วิชางานฝึกฝีมือ หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 เรื่องงานตะไบ

5 งานตะไบ

สาระสาคัญ สาระการเรียนรู้ งานตะไบเป็นงานข้ันแรกท่ีสาคัญ 1. ส่วนประกอบของตะไบ ใ น ง า น ฝึ ก ฝี มื อ ข้ั น พื้ น ฐ า น ส า ห รั บ ผู้ เ รี ย น 2. คมตัดของตะไบ ในการปฏิบัติงานทางด้านช่างอุตสาหกรรม 3. ลักษณะการทางานของตะไบ แม้ว่าปัจจุบันจะมีเครื่องจักรกลที่ทันสมัย 4. การประกอบด้ามตะไบ ในการปรบั ผวิ ชนิ้ งาน แตต่ ะไบยงั เป็นเครือ่ งมือ 5. การปฏบิ ัติงานตะไบ ที่ยังมีความจาเป็นต้องใช้ในการปฏิบัติงาน 6. การบารงุ รักษาตะไบ ตะไบเปน็ เครื่องมอื สาหรับลดขนาดชน้ิ งานเพ่ือ แปรรปู ช้นิ งานให้เปน็ รูปรา่ งต่างๆ ตามตอ้ งการ

สมรรถนะประจาหน่วย จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. แสดงความรู้เก่ยี วกบั งานตะไบ 1. บอกสว่ นประกอบของตะไบได้ 2. ประยุกต์ใช้ความรู้เกี่ยวกับงานตะไบไปใช้ 2. อธิบายคมตดั ของตะไบได้ 3. บอกลักษณะการทางานของตะไบแตล่ ะชนดิ ได้ ในชีวติ ประจาวนั และประกอบอาชพี 4. อธิบายวธิ ีการประกอบด้ามตะไบได้ 5. อธบิ ายการปฏบิ ัตงิ านตะไบได้ 6. บอกวธิ ีการบารุงรกั ษาตะไบได้

1. สว่ นประกอบของตะไบ ขอบตะไบ คมตัด ปลายตะไบ โคนตะไบ บา่ ตะไบ ปลอกโลหะ ด้ามตะไบ ผิวหนา้ ตะไบ ความยาวของตะไบ กัน่ ตะไบ

2. คมตัดของตะไบ ตะไบคมตัดเดียว (Single cut file) • มีลกั ษณะฟนั เปน็ แถวเดียวขนานกันเป็นรูปสีเ่ หล่ียมขนมเปียกปูน • คมตดั เฉอื นจะกนิ เนื้อวสั ดุงานไดท้ ีละน้อย • เหมาะกับการปรบั ผิวงานครงั้ สุดท้าย ทาให้ผวิ หนา้ งานเรยี บ หรือตะไบโลหะออ่ น • คมตะไบจะเอยี งเปน็ แนวเดยี วกนั ชว่ ยใหเ้ ศษโลหะที่ตดั เฉือนไหลออกได้สะดวก

2. คมตดั ของตะไบ ตะไบคมตดั คู่ (Double cut file) • ลกั ษณะคมตะไบจะมี 2 แถว คมตดั ที่อยู่ข้างหนา้ กบั คมตดั หลักท่อี ยขู่ า้ งหลังเยื้องกัน • คมตดั แตล่ ะอนั จะรับช่วงการกนิ ผิวงานทั่วๆ กัน • เหมาะสาหรับใชต้ ะไบโลหะแข็งหรือตะไบเพอื่ ลดขนาด

2. คมตัดของตะไบ ตะไบคมตัดโคง้ (Curved cut file) • เป็นตะไบทีม่ คี มโคง้ เวา้ ไปทางปลายของตะไบ • แถวโค้งจะตัดขวางกบั ผวิ หน้าของตะไบและมรี อ่ งไว้เพื่อหกั เศษวัสดุ • ช่วยใหเ้ ศษเน้อื โลหะทถ่ี กู ตัดเฉือนเคลื่อนทอ่ี อกจากคมตัดไดด้ ี • เหมาะสาหรบั ตะไบโลหะอ่อน ไดแ้ ก่ อะลมู ิเนยี ม ตะกั่ว ทองเหลือง

