บทที่7กฎหมายเทคโนโลยีสารสนเทศ

บทท่ี 7 กฎหมายและจรรยาบรรณในการใช้เทคโนโลยีดจิ ิทลั ความหมายของกฎหมายและจรยิ ธรรม พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน “กฎหมาย คือ กฎท่สี ถาบนั หรือผู้ทม่ี ีอำนาจสงู สุดในรัฐตราขนึ้ หรือ ที่เกิดขึน้ จากจารีตประเพณีอันเป็นท่ยี อมรบั นับถือเพ่ือใชใ้ นบริหาร สรุปความหมายของกฎหมาย คอื “กฎระเบยี บ ข้อบงั คบั ท่ีสถาบนั ผูม้ ีอำนาจสงู สดุ ของประเทศตราข้นึ ใช้ บังคบั รวมท้ังกฎระเบยี บขอ้ บังคับที่เกิดจากจารตี ประเพณีที่ไดร้ บั การยอมรับนบั ถือจากสงั คม พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน “จริยธรรม คอื ธรรมที่เปน็ ขอ้ ประพฤติ ปฏบิ ัติ ศลี ธรรม กฎ ศีลธรรม” คาร์เตอร์ วี ก๊ดู ใหค้ วามหมายไว้วา่ “จริยธรรม คอื การปรับตัวใหเ้ ขา้ กับกฎเกณฑห์ รอื มาตรฐานของ ความประพฤติท่ถี ูกต้องดงี าม” อลั เบริ ์ด แบนดรู า ให้ความหมายไวว้ ่า “จริยธรรม คอื กฎสำหรับการประเมินพฤติกรรมที่เกิดจากการ เรียนรู้” ลอร์เรนซ์ โคลเบอรก์ กลา่ วว่าจรยิ ธรรมเปน็ พน้ื ฐานของความยุติธรรม ซ่ึงยึดถือเอาการกระจายสทิ ธิและ หนา้ ทีอ่ ยา่ งเท่าเทยี มกัน โดยมิได้หมายถึง กฎหมายทางเทคโนโลยสี ารสนเทศ กฎหมายทางเทคโนโลยีสารสนเทศของประเทศไทย คณะรัฐมนตรอี นมุ ัติเมอ่ื วนั ท่ี 15 ธนั วาคม 2541 ให้ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 1. กฎหมายธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนกิ ส์ (Electronic Transactions Law) 2. กฎหมายลายมอื ช่อื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ (Electronic Signatures Law) 1. กฎหมายธรุ กรรมทางอเิ ล็กทรอนกิ ส์ (Electronic Transactions Law) เพือ่ รับรองสถานะทางกฎหมายของขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ให้เสมอด้วยกระดาษ อนั เป็นการรองรับนติ ิ สัมพันธต์ ่าง ๆ ตวั อย่างกฎหมายธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ มาตรา ๔๔ ผใู้ ดประกอบธุรกิจบรกิ ารเกย่ี วกบั ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนกิ ส์โดยไม่แจ้งหรือขน้ึ ทะเบียนตอ่ พนกั งานเจ้าหน้าที่ตามท่ีกำหนดในพระราชกฤษฎีกาตามมาตรา ๓๓ วรรคหนึ่ง หรอื โดยฝ่าฝนื คำสง่ั ห้ามการ ประกอบธรุ กจิ ของคณะกรรมการตามมาตรา ๓๓ วรรคหก 2. กฎหมายลายมอื ชือ่ อเิ ล็กทรอนกิ ส์ (Electronic Signatures Law)

