หมากล้อม

หนงั สอื E-BOOK เรอื่ ง หมากลอ้ ม จดั ทาโดย นาย ภมู พิ ฒั น์ ม่วงทอง ปวช.1 เลขที่ 21 สาขาเทคโนโลยสี ารสนเทศ นาเสนอ คุณครู ทวศี กั ด์ิ หนูทนิ

หมากลอ้ มคอื อะไร หมากล้อมคืออะไร ดูเหมอื นจะเป็นคาถามง่ายๆ แต่ตอบยากและมคี วามลุม่ ลกึ พอๆกบั คาถามทวี่ ่า ชวี ทศั นค์ อื อะไร ซงึ่ แต่ละคนจะให้ความหมายทแ่ี ตกต่างกนั ตามมุมมอง ทศั นคติ และ ประสบการณ์ส่วนบุคคล เช่นเดยี วกนั นกั หมากลอ้ มและผูท้ สี่ นใจชนื่ ชอบในศลิ ปะหมาก ลอ้ มต่างกม็ คี าตอบทห่ี ลากหลายเกย่ี วกบั คาถามทว่ี ่า หมากลอ้ มคอื อ ะไร แต่โดยทว่ั ไปแลว้ เป็นทเี่ขา้ ใจในหมู่คนจนี ว่า หมากลอ้ มคอื ศลิ ปะแขนงหนงึ่ ในศลิ ปะจานวน 4 แขนงของจนี ทสี่ บื ทอดมาแต่โบราณ อนั ได้แก่การดดี พณิ การเดนิ หมากกระดาน การเขยี นพูก่ นั และการวาด รปู ซงึ่ หมากกระดานในทนี่ ้ี หมายถงึ หมากลอ้ มนน่ั เอง นอกจากความเป็นศลิ ปะแลว้ หมากลอ้ มยงั มลี กั ษณะพเิศษทแี่ ตกต่างจากศลิ ปะอนื่ ๆ คอื ยงั ครอบคลุมถงึ ศาสตร์สาขาต่างๆ อาทิ ยุทธศาสตร์ อกี นยั หนง่ึ ว่า หมากล้อมคือยุทธศาสตร์? เนอื่ งจากเป็นการรบประชนั กาลงั ของกองทพั หมากดาและ หมากขาว ในการช่วงชงิ ครอบครองชยั ภูมขิ นาด 361 ตารางเมตร โดยทต่ี ่างฝ่ ายต่างมี กาลงั ทหารเท่ากนั และไม่มฝี ่ ายใดอยู่ในสภาวะทไ่ีด้เปรยี บและเสยี เปรยี บก่อนการประจญั บาน ดงั นน้ั ตลอดช่วงประวตั ศิ าสตร์อนั ยาวนานของจนี ทผ่ี า่ นมา จงึ มนี กั การทหารจานวนนบั ไม่ ถว้ นหลงใหลในเกมหมากลอ้ มรวมทงั้ จอมพล เฉนิ อ้ี แม่ทพั แห่งพรรคคอมมวิ นสิ ต์จนี ผู้ ปลุกกระแสใหห้ มากลอ้ มเป็นทนี่ ยิ มแพร่หลายในประเทศจนี อกี ครง้ั นบั ตงั้ แต่ศตวรรษเป็นต้น มา

หมากล้อมคือคณิตศาสตร์ เนอ่ื งจากความสาคญั ของเมด็ หมากและความได้เปรยี บ เสยี เปรยี บของกองกาลงั หมากบนกระดานศกึ แมก้ ระทงั่ การพลกิ แพลงของรปู เกมตลอด การแขง่ ขนั ลว้ นคดิ คานวณด้วยหลกั การคณติ ศาสตร์ว่าครอบครองพน้ื ทไ่ีด้เท่าใด ฝ่ าย ใดได้สดั ส่วนทม่ี ากกว่า และจบการแขง่ ขนั ไปด้วยการชนะไปกแี่ ต้ม กเ่ีมด็ หรอื กจ่ี ุด ซง่ึ หากจะ มองว่าการเลน่ หมากลอ้ มเปรยี บเสมอื นการแก้โจทย์คณติ ศาสตร์ในช่วงสุดท้ายของเกมกว็ ่า ได้ โดยทกี่ ่อนจะถงึ ช่วงเวลานนั้ แต่ละฝ่ ายต้องเร่งทาคะแนนให้ได้มากกว่าอกี ฝ่ ายหนงึ่ กลา่ วกนั ว่า หมากรุกคอมพวิ เตอร์ทสี่ ามารถเอาชนะนกั หมากรุกชาวแชมปโ์ ลกและเดนิ หมาก ได้เรว็ จนเป็นทตี่ ลงึ ของผูค้ น