ภูมิปัญญาตรัวกันตรึม

ตรวั (ซอ) กันตรมึ ภมู ิปัญญาโดย กัมพล ชอ่ ทับทมิ 1/1 หมู่ 5 ตาบลคอโค อาเภอเมอื ง จังหวดั สรุ นิ ทร์

กนั ตรึม ❖การเดินทาง เคร่อื งดนตรวี งกนั ตรมึ ❖วสั ดุ ตรวั กนั ตรึม ❖อุปกรณ์ ภมู ิปญั ญา : ตรัวกันตรมึ ❖ข้ันตอนในการทาตรวั กันตรมึ ❖ความเปน็ มา ❖อุปกรณ์เสรมิ ใช้ตอนไหน ? ❖ความสาคญั ❖ผลติ ภณั ฑ์ ❖จุดเดน่ ❖ตรัวกนั ตรมึ กบั ผลงานใน มข. ❖ลักษณะของเพดานกฐนิ ❖วเิ คราะหภ์ มู ปิ ัญญา ❖บรบิ ทพน้ื ท่ี ❖สรปุ ❖แผนที่ ❖อา้ งอิง

ความหมายของกันตรึม “โจะ๊ กันตรึม” เป็นคาเรยี กทบ่ี ่งบอกถึงความสนกุ สนาน มี นักวชิ าการ - ศิลปินท้องถิ่นได้ศกึ ษา และใหค้ วามหมายของ “กันตรึม” ไวต้ ามความเขา้ ใจทเ่ี ปน็ ไปในทางเดียวกนั เชน่ สมจิตร กลั ปย์ าณศิริ (2526.) กันตรึมเป็นการละเลน่ พืน้ บ้านท่ีสืบเนอื่ งมาจากชาวเขมร นิยมบรรลงในเขตพื้นทีอ่ สี านใต้หรอื ในแถบบรเิ วณจังหวัดสรุ ินทร์ บุรีรมั ย์ ศรีสะเกษ ซ่งึ มีเขตแดนติดตอ่ กบั ประเทศเขมร มีกล่มุ คนพน้ื เมอื งพดู ภาษาถ่ินคล้ายภาษาเขมรในกมั พูชา ปจั จบุ นั แต่อาจจะแตกต่างกันเพยี งบางคา วงกนั ตรมึ ใชก้ ลองตีกากับ จังหวะกลอง กลองที่ใช้ตนี ีภ้ าษาถ่ินไทยเขมรเรียกว่า “สกวล” วงกันตรึม เม่ือบรรเลงมจี ังหวะและเสยี งดัง “โจะ๊ ตรมึ ตรึม …โจะ๊ ตรมึ ตรึม” ตลอดเวลาท่ีบรรลง จงึ เป็นทม่ี าของการตัง้ ชือ่ วงดนตรีชนดิ นี้ว่า “กันตรม”

กันตรึมคอื ชวี ติ คือภาษาทถี่ ่ายทอดจติ วญิ ญาณ ท่ผี แู้ สดงและผฟู้ ังรสู้ ึกภูมใิ จ กันตรมึ ทาหนา้ ท่ีสบื ทอด พธิ ีกรรม สรา้ งความแข็งแรงของชุมชน ลดความบาดหมาง ขอ้ ขัดแย้ง สร้างบรรยากาศใหน้ า่ อยู่ และเป็นตัวเชอื่ มโยง ระหวา่ งโลกบรรพบุรษุ กับโลกปัจจบุ ัน กนั ตรมึ โบราณของแขมร์สุรินทร์ มที ี่มาจากพ้นื ทใ่ี นเขตจังหวัดสุรินทร์ บรุ ีรัมย์ และศรีสะเกษ ดนตรที ี่ บรรเลง เพ่ือเชญิ ดวงวญิ ญาณบรรพบุรุษเพ่ือมารักษาปกปอ้ งดูแล ในขณะทเ่ี พลงทม่ี ีจงั หวะเรว็ จะสร้างความ สนุกสนาน คร้นื เครง และมักใชง้ านมงคล เช่น งานแต่ง งานข้ึนบา้ นใหม่ ในช่วง ๓๐ ปที ่ีผ่านมา กันตรมึ โบราณมกี ารปรับเปลยี่ นรูปแบบ เพอ่ื แข่งขนั กับแนวดนตรรี ว่ มสมัยอืน่ ๆ “ดาร์กา” ราชากนั ตรมึ ประยุกต์คือศลิ ปินทท่ี าใหก้ ันตรึมเปน็ ที่รูจ้ ักกวา้ งขวางขึ้น และเปน็ ท่นี ยิ มขนึ้ โดยเฉพาะในกลมุ่ คน รุ่นใหม่ กนั ตรึมประยกุ ตม์ ีจงั หวะทีเ่ รว็ โดยใชเ้ ครือ่ งดนตรสี ากลอิเลค็ โทรนิค และเนื้อเพลงที่สร้างสรรคข์ น้ึ ใหม่ ใน บางครั้งนกั ดนตรอี าจใชภ้ าษาไทยหรอื ลาวอีสานแทนภาษาแขมร์ นอกจากนี้ นักร้องหญิงมบี ทบาทมากข้นึ และ กลายเปน็ นักรอ้ งนา ซง่ึ แตเ่ ดิมอาจเป็นเพียงนกั รอ้ งที่เข้าคกู่ บั นกั ร้องชายเพื่อเก้ยี วพาราสีในเจรียง หรอื เบริน

