วันฉัตรมงคล

สง่ เสริมการอา่ นโดย ห้องสมุดประชาชนอาเภอคาเขอื่ นแกว้ และหอ้ งสมดุ ประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” จังหวดั ยโสธร

ความหมายของวันฉัตรมงคล ฉัตรมงคล (อ่านวา่ ฉัด-ตระ-มง-คล) มีความหมายตามพจนานุกรมว่า พระราชพธิ ี ฉลองพระเศวตฉัตร ทาในวันซงึ่ ตรงกับวันบรมราชาภิเษก ความสาคัญของวันฉตั รมงคล วันฉตั รมงคล เปน็ วนั ที่ราลกึ ถงึ พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตรยิ ์ รัชกาลที่ 10 แห่งราชวงศ์จักรี และราชอาณาจักรไทย ของพระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสนิ ทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว หลงั จากเสด็จข้นึ เถลิงถวัลยราชสมบัติ ต่อจากพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อวนั ที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 และดารงพระอสิ ริยยศเปน็ “พระบาทสมเด็จพระวชริ เกล้าเจ้าอยหู่ ัว”

ความเปน็ มาของพระราชพธิ บี รมราชาภิเษก การจัดพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกนั้น มีหลกั ฐานปรากฏในหลกั ศลิ าจารกึ วัดศรีชุมของพญาลิไทวา่ เร่ิมต้นมา ตั้งแต่ครัง้ พ่อขุนผาเมอื งได้อภเิ ษกพ่อขนุ บางกลางหาว หรอื พ่อขุนบางกลางท่าว ให้เปน็ ผู้ปกครองเมืองสโุ ขทัย จากนัน้ ในสมัยกรุงรัตนโกสนิ ทร์ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ได้ทรงฟืน้ ฟูพระราชพธิ ีบรม ราชาภิเษกให้ถูกต้องสมบูรณ์ โดยพระมหากษัตริย์ที่ยังมิได้ทรงประกอบพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก จะไม่ใช้คาว่า “พระบาท” นาหน้า “สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” และคาสั่งของพระองค์ก็ไม่เรียกว่า “พระบรมราชโองการ” และอีกประการ หนึ่งคอื จะยังไม่มกี ารใช้ นพปฎลเศวตฉัตร หรือฉัตร 9 ชัน้

ความเปน็ มาของพระราชพิธฉี ัตรมงคล ก่อนหน้ารัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชพิธีฉัตรมงคลถอื เปน็ พิธีของเจ้าพนักงาน ในพระราชฐาน ที่มหี น้าท่รี ักษาเครื่องราชูปโภคและพระทวารประตูวัง ได้จัดการสมโภชสังเวยเคร่ืองราชูปโภคที่ตนรักษาทุกปี ในเดือนหก และเป็นงานส่วนตัว ไมถ่ ือเป็นงานหลวง จนกระทั่ง สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จข้นึ ครองราชย์ ได้ทรงกระทาพธิ ีฉตั รมงคลขึน้ เปน็ ครั้งแรกในวันบรมราชาภเิ ษก เมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2393 โดยมีพระราชดาริว่า วันบรมราชาภิเษกเป็นมหามงคล สมัยที่ควรแก่การเฉลิมฉลองในประเทศที่มีพระเจ้าแผ่นดิน จึงถอื ให้วนั นั้นเป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล และควรที่จะมีการ สมโภชพระมหาเศวตฉัตรให้เป็นสวัสดิมงคลแก่ราชสมบัติ แต่เน่ืองจากเปน็ ธรรมเนียมใหม่ ยากต่อการเข้าใจ อีกทั้งเผอิญ ที่วนั บรมราชาภิเษกไปตรงกับวันสมโภชเคร่ืองราชูปโภคที่มีแต่เดิม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จงึ ทรงอธิบายวา่ วันฉัตรมงคลเป็นวันสมโภชเคร่ืองราชูปโภค จึงไม่มใี ครตดิ ใจสงสัย

ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 วันบรมราชาภิเษก ตรงกับเดือน 12 จงึ โปรดเกล้าฯ ให้จดั งานฉัตรมงคลในเดือน 12 แต่ไม่ได้รับการยินยอม พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยู่หวั จงึ ทรงแก้ไขด้วยการออกพระราชบัญญัติวา่ ด้วย ตราจุลจอมเกล้าสาหรับตระกูลข้นึ ใหม้ ีพระราชทานตรานีต้ รงกับวันคลา้ ยบรมราชาภิเษก ท่านผู้หลักผู้ใหญ่จงึ ยินยอม ให้เลื่อนงานฉตั รมงคลมาตรงกับวันบรมราชาภเิ ษก แต่ยังให้รักษาประเพณีสมโภชเครื่องราชูปโภคอยู่ตามเดิม รูปแบบ งานวันฉัตรมงคลจึงเปน็ เช่นนีจ้ นถงึ ปัจจบุ ัน