โครงงานเรื่อง ภูมิปัญญาท้องถิ่น ประเพณีกำฟ้า

โครงงานเรอ่ื ง ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ประเพณกี ำฟ้า จัดทำโดย 6231110093 นาย สันตภิ าพ สุวรรณพงศ์ 6231110104 นาย ชยานนท์ ธรรมภาคา 6231110113 นาย นพิ นธ์ รตั นรุ่งงาม 6231110114 นาย ปรเมฆ รน่ื เหลย 6231110106 นาย ชาญวทิ ย์ จิตรป์ ระสงค์ เสนอ ครู ศิรโิ สภา วิศิษฏ์วฒั นะ เอกสารฉบับน้เี ปน็ ส่วนหนึ่งของการศึกษาคน้ คว้าประกอบการเรยี นรายวชิ าชีวิตกับสงั คมไทย วทิ ยาลัยเทคนคิ ลพบุรี สังกดั สำนกั งานคณะกรรมการอาชีวศกึ ษา ภาคเรยี นที่ 2 ปกี ารศกึ ษา 2563

โครงงานเรอ่ื ง ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ประเพณกี ำฟ้า จัดทำโดย 6231110093 นาย สันตภิ าพ สุวรรณพงศ์ 6231110104 นาย ชยานนท์ ธรรมภาคา 6231110113 นาย นพิ นธ์ รตั นรุ่งงาม 6231110114 นาย ปรเมฆ รน่ื เหลย 6231110106 นาย ชาญวทิ ย์ จิตรป์ ระสงค์ เสนอ ครู ศิรโิ สภา วิศิษฏ์วฒั นะ เอกสารฉบับน้เี ปน็ ส่วนหนึ่งของการศึกษาคน้ คว้าประกอบการเรยี นรายวชิ าชีวิตกับสงั คมไทย วทิ ยาลัยเทคนคิ ลพบุรี สังกดั สำนักงานคณะกรรมการอาชีวศกึ ษา ภาคเรยี นที่ 2 ปกี ารศกึ ษา 2563

คำนำ โครงงานเลม่ นจี้ ัดทำขึน้ เพอ่ื เปน็ สว่ นหนง่ึ ของวชิ า ชวี ติ กับสังคมไทย ชนั้ ปวส.2/สทอ.5-6 เพอ่ื ใหไ้ ด้ศกึ ษา หาความรใู้ นเร่ือง ภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ ประเพณีกำฟา้ และได้ศึกษาอยา่ งเขา้ ใจเพื่อเป็นประโยชกบั การเรียน ผูจ้ ัดทำหวงั ว่า โครงงานเลม่ นจ้ี ะเป็นประโยชนก์ บั ผอู้ ่าน หรือนกั เรยี นที่กำลังหาข้อมลู เรื่องน้อี ยู่ หากมี ขอ้ แนะนำหรือข้อผดิ พลาดประการใด ผู้จัดทำขอนอ้ มรบั ไว้และขออภยั มา ณ ที่นี้ดว้ ย ผู้จัดทำ นาย สนั ตภิ าพ สวุ รรณพงศ์ นาย ชยานนท์ ธรรมภาคา นาย นิพนธ์ รัตนร่งุ งาม นาย ปรเมฆ รื่นเหลย นาย ชาญวทิ ย์ จติ ร์ประสงค์ วนั ที่ 24 เดอื นมกราคม พ.ศ. 2564

(ค) ชื่อเร่อื ง : ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ประเพณกี ำฟ้า ผูจ้ ัดทำ : นาย สนั ติภาพ สุวรรณพงศ์ 6231110093 นาย ชยานนท์ ธรรมภาคา 6231110104 นาย นิพนธ์ รตั นรุ่งงาม 6231110113 นาย ปรเมฆ ร่นื เหลย 6231110114 นาย ชาญวทิ ย์ จติ รป์ ระสงค์ 6231110106 ทปี่ รกึ ษา : ครู ศริ โิ สภา วศิ ิษฏว์ ัฒนะ ปีการศึกษา : 2563 บทคัดย่อ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ เร่อื ง ประเพณกี ำฟ้า ในตำบลบ้านกลว้ ย อำเภอบ้านหมี่ จงั หวัดลพบรุ ี มีวตั ถปุ ระสงค์ เพ่ือศึกษาประวตั คิ วามเป็นมาของประเพณกี ำฟา้ เพ่ือให้รจู้ กั ข้นั ตอนวธิ กี ารเตรยี มของกอ่ นร่วมงานพิธี เพอื่ สบื ทอดและดำรงรกั ษาภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ประเพณกี ำฟา้ ให้คงอยตู่ ลอดไป และเพื่อเผยแพร่ภมู ิปญั ญาประเพณกี ำ ฟา้ ใหแ้ พรห่ ลาย กล่มุ ตวั อย่างทีใ่ ชใ้ นการศกึ ษา คอื ชาวบ้านหมู่ที่ ๓ ตำบลบ้านกลว้ ย อำเภอบา้ นหม่ี จังหวดั ลพบรุ ี เกบ็ รวบรวมขอ้ มลู โดยใชว้ ธิ กี ารสมั ภาษณ์ ผลของการศกึ ษา เร่อื ง ประเพณีกำฟ้า ทำใหไ้ ด้ทราบว่า มตี ำนานเล่าตอ่ ๆ กันมาวา่ สาเหตทุ ี่เกิดวนั กำฟา้ เนอื่ งจากสมัยหนงึ่ เมืองพวนขึ้นอย่กู บั นครเวียงจันทน์ และมเี จ้าชมพเู ปน็ กษัตริยเ์ มอื งพวน นำทัพร่วมกบั นคร เวยี งจนั ทน์ไปตเี มอื งหลวงพระบาง แต่เจา้ ชมพูได้ประกาศเอกราชไมเ่ ป็นเมอื งขนึ้ ของเวยี งจันทน์ ทำใหเ้ จ้านนท์ แหง่ นครเวยี งจันทน์โกรธมาก ยกทพั มาปราบเมอื งพวนและจบั เจา้ ชมพูได้ จึงสั่งให้ประหารชีวิต ขณะทที่ ำพิธี ประหาร ฟา้ ผ่าถูกด้ามหอกทจ่ี ะใช้ประหาร ทหารเวียงจนั ทนไ์ ปกราบทลู เจ้านนท์ให้ทราบเหตอุ ศั จรรย์นน้ั เจ้า นนท์จงึ รบั ส่ังใหน้ ำเจ้าชมพกู ลบั ไปครองเมอื งพวนตามเดมิ ตงั้ แตเ่ หตุการณค์ รั้งนัน้ จึงทำให้เกดิ ประเพณีกำฟา้ สืบมาจนถึงปจั จบุ นั

