารใหเ้ ป็น วฏั จกั รและเป็นผรู้ ับพลงั งานลาดบั สุดทา้ ยเสมอ เช่น ราแลละแบคทีเรีย เป็นตน้

ห่วงโซ่อาหาร (Food Chain) เป็นความสมั พนั ธ์ระหวา่ งส่ิงมีชีวติ ชนิดต่าง ๆ ในลกั ษณะ การกินกนั เป็นทอด ๆ โดยเร่ิมจากผผู้ ลิตไปยงั ผบู้ ริโภค และจากผบู้ ริโภคไปยงั ผบู้ ริโภคลาดบั ต่อไป การถ่ายทอดพลงั งานในรูปขอห่วงโซ่อาหารนิยมเขียนลูกศรแทนการกิน โดยหวั ลูกศรจะมี ทิศทางช้ีไปยงั สิ่งมีชีวติ ท่ีเป็นผบู้ ริโภค และหวั ลูกศรตอ้ งช้ีไปทางเดียวกนั ซ่ึงจะเริ่มตน้ ห่วง โซ่อาหารจากผผู้ ลิต

ห่วงโซ่อาหาร โดยทวั่ ไปแลว้ แบ่งไดเ้ ป็น 4 แบบ ดงั น้ี ...... 1. ห่วงโซ่อาหารแบบผู้ล่า (Predator Chain) คือ ห่วงโซ่ที่กินกนั เป็นลาดบั ข้นั เป็นการ ถ่ายทอดพลงั งานที่ประกอบดว้ ยผลู้ ่าและเหยอื่ 2. ห่วงโซ่อาหารแบบปรสิต (Parasitic Chain) คือ ห่วงโซ่อาหารที่เร่ิมจากผถู้ ูกศยั จะ ถ่ายทอดพลงั งานไปสู่ปรสิต และจากปรสิตไปสู่ที่สูงกวา่ 3. ห่วงโซ่อาหารแบบเศษอนิ ทรีย์ (Detritus Chain) คือ ห่วงโซ่อาหารที่เร่ิมจากซากพืช ซากสตั ว์ ซ่ึงจะถูกกินโดยผบู้ ริโภคซากพืช ซากสตั ว์ และผบู้ ริโภคซากพืช ซากสตั วจ์ ะถูกกินโดย ผบู้ ริโภคเน้ือสตั ว์ 4. ห่วงโซ่อาหารแบบผสม (Mixed Chain) คือ ห่วงโซ่อาหารท่ีมีการถ่ายทอดพลงั งาน ระหวา่ งส่ิงมีชีวติ หลาย ๆ ประเภท ซ่ึงในแต่ละห่วงโซ่อาหารจะมีท้งั แบบผลู้ ่าและแบบปรสิต

สายใยอาหาร (Food web) เป็นความสมั พนั ธ์ของห่วงโซ่อาหารหลาย ๆ ห่วงโซ่ในระบบ นิเวศทีมีความสมั พนั ธก์ นั อยา่ งซบั ซอ้ น โดยความสมั พนั ธ์เชิงอาหารระหวา่ งส่ิงมีชีวติ ในลกั ษณะ สายใยอาหารจะเกิดในธรรมชาติจริง ๆ มากกวา่ ในลกั ษณะห่วงโซ่อาหาร เพราะวา่ ส่ิงมีชีวติ แต่ละ ชนิดกินอาหารไดห้ ลายชนิดและส่ิงมีชีวติ บางชนิดเป็นอาหารของสตั วไ์ ดห้ ลายชนิด จึงเกิดห่วงโซ่ อาหารเชื่อมโยงกนั หลายใยแมงมุม

2. พรี ะมดิ แสดงนา้ หนัก (Pyramid of Biomass) เป็นพีระมิดท่ีแสดงถึงปริมาณของ ส่ิงมีชีวติ ในแต่ละลาดบั ข้นั ของห่วงโซ่อาหาร ซ่ึงอาจบอกเป็นปริมาณน้าหนกั แหง้ (Dry Weight) หรือน้าหนกั สด (Wet Weigth) ของสิ่งมีชีวติ กไ็ ด้ ใชห้ น่วยเป็นกรัมหรือกิโลกรัมต่อหน่วยพ้นื ท่ี หรือหน่วยปริมาตร นกกระจอก 30 kg ผู้บริโภคลาดบั ท่ี 2 หนอน 700 kg ผ้บู ริโภคลาดบั ที่ 1 4,000 kg ผกั คะน้า ผ้ผู ลติ

3. พรี ะมดิ แสดงพลงั งาน (Pyramid of Energy) เป็นพรี ะมิดที่แสดงถึงปริมาณอตั รา การถ่ายทอดพลงั งานของสิ่งมีชีวติ ในห่วงโซ่อาหาร ใชห้ น่วยเป็นพลงั งานต่อหน่วยพ้นื ที่หรือ ปริมาตรต่อหน่วยเวลา เช่น กิโลแคลอรีต่อตารางเมตรต่อปี เป็นตน้ 30 ผ้บู ริโภคลาดบั ที่ 3 500 ผู้บริโภคลาดบั ที่ 2 5,000 ผ้บู ริโภคลาดบั ที่ 1 45,000 ผู้ผลติ หน่วยกโิ ลแคลอรีต่อตารางเมตร