เครอื่ งดนตรใี นวงกนั ตรมึ พ้นื บ้านแบบเดมิ ท่มี เี ครื่องดนตรีครบชมุ ประกอบดว้ ย กลองกนั ตรมึ (สกรว็ ล) 2 ลูก ซอเอก (ตรัวกนั ตรมึ ) 1 คนั ปี่ออ้ (แป็ยออ) 1 เลา ขลุย่ 1 เลา ฉ่งิ 1 คู่ กรับ 1 คู่ ฉาบ 1 คู่ ถา้ หากเครอื่ งดนตรไี ม่ครบตามทกี่ ล่าวไว้ วงกนั ตรมึ บางคณะกอ็ าจอนโุ ลมให้มเี คร่อื งดนตรีเพยี ง กลอง กนั ตรึม (สกร็วล) 1 ลูก ซอเอก (ตรัวกันตรมึ ) 1 คัน ฉ่ิง 1 คู่ ฉาบ 1 คู่

ตรัวกันตรึม (ซอ) เป็นส่วนประกอบสาคัญ ในการบรรเลงเพลงกันตรมึ ภาพ : ซอกันตรึม

ตรัวกันตรึม (ซอกนั ตรมึ ) เป็นเคร่อื งสายทีใ่ ชค้ ันชักหรือคันสที ี่ทาด้วยหางม้า โดย ภาพ : ซอเล็ก หรอื ตรวั จ้ี สีสายใหเ้ กิดเป็นเสียงจากความฝดื ของยางสนที่คันชกั ตัวซอประกอบดว้ ยส่วนที่เป็นคันทวน 2 อนั เพื่อใช้ขึงสายท้ัง 2 เสน้ และสายนี้มักจะทาด้วยเสน้ ลวดของสายเบรกรถจักรยานอัน เป็นลักษณะเฉพาะตัวที่พบเห็นได้ท่ัว ๆ ไป ของเครื่องสายพ้ืนเมือง ซอกันตรึมมีรูปร่าง คลา้ ยคลึงกบั ซอด้วงและซออู้ทีใ่ ช้ในดนตรีไทยปจั จุบันแทบทุกประการ ในเขตอีสานใต้เท่าท่ี พบมีอยู่ 4 ขนาดคอื 1. ซอเลก็ หรอื ตรัวจี้ (รปู ร่างคลา้ ยซอดว้ งแตเ่ สียงสงู และแหบกวา่ ) 2. ซอกลาง หรอื ตรวั ซอ 3. ซอใหญ่ 4. ซออู้ หรอื ตรวั อู (ลกั ษณะคล้ายซออู้ปกต)ิ การเลือกซอจาก 4 ชนิดน้ีเข้าประสมวงไม่มีเกณฑ์ตายตัว แล้วแต่ความสะดวก หรอื เทา่ ท่ีจะหาคนเล่นได้ ทม่ี า : ภมู จิ ิต เรืองเดช และคณะ (2550). การละเล่นกนั ตริม เพลงพ้ืนบ้านชาวไทยเขมร. ภาพ : http://kotavaree.com/.(2558). กันตรมึ อสี านใต้ บุรีรมั ย์ คณะเจิมศกั ดิ์ ส.บวั สวรรค์.

ภาพ : คณุ กัมพล ชอ่ ทับทิม ผู้สรา้ งสรรคเ์ ครื่องดนตรอี สี านใต้ คุณกัมพลเล่าว่า ซอสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 - 4 ประเภทหลกั ๆ ซ่งึ ท่ีรู้จักกันในประเทศไทยแบ่งเป็นเสียงสูงคือ ซอด้วง ซอสามสายคือเสียงกลาง และเสียงต่าคือซออู้ ในวง กันตรึมน้ันนาซอกนั ตรึมมาแทรกตรงกลางแทนซอสามสายไว้ ใช้สาหรับเล่นในวงมโหรีพื้นบ้าน หากเล่นซอกันตรึมเด่ียว ๆ จะเล่นในวงกันตรึม เม่ือไปอยู่ในวงมโหรีพ้ืนบ้านจะเรียก ตรัวกนาลฺ ซอมีท้ังอีสานเหนือ อีสานใต้ ภาคกลาง กัมพูชา หรือท่ี อ่ืน ๆ ลักษณะเสียงไม่ต่างกันมากนัก หากเทียบกับซอจีนก็คือ ซอเอ้อหู เพียงเสียงจะแหลมออกมา คงจะเป็นวัฒนธรรมร่วม ในอดีตที่ส่งมาจนถึงปัจจุบนั ตา่ งเพยี งความถนดั และความชอบ ของแตล่ ะพ้ืนที่...