(ง) กติ ติกรรมประกาศ การจดั ทำโครงงาน เรอ่ื งภูมปิ ญั ญาท้องถิ่น ประเพณกี ำฟา้ โครงงานฉบบั นส้ี ำเรจ็ ไดด้ ้วยความกรุณา ของครูผสู้ อน ซง่ึ ไดใ้ หค้ ำปรกึ ษา ขอ้ ชแี้ นะและความช่วยเหลอื จนกระทง่ั โครงงานสำเร็จลลุ ่วงไปไดด้ ้วยดี คณะ ผจู้ ัดทำขอกราบขอบพระคุณอยา่ งสงู มา ณ ทน่ี ี้ ขอกราบขอบพระคุณอาจารยท์ ่ปี รกึ ษา ท่ใี หค้ วามกรุณาในการแก้ไขข้อบกพรอ่ งตา่ งๆ ของโครงงาน และใหค้ วามรู้ ใหค้ ำแนะนำทงั้ กำลังใจ ทา้ ยสุดนค้ี ณะผจู้ ดั ทำหวงั เปน็ อยา่ งยงิ่ วา่ โครงงานนจี้ ะเปน็ ประโยชน์ต่อการศกึ ษาและนา่ สนใจ สำหรับผู้ทสี่ นใจต่อไป นาย สนั ติภาพ สวุ รรณพงศ์ นาย ชยานนท์ ธรรมภาคา นาย นพิ นธ์ รตั นรุ่งงาม นาย ปรเมฆ รื่นเหลย นาย ชาญวิทย์ จติ รป์ ระสงค์

สารบัญ (จ) เรือ่ ง หน้า บทคัดย่อ ค กติ ตกิ รรมประกาศ ง สารบญั จ-ซ สารบญั ตาราง ฉ สารบัญภาพ ช บทที่ 1 บทนำ 1 1.1 ความเป็นมา 1 1.2 วัตถปุ ระสงค์ 2 1.3 ขอบเขต 2 1.4 ประโยชน์ที่ได้รบั บทท่ี 2 ทฤษฎีที่เกย่ี วข้อง 3 2.1 ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ิน 3 2.2 ความสำคญั ของภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ 3 2.3 คำจำกดั ความของภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ บทท่ี 3 วิธีดำเนินการ 4 3.1 วิธกี ารศกึ ษา 4 3.2 เครอ่ื งมอื และวสั ดุ อปุ กรณ์ท่ีใช้ในการศกึ ษา 5-6 3.3 วัสดุหรอื อปุ กรณท์ ใี่ ช้ในการเกบ็ รวบรวมข้อมลู บทที่ 4 ผลการศกึ ษาค้นควา้ 8-9 4.1 ประวัติความเปน็ มาและความสำคญั ของภูมปิ ญั ญาท้องถ่นิ ประเพณกี ำฟ้า 10 4.2 การเตรยี มวสั ดอุ ปุ กรณ์ ประเพณีกำฟ้า 10 4.3 การเข้ารว่ มพิธปี ระเพณีกำฟา้ ในตอนช่วงเชา้ และชว่ งบา่ ย

สารบญั (ตอ่ ) (ซ) เรอ่ื ง หน้า บทท่ี 5 สรปุ ผล อภิปรายและข้อเสนอแนะ 12 5.1 สรปุ ผล 12 5.2 ปัญหาและอปุ สรรคในการศกึ ษาคน้ คว้า 12 5.3 ขอ้ เสนอแนะและแนวทางในการพฒั นา 13 บรรณานุกรม ภาคผนวก 14-15 ประวัตผิ ู้ศกึ ษา

สารบญั ตาราง (ฉ) ตารางท่ี 3.1 แผนการปฏิบัติงาน หน้า 5

(ช) สารบญั ภาพ หน้า 6 ภาพที่ 3-1 กำหนดหัวข้อเรอื่ งท่ีจะศกึ ษา หรอื หัวขอ้ โครงงาน 6 ภาพที่ 3-2 การละเล่นนางกวกั ของประเพณีกำฟ้า 7 ภาพที่ 3-3 เครอื่ งโน๊ตบุค๊ (Notebook) พรอ้ มเช่ือมต่อระบบเครือข่ายอินเทอร์เน็ตในการทำโครงงาน 11 ภาพท่ี 4-3-1 สวดบชู าเทพยดา เปดิ บายศรี 11 ภาพที่ 4-3-2 การเผาขา้ วหลาม ประเพณีกำฟ้า