การหมุนเวยี นของสารในระบบนิเวศ 1. การหมุนเวยี นของนา้ ในระบบนิเวศ มีรูปแบบการหมุนเวยี น 2 รูปแบบ ดงั น้ี .... 1.1 การหมุนเวยี นของนา้ ระยะส้ัน เป็นการหมุนเวยี นของน้าโดยไม่ผา่ นส่ิงมีชีวติ จะ เริ่มจากน้าตามแหล่งธรรมชาติทว่ั ไป 1.2 การหมุนเวยี นของนา้ ระยะยาว เป็นการหมุนเวยี นของน้าโดยผา่ นส่ิงมีชีวติ จะเร่ิม จากน้าท่ีสิ่งมีชีวติ ขบั ออกจากร่างกายในรูปของไอน้า 2. การหมุนเวยี นของไนโตรเจนในระบบนิเวศ มกั เร่ิมท่ีพชื โดยพืชจะดูดไนโตรเจนจาก ดินแลว้ นาไปสร้างสารประกอบอื่น ๆ ในเซลล์ เมื่อสตั วก์ ินพืชเขา้ ไปกจ็ ะไดร้ ับสารประกอบน้ีเพ่ือ ไปสร้างเน้ือเยอ่ ของร่างกาย และบางส่วนนาไปสลายเพื่อใหพ้ ลงั งาน 3. การหมุนเวยี นของคาร์บอนในระบบนิเวศ จะตอ้ งผา่ นสิ่งมีชีวติ เสมอ แต่คาร์บอนใน ธรรมชาติเกิดจากการสะสมของตะกอนซากพืชซากสตั วใ์ ตผ้ วิ โลกเป็นเวลานาน จนมีการแปรสภาพ เป็นถ่านหินและปิ โตรเลียม ดงั น้นั เม่ือมีการนามาใชเ้ ป็นเช้ือเพลิง กจ็ ะการคืนคาร์บอนกลบั สู่ บรรยากาศในรูปของคาร์บอนไดออกไซด์ แลละหมุนเวยี นกลบั มาใชป้ ระโยชน์ต่อไป

4. การหมุนเวยี นของฟอสฟอรัสในระบบนิเวศ จะไม่มีการหมุนเวยี นของสารประกอบ ฟอสฟอรัสในบรรยากาศ แต่จะมีการหมุนเวยี นในดินและน้าเท่าน้นั โดยสารประกอบของ ฟอสฟอรัสจะจะรวมอยกู่ บั ซากของหินปะการัง เปลือกหอย และโครงกระดูกต่าง ๆ เม่ือผา่ นการ สึกกร่อน และแพลงกต์ อนพืชและพืชในทะเลจะนาเอาสารประกอบของฟอสฟอรัสไปใชแ้ ละส่งต่อ เขา้ ห่วงโซ่อาหารและสายใยอาหารในทะเลและมหาสมุทร ทาใหเ้ กิดการหมุนเวยี นของฟอสฟอรัส ในส่ิงมีชีวติ ไดอ้ ีก และเม่ือสิ่งมีชีวติ เหล่าน้ีตายลง ฟอสฟอรัสกจ็ ะถูกหมุนเวยี นสู่ธรรมชาติต่อไป 5. การหมุนเวยี นของกามะถนั ในระบบนิเวศ โดยปกติพชื และสตั วไ์ ม่สามารถนากามะถนั ไปใชไ้ ดโ้ ดยตรง ตอ้ งมีแบคทีเรียบางพวกเปล่ียนกามะถนั ใหเ้ ป็นสารประกอบซลั เฟตเสียก่อน เพอ่ื ใหพ้ ชื สามารถดูดเอาไปสร้างโปรตีนได้ แลว้ เมื่อสตั วก์ ินพืชเขา้ ไป สตั วก์ จ็ ะนาไปสร้างโปรตีน ได้

6. การหมุนเวยี นของสารในระบบนิเวศป่ าไม้ ระบบนิเวศป่ าไมเ้ ป็นระบบเปิ ด มีการ เคลื่อนตวั ของแร่ธาตุท้งั เขา้ และออกอยา่ งกวา้ งขวาง ตน้ ไม่ทุกตน้ จะเป็นผเู้ ริ่มรับแร่ธาตุต่าง ๆ แลว้ ลาเลียงไปใชป้ ระโยชนใ์ นการสงั เคราะห์สาร แร่ธาตุต่าง ๆ จะถูกเปล่ียนเป็นอินทรียสารสะสมใน ส่วนต่าง ๆ เมื่อกิ่งและใบแก่หมดอายุ กจ็ ะร่วงสู่พ้นื ดินและทบั ถมกนั จนยอ่ ยสลาย ทาใหแ้ ร่ธาตุที่ สะสมอยกู่ ลบั คืนสู่ดินในปริมาณท่ีสูง จากน้นั พืชกจ็ ะดูดกลบั ข้ึนไปใชห้ มุนเวยี นในระบบของ ส่ิงมีชีวติ ใหม่เร่ือย ๆ ไป

วทิ ยาศาสตร์เพื่อพฒั นาทกั ษะชีวิต (Science for Life Skill)