เพอื่ รับรองการใชล้ ายมอื ชื่ออิเลก็ ทรอนิกสด์ ว้ ยกระบวนการใด ๆ ทางเทคโนโลยีให้เสมอด้วยการลงลายมือ ชือ่ ธรรมดา อนั ส่งผลต่อความเชื่อมั่นมากข้ึนในการทำธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ 3.กฎหมายการพฒั นาโครงสร้างพนื้ ฐานสารสนเทศ (National Information Infrastructure) ตวั อยา่ งกฎหมายเก่ยี วกับการพฒั นาโครงสรา้ งพน้ื ฐานสารสนเทศใหท้ ่ัวถึง และเทา่ เทยี มกนั มาตรา ๕ รัฐตอ้ งสง่ เสรมิ และสนบั สนุนใหม้ ีการพัฒนาและใชป้ ระโยชนจ์ ากโครงสร้างพน้ื ฐานสารสนเทศ อย่างทั่วถึงและเทา่ เทยี มกนั ในชมุ ชนทกุ ท้องท่ีท่ัวประเทศ เพ่อื ก่อให้เกิดประโยชนส์ งู สุดในทางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การศึกษา วัฒนธรรม และสงิ่ แวดล้อม พระราชบญั ญัติวา่ ดว้ ยการกระทำความผดิ เกี่ยวกับคอมพวิ เตอร์ พ.ศ. 2550 พระราชบัญญตั วิ า่ ด้วยการกระทำความผิดเกย่ี วกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 ผา่ นการเห็นชอบจากสภานิติ บญั ญัติ การลงพระปรมาภไิ ธย ความเป็นมาของพระราชบัญญัติว่าด้วยการกระทำความผดิ เกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 สภาพปัญหาเกย่ี วกบั การกระทำความผดิ ทางคอมพวิ เตอร์ในปัจจุบนั • ความสำคญั ของคอมพิวเตอรใ์ นชวี ติ ประจาวนั • ผลของการกระทาผิดกระทบหรือความเสียหายในวงกวา้ งและรวดเรว็ เจตนารมณใ์ นการรา่ งพระราชบญั ญัติวา่ ด้วยการกระทำความผดิ เก่ียวกบั คอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 1. เพอ่ื เป็นการใช้กรอบแหง่ กฎหมายในการกำหนดฐานความผดิ และบทลงโทษในการเรียกรอ้ งค่าเสยี หาย แกผ่ ู้กระทำความผิดเพ่ือคุ้มครองสทิ ธิให้แก่ประชาชน 2. เพอ่ื กำหนดบทบญั ญัติเก่ียวกับอำนาจหน้าท่ีของเจ้าพนักงาน เจ้าหนา้ ทีท่ ้ังด้านนโยบาย มาตรฐาน แนว ปฏบิ ัติ และกำหนดหน้าทข่ี องผใู้ ห้บรกิ ารไม่วา่ จะแกต่ นเองหรอื บคุ คลอนื่ ในการเขา้ สู่อินเทอรเ์ นต็ หรอื ให้สามารถ สาระสำคัญ พระราชบัญญตั วิ ่าดว้ ยการกระทาผิดเกีย่ วกบั คอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 มีทั้งหมด 30 มาตรา ซึ่งในบทเรียน นีจ้ ะกล่าวถึงหมวดท่ี 1 ความผดิ เกย่ี วกับคอมพวิ เตอร์ เท่าน้นั บทนยิ ามศัพท์ มาตรา 3 