1 บทที่ 1 บทนำ 1.1 ความเป็นมา ในปัจจุบนั เทคโนโลยีได้เขา้ มามบี ทบาทตอ่ การดำรงชีวิตของคนไทยเป็นอย่างมาก และเศรษฐกจิ ของ ไทยก็เป็นไปตามกระแสทนุ นยิ ม สง่ ผลทำให้วถิ ชี าวบา้ นเปลยี่ นแปลงไป พร้อมกบั สง่ ผลทำใหเ้ ยาวชนไทยไม่ ตระหนกั ถงึ ความสำคัญของภูมิปญั ญาไทย ขาดจิตสำนกึ ความเปน็ ไทย โครงการภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินของชาวไทยพวนจึงเป็นแนวทางหรอื ทางเลอื กใหก้ บั คนในชุมชนทางดา้ น การนำภูมปิ ญั ญาท้องถิ่นไปใช้ และครง้ั นกี้ ไ็ ด้ทำโครงงาน เรอื่ ง ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น ประเพณีกำฟ้า ซึง่ เป็น ความรคู้ วามสามารถของชาวบา้ นไทยพวนทีส่ บื สานประเพณีน้ีไว้ในทกุ ๆ ปี ในที่นี้คอื ประกอบกบั ชาวไทยพวน มอี าชพี ทำนาอย่แู ลว้ จึงมีวถิ ชี ีวิตผูกพันกับฟา้ ไมก่ ล้าทำใหฟ้ ้าพโิ รธ เพราะกลัวฟ้าฝนฟ้าจะไมต่ กตอ้ งตาม ฤดกู าล การจดั งานบญุ กำฟ้านี้ ก็เพอ่ื ใหผ้ ีฟ้าเทวดามคี วามพงึ พอใจ อีกท้งั ยังเป็นการแสดงความขอบคุณผฟี า้ ที่ ประทานฝนใหต้ กต้องตามฤดกู าลอกี ด้วย ประเพณีกำฟา้ ของชาวไทยพวนในจงั หวดั ลพบรุ ีนนั้ ตามประเพณีจะ จดั ตั้งแตว่ ันข้นึ 2 คำ่ เดือน 3 ซง่ึ เป็นวันเตรยี มงานหรอื วันสกุ ดบิ คนในหมู่บา้ นหรอื สมาชกิ ในครัวเรอื นจะ ชว่ ยกันทำขา้ วปุ้น (ขนมจนี ข้าวหลาม ข้าวจี่ ขา้ วเหนยี วปัน้ ยดั ไส้หวาน ไสเ้ คม็ ชุบไข่ และปง้ิ ไฟจนแหง้ เกรยี ม) เพือ่ นำสงิ่ ของดงั กลา่ วไปเซ่นไหวผ้ ฟี า้ นอกจากน้ยี ังมกี ารสรา้ งปะรำสำหรบั ทำพิธที ี่วัด ตอนเยน็ จะนมิ นต์ พระสงฆม์ าเจริญพระพุทธมนต์ ผู้อาวโุ สของหมบู่ า้ นจะประกอบพิธเี บิกบายศรี อัญเชญิ เทพยดาผีฟา้ มารบั เครอื่ งสงั เวยและมกี ารรำขอพร กลา่ วคำขอใหผ้ ฟี ้า ผบี ้าน ผเี รอื น มาปกปกั รกั ษาคนในครอบครวั ให้อยดู่ กี ินดี มีขา้ วปลาอาหารบรบิ รู ณ์ ซ่ึงเหล่านี้เป็นสง่ิ ทสี่ ง่ั สมมาตง้ั แต่ปยู่ ่าตายาย เกดิ จากประสบการณห์ รือการสะสม ความรู้ มาหลายยคุ หลายสมัย 1.2 วตั ถปุ ระสงค์ 1.2.1 เพอ่ื ศึกษาประวัตคิ วามเปน็ มาของประเพณีกำฟ้า 1.2.2 เพ่ือให้รจู้ กั ข้นั ตอนวิธีการเตรียมของก่อนร่วมงานพธิ ี 1.2.3 เพอื่ สบื ทอดและดำรงรักษาภูมิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ประเพณกี ำฟ้าให้คงอยตู่ ลอดไป 1.2.4 เพ่ือเผยแพรภ่ มู ปิ ญั ญาประเพณีกำฟ้าใหแ้ พรห่ ลาย

