ระบบหายใจ

ระบบหายใจ (Respiratory System) สาหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปี ที่ 6

1 ความสาคัญของระบบหายใจท่ีมีผลต่อสุขภาพ การเจริญเตบิ โต และพฒั นาการ 2 วิธีดูแลรักษาระบบหายใจให้ทางานตามปกติ

สวัสดคี ะเพอื่ น ๆ พร้อมรึยงั ค่ะ… ก่อนอ่ืนเราขอแนะนาตัว ถ้าพร้อมแล้วไปกนั เลย.... ก่อน Let’S go… เราชื่อ..หนหู ริ่ง วันนี้เราจะพาเพอ่ื น ๆ เรียนรู้เรื่อง ระบบหายใจ ไปพร้อม ๆ กนั เลย………

ความหมายของระบบหายใจ เป็ นการแลกเปล่ียนก๊าชคาร์บอนไดออกไซด์ ท่ีร่างกาย ของเราไม่ตอ้ งการกบั ก๊าชออกซิเจนที่อยู่นอกร่างกายของเรา ซ่ึงมี ความสาคญั และจาเป็ นต่อเรามาก ระบบหายใจประกอบด้วยจมูก หลอดลม ปอด ถงุ ลม กะบงั ลมและซ่ีโครง

1. แลกเปลย่ี นแก๊สออกซิเจนกบั คาร์บอนไดออกไซด์ระหว่างปอดกบั อากาศภายนอก 2. ช่วยควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย 3. ช่วยในการรับกลนิ่ เนื่องจากทจี่ มูกมี เซลล์และประสาทรับกลนิ่ อยู่ด้วย 4. ช่วยในการขับสารเคมบี างชนิดเมื่อเข้า สู่ร่างกาย 5. ช่วยทาให้เกดิ เสียงโดยอาศัยหลอดเสียง ซึ่งเป็ นอวัยวะในระบบหายใจ

การหายใจระดับเซลล์ หมายถึง กระบวนการทาปฏิกิริยาในการ เผาผลาญสารอาหารหรือการสลายสารอาหารเพอื่ ทาใหเ้ กิดพลงั งานออกมา C6H12O6 + O2 เอนไซม์ CO2 + H2O + Energy



ช่องจมูก (Nasal cavity) ช่วยในการกรองอากาศ มีเมือกเหนียว ๆ ทาหนา้ ที่ดกั จบั ฝ่นุ ละอองและจุลินทรีย์ มีขนเลก็ ๆ หรือ ซีเลยี (Cilia) อยู่ บนเซลลท์ ่ีช่วยในการพดั พาเมือก ข้ึนมาที่จมกู และคอหอย

คอหอย (Pharynx) เป็นส่วนที่อยตู่ ่อจากจมูกและปาก มีลกั ษณะคลา้ ยกรวย แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ คอหอยส่วนจมูก เป็นทางผา่ นของ อากาศอยา่ งเดียว คอหอยส่วนปาก เป็นทางผา่ นของ อาหารและอากาศ คอหอยส่วนกล่องเสียง เป็นทางผา่ น คอหอย ของอากาศอยา่ งเดียว (Pharynx)

กล่องเสียง (Larynx) และฝาปิ ดกล่องเสียง (Epiglottis) ประกอบดว้ ยอวยั วะท่ีเป็นกระดูกอ่อน มีลกั ษณะเป็นสันนูนออกมาตรงแนว กลาง เรียกวา่ ลกู กระเดือก และจะมี เสน้ เสียง (Vocal cords) กล่องเสียง (Larynx) เป็นแหล่งกาเนิดเสียงและเป็นทางผา่ น ของอากาศ ฝาปิ ดกล่องเสียง (Epiglottis) ซ่ึงทา หนา้ ท่ีเปิ ดปิ ดกล่องเสียง เพอื่ ป้ องกนั ไม่ใหอ้ าหารเขา้ ไปในกล่องเสียงและ หลอดลม

หลอดลม (Trachea) เป็นหลอดกลมๆประกอบดว้ ยกระดูก อ่อนรูปวงแหวน หรือรูปตวั U เพ่อื ป้ องกนั ไม่ใหห้ ลอดลมแฟบได้ ง่าย และทาใหอ้ ากาศผา่ นเขา้ ออก ไดส้ ะดวก

ข้วั ปอด (Bronchus) ข้ัวปอด เป็ นส่วนที่ต่อจากหลอดลมโดยจะ (Bronchus) แยกเป็น 2 ขา้ งแลว้ แตกแขนงยอ่ ย ออกไปยงั ปอด เรียกวา่ แขนงข้วั ปอด ข้วั ปอดขา้ งขวาจะลาดกว่า ดงั น้ัน เวลาสาลกั ส่ิงแปลกปลอมจะทาให้ สิ่ งแปลกปลอม มีโอกาสตกลง ทางดา้ นขวาได้

