รัชกาลที่ 4

พระราชประวตั ิ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็น พระราชโอรส ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้า นภาลยั กบั สมเดจ็ พระศรีสุรเิ ยนทรา บรมราชินี ประสูติ เมื่อวันพฤหัสบดีท่ี 18 ตุลาคม พ.ศ. 2347 ตรงกับปี ชวด มีพระนามเดิมว่า เจ้าฟูามหามาลา ขณะน้ันพระ ราชบิดายังดัารงพระยศเป็นเจ้าฟูากรมหลวงอิศรสุนทร เมื่อทรงพระเยาว์ได้ทรงศึกษาอักขะสมัยกับสมเด็จพระ พุทธโฆษาจารย์ เมื่อพระชนมายุได้ 9 พรรษา ได้รับ สถาปนาเป็นเจ้าฟูามงกุฎ มีพระราชอนุชาร่วมพระราช มารดา คือ เจ้าฟูาจุธามณี ซึ่งต่อมาได้รับสถาปนาเป็น พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพระชนมายุได้ 9 พรรษา สมเด็จพระ บรมชนกนาถก็โปรดให้มีการพระราชพิธีลงสรง ( พ.ศ. 2355 ) เปน็ ครั้งแรกทีก่ ระทําขึ้นในกรงุ รตั นโกสินทร์

พระราชประวัติ ได้รับพระราชทานนามจารึกในพระสุพรรณ ปัฎว่า \" สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟูามงกุฎสมมุติเท ววงศ์พงศ์อิสรค์กษัตริย์ ขัตติยราชกุมาร \" สมเด็จเจ้า ฟูามงกุฎฯ ได้เสด็จขึ้นครองราชย์เมื่อวันท่ี 4เมษายน พุทธศักราช 2394 ทรงพระนามว่า \"พระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว\" เรียกขานในหมู่ชาวต่างชาติว่า \"คิงส์มงกุฎ\" ขณะท่ีพระองค์ขึ้นเสวย สิริราชย์สมบัตินั้น พระชนมายุ 37 พรรษา เมื่อได้เสด็จขึ้นครองราชย์แล้วทรงโปรดเกล้า ฯ สถาปนาสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟูากรมขุนอิศ เรศรังสรรค์ ( พระนามเดิมเจ้าฟูาจุธามณีโอรสองค์ท่ี 50 ของรัชกาลสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ) ขึ้น เป็นสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีฐานะเสมือน พระเจา้ แผ่นดินอกี พระองค์หนง่ึ

พระราชกรณียกิจ หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นครองราชย์แล้ว ก็ทรงทํานุบํารุงบ้านเมืองให้เจริญุรุ่ง เรื่องในทุก ๆ ด้าน ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ผู้เริ่มศักราชการ ติดต่อกับนานาอารยประเทศอย่างจริงจัง ดังจะเห็นได้จากการที่ ประเทศต่าง ๆส่งคณะทูตเข้ามาเจริญสัมพันธไมตรี และติดต่อ ค้าขาย และพระองค์ได้ทรงแต่งคณะทูต ออกไปเจริญ สัมพันธไมตรีตอบแทนหลาย ครั้ง เช่น อังกฤษ ฝร่ังเศส สหรัฐอเมริกา โปรตุเกส เดนมาร์ค ฯลฯ ทรงสนับสนุนให้มี การศึกษาศิลปะวิทยาการใหม่ ๆ เช่น วิชาการต่อเรือใบ เรือกล ไฟ เรือรบ การฝึกทหารอย่างยุโรป การยกเลิกธรรมเนียมที่ ล้าสมัยบางประการเช่น ประเพณีการเข้าเฝูาให้ใส่เสื้อเข้าเฝูา การให้ประชาชนเฝูาแหนรบั เสดจ็ ตลอดระยะรายทางเสด็จไดแ้ ละ หากประชาชนมีเรื่องเดือนเนื้อร้อนใจก็สามารถถวายฏีกาเพื่อขอ ความเป็นธรรมได้โดยตรงไม่ต้องผ่านข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ก่อน ฯลฯ พระปรีชาสามารถส่วนพระองค์ที่สําคัญประการหนึ่งคือ วิชาการด้านโหราศาสตร์ และดาราศาสตร์ ทรงสามารถคํานวณ ระยะเวลา

พระราชกรณียกิจ การเกิดสุริยุปราคาได้อย่างแม่นยํา ดังได้เสด็จพระราชดําเนิน พ ร้ อ ม พ ร ะ ร า ช อ า คั น ตุ ก ะ ทั้ ง ป ว ง ไ ป ช ม สุ ริ ยุ ป ร า ค า ที่ ห ว้ า ก อ ประจวบคีรขี นั ธ์ เมือ่ พ.ศ.2411 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จ สวรรคต ณ พระที่น่ังภาณุมาศจํารูญ เมื่อวันที่1 ตุลาคม พทุ ธศกั ราช 2411 สิริพระชนมายุได้ 64 พรรษา รวมเวลาที่ปกครองประเทศนาน 17 ปีเศษ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราช โอรสและพระราชธิดารวมทั้งสิ้น 82 พระองค์

พระราชกรณียกิจ ในสมยั ทีท่ รงพระผนวช ทรงศึกษาพระธรรมปริยตั ิธรรม ทรงเชย่ี วชาญ รอบร้ใู นพระไตรปิฎก และทรงแกไ้ ขปรับปรงุ วัตรปฏิบตั ขิ องพระสงฆ์ ใหเ้ ครง่ ครดั มภี กิ ษสุ ามเณรปฏิบตั ติ าม เกดิ เป็นพระสงฆค์ ณะธรรมยุต