2 1.3 ขอบเขตของงาน 1.3.1 สถานที่ หมู่ที่ ๓ ตำบลบา้ นกลว้ ย อำเภอบา้ นหมี่ จงั หวัดลพบรุ ี และอินเทอร์เนต็ ในการศึกษา 1.3.2 ระยะเวลา โครงงานนี้เร่ิมทำการศึกษาตัง้ แตเ่ ดอื น 5 มกราคม – 25 มกราคม พ.ศ. 2564 1.3.3 ตัวแปรหรอื ประชากรและกลมุ่ ตวั อยา่ ง - ประชากร คอื ชาวบา้ นในตำบลบ้านกล้วย อำเภอบา้ นหมี่ จงั หวดั ลพบรุ ี - กลมุ่ ตวั อยา่ ง คือ ชาวบ้านหมทู่ ่ี ๓ ตำบลบา้ นกล้วย อำเภอบา้ นหม่ี จงั หวัดลพบรุ ี เก็บ รวบรวมข้อมูลโดยใช้วธิ ีการสมั ภาษณ์ 1.4 ประโยชนท์ ่ีได้รบั 1.4.1 ไดศ้ ึกษาประวัตคิ วามเป็นมาของประเพณีกำฟ้า 1.4.2 ไดจ้ ักข้นั ตอนวธิ ีการเตรียมของก่อนร่วมงานพธิ ี 1.4.3 ได้มสี ่วนรว่ มในการสบื ทอดและดำรงรักษาภูมิปัญญาท้องถิ่นประเพณีกำฟา้ ใหค้ งอย่ตู ลอดไป 1.4.4 ได้เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาประเพณก๊ ำฟา้ ใหแ้ พรห่ ลาย

3 บทที่ 2 ทฤษฎที เ่ี ก่ียวขอ้ ง ในการศกึ ษาโครงงาน เรอ่ื ง ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น ประเพณกี ำฟา้ ผูจ้ ัดทำไดร้ วบรวมแนวคดิ ทฤษฎีและหลักการต่างๆ จากเอกสารทเี่ กี่ยวข้องดงั ต่อไปน้ี 2.1 ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น นันทสาร สสับและคณะ (2541) กล่าวว่า ภมู ปิ ญั ญาไทย หมายถงึ ความสามารถ ทักษะ และเทคนคิ อนั เกิดจากการสะสมองค์ความรู้ มวลรวมทุกดา้ นทผี่ า่ นกระบวนการสบื ทอด ปรบั ปรุง พัฒนา และเลือกสรร มาแลว้ อยา่ งดี ในการสรา้ งผลงาน แก้ปญั หาและพฒั นาชีวิตของคนไทยอยา่ งเหมาะสมกับยุคสมยั 2.2 ความสำคญั ของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น กฤษณภตั บญุ ยษั เฐียร (2548) ไดก้ ล่าวถงึ ความสำคัญของภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ไว้ดังน้ี 1. ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่นทำให้ชุมชนและชาติผา่ นพ้นวิกฤตและดำรงความเป็นชาติหรือชมุ ชนไวไ้ ด้ 2. ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ เปน็ องคค์ วามรทู้ มี่ ีคุณค่า และความดีงามที่ดำรงชวี ติ และวิถชี ุมชนใหอ้ ยู่รว่ มกบั ธรรมชาติ 3. และสภาวะแวดล้อมไดอ้ ยา่ งกลมกลืนและสมดลุ 4. ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ เป็นรากฐานการพฒั นาทเี่ รม่ิ จากการพฒั นาเพอ่ื การพึ่งพาตนเอง การพัฒนาเพ่อื พึง่ พาอาศัยซง่ึ กันและกนั และการพฒั นาท่ผี สมผสานองค์ความรูส้ ากลบนฐานภมู ิปญั ญาด้งั เดมิ เพอื่ เกิดเป็นภมู ิ ปัญญารว่ มสมยั ท่ใี ชป้ ระโยชนไ์ ด้กว้างขนึ้ 2.3 คำจำกดั ความของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น ยุพาพร จานประดบั (2544) ได้สรุปความหมายของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ไวว้ า่ คือ องค์ความรู้ของท้องถิน่ หรอื ทุกสง่ิ ทกุ อย่างทบี่ ุคคลในท้องถน่ิ คดิ ข้นึ จากสตปิ ัญญาและความสามารถของทอ้ งถ่ินเอง เพ่อื ใชใ้ นการ แกป้ ญั หาหรือดำเนนิ ชวี ติ ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม โดยมกี ระบวนการส่งั สมสบื ทอดมาเปน็ เวลานาน

4 บทท่ี 3 วธิ ดี ำเนนิ งานศึกษาค้นควา้ การจดั ทำการศึกษาค้นคว้าโครงงาน เร่ือง ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ ประเพณีกำฟ้า น้ี ผจู้ ัดทำโครงการมี วิธกี ารดำเนนิ งานโครงงาน ตามขนั้ ตอนดงั ตอ่ ไปนี้ 3.1 วธิ กี ารศึกษา 3.1.1 ประชุมศึกษาหารอื กนั ภายในกล่มุ 3.1.2 กำหนดหวั ข้อเรือ่ งท่จี ะศกึ ษา หรอื หวั ข้อโครงงาน 3.1.3 รา่ งเค้าโครงโครงงานเสนอตอ่ ครทู ป่ี รึกษา 3.1.4 เกบ็ รวบรวมข้อมลู 3.1.5 ลงมือปฏิบตั ิ 3.1.6 วเิ คราะหข์ อ้ มลู 3.1.7 สรปุ ผล