ในพระราชบญั ญัตินี้ “” หมายความวา่ อุปกรณห์ รอื ชดุ อปุ กรณข์ องคอมพิวเตอรท์ ่เี ชอื่ มการทำงาน เขา้ ดว้ ยกัน โดยไดม้ กี าร กำหนดคำสัง่ ชรุ ะบบคอมพวิ เตอร์ดคำส่ัง หรอื สิง่ อ่ืนใด “ขอ้ มูลคอมพิวเตอร์” หมายความวา่ ข้อมลู ข้อความ คำสั่ง ชุดคำสง่ั “ข้อมูลจราจรทางคอมพิวเตอร์” หมายความวา่ ขอ้ มูลเก่ียวกับการติดต่อสื่อสารของระบบ คอมพวิ เตอร์

“ผ้ใู ห้บริการ” หมายความว่า (๑) ผใู้ ห้บริการแกบ่ คุ คลอืน่ ในการเขา้ สู่อินเทอรเ์ น็ต หรอื ใหส้ ามารถตดิ ต่อถึงกนั โดย ประการอ่ืน โดยผา่ น ทางระบบคอมพิวเตอร์ ทั้งนี้ ไมว่ า่ จะเปน็ การใหบ้ ริการในนามของตนเอง (๒) ผู้ให้บริการเกบ็ รักษาขอ้ มูลคอมพวิ เตอรเ์ พือ่ ประโยชน์ของบุคคลอ่ืน หมวดท่ี 1 ความผดิ เกีย่ วกับคอมพิวเตอร์ ฐานความผิดและบทลงโทษสำหรบั การกระทำโดยมชิ อบ การเข้าถงึ ระบบคอมพิวเตอร์ มาตรา 5 “ผู้ใดเขา้ ถึงโดยมชิ อบซ่ึงระบบคอมพิวเตอร์ที่มมี าตรการปอ้ งกันการเข้าถงึ โดยเฉพาะและ มาตรการนน้ั มิไดม้ ีไว้สำหรบั ตน ตอ้ งระวางโทษจำคุกไม่เกนิ หกเดือน หรือปรบั ไม่เกินหนงึ่ หมน่ื บาท หรือท้ังจำท้ัง ปรบั ” การล่วงรู้มาตรการป้องกนั การเขา้ ถงึ มาตรา 6 “ผู้ใดลว่ งรมู้ าตรการป้องกนั การเข้าถงึ ระบบคอมพวิ เตอร์ทผ่ี ูอ้ นื่ จัดทำขึ้นเปน็ การเฉพาะ ถ้านำ มาตรการดังกลา่ วไปเปิดเผยโดยมิชอบในประการทีน่ า่ จะเกิดความเสียหายแต่ การเขา้ ถงึ ข้อมลู คอมพิวเตอร์ มาตรา 7 “ผใู้ ดเข้าถึงโดยมิชอบซึง่ ข้อมลู คอมพวิ เตอร์ทมี่ ีมาตรการป้องกันการเข้าถึงโดยเฉพาะและ มาตรการนัน้ มิไดม้ ีไว้สาหรับตน การดกั รับขอ้ มลู คอมพิวเตอร์ของผู้อื่นโดยมิชอบ มาตรา 8 “ผูใ้ ดกระทำดว้ ยประการใดโดยมิชอบดว้ ยวธิ กี าร ทางอิเลก็ ทรอนิกส์เพื่อดักรับไว้ซ่งึ ขอ้ มูลคอมพวิ เตอร์ของผูอ้ น่ื ที่อยู่ การทำใหเ้ สยี หาย ทำลาย แก้ไข เปล่ยี นแปลงข้อมูลคอมพิวเตอรโ์ ดยมิชอบ มาตรา 9 “ผใู้ ดทำให้เสียหาย ทำลาย แก้ไข เปลี่ยนแปลง หรอื เพ่มิ เติมไมว่ ่าทัง้ หมดหรอื บางส่วนซ่งึ ข้อมลู คอมพวิ เตอร์ของผอู้ นื่ โดยมิ การรบกวน ขัดขวางการทางานของระบบคอมพิวเตอร์ มาตรา 10 “ผ้ใู ดกระทำดว้ ยประการใดโดยมชิ อบเพือ่ ใหก้ ารทำงานของระบบคอมพวิ เตอร์ของผ้อู ่ืนถูก ระงับ ชะลอ ขัดขวาง หรอื รบกวน การสแปมเมล์ (Spam mail) มาตรา 11 “ผู้ใดส่งข้อมูลคอมพวิ เตอร์หรือจดหมาย อิเล็กทรอนกิ ส์แกบ่ คุ คลอืน่ โดยปกปดิ หรอื ปลอม แปลงแหลง่ ทีม่ าของการส่งขอ้ มลู