หากนามาใชเ้ ดนิ หมากลอ้ มละก็ กว่าจะวางหมากได้สกั เมด็ ต้อง ใชเ้ วลาทเี่นน่ิ นาน หมากลอ้ มเป็นการละเลน่ ทเี่ก่าแก่ทส่ี ุดกว็ ่าได้ขณะทค่ี อมพวิ เตอร์เป็นผลสาเรจ็ แห่ง วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยสี มยั ใหม่ ดูเหมอื นทงั้ สองสง่ิ ไม่นา่ จะเกย่ี วขอ้ งกนั เลย แต่เพราะ ความต่างมคี วามสมั พนั ธ์เกย่ี วขอ้ งกบั คณติ ศาสตร์จงึ เชอื่ มโยงใหห้ มากลอ้ มและ คอมพวิ เตอร์รวมเป็นส่วนเดยี วกนั ได้ เช่น การจดบนั ทกึ และการจดั เกบ็ รูปเกมของหมากใน แต่ละกระดาน การแขง่ ขนั ด้วยคอมพวิ เตอร์ รวมทงั้ ผูแ้ ขง่ ขนั ทงั้ สองฝ่ ายสามารถประชนั เมด็ หมากโดยผา่ นทางจอคอมพวิ เตอร์แทนทจ่ี ะต้องมานงั่ ประจนั หน้าเขา้ หากนั ซงึ่ เหตุการณ์ เหลา่ นไ้ีมใ่ ช่เรอ่ื งแปลกใหม่สาหรบั วงการหมากลอ้ มอกี เป็นต้นไป การพฒั นาทาง คอมพวิ เตอร์จงึ เป็นส่วนช่วยเผยแพร่หมากลอ้ มในวงกว้าง ในขณะทหี่ มากลอ้ มกไ็ด้เสรมิ เตมิ ศกั ยภาพการทางานของคอมพวิ เตอร์ให้เป็นสมองกลทมี่ คี วาม ?ปราดเปรอื่ ง? ยงิ่ ขน้ึ ถงึ แมว้ ่าจะไมใ่ ช่เครอ่ื งพสิ ูจน์แต่กเ็ป็นเครอ่ื งช้วี ดั อย่างหนง่ึ ทม่ี นี าหนกั พอสมควร หมากล้อมคือปรัชญาและแนวคิด ในระหว่างทเี่ดนิ หมากแน่นอนว่า นกั หมากลอ้ มย่อม เกดิ ความขดั แยง้ ทางความคดิ ระหว่าง ความได้เปรยี บของหมากและกาลงั ของเมด็ หมาก ความได้เปรยี บของเมด็ หมากและกาลงั ของเมด็ หมาก การโจมตแี ละการรกั ษาพน้ื ที่ ครอบครอง การครองพน้ื ทใ่ีนสดั ส่วนทใี่หญ่และเลก็ เป็นต้น ซง่ึ เป็นความขดั แยง้ ทมี่ กี าร เคลอ่ื นไหวและเปลย่ี นแปลงตามเกมหมากทเ่ีดนิ รุดหนา้ ต่อไป เพราะฉะนนั้ บนกระดานหมากท่ี ทุกคนเหน็ ว่าเมด็ หมากแต่ละเมด็ ทถ่ี ูกหยบิ วางลงนนั้ อยู่ในสภาพทแ่ี น่นงิ่ แต่แท้จรงิ แลว้ ใน ความสงบนง่ิ มกี ารเปลยี่ นแปลงและเคลอื่ นไหว ซง่ึ เกดิ จากปจั จยั และเงอื่ นไขทส่ี ่งผลใหร้ ปู หมากเกดิ การเปลย่ี นแปลง อาทิ การรุกโจมตี การรกั ษาพน้ื ทค่ี รอบครองและการต้านรบั กองกาลงั ฝ่ ายตรงขา้ ม สง่ิ เหล่านล้ี ว้ นผนั เปลยี่ นเคลอื่ นไหวเหมอื นสายน้าทไ่ีหลรนิ อย่าง ต่อเนอ่ื ง นกั หมากลอ้ มทมี่ ไีหวพรบิ เชาว์ปญั ญา และช่างสงั เกตย่อมเหน็ ถงึ ความเปลย่ี นแปลง ทซี่ ่อนเร้นอยู่บนกระดานหมาก ทาให้มโีอกาสกาชยั ชนะได้มากกว่า และไต่ขน้ั ขน้ึ เป็นยอดเซยี น หมากแห่งพภิ พหมากลอ้ ม