5 ตารางท่ี 3.1 แผนการปฏิบัตงิ าน ระยะเวลาปฏิบตั ิงาน การดำเนนิ งาน 5 5-25 มกราคม 2564 25  10 15 20  1. ประชมุ ศกึ ษาหารอื กันภายในกล่มุ 2. กำหนดหวั ขอ้ เร่อื งทจ่ี ะศกึ ษา หรือหวั ข้อโครงงาน   3. ร่างเค้าโครงโครงงานเสนอตอ่ ครูทปี่ รกึ ษา  4. เกบ็ รวบรวมข้อมลู  5. ลงมือปฏิบัติ  6. วิเคราะหข์ ้อมลู 7. สรุปผล 3.2 เครื่องมือและวสั ดุ อปุ กรณ์ท่ใี ชใ้ นการศกึ ษา 3.2.1 อาหารหรือเครอื งมือทใี่ ชใ้ นการเข้าร่วมประกอบพิธี - ข้าวปุ้น (ขนมจนี ) - ขา้ วสาร - น้ำพริก น้ำยา - ขา้ วจี่ ขา้ วหลาม - กระดง้ - หนุ่ นางกวัก - เครอ่ื งบายศรี 3.3 วสั ดหุ รืออปุ กรณท์ ี่ใช้ในการเก็บรวบรวมขอ้ มลู 3.3.1 กลอ้ งโทรศัพท์มือถือ ใชใ้ นการถ่ายรายละเอียดงาน 3.3.2 เครอ่ื งโน๊ตบุค๊ (Notebook) พรอ้ มเชือ่ มตอ่ ระบบเครือข่ายอนิ เทอรเ์ น็ตในการทำโครงงานครง้ั น้ี 3.3.3 โปรแกรม Microsoft Word ในการทำรปู เล่ม 3.3.4 เวบ็ ไซตท์ ีใ่ ชใ้ นการตดิ ต่อสอ่ื สารภายในกลมุ่ เชน่ http://www.facebook.com www.gmail.com http://www.google.com

6 ภาพท่ี 3-1 กำหนดหัวข้อเรอ่ื งทจ่ี ะศึกษา หรอื หัวขอ้ โครงงาน ภาพที่ 3-2 การละเลน่ นางกวกั ของประเพณกี ำฟา้

7 ภาพที่ 3-3 เครือ่ งโนต๊ บุ๊ค (Notebook) พร้อมเชอื่ มต่อระบบเครือขา่ ยอนิ เทอรเ์ น็ตในการทำโครงงาน

8 บทที่ 4 ผลการศึกษาค้นควา้ 4.1 ประวตั คิ วามเปน็ มาและความสำคัญของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ประเพณีกำฟา้ ประเพณีกำฟา้ เปน็ ประเพณสี ำคญั ทีช่ าวไทยพวนทกุ แห่งไดย้ ึดถอื ปฏิบตั ิตอ่ เนื่องกนั มาตง้ั แตส่ มยั โบราณ คำว่า “ประเพณีกำฟา้ ” มีความหมายดังนี้ คำวา่ “กำ” ในภาษาพวน หมายถึง การนับถอื สักการะ คำวา่ “ฟ้า” หมายถึงเจา้ ฟ้า เจา้ แผ่นดนิ หรือผทู้ ่ีอยสู่ งู เทยี มฟ้า คือเทวดาและสงิ่ ศกั ดสิ์ ทิ ธท์ิ ไี่ ม่อาจ มองเห็นได้ คำวา่ “กำฟ้า” หมายถงึ การนบั ถือฟา้ สกั การะบูชาฟ้า เปน็ งานบญุ พื้นบ้านอย่างหนงึ่ ของชาวไทยพวน โดยเช่อื กันวา่ เมอ่ื ไดม้ ีการทำบญุ ประกอบพธิ ีกรรมตั้งบายศรีและประกาศขอพรจากเทวดาผรู้ กั ษาฝากฟ้า แลว้ เทวดาจะบนั ดาลใหฝ้ นตกต้องตามฤดูกาล สาเหตุทีเ่ กดิ ประเพณกี ำฟา้ เพราะชาวไทยพวนมอี าชีพทำนาจึงมีวิถีชวี ติ ผูกพนั กบั ฟ้า ไม่กลา้ ทำใหฟ้ ้าพโิ รธ เพราะกลวั ว่าฟา้ จะไมต่ กตอ้ งตามฤดูกาล หรอื ฟ้าจะผา่ คนตาย เพอ่ื ผฟี า้ เทวดามีความพงึ พอใจ ยังเปน็ การ แสดงความขอบคณุ ผฟี ้าท่ปี ระทานฝนให้ตกตอ้ งตามฤดกู าล ซ่งึ หมายถงึ ความชุม่ ชนื้ ความอุดมสมบรู ณ์ ความ มีชีวติ ของคน สัตว์และพืชตา่ งๆ จึงเกดิ เปน็ ประเพณีกำฟา้ ขนึ้ แตเ่ ดิมวนั กำฟา้ ถอื กำหนดเอาวนั ทม่ี ีผไู้ ด้ยินเสียง ฟา้ ร้องคร้งั แรกในเดือน 3 เป็นวนั เร่ิมประเพณกี ำฟา้ เพราะถือกันวา่ เป็นวนั ท่ฟี า้ เปดิ ประตูนำ้ แต่การยดึ ถือใน วนั ดงั กลา่ ว มกั มีขอ้ ผิดพลาดเกิดการโต้แย้ง กนั เนอ่ื งจากบางคนไม่ไดย้ นิ เสียงฟา้ รอ้ ง ต่อมาได้กำหนดเอาวัน ข้นึ 2 คำ่ เดือน 3 เป็นวันเตรียมงาน วันข้นึ 3 ค่ำ เดอื น 3 เปน็ วันกำฟ้า สัตว์เลีย้ งทเ่ี คยใชง้ านกจ็ ะให้หยดุ การ ทำงาน ในวนั นี้ถา้ ใครทำงานชาวไทยพวนเช่ือว่าจะเกิดพบิ ตั ติ า่ งๆ ฟา้ จะลงโทษโดยถกู ฟ้าผ่า ห้ามไม่ใหพ้ ดู คำ หยาบคาย ในชว่ งเวลากำฟา้ ผสู้ งู อายใุ นครอบครัวจะคอยฟังฟา้ รอ้ ง เพ่อื พยากรณ์ความเปน็ อย่แู ละการ ประกอบอาชพี ในหมู่บา้ น โดยมีคำทำนาย ดงั น้ี เสยี งฟา้ ร้อง หมายถงึ การเปดิ ประตนู ำ้ ฟ้ารอ้ งทางทศิ เหนือหรือทิศตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ทำนายว่าฝนจะตกดี ทำนาจะได้ข้าวดี ฟา้ รอ้ งทางทิศใต้ ทำนายว่าฝนจะแลง้ ขา้ วกลา้ ในนาจะเสยี หาย ชาวบ้านจะอดเกลอื ฟา้ ร้องทางทศิ ตะวนั ตก ทำนายวา่ ฝนจะนอ้ ย เกิดความแห้งแล้ง ทำนาไม่ค่อยได้ผล นาในทลี่ มุ่ ดี นาในท่ี ดอนจะเสยี หาย ข้าวยากหมากแพง ชาวบ้านจะเดือดรอ้ นเกดิ เรื่องทะเลาะวิวาท รบราฆา่ ฟันกัน