การกระทำความผดิ ต่อ ประชาชนโดยทัว่ ไป / ความมนั่ คง มาตรา 12 “ถา้ การกระทำความผิดตามมาตรา 9 หรือ มาตรา 10 ก่อให้เกดิ ความเสยี หายแก่ประชาชนไมว่ ่าความเสียหายนนั้ จะเกดิ ขนึ้ ในทันที การจำหน่าย / เผยแพร่ชดุ คำส่งั เพ่ือใช้กระทำความผิด มาตรา 13 “ผู้ใดจำหน่ายหรือ เผยแพร่ชุดคำสั่ง ทจี่ ดั ทำขึ้นโดยเฉพาะเพ่ือนำไปใชเ้ ป็นเคร่อื งมือในการ กระทำความผดิ ตามมาตรา 5 มาตรา 6 มาตรา 7 มาตรา 8 มาตรา 9 มาตรา 10 หรือมาตรา 11 ตอ้ งระวางโทษ จำคกุ ไม่เกนิ หนึ่งปี มาตรา 14 “ผู้ใด กระทำความผิดที่ระบุไว้ดงั ต่อไปนี้ ต้องระวางโทษจาคุกไมเ่ กนิ ห้าปี หรอื ปรบั ไม่เกนิ หน่งึ แสนบาท หรอื ทั้งจำ ท้งั ปรบั ความรับผิดของผ้ใู หบ้ ริการ มาตรา 15 “ผใู้ หบ้ ริการผใู้ ดจงใจสนบั สนนุ หรอื ยินยอมให้มกี ารกระทำความผิดตามมาตรา 14 ในระบบ คอมพิวเตอร์ทอ่ี ยู่ในความควบคมุ ของตน ต้องระวางโทษเช่นเดียวกบั ผู้กระทำความผิดตามมาตรา 14” มาตรา 16 “ผใู้ ดนำเขา้ สูร่ ะบบคอมพิวเตอร์ทปี่ ระชาชนท่ัวไปอาจเข้าถึงได้ซ่งึ ขอ้ มูลคอมพิวเตอร์ทีป่ รากฏ เปน็ ภาพของผู้อ่นื และภาพนั้นเป็นภาพทเี่ กิดจากการสรา้ งขน้ึ ตดั ตอ่ เติมหรอื ดดั แปลงด้วยวิธกี ารทาง อิเลก็ ทรอนิกส์หรือวธิ กี ารอ่นื ใด กรณีความผิดเกิดขึ้นนอกราชอาณาจกั ร มาตรา 17 “ผู้ใดกระทำความผดิ ตามพระราชบญั ญตั นิ ีน้ อกราชอาณาจักร ตัวอย่างลักษณะความผิดทีพ่ บได้บอ่ ยในปจั จุบนั สำหรับการใช้งานอนิ เทอร์เนต็ 1. การสง่ เมลก์ ่อกวนหรอื โฆษณาขายสนิ คา้ หรือขายบริการ ประเภทปอ๊ ปอัพ หรอื พวกสง่ อเี มล์ขยะท่เี ขา ไมต่ ้องการมโี ทษปรับอย่างเดียวไม่เกนิ 100,000 บาท โทษฐานกอ่ ความรำคาญ สรปุ บทลงโทษสำหรบั ผู้กระทำความผิดกฎหมายภายใต้ พ.ร.บ.ว่าดว้ ยการกระทำผดิ เกย่ี วกับคอมพิวเตอร์ ตารางที่ 11-1 ความผิดเกีย่ วกบั คอมพิวเตอร์ ฐานความผดิ โทษจำคกุ โทษปรบั การเข้าถงึ ระบบคอมพิวเตอร์โดยไม่ชอบ ไม่เกิน 6 เดือน ไม่เกิน 10,000 บาท การเปิดเผยมาตรการป้องกันการเข้าถึงระบบ ไม่เกนิ 1 ปี ไม่เกิน 20,000 บาท คอมพิวเตอร์ที่ผอู้ นื่ จัดทาขึ้นเป็นการเฉพาะโดยไมช่ อบ การเขา้ ถงึ ข้อมูลคอมพิวเตอร์โดยไมช่ อบ ไมเ่ กนิ 2 ปี ไม่เกนิ 40,000 บาท