2. คมตัดของตะไบ ตะไบคมบงุ้ (Rasp cut file) • มีฟันเป็นจุดๆ ขนาดใหญแ่ ละขยายมากๆ • เหมาะสาหรับตะไบงานไม้

3. ลกั ษณะการทางานของตะไบ ตะไบแบน (Flat file) • เป็นตะไบทม่ี พี ้ืนที่หนา้ ตดั เปน็ รูปส่ีเหลี่ยมผนื ผ้า • มีท้งั ตะไบหยาบและตะไบละเอียด • เหมาะสาหรบั ลดขนาดหรือปรบั ผวิ ชิ้นงานใหเ้ รยี บ

3. ลกั ษณะการทางานของตะไบ ตะไบคร่งึ วงกลมหรือท้องปลิง (Half-round file) • ดา้ นเรยี บของตะไบครึ่งวงกลมจะมคี มเปน็ แบบคมไขว้ ส่วนด้านโคง้ ของตะไบจะเป็นคมชนิดเดียว • ใช้สาหรบั ตะไบตกแตง่ ผวิ งานทีเ่ ปน็ ผวิ โค้ง เชน่ ช้นิ งานที่เป็นรูปวงรี

3. ลกั ษณะการทางานของตะไบ ตะไบกลม (Round file) หรอื ตะไบหางหนู (Rat tail file) • คมตดั มีทง้ั แบบลายตัดเด่ียวและลายตดั คู่ • นิยมใชใ้ นงานตะไบสว่ นโคง้ ของช้ินงาน • ใชส้ าหรบั ตะไบขยายขนานรกู ลม และใชส้ าหรบั ตะไบรอ่ งโคง้

3. ลกั ษณะการทางานของตะไบ ตะไบสี่เหล่ยี ม (Square file) • ลกั ษณะคมตัดของตะไบสเ่ี หลี่ยมเปน็ แบบคมตดั คู่ • เหมาะสาหรบั การตะไบรสู ี่เหล่ียมจัตุรสั หรอื สเ่ี หล่ยี มผืนผ้าและตะไบรอ่ งล่มิ

3. ลักษณะการทางานของตะไบ ตะไบสามเหลีย่ ม (Three square file) • มคี มตดั ชนดิ คมเดยี วท้งั สามด้าน • ใชส้ าหรบั ตะไบส่วนที่เปน็ มุมแหลม หรอื ตะไบคมของฟันเลอ่ื ย

4. การประกอบด้ามตะไบ วิธกี ารประกอบด้ามตะไบ • แบง่ กั่นตะไบออกเป็น 3 สว่ นเทา่ ๆ กัน • เจาะรูท่ีดา้ มตะไบ • ประกอบตะไบกบั ด้าม ตรวจสอบความลกึ ของการประกอบดา้ มตะไบ

4. การประกอบด้ามตะไบ ข้อควรระวงั ในการประกอบดา้ มตะไบ • ดา้ มตะไบทนี่ ามาใชต้ ้องมีปลอกเหล็กบังคบั ตรงรอบส่วนบนของด้ามตะไบ • อยา่ ให้รูเจาะต้ืนเกนิ ไป • รูเจาะไมต่ รง • ควรประกอบด้ามกับตะไบใหถ้ กู วิธี • ในกรณีท่ีตะไบเอียงและความลึกในการเจาะท่ีด้ามตะไบน้อยเกินไป จาเป็นต้องถอดตะไบ ออกจากด้ามควรใช้โต๊ะปากกาช่วยในการถอดด้ามตะไบ โดยปรับระยะห่างของปากกาให้ กว้างกว่าความหนาของตะไบเล็กน้อย จับที่ตัวตะไบแล้วกระแทกลงจนด้ามตะไบหลุดออกจาก กนั่ ตะไบ