9 ฟา้ รอ้ งทางทศิ ตะวันออก ทำนายวา่ ชาวบา้ นจะอยู่ดว้ ยความร่มเยน็ เปน็ สุขไมม่ ีรบรา่ ฆ่าฟันกนั ไม่มโี จร ผูร้ ้าย ในคนื ท่ีได้ยินเสยี งฟ้าร้องครงั้ แรกในเดือน 3 ก่อนทจี่ ะเขา้ นอน เจ้าของบา้ นจะรอ้ งบอกแกส่ ัตวเ์ ลย้ี งของ ตนใหร้ ู้ตัวและสงบเสงีย่ มวา่ “งัว (ววั ) ควายเอย้ กำฟ้าเนอ้ อยา่ ได้อกึ ทกึ ครึกโครม แตบ่ ัดนี้ไปจนฮงุ่ (รุง่ -สว่าง) ตะเง็น (ตะวนั - พระอาทติ ย)์ จงึ มน้ (พ้น) เน้อ” ประเพณกี ำฟ้าของชาวไทยพวน ตามประเพณีนั้นในวนั ขึ้น 2 ค่ำ เดือน 3 สมาชิกในครัวเรอื นจะชว่ ยกนั ทำขา้ วปุน้ (ขนมจนี ) ขา้ วหลาม (ข้าวหลามท่ใี ชใ้ นพิธบี ายศรสี ู่ขวญั เรยี กวา่ ข้าวหลามทพิ ย)์ ข้าวจี่ (ข้าวเหนียว ปน้ั ยัดไสห้ วาน ไสเ้ คม็ ชุบไข่ แล้วปิ้งไฟจนแหง้ เกรียม) เพื่อนำไปเซน่ ไหวผ้ ฟี า้ จะมกี ารสร้างปะรำสำหรบั ทำพิธี ท่วี ัด ในตอนเยน็ จะนิมนต์พระสงฆ์มาเจรญิ พระพทุ ธมนต์เยน็ ผู้อาวุโสของหมบู่ ้านจะประกอบพิธีบายศรี อัญเชิญเทพยดา (ผีฟ้า) มารบั เครือ่ งสงั เวย และมีการรำขอพร จากน้ันจะแยกยา้ ยกนั กลบั บ้าน ผเู้ ฒา่ ผูแ้ ก่จะ เอาไม้ไปเคาะท่ีเตาไฟ กล่าวคำ ขอใหผ้ ฟี า้ ผบี ้าน ผเี รอื น มาปกปักรักษา ในครอบครวั ใหอ้ ยู่ดีกินดี มีข้าวปลา อาหารบรบิ ูรณ์ รุ่งขึ้นวันกำฟ้า ข้นึ 3 คำ่ เดอื น 3 จะไปทำบญุ ทวี่ ัดในตอนเช้า ตอนบ่ายถึงกลางคนื จะมกี ารละเลน่ พนื้ บา้ น เชน่ เตะหม่าเบ้ยี ต่อไก่ คร่อมเส้า ไมอ้ ่ือ ชว่ งชยั มอญซอ่ นผา้ บางครั้งมกี ารละเลน่ เซงิ้ ลำพวน นางดง้ นางกวัก นางสาก นางชา้ ง และลงิ ลม ซ่ึงถอื เปน็ กรทรงเจ้าเขา้ ผดี ้วย หลงั จากวนั กำฟ้า 1 สปั ดาห์ จะไปทำบญุ ท่วี ัดอกี ครงั้ หลังจากน้นั จะนำดุน้ ฟืนทีต่ ดิ ไฟ 1 ดุ้นไปทิ้งตามแม่น้ำลำคลองให้ไหลไปตามสายนำ้ เรียกว่า “การ เสียแล้ง” เปน็ การบูชารำลึก เทพยดาสง่ิ ศักดิ์สทิ ธิ์ต่างๆ และเป็นการบอกกล่าวแกเ่ ทพยาดา (ผีฟา้ ) วา่ หมดเขต กำฟ้าแล้ว ปจั จบุ ันประเพณกี ำฟา้ ของชาวไทยพวน ยงั ยึดถอื ปฏบิ ตั ิการจัดงานกนั หลายท้องถน่ิ โดยเฉพาะทอ่ี าศัย อยู่ใน - จงั หวัดลพบุรี ทบี่ า้ นกลว้ ย บา้ นทราย บา้ นหนิ ปกั เขตอำเภอบา้ นหม่ี บา้ นถนนใหญ่ ตำบลชอนสาร เดช เขตอำเภอเมอื ง ฯลฯ - จงั หวดั สงิ หบ์ ุรี ทบี่ ้านบางนำ้ เชย่ี ว หมบู่ ้านโภคาภวิ ัฒน์ เขตอำเภอพรหมบุรี - จงั หวดั สระบรุ ี ทตี่ ำบลไผห่ ล่วิ อำเภอดอนพดุ ในปจั จบุ ันสงั คมและวัฒธรรมจะเปลีย่ นแปลงไปตามธรรมชาตแิ ละกย็ ังมชี าวบ้านรุ่นหลงั อกี จำนวนหนง่ึ ที่พยายามอนรุ กั ษว์ ฒั ธรรมดัง้ เดมิ ไว้ จึงนบั ไดว้ ่าเป็นการฟืน้ ฟูประเพณีพนื้ บา้ นใหส้ บื ต่อไป