ฐานความผดิ โทษจำคกุ โทษปรับ การดักรบั ข้อมลู คอมพวิ เตอร์ของผู้อื่นโดยไมช่ อบ ไมเ่ กิน 3 ปี ไม่เกิน 60,000 บาท การทำให้เสยี หาย ทาลาย แก้ไข เปลี่ยนแปลง เพ่ิมเตมิ ไม่เกิน 5 ปี ไม่เกนิ 100,000 บาท ขอ้ มลู คอมพวิ เตอรโ์ ดยไม่ชอบ การกระทำเพ่ือใหก้ ารทางานของระบบคอมพวิ เตอร์ของ ไมเ่ กิน 5 ปี ไมเ่ กิน 100,000 บาท ผู้อ่ืนไม่สามารถทำงานได้ตามปกติ การสง่ ข้อมูลคอมพิวเตอร์รบกวนการใช้ระบบ ไมม่ ี ไม่เกนิ 100,000 บาท คอมพิวเตอร์ของคนอ่ืนโดยปกติสุข (Spam Mail) อาชญากรรมคอมพิวเตอร์ ความหมายของอาชญากรรมทางคอมพิวเตอร์ 1. การกระทำใด ๆ ก็ตาม ท่ีเกีย่ วกบั การใช้คอมพิวเตอร์ อันทำให้เหย่ือไดร้ บั ความเสยี หาย และทำให้ ผกู้ ระทำได้รบั ผลตอบแทน 2. การกระทำผดิ กฎหมายใด ๆ ซ่ึงจะต้องใชค้ วามร้เู กยี่ วข้องกับคอมพิวเตอร์ มาประกอบการกระผิด และ ตอ้ งใชผ้ มู้ ีความรูท้ างคอมพิวเตอร์ ในการสบื สวน กรณศี กึ ษาอาชญากรรมและกฎหมายเทคโนโลยีสารสนเทศ2 กรณีท่ี 1: นายจ้างหรือผบู้ งั คับบญั ชา เปิด e-mail ลกู จ้างหรือผใู้ ตบ้ ังคับบัญชาอ่านไดห้ รือไม่? ในการใช้งาน e-mail ภายในองค์กรนั้น จะมีคำถามวา่ ถา้ องค์กรนน้ั ๆ มกี ารกำหนด User name และ Password ให้กบั คนในองคก์ ร กรณที ี่ 2: การ Copy รปู ภาพ/ขอ้ ความบนเวบ็ ไซต์ของผอู้ น่ื มาใช้ เป็นการละเมดิ ลิขสิทธิ์ทกุ กรณหี รอื ความปลอดภัยทางเทคโนโลยีสารสนเทศ 1. หา้ มเปดิ ไฟลห์ รือดาวน์โหลดไฟล์ที่แนบมากบั เมล์ ทเ่ี ราไมท่ ราบชอ่ื ผสู้ ง่ หรอื ทมี่ าแนช่ ดั 2. ห้ามเปดิ ไฟล์หรือดาวน์โหลดไฟลท์ ่ีแนบมากับเมล์ ทั้งที่เรารู้ว่าส่งมาจากเพ่ือนหรือคนรู้จกั ขอ้ ควรปฏบิ ัติทั่วๆ ไป เพ่ือชว่ ยเพิ่มความปลอดภยั ในการใช้งานคอมพิวเตอร์ 1. เปดิ ใช้งานซอฟตแ์ วรร์ ักษาความปลอดภัยและทำการอัพเดทให้ทนั สมยั อย่เู สมอ 2. ติดตงั้ ผลติ ภัณฑ์และโซลชู ่ันทจ่ี ะชว่ ยปกปอ้ งการใชง้ านอินเทอร์เนต็ หรือการดาวนโ์ หลดไฟลล์ งเครอื่ ง จริยธรรมทางเทคโนโลยีสารสนเทศ ความกา้ วหนา้ ทางเทคโนโลยแี ละความนิยมใชอ้ ินเทอรเ์ น็ตอย่างแพรห่ ลาย ทำให้ผใู้ ช้คอมพิวเตอร์สามารถ จัดเกบ็ ข้อมลู ส่วนบคุ คลหรอื ข้อมูลส่วนตัวแบบออนไลน์ไดจ้ ำนวนมาก แนวโน้มของเทคโนโลยีสารสนเทศสำคัญทส่ี ่งผลกระทบต่อจริยธรรมสาเหตุหลกั ได้แก่