5. การปฏิบตั ิงานตะไบ การเตรยี มความพรอ้ มก่อนการปฏบิ ัติงานตะไบ • ควรเลือกความสงู โต๊ะปากกาใหเ้ หมาะสม • จบั ชนิ้ งานเขา้ กบั ปากกาจบั ชน้ิ งานให้แน่นและได้ระดบั • ผู้ปฏิบตั ิงานงานตะไบควรวางเท้าและยนื ในทา่ ท่เี หมาะสม • การเคล่ือนตัวขณะตะไบควรถ่ายนาน้ากลับไป-มาระหว่าง เทา้ ซา้ ยและขวา

5. การปฏบิ ตั ิงานตะไบ ลักษณะการปฏิบตั ิงานตะไบช้นิ งาน การตะไบงานหนัก • เป็นการตะไบเพื่อให้คมตัดตะไบตัดเฉือน เนื้อวัสดุงานออกครัง้ ละมากๆ • ทาได้โดยใช้มือข้างที่ถนัดจับด้ามตะไบ ให้แน่น ส่วนมือข้างท่ีไม่ถนัดใช้อุ้งมือกด ทปี่ ลายตะไบ • ใช้ตะไบคมตดั คู่หรอื ตะไบหยาบ

5. การปฏบิ ตั งิ านตะไบ ลกั ษณะการปฏบิ ตั งิ านตะไบช้นิ งาน การตะไบงานเบา • เป็นการตะไบช้ินงานพื้นที่ผิวงานแคบหรือ ผิวใกล้ไดข้ นาดตามแบบ • ทาได้โดยใช้มือข้างท่ีถนัดจับด้ามตะไบให้ มั่นคง ส่วนมือข้างท่ีไม่ถนัดใช้หัวแม่มือกด ท่ีปลายตะไบ และนิ้วทั้งส่ีจับด้านล่างของ ปลายตะไบ พร้อมกับตรวจสอบผิวเรียบ และขนาดของชิน้ งานอยเู่ สมอ

5. การปฏบิ ตั งิ านตะไบ ลักษณะการปฏิบัติงานตะไบช้นิ งาน การตะไบไส • เป็นเทคนิคการตะไบไสผิวดิบของชิ้นงาน หรือการปรับผิวงานส่วนท่ีโค้งนูนตรงกลาง ใหไ้ ดร้ ะดบั • ใช้ตะไบคมตดั เดยี ว • ทาได้โดยใช้ตะไบถูตามขวางของชิ้นงาน ใชร้ ะยะชักตะไบเพียงส้นั ๆ • ใชต้ ะไบงานท่พี นื้ ทง่ี านไม่กวา้ งมากนกั

5. การปฏบิ ตั ิงานตะไบ ลักษณะการปฏิบตั งิ านตะไบช้นิ งาน การตะไบผวิ โคง้ • ใช้การเล่ือยลดเนื้อโลหะส่วนที่ไม่ต้องการ ออกไปก่อน เพื่อประหยดั เวลาในงานตะไบ • ตะไบโดยยกด้ามตะไบให้สูงข้ึน ออกแรง กดดันตะไบไปด้านหน้าพร้อมกับกดด้าม ตะไบลงจะสามารถขึ้นรูปผิวโค้งได้อย่าง สมา่ เสมอ

5. การปฏบิ ตั ิงานตะไบ ลกั ษณะการปฏิบตั ิงานตะไบช้นิ งาน การตะไบผวิ เว้า • ตะไบที่ใช้ต้องมีขนาดเล็กกว่าส่วนเว้าของ ช้ินงาน • ใช้ตะไบท้องปลิงหรือตะไบกลมดันไป ด้านหน้าพร้อมกับบิดตะไบไปทางขวา จะ ทาให้ได้ผิวโค้งต่อเนื่องกัน จนได้ขนาด ช้ินงานตามต้องการ