ปอด (Lungs) ปอดมี 2 ข้างมีลักษณะคล้ายฟองน้าลอยน้าได้ ล้อมรอบ ด้วยเย่ือหุ้มปอด ซ่ึงสร้างของเหลวล่ืนๆ เพ่ือช่วยป้ องกัน การเสียดสีระหว่างปอดกบั ซ่ีโครงในระหว่างการหายใจ ในเด็กมีสีชมพู ในผู้ใหญ่อาจจะมีสีคล้าและมีจุดดาเป็ น หย่อมที่เกิดการสะสมของฝ่ ุนละออง เช่น จาก ควันบุหร่ี หรือท่อไอเสียรถยนต์เป็ นต้น เป็ นอวัยวะทท่ี าหน้าที่ในการแลกเปลยี่ นก๊าซ โดยนาก๊าซ CO2 ออกจากเลอื ด และนา ออกซิเจนเข้าสู่เลอื ด

ถุงลม (Alveolus) มีลกั ษณะเป็นถุงขนาดเลก็ นบั ลา้ น ๆ ถุง โดยมีร่างแหเสน้ เลือดฝอย ลอ้ มรอบแต่ละถุงไวแ้ ละผนงั ของ ถุงลมมีความบางและชุ่มช้ืน เ กิ ด ก า ร แ ล ก เ ป ล่ี ย น ก๊ า ซ โ ด ย กระบวนการแพร่ โดยแพร่ จาก ความเขม้ ขน้ มากไปหาความเขม้ ขน้ นอ้ ย

ก๊าซออกซิเจน แพร่จากถุงลมเขา้ สู่เส้นเลือดฝอย ส่วนในเส้น เลือดฝอยมีคาร์บอนไดออกไซดม์ ากจึงแพร่ผา่ นจากเส้นเลือดฝอยเขา้ สู่ ถุงลม

กระบวนการหายใจ

การหายใจเข้า (Inspiration) การหายใจออก (Expiration) - กระดูกซ่ีโครงเล่ือนสูงข้ึน - กระดูกซี่โครงเล่ือนต่าลง - กะบงั ลมเลื่อนต่าลง - กะบงั ลมเล่ือนสูงข้ึน - ปริมาตรช่องอกเพมิ่ ข้ึน - ปริมาตรช่องอกลดลง - ความดนั อากาศภายในช่องอกลด - ความดนั ภายในช่องอกอากาศสูง ต่าลง เพิม่ ข้ึน - อากาศภายนอกผา่ นเขา้ สู่ปอด - อากาศภายในออกจากปอด

ศูนย์ควบคุมการหายใจของมนุษย์ทส่ี าคญั อยู่ทส่ี มองส่วนท้ายที่ เรียกว่า Medulla oblongata ทาหน้าที่ควบคุมการทางานของ กลา้ มเน้ือกระบงั ลมและกลา้ มเน้ือ กระดูกซี่โครง

ปอดของผใู้ หญ่ จุอากาศ ปริมาตรของอากาศที่หายใจเขา้ ไดป้ ระมาณ 5-6 ลิตร และออกปกติแต่ละคร้ังโดยเฉล่ีย ประมาณ 500 cm3 อีกส่วนหน่ึงประมาณ 2,500 – 3,000 cm3 จะถูกสารองไวส้ าหรับ หายใจเขา้ ปกติ ความจุอากาศของปอด อากาศประมาณ 1,000 – ที่เหลือประมาณ 1,000 – 1,500 1,100 cm3 สาหรับหายใจ cm3 เป็นอากาศท่ีตกคา้ งในปอด ออกที่นอกเหนือจากการ หายใจปกติ

ปัจจยั ทีม่ ีผลต่อระบบการหายใจ ปริมาณของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ในกระแสเลือด มากจะ ทาใหร้ ่างกายตอบสนองใหม้ ีการหายใจถ่ีข้ึน ลกั ษณะหรือโครงสร้างของร่างกาย เช่น ความจุปอดที่แตกต่างกนั ความผดิ ปกติหรือสภาวะของร่างกาย การไดร้ ับสารต่างๆ เช่น การสูบบุหร่ี



โรคถุงลมปอดอกั เสบ หรือโรคถุงลมโป่ งพอง เป็ นโรคที่เน้ือปอดถูกทาลาย ส่งผลให้ การแลกเปลี่ยนออกซิเจนลดลง ทาให้ ผู้ป่ วยมีอาการหอบเหน่ือย หายใจ ลาบาก สาเหตุของถุงลมโป่ งพอง ท่ีพบบ่อย ที่สุด ได้แก่ การสูบบุหร่ี นอกจากน้ันยงั อาจเกิดจาก การสูดดมสิ่งท่ีเป็ นพิษ เช่น มลภาวะ ไอเสีย ฝ่ นุ สารเคมี เป็นระยะเวลา นานๆ