ชาวตะวนั ออกและชาวตะวนั ตกมคี วามแตกต่างในรายละเอยี ดย่อยเกย่ี วกบั ความเขา้ ใจใน หมากลอ้ มอยู่ไมนอ้ ย ซงึ่ ส่วนใหญ่เกดิ จากระบบความคดิ ในวฒั นธรรมทแ่ี ตกต่างกนั ซง่ึ หยง่ั รากลกึ จนกลายเป็นความเคยชนิ นนั่ คอื ชาวตะวนั ตกมกั พยายามค้นหาคาตอบและหลกั เหตุผลอยา่ งถงึ ทส่ี ุด เพอื่ ให้ได้คาอธบิ ายทสี่ มบูรณ์แบบทส่ี ุดจงึ พยายามมองเหน็ ว่าควรวาง เมด็ หมากตาแหน่งใดถงึ จะดที ส่ี ุด ขณะทช่ี าวตะวนั ออกส่วนใหญ่ยดึ หลกั แนวทางสายกลาง เมอื่ ต้องเผชญิ หนา้ กบั เกมหมากทมี่ คี วามไม่ชดั เจน ไม่อาจมองและคาดสถานการณ์ลว่ งหนา้ ได้ และหาตาแหน่งการวางหมากทด่ี ที ส่ี ุดไมพ่ บ การเดนิ หมากในจุดทคี่ ดิ ว่านา่ มคี วามสาคญั รองลงมา หรอื ในตาแหน่งทพี่ อใช้ได้ และ สามารถควบคุมเกมได้ นบั ว่าเป็นการตดั สนิ ใจทดี่ ี ทเีดยี ว หมากล้อมคือศิลปะการชิงชัย ลกั ษณะของเมด็ หมากทง้ั หมดบนกระดาน ความงามและ ประสทิ ธภิ าพสูงสุดของการจดั วางรูปหมากและแนวความคดิ ในการวางหมากทุกเมด็ ลว้ น ดงึ ดูดความสนใจของทง้ั ผูเ้ล่นและผูช้ มในฐานะทเี่ป็นความงามทางศลิ ปะ แต่เป้าหมายทส่ี ูงสุด ทแี่ ทจ้ รงิ ไม่ใช่เพอ่ื การชนื่ ชม หากแต่เพอ่ื กาชยั ชนะเป็นสง่ิ สาคญั ซงึ่ จะเพมิ่ ความหมายของเมด็ หมากให้สมบูรณ์ยงิ่ ขน้ึ กล่าวโดยตรงกค็ อื แพช้ นะคอื เครอ่ื งมอื ตดั สนิ ความแขง็ แกร่งและ ความอ่อนแอ ของรปู หมากทง้ั กระดาน ฝ่ ายชนะชนะได้เพราะการสูญเสยี ของฝ่ ายพา่ ยแพ้ นกั หมากลอ้ มทส่ี ามารถก้าวขน้ึ มาอยู่ใน ระดบั แนวหนา้ และมชี อ่ื เสยี งอยู่ในระดบั หนงึ่ ลว้ นเคยลม้ิ ลองรสชาตแิ ห่งความพา่ ยแพม้ านบั ไม่ ถว้ น และได้ย่างกรายผา่ นเส้นทางของการแพช้ นะมาอย่างลม้ ลุกคลุกคลาน จนกระทงั่ จติ ใจ ถูกขดั เกลาให้เขม้ แขง็ และเดด็ เดย่ี ว ในสงั คมปจั จุบนั ทแ่ี สวงหาความยุตธิ รรมและความเสมอภาค หมากลอ้ มถอื ว่าเป็นการชงิ ชยั ที่ มคี ุณสมบตั ดิ งั กล่าวอย่างครบถว้ นและเป็นเสนห่ ์ของหมากลอ้ มโดยแท้ เนอ่ื งจากกระดาน หมากลอ้ มวางหนั ด้านหนา้ ขน้ึ บน เปิดกว้างให้ผูเ้ล่นเลอื กหาตาแหน่งและหยบิ วางเมด็ หมากได้ ตามความต้องการโดยทหี่ มากทุกเมด็ จะถูกวางลงบนกระดาษลว้ นมคี ุณค่าและความเสมอ ภาคทเ่ีท่าเทยี มกนั ส่วนหมากเมด็ ใดจะแสดงประสทิ ธภิ าพได้มากกว่าขน้ึ อยู่กบั ผลการวาง หมาก ดงั่ คาเปรยี บเปรยทวี่ ่า ?