5. การปฏิบัติงานตะไบ ลกั ษณะการปฏบิ ัติงานตะไบช้นิ งาน การตะไบลบมมุ • เพอ่ื ลบครีบคมของชน้ิ งานออก • ทาไดโ้ ดยเอียงตะไบประมาณ 45 องศา กับ มมุ ของช้นิ งาน • ตะไบไปตามยาวของช้ินงาน

5. การปฏิบัติงานตะไบ วธิ ีการตะไบปรับผิวเรียบงาน การตะไบตามความยาวกับช้นิ งาน • ทิศทางการตะไบทามุมฉากกับด้านกว้าง ของชิ้นงาน • ทาให้สามารถลดขนาดของช้ินงานลง ได้รวดเรว็ กวา่ การตะไบลกั ษณะอ่นื • เหมาะสาหรบั ชนิ้ งานทม่ี คี วามกวา้ งแคบ

5. การปฏิบตั ิงานตะไบ วิธีการตะไบปรบั ผิวเรียบงาน การตะไบตามขวางกบั ชิ้นงาน • ทิศทางของการตะไบจะทามุมฉากกับขอบ ของชนิ้ งานด้านยาว • ช่วยในการปรับแต่งผิวงานในกรณีท่ีผิวหน้า ของช้ินงานโค้งนนู ตามยาว

5. การปฏบิ ัติงานตะไบ วธิ กี ารตะไบปรับผิวเรียบงาน การตะไบไขว้ • ใหเ้ อียงตะไบทาามมุ ประมาณ 40-45 องศา กบั แนวขอบของชิน้ งาน • เมื่อตะไบตลอดหน้าผิวงานงานข้างหนึ่ง แล้ว จะไขว้เอียงทามุมตรงกันข้ามกับ การตะไบคร้ังแรกสลับกัน จะตะไบเช่นนี้ จนกระทง่ั ผิวงานเรียบตามต้องการ • เหมาะสาหรับการตะไบปรบั ผิวเรยี บช้นิ งาน

6. การบารงุ รักษาตะไบ การบารงุ รักษาตะไบมดี งั นี้ • ใช้แปรงปัดตะไบทาความสะอาดตามแนวฟนั ตะไบให้เม็ดโลหะที่ติดอยูต่ ามร่องฟันตะไบหลดุ ออก • ไมค่ วรใชต้ ะไบที่ไมม่ ดี า้ ม ด้ามแตก หรอื ชารุด • ไม่ควรนาตะไบด้ามหลวมมาตะไบงาน • ไมค่ วรใชต้ ะไบเคาะหรืองดั สงิ่ ใดสิง่ หน่ึง • ไมค่ วรใชม้ ือถหู รอื ปดั ผวิ งานที่กาลงั ตะไบ ใหใ้ ชแ้ ปรงปัดเศษโลหะ • อย่าใหต้ ะไบถูกกับนา้ หรือน้ามนั • การออกแรงกดในการตะไบมากทาให้เศษโลหะติดตามร่องฟันของตะไบ ควรใช้ชอล์กถูกับ ผวิ หน้าตะไบ เพ่อื ปอ้ งกันเศษโลหะอดุ ตนั บนคมตดั ของตะไบ

สรุป งานตะไบเป็นข้ันตอนในการปฏิบัติงานข้ันพ้ืนฐานเพ่ือการปรับผิวเรียบชิ้นงานหรือข้ึนรูป ชิ้นงานตามลักษณะต่างๆ ตามรูปร่าง ดังน้ันช่างอุตสาหกรรมจะต้องทาการศึกษาเก่ียวกับ ชนดิ ของตะไบ วิธีการใช้งาน การบารุงรกั ษา และการเลือกใช้ใหเ้ หมาะสมกับวัสดงุ านที่จะข้นึ รูป