วธิ ีการดแู ลรักษาระบบหายใจ 1. รักษาสุขภาพให้ดี โดยการ 4.ปิ ดปากและจมูกเวลาไอ หรือจาม รับประทานอาหาร พกั ผ่อน และ ออกกาลงั กายอย่างสม่าเสมอ 5. หลกี เลยี่ งการอย่ใู กล้ชิดกบั ผ้ปู ่ วย โรคทางเดนิ หายใจ 2. แต่งกายให้เหมาะสมกบั สภาพ อากาศ เหมาะสมกบั ฤดูกาล เพอื่ 6. ไม่ใช้สิ่งของปนกบั ป้ องกนั การเป็ นหวดั ผู้อนื่ โดยเฉพาะอย่างยง่ิ ผ้ปู ่ วย โรคทางเดนิ หายใจ 3. อยู่ในทอี่ ากาศบริสุทธ์ิ ไม่อบั ชื้น แออดั โดยเฉพาะสถานทท่ี มี่ คี วัน 7. ระวงั การกระแทกอย่างแรงกบั บุหรี่ อวยั วะการหายใจ ได้แก่หน้าอก และปอด

แบบฝึ กหัด เร่ือง ระบบย่อยอาหาร ให้เพอื่ น ๆ ดูภาพด้านซ้ายมอื แล้วตอบคาถามด้าน ขวามอื ให้ถูกต้องนะครับ

จุดที่ลกู ศรช้ีคืออะไร ...................................................................... .................................................................... เกี่ยวขอ้ งกบั ระบบใดในร่างกาย ...................................................................... .................................................................... หนา้ ท่ีและความสาคญั ของระบบน้ี คือ ...................................................................... ......................................................................

ภาพน้ีคืออะไร ...................................................................... .................................................................... เก่ียวขอ้ งกบั ระบบใดในร่างกาย ...................................................................... .................................................................... หนา้ ท่ีและความสาคญั ของระบบน้ี คือ ...................................................................... ......................................................................

เฉลยคาตอบ . จุดท่ีลกู ศรช้ีคืออะไร หลอดลม เกี่ยวขอ้ งกบั ระบบใดในร่างกาย ระบบหายใจ หนา้ ท่ีและความสาคญั ของระบบน้ี คือ เพ่อื ป้ องกนั ไม่ใหห้ ลอดลมแฟบไดง้ ่าย และทา ใหอ้ ากาศผา่ นเขา้ ออกไดส้ ะดวก

เฉลยคาตอบ . ภาพน้ีคืออะไร ถุงลม เก่ียวขอ้ งกบั ระบบใดในร่างกาย ระบบหายใจ หนา้ ที่และความสาคญั ของระบบน้ี คือ แลกเปลี่ยนก๊าซโดยกระบวนการแพร่ โดยแพร่ จากความเขม้ ขน้ มากไปหาความเขม้ ขน้ นอ้ ย

หนหู ริ่ง ว่า เพอื่ น ๆ คง แต่ถ้าเพอ่ื นอยากทดสอบความรู้ของตัวเองกส็ ามารถกลบั ไปทา แบบทดสอบได้ไหมนะค่ะลองดู!!! ได้ความรู้กนั พอสมควร นะค่ะ หนูหริ่งต้องไปแล้วนะค่ะ แต่ถ้าอยากเจอกนั กเ็ ข้า เป็ นไงกนั บ้างค่ะ มาเรียนรู้ ไปพร้อมกบั หลงั จากทีไ่ ด้เรียนกนั ไป หนูหร่ิงได้ใหม่นะค่ะ แล้ว ….Bye Bye….

บรรณานกุ รม กฤษณ์ มงคลปัญญา และอมรา ทองปาน. (2542). ชีววทิ ยา. พมิ พค์ ร้ังที่ 4. กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์. สมพงษ์ จนั ทร์โพธ์ิศรี. (2537). ค่มู ือเตรียมสอบวิทยาศาสตร์ ม. 2. กรุงเทพฯ:ไฮเอด็ พบั ลิชชิ่ง จากดั . สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2551). หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้ พน้ื ฐานวิทยาศาสตร์ ช้ันมัธยมศึกษาปี ที่ 3.กรุงเทพฯ:สกสค.ลาดพร้าว. สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2553). หนังสือเรียน รายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ 4 ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 2. กรุงเทพฯ: สกสค.ลาดพร้าว. สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2553). ค่มู อื ครูรายวชิ าพนื้ ฐาน วทิ ยาศาสตร์ 4 ช้ันมธั ยมศึกษาปี ที่ 2. กรุงเทพฯ: สกสค.ลาดพร้าว.