พระราชกรณียกิจ ทรงดาเนินวิเทโศบายทางการทูตสมัยใหม่โดยส่งราชทูตอัญเชิญพระ ราชสาส์นไปเฝ้าฯ สมเด็จพระนางเจ้าวิกตอเรียแห่งอังกฤษ ณ กรุง ลอนดอน เมื่อพุทธศักราช ๒๔๐๐ และส่งราชทูตไปเฝ้าฯ พระจกั รพรรดนิ โปเลียนท่ี ๓ แห่งฝร่งั เศส เมอ่ื พุทธศกั ราช ๒๔๐๔

พระราชกรณียกิจ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ภรรยามิชชันนารีเข้ามาเป็นครู สอนภาษาอังกฤษแก่กุลสตรีชาววัง เมื่อพระราชโอรส พระราช ธิดา ทรงเจริญพ ระชันษา ทรงจ้างนางแอนนา เลียวโนเวนซ์ มา เป็นพระอาจารย์ถวายการสอนภาษาอังกฤษ วิทยาศาสตร์ และ วรรณคดี และยังทรงสนับสนุนให้มิชชันนารีอเมริกันต้ังโรงเรียน สอนแก่ราษฎรชาวบ้านด้วย

พระราชกรณียกิจ ข้าราชบริพารแต่กอ่ นเมือ่ เข้าเฝูาฯไม่มีธรรมเนียมสวมเสื้อเข้าเฝูา ทรงพระราชดําริว่า “ประเทศอื่นๆ ที่เป็นประเทศใหญ่เขาก็สวม เสื้อหมด ทุกภาษา ...ประเทศสยามก็เป็นประเทศใหญ่รู้ ขนบธรรมเนียมมากอยู่แล้ว ไม่ควรจะถือเอาอย่างโบราณที่เป็น ชาวปุามาแต่ก่อน ขอท่านท้ังหลายจงสวมเสื้อเข้ามาในที่เฝูาจง ทกุ คน...”

พระราชกรณียกิจ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดําริให้ ปรับปรุงการทหารโดยทรงเลือกทหารนอกราชการกองทัพเรือ ชื่อ ร้อยเอกอิมเปย์ เข้ารับราชการ “ทหารเกณฑ์หัดอย่างฝร่ัง” หรือ “ทหารเกณฑ์หัดอย่างยุโรป” เป็นทหารประจําพระองค์ เช่นเดียวกับกองทหารเกณฑ์รักษา พระองค์ในประเทศยุโรป ภายหลังมีกองทหารที่ฝึกหัดและจัดแบบตะวันตกเพิ่มอีกสอง กองคือ กองทหารหน้า และกองปืนใหญ่อาสาญวน

พระราชกรณียกิจ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นองค์อัคร ศาสนูปถัมภก ทรงทะนุบํารุงพระพุทธศาสนา และทรงอุปถัมภ์ ศาสนาอืน่ ๆที่มีผนู้ ับ ถือโดยถ้วนหน้ากัน

พระราชกรณียกิจ พระบาทสมเด็จพระจอม้เกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชศรัทธา โปรดเกล้าฯให้สถาปนา และบูรณะพระอารามถวายในพระ ศาสนาตามโบราณราชประเพณี

พระราชกรณียกิจ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดําริที่เรียกว่า เป็นส่ิงทรง รเิ ริ่มใหม่ในรัชกาลหลายสิ่ง เช่น แบบอย่างพระพุทธรูป ทรงสอบสวนใหม่ว่า มิควรมีพระเกตุมาลา คือ พระรัศมี ซึ่งเปล่งอยู่เหนือพระเศียร และยังโปรดฯ ให้ทําผ้าครองเป็นริ้ วเหมือนการครองผ้าจริงของพระสงฆ์ เป็นแบบอย่าง พระพทุ ธรปู ในรชั กาลที่ ๔ สืบมา แบบอยา่ งศิลปกรรมวดั หลวงวัดราษฎร์ แต่ เดมิ เปน็ ขนบนิยมทางช่างวา่ อาคารสถานที่เป็นพระอารามหลวงเท่าน้ันที่มีช่อ ฟูาใบระกา วัดราษฎรท์ วั่ ไปมีไม่ได้

พระราชกรณียกิจ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ราษฎรเฝูาฯ รับเสด็จในเส้นทาง เสด็จพระราชดําเนินพระราชกําหนดบทพระอัยการแต่โบราณ ห้ามราษฎรเยี่ยมหน้าต่างประตูใกล้ทางเสด็จพระราชดําเนิน หากใครฝุาฝืนจะถูกกระสุนธนู หอกซัดพุ่งใส่ ทรงพร้ะกรุณา โปรดเกล้าฯพระราชทานพระบรม ราชานุญาตให้ราษฎรเฝูาฯรับ เสด็จสองข้างทางเสดจ็ พระราชดําเนินได้

พระราชกรณียกิจ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดการเสด็จประพาสหัว เมืองเพื่อทอดพระเนตรชีวติ ความเปน็ อยู่ของราษฎร เป็นพระราชจริยวัตรเป็น แบบแผนสืบเนื่องต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระ ปรีชาสามารถในวิชาดาราศาสตร์อย่างย่ิง ทรงคํานวณไว้ล่วงหน้าว่าจะเกิดสุ ริยปราคาเห็นได้เต็มดวงชัดเจนที่ตําบลหว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ในวัน อังคารที่ ๑๘ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๑๑ ได้เสด็จพระราชดําเนินไป ทอดพระเนตรด้วยความสนพระราชหฤทัยหลังจากเสด็จพระราชดําเนินกลับ ถึงพระนคร ทรงพระประชวรและเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๑๑ พระชนมพรรษา ๖๕ พรรษา