1. สมรรถนะในการประมวลผลของระบบคอมพิวเตอร์ท่ีเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำใหห้ ลายองค์กรนำระบบ สารสนเทศมาใช้ในธุรกิจหลักขององค์กรมากขึ้น 2. ตน้ ทุนของแหล่งจดั เก็บข้อมูลลดลงแตใ่ ช้เทคโนโลยใี นการจดั เกบ็ ทส่ี งู ขึน้ เปน็ ผลให้องค์กรจัดเกบ็ ขอ้ มูล แยกยอ่ ยแตล่ ะกลมุ่ ได้มากขน้ึ จรยิ ธรรมในการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ โดยทวั่ ไปเม่ือพิจารณาถงึ คุณธรรมจริยธรรมเกีย่ วกบั การใช้เทคโนโลยคี อมพวิ เตอรแ์ ละ สารสนเทศแล้ว 1. ความเป็นส่วนตวั (Information Privacy) หมายถงึ สทิ ธทิ ่ีจะอยู่ตามลำพัง และเป็นสิทธิทเ่ี จ้าของ สามารถท่จี ะควบคุมข้อมูลของตนเองในการเปดิ เผย 2. ความถูกต้อง (Information Accuracy) ในการใช้คอมพิวเตอร์เพอ่ื การรวบรวม จัดเกบ็ และ เรียกใช้ข้อมลู น้ัน คุณลักษณะท่สี ำคญั ประการหน่งึ คือ ความน่าเชอื่ ถือได้ของข้อมลู ท้งั นี้ จะขึ้นอยู่กับความถกู ต้อง ในการบันทึกข้อมลู ดว้ ย 3. ความเป็นเจ้าของ (Information Property) สิทธิความเปน็ เจ้าของ หมายถึง กรรมสทิ ธใิ์ นการถือ ครองทรัพยส์ ิน ซึ่งอาจเปน็ ทรัพย์สินทว่ั ไปท่ีจบั ตอ้ งได้ เชน่ คอมพิวเตอร์ 4. การเขา้ ถงึ ข้อมูล (Data Accessibility) ปจั จุบันการเขา้ ใช้งานโปรแกรม หรอื ระบบคอมพวิ เตอร์ มักจะมกี ารกำหนดสทิ ธติ ามระดับของผ้ใู ช้งาน ทง้ั น้ี การคมุ้ ครองความเป็นส่วนตัว (Privacy) • ความเป็นสว่ นตัวของบุคคลต้องได้ดุลกบั ความตอ้ งการของสงั คม • สทิ ธิของสาธารณชนอยู่เหนือสทิ ธิความเป็นสว่ นตัวของปจั เจกชน การคุม้ ครองทางทรพั ย์สนิ ทางปญั ญา ลิขสทิ ธิ์ (copyright) ตามพระราชบญั ญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 หมายถงึ สทิ ธิ์แตผ่ ู้เดยี วท่ีจะกระทำการใด ๆ เก่ยี วกบั งานท่ีผสู้ รา้ งสรรค์ไดท้ ำขึ้น สิทธบิ ัตร (Patent) ตามพระราชบัญญตั ิสิทธบิ ตั ร พ.ศ. 2522 หมายถงึ หนังสอื สำคญั ท่ีออกให้เพ่ือ คมุ้ ครองการประดิษฐ์ ประโยชน์ของการมีจริยธรรม 1. ประโยชน์ต่อตนเอง ภาคภูมใิ จ เปน็ ทรี่ กั ใคร่ เปน็ คนดี 2. ประโยชนต์ อ่ สงั คม สบสุข ปรองดอง สามัคคี 3. ประโยชนต์ อ่ ประเทศชาติ ความเจรญิ รุ่งเรอื ง สามัคคี ความพฒั นา 4. ประโยชนต์ ่อองคก์ รธุรกจิ ยกระดบั มาตรฐานขององค์กร 5. ประโยชน์ตอ่ การดำรงรักษาไว้ซึ่งจริยธรรม เผยแพร่ รกั ษาจริยธรรมไปสรู่ ุ่นต่อไป