หมากลอ้ ม คอื การชงิ ชยั เพอ่ื แสวงหาพน้ื ทท่ี จี่ ะดารงอยู่? ซง่ึ หากนามาเปรยี บเทยี บกบั คนเรา นน่ั กค็ อื คนเราเกดิ มาในสภาพเงอ่ื นไขทเี่ท่าเทยี มกนั มี โอกาสทเี่ท่ากนั ส่วนใครจะประสบความสาเรจ็ มากนอ้ ยเพยี งใดอยู่ทผ่ี ลการกระทาในภายหลงั แมว้ ่าหมากลอ้ มยงั ไม่ได้บรรจุให้เป็นรายการแขง่ ขนั ในกฬี าโอลมิ ปิก แต่กเ็ตม็ ไปด้วยความท้า ทายและความมชี วี ติ ชวี าในการทเ่ีป็นเกมแข่งขนั อย่างหนง่ึ ผูท้ เี่ฝ้ าดูการเดนิ หมาก ฟังคา บรรยายและคาช้แี นะร้หู ลกั การ แต่ไม่ลงมอื ฝึ กฝนไมเ่ คยประชนั ฝี มอื ในการแข่งขนั จรงิ กย็ ากที่ จะเลน่ หมากลอ้ มได้ดี เช่นเดยี วกนั ผูท้ เี่ฝ้ าชมการแข่งขนั หมากลอ้ ม หากเล่นหมากลอ้ มไมเ่ ป็น

กค็ งไมเ่ ขา้ ใจและไม่สนุกกบั การแข่งขนั แตกต่างจากกฬี าบางประเภท เช่นยมิ นาสตกิ ฟุตบอล ว่ายน้า กระโดดสูง ยงิ ธนู ฯลฯ ทมี่ แว่าผูช้ มจะเลน่ กฬี าดงั กล่าวไมเ่ ป็นกย็ งั คงสนุกสนานกบั การเชยี ร์อยู่รอบขอบสนามได้อย่างจุใจ นอกจากนน้ี หมากล้อมยังถกู ขนานนามให้เป็ น? ส่ือการเสวนา? ทผี่ ูเ้ล่นทงั้ สอง ฝ่ ายสามารถพูดคุยแลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ กนั ได้ในระหว่างการเดนิ หมาก ปจั จุบนั แมว้ ่า เทคโนโลยกี ารสอ่ื สารจะพฒั นาอยู่ตลอดเวลาและมคี วามทนั สมยั ขน้ึ ทุกขณะ การสอื่ สารโดย ผา่ นทางคอมพวิ เตอร์และโทรสารได้ย่นระยะทางระหว่างกนั และ ย่อโลกใบนใ้ีห้เลก็ ลง แต่ เครอ่ื งมอื เหลา่ นไ้ีม่ใช่เหตุผลทค่ี นเราไมต่ ้องเจอะเจอพบหนา้ คร่าตากนั อกี แลว้ เพราะมนุษย์ ยงั ต้องการเหน็ หนา้ ซงึ่ กนั และการสอื่ สารกนั โดยตรง ซง่ึ หมากลอ้ มเป็นสอื่ กลางทด่ี อี ย่าง หนงึ่ ทไี่ด้เสรมิ สร้างมติ รภาพระหว่างเพอื่ นมนุษย์ด้วยกนั มานบั ไม่ถว้ นแลว้ และทผี่ า่ นมามี คู่ปรบั หมากลอ้ มหลายคู่ทก่ี ลายเป็นกลั ยานมติ รต่อกนั จากการทไี่ด้มโีอกาสปะทะฝี มอื เมด็ หมากระหว่างกนั หากมองในภาพกว้างจะเหน็ ว่าแนวโนม้ ของโลกกาลงั จะเหน็ ว่าแนวโนม้ ของโลก กาลงั ก้าวสู่การแลกเปลยน่ี ของวฒั นธรรมตะวนั ออก กบั วฒั นธรรมตะวนั ตก และหยบิ เกบ็ ส่วนดขี องอกื วฒั นธรรมหนงึ่ มาเตมิ เตม็ ใหก้ บั วฒั นธรรมของตน ซงึ่ หมากลอ้ มกส็ ามารถ แสดงบทบาทการเป็นสอ่ื กลางในการแลกเปลย่ี นวฒั นธรรมได้ดี ดงั เหน็ ได้จากชาวตะวนั ตกที่ รกั ในศลิ ปะหมากลอ้ มสามารถเรยี นร้แู ละเขา้ ใจความเป็นชาวตะวนั ออกโดยผา่ นแนวความคดิ และปรชั ญาทสี่ อดแทรกอยู่ในหมากลอ้ ม ด้วยความหลากหลายของหมากลอ้ ม ทาใหห้ มาก ลอ้ มเป็นมากกว่าศลิ ปะ กฬี า หรอื ศาสตร์สาขาใดสาขาหนงึ่ จงึ เป็นสาเหตุทวี่ ่าเหตุใดหมาก ลอ้ มจงึ ลุ่มลกึ และมเีสนห่ ์ชวนค้นหา