เกร็ดความรู้เนื่องในวันฉัตรมงคล

วันฉัตรมงคล หมายถึง พระราชพิธีฉลองพระเศวตฉัตร สิริราชกกุธภัณฑ์ พระแสงประจำรัชกาล ทำในวันซึ่งตรงกับวันบรมราชาภิเษกเสวยราชสมบัติ ตามราชประเพณี (ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕) คือ วันที่รำลึกถึงพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๑๐ แห่งราชวงศ์จักรีและราชอาณาจักรไทย ของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทร รามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ภายหลังเสด็จขึ้น เถลิงถวัลยราชสมบัติ ต่อจากพระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อวันที่ ๑๓ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๕๙ และดำรงพระอิสริยยศเป็น \"พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว” ห้องสมุดประชาชนอำเภอตระการพืชผล

ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ พระราชพิธีฉัตรมงคล จัดขึ้นทุกวันที่ ๕ พฤษภาคม เพราะทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากวันฉัตรมงคล ถูกกำหนดวันขึ้นตามวันบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีนี้ขึ้น ในวันที่ ๔-๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๒ โดยพระราชพิธีบรมราชาภิเษกอย่างเป็นทางการ จัดขึ้นในวันที่ ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๒ และในปีต่อไปให้ถือว่าวันนี้เป็นวัน \"ฉัตรมงคล” ห้องสมุดประชาชนอำเภอตระการพืชผล

พระราชพิธีบรมราชาภิเษก เป็นการผสมผสานกัน ระหว่างธรรมเนียมของ\"ศาสนาฮินดู\" และ \"ศาสนาพุทธ\" เป็นพิธีที่จัดขึ้นเพื่อป่าวประกาศ ให้เหล่าเทวดาฟ้าดินรับรู้ว่า บัดนี้จะมีพระมหากษัตริย์หรือพระผู้เป็นเจ้า เกิดขึ้นอีกพระองค์หนึ่งแล้ว โดยพระราชพิธีบรมราชาภิเษกประกอบไปด้วย พระราชพิธีสรงพระมูรธาภิเษก, พระราชพิธีถวายน้ำอภิเษก, พระราชพิธีถวายเครื่องราชกกุธภัณฑ์และการสถาปนาพระราชินี และพระราชวงศ์ ส่วนพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียรเป็นพระราชพิธีที่จัด ขึ้นโดยเหล่าสมาชิกของราชวงศ์ในพระบรมมหาราชวัง ภายหลังจากประกอบพระ ราชพิธีบรมราชาภิเษกเสร็จสิ้นแล้ว พระมหากษัตริย์จะประทับพระที่นั่งราชยาน พุดตานทอง ไปประกาศพระองค์เป็นพุทธมามกะและเสด็จไปสักการะพระบรมอัฐิ ของสมเด็จพระบรมราชบูรพการี ห้องสมุดประชาชนอำเภอตระการพืชผล

พิธีบรมราชาภิเษก เริ่มมีตั้งแต่สุโขทัย แต่พระราชพิธีบรมราชาภิเษกของไทย ปรากฏหลักฐานเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ คือ ศิลาจารึกวัดศรีชุมของพญาลิไท แห่งกรุงสุโขทัย กล่าวคือ พ่อขุนผาเมืองอภิเษกพระสหายคือ พ่อขุนบางกลางท่าว ให้เป็นพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ครองกรุงสุโขทัย แต่ก็ไม่มีรายละเอียดว่า การประกอบ พระราชพิธีในสมัยนั้น มีขั้นตอนอย่างใด ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ ๑) เมื่อขึ้นเสวยราชสมบัติ ได้ทรงทำพระราชพิธีนี้อย่างสังเขป เมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๕ ครั้งหนึ่งก่อน แล้วทรงตั้งคณะกรรมการ โดยมีเจ้าพระยาเพชรพิชัย ซึ่งเป็น ข้าราชการ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา เป็นประธาน สอบสวนแบบแผนโดยถี่ถ้วน แล้วตั้งแบบแผนพิธีบรมราชาภิเษกขึ้นเป็นตำรา จากนั้นจึงทรงทำพิธีบรมราชาภิเษก เต็มตำราอีกครั้งหนึ่ง เมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๘ และได้ใช้เป็นแบบแผนในงานพระราชพิธีบรม ราชาภิเษก ของรัชกาลต่อ ๆ มา จนถึงปัจจุบัน ซึ่งแต่ละรัชกาลก็ได้ปรับปรุงแก้ไข รายละเอียดเล็กน้อยให้เหมาะแก่กาลสมัย ห้องสมุดประชาชนอำเภอตระการพืชผล

รัชกาลที่ ๑๐ พระราชพิธีฯ ถือเป็นครั้งที่ ๑๒ ถัดมาในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราชบรมนาถบพิตร เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๓ นั้น สำนักพระราชวังได้ยึดถือ การบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ เป็นหลัก แต่ปรับปรุงให้เหมาะสมกับสภาพบ้านเมือง ที่ยังไม่อุดมสมบูรณ์ เพราะเพิ่งผ่านพ้น สงครามโลกครั้งที่สอง ส่วนพระราชพิธีบรมราชาภิเษก สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร รัชกาลที่ ๑๐ ได้ประกอบการพระราชพิธีอย่างสมบูรณ์ ตามโบราณราชประเพณีที่ยึดถือปฏิบัติสืบมา โดยพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มหาวชิราลงกรณฯ เป็นพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ ๑๒ ห้องสมุดประชาชนอำเภอตระการพืชผล