10 4.2 การเตรียมวัสดอุ ุปกรณ์ ประเพณกี ำฟา้ 4.2.1 ขั้นตอนเตรยี มอาหารหรือเครืองมอื ที่ใชใ้ นการเข้ารว่ มประกอบพิธีมีดังนี้ - ขา้ วป้นุ (ขนมจนี ) - นำ้ พริก นำ้ ยา - ขา้ วจี่ ข้าวหลาม - เครอื่ งบายศรี - ขา้ วสาร - กระด้ง - หนุ่ นางกวกั 4.3 การเขา้ ร่วมพิธีประเพณกี ำฟา้ ในตอนช่วงเชา้ และชว่ งบา่ ย 4.3.1 การรว่ มทำพิธีช่วงเช้า ในวนั ข้นึ 3 ค่ำ เดือน 3 ถือเป็นวนั ข้นึ ปีใหม่ของชาวไทยพวน เรียกว่า วัน กำฟ้า ชาวไทยพวนในหมู่ท่ี 3 ตำบลบ้านกลว้ ย อ.บ้านหม่ี จ.ลพบรุ ี จะมาร่วมกจิ กรรมช่วยกันทำข้าวปุ้น (ขนมจนี ) นำ้ พรกิ น้ำยา และ ข้าวจี่ ข้าวหลาม สำหรับทำบุญในวนั รงุ่ ขน้ึ รว่ มกนั ทำบุญ พระสงฆเ์ จรญิ พระพทุ ธมนต์ และพิธีพราหมณ์ สวด บูชาเทพยดา เปิดบายศรี และอ่านประกาศอันเชญิ เทวดาใหม้ ารบั เคร่ืองเซ่นสังเวย

11 ภาพท่ี 4.3.1 สวดบูชาเทพยดา เปดิ บายศรี 4.3.2 การรว่ มพธิ ีชว่ งบ่าย ชว่ งบา่ ยจะมกี จิ กรรมการละเลน่ พ้ืนบ้าน เชน่ ไมห้ ม่ื งกู นิ หาง รีรีขา้ วสาร ก่อนเจดีย์ข้าวสาร เซิ้งนางดง้ เซงิ้ นางกวัก เพื่อใหเ้ กิดความรกั ความสามัคคี รว่ มใจกันของประชาชน ในหมูบ่ ้าน รวมทง้ั สง่ เสรมิ ให้ เด็กและเยาวชน เหน็ คุณค่า การอนรุ กั ษว์ ฒั นธรรมประเพณที ้องถ่นิ ส่งผา่ นภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ของชาวไทยพวน ใหก้ ับบตุ รหลาน เชน่ การเผาขา้ วหลาม การสู่ขวญั พระแม่โพสพให้ดำรงอยู่ กบั หมู่บา้ นตำบลบา้ นกลว้ ยสบื ตอ่ ไป 4.3.2 การเผาข้าวหลาม ประเพณีกำฟา้

12 บทท่ี 5 สรุป อภปิ รายผลละขอ้ เสนอแนะ 5.1 สรปุ ผลการศกึ ษา ผลการศกึ ษาโครงการ ภูมิปญั ญาท้องถิ่น ในครง้ั นมี้ ีวตั ถุประสงคเ์ พอ่ื ศึกษาประวตั คิ วามเป็นมาของ ประเพณกี ำฟา้ เพอื่ ให้รจู้ กั ขน้ั ตอนวธิ ีการเตรยี มของกอ่ นร่วมงานพิธี เพอื่ สบื ทอดและดำรงรกั ษาภมู ิปญั ญา ทอ้ งถนิ่ ประเพณกี ำฟา้ ใหค้ งอยู่ตลอดไป และเพอื่ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาประเพณีกำฟ้าให้แพรห่ ลาย ซงึ การศึกษา โครงการในครงั้ น้ี จะใช้กลุ่มตัวอย่างท่ใี ช้ในการศกึ ษา คอื ชาวบ้านหมทู่ ่ี ๓ ตำบลบา้ นกลว้ ย อำเภอบ้านหมี่ จงั หวดั ลพบรุ ี เกบ็ รวบรวมข้อมลู โดยใช้วธิ ีการสมั ภาษณ์ 5.2 ปัญหาและอปุ สรรคในการศกึ ษาค้นควา้ ปัญหาและอปุ สรรคในการทำโครงงานในครงั้ นก้ี ็คอื สมาชกิ ในกล่มุ บ้านจะอยู่คนละทกี่ ันซงึ่ ทำให้ปรกึ ษา ตอ่ หนา้ กนั ลำบาก แต่ก็สามารถใชอ้ นิ เทอรเ์ น็ตในการติดตอ่ สอ่ื สารปรึกษางานกนั ได้ แมไ้ ม่ไดอ้ ยู่ต่อหน้า ในปัจจบุ ันเทคโนโลยีไดเ้ ขา้ มามีบทบาทต่อการดำรงชีวติ ของคนไทยเป็นอยา่ งมาก และเศรษฐกิจของ ไทยกเ็ ปน็ ไปตามกระแสทนุ นิยม สง่ ผลทำใหว้ ิถีชาวบ้านเปลยี่ นแปลงไป พร้อมกบั สง่ ผลทำให้เยาวชนไทยไม่ ตระหนักถงึ ความสำคัญของภูมิปญั ญาไทย ขาดจติ สำนกึ ความเป็นไทย โครงการภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ ของชาวไทยพวนจงึ เปน็ แนวทางหรอื ทางเลอื กให้กบั คนในชุมชนทางด้าน การนำภูมปิ ญั ญาท้องถ่ินไปใช้ 5.3 ข้อเสนอแนะและแนวทางในการพัฒนา การจดั ทำโครงงานครั้งนี้ อาจไมม่ ีความสมบูรณเ์ ท่าทค่ี วร อาจมีข้อมลู ไมค่ รบถว้ น หรอื ตกหล่นไปบา้ ง ผจู้ ดั ทำโครงการน้ี จงึ มองเห็นว่าผู้ทีอ่ ยากจะศกึ ษาต่อควรจะไปศกึ ษาต่อในการเข้ารว่ มงานพธิ ีกำฟ้าแบบจริงๆ เพ่ือเป็นการซมึ ซบั ไปในตัวและไดป้ ระสบการณจ์ รงิ

13 บรรณานกุ รม (1)https://www.bankluay- banmi.go.th/news_detail.php?doIP=1&checkIP=$chkIP&id=10338&checkAdd=$chkAd&du m=85989_ypk (2)http://library.tru.ac.th/index.php/inlocal/inlop-5/lpcul-2/301-lpcul02.html (3)http://www.udru.ac.th/oldsite/attachments/elearning/10/08

14 ภาคผนวก ประวัตผิ ูจ้ ัดทำ โครงงานเร่ือง ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่นิ ประเพณีกำฟา้ 1. นาย สนั ติภาพ สุวรรณพงศ์ ประวัติส่วนตวั เกดิ วนั ท่ี 18 กนั ยายน 2538 ท่ีอยู่ บ้านเลขท่ี 73 หมู่ 3 ต.บ้านกลว้ ย อ.บ้านหม่ี จ.ลพบรุ ี 15110 ประวัตกิ ารศึกษา ช้นั ป.6 รร.บา้ นกลว้ ย ชน้ั ม.3 รร.ปิยะบุตร์ ชั้น ม.4 รร.ปยิ ะบุตร์ 2. นาย ชยานนท์ ธรรมภาคา ประวัตสิ ว่ นตัว เกิดวันท่ี 7 มีนาคม 2541 ทอ่ี ยู่ บ้านเลขที่ 35/1 หมู่9 ต.ห้วยโป่ง อ.โคกสำโรง จ.ลพบรุ ี ประวตั กิ ารศึกษา ช้นั ป.6 รร.วัดถนนแค ช้นั ม.3 รร.วดั ถนนแค ชั้น ม.4 กศน.เมอื งลพบุรี

15 3. นาย นพิ นธ์ รัตนรงุ่ งาม ประวัติส่วนตัว เกิดวันที่ 20 ธ.ค. 2539 ทีอ่ ยู่ บา้ นเลขที่ 306 หมู่ 4 ต.หนองโดน อ.หนองโดน จ.สระบรุ ี ประวัติการศกึ ษา ชนั้ ป.6 รร.อนบุ าลหนองโดนสนทิ ประชากร ช้นั ม.3 รร.เทศบาลพระพทุ ธบาท ชั้น ม.4 กศน.หนองโดน 4. นาย ปรเมฆ รน่ื เหลย ประวตั ิส่วนตัว เกิดวันท่ี 13 มี.ค. 2544 ทอ่ี ยู่ บ้านเลขที่ 26/2 หมู่8 ต.พรหมนมิ ิต อ.ตาคลี จ.นครสวรรค์ ประวัตกิ ารศกึ ษา ช้ัน ป.6 รร.บา้ นกกกว้าว ชั้น ม.3 รร.จนั ทร์ฉายวิทยา ชั้น ม.4 รร.จันทรฉ์ ายวทิ ยา 5. นาย ชาญวทิ ย์ จติ รป์ ระสงค์ ประวัติสว่ นตัว เกิดวนั ท่ี 26 ตลุ าคม 2542 ทอ่ี ยู่ บา้ นเลขที่ 28/1 หมู่5 ต.สายห้วยแกว้ อ.บ้านหม่ี จ.ลพบุรี 15110 ประวัติการศกึ ษา ชั้น ป.6 รร.รตั นศกึ ษา ชั้น ม.3 รร.บ้านหมี่วทิ ยา ชั้น ม.4 รร.บา้ นหม่ีวทิ ยา