ครูพูน สามสี คุณกมั พลเลา่ ต่อว่า เหตุผลที่ได้มาทาตรัวกันตรึมเพราะแรกเริ่มเกิด อมรศลิ ปินมรดกอีสาน ปี2557 สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีพนื้ บ้านอีสานใต้ จากชุมชนที่คุณกัมพลอาศัยอยู่เป็นชุมชนวัฒนธรรมกันตรึม (บ้านดงมัน ตาบล คอโค อาเภอเมือง จงั หวดั สรุ นิ ทร์) คนเฒ่าคนแกใ่ นชมุ ชนมีกลุ่มทท่ี าเคร่ืองดนตรี ครูธงชยั สามสี กนั ตรมึ ใชเ้ อง และแจกใหก้ ับคนในชุมชน ทาให้ได้ซมึ ซบั มา ในชว่ งระยะหลงั ครูพนู ศิลปนิ มรดกอีสาน ปี2558 สามสี (อมรศิลปินมรดกอีสาน ปี2557 สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีพื้นบ้าน สาขาศลิ ปะการแสดง (ดนตรพี ืน้ บา้ นกันตรมึ ) อีสานใต้) ได้เร่ิมนาความรู้เก่ียวกับการเล่นดนตรีกันตรึมไปสอนในโรงเรียน และทาจาหนา่ ย จงึ เกิดเป็นกิจกรรมเชิงพาณชิ ย์ (เสยี ชวี ติ แล้ว) ตอ่ มาครธู งชัย สามสี (ศิลปนิ มรดกอีสาน ปี2558 สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้านกันตรึม)) นักดนตรีพ้ืนบ้านและช่างชาวบ้าน จึงได้ผันตัวมาสร้าง โรงงานผลิตเคร่ืองดนตรี คุณกัมพลจึงได้มีโอกาสไปศึกษาท้ังจากครูธงชัย สามสี และครูดนตรีท่านอ่ืน ๆ ในชุมชน จนเกิดการซึมซับ และอยากทาเครื่องดนตรี เป็นเพือ่ ทจ่ี ะได้ใช้เอง ในช่วงหลังทีม่ กี ารเขา้ มาของสื่อสังคมออนไลน์ คุณกัมพลจึง ไดล้ องนาผลงานที่ทาเองลงโพสต์ขายใน Facebook ส่วนตัวปรากฎว่าสามารถ ขายได้ จึงเป็นแรงบันดาลใจให้คุณกัมพลผลิตผลงานออกมาขายเรื่อย ๆ แต่ไม่ได้ จรงิ จงั มากนกั สว่ นใหญ่แลว้ จะทาเป็นงานอดเิ รก... ท่ีมาภาพ : https://sites.google.com/view/morradokisan-db/ ฐานข้อมลู ศลิ ปนิ มรดกอสี าน.

ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีทาให้ คุณกาพลสามารถดู งานการสร้างเครื่องดนตรีของต่างชาติได้ง่ายขึ้น โดยเฉพาะ เคร่ืองดนตรีที่เป็นงานไม้ และนามาปรับใชก้ ับชน้ิ งานของตนเอง ใหม้ คี ุณภาพมากย่งิ ข้ึน คุณกัมพลเล่าท้ิงท้ายในส่วนความเป็นมาของซอกันตรึม ของคุณกัมพลไว้ว่าได้เร่ิมทาเครื่องดนตรีพื้นบ้าน (ซอกันตรึม) ด้วยตนเองและทาจาหน่ายต้ังแต่เรียนอยู่ช้ัน มัธยมศึกษาปีท่ี 2 ปัจจุบันจบปริญญาตรีมา 5 ปี รวมเวลากว่า 15 ปีแล้ว ที่อยู่กับ การทาเคร่ืองดนตรีพื้นบ้านเหล่าน้ี ปัจจุบันคุณกัมพลไม่ได้ทา เพียงแต่ซอกันตรึมเท่านั้น หากแต่ยังมีเคร่ืองดนตรีชนิดอ่ืนด้วย เช่น กลองกนั ตรึม ปี่ออ้ เป็นตน้ ภาพ : กะโหลกซอไฟฟา้

ตรัวกันตรึม เป็นเครื่องดนตรีที่ใช้ดาเนินทานอง เป็นหลกั ในวงกันตรมึ ท่จี ะขาดไม่ได้ เพราะหากพูดถึงวงกันตรึม แล้วคนส่วนใหญ่ก็จะคิดถึงซอและกลองเป็นอันดับแรก เป็น เหมือนนักแสดงหลักประจาวงกันตรึม เพราะซอแตล่ ะประเภท จะมีเอกลักษณ์ของตัวเอง เม่ือนักดนตรีเริ่มสีซอ เสียงซอที่ บรรเลงออกมาจะช่วยบ่งบอกเอกลักษณ์สาเนียงภาษาว่ามา จากกลุม่ ชาตพิ นั ธใุ์ ด เหตทุ ีข่ าดซอไม่ไดเ้ พราะเสียงของซอมคี วามต่างจากเสียง ของดนตรีชนิดอื่นในวง โดยเฉพาะเม่ือเทียบกับป่ีออ้ และเสียง ของซอช่วยบ่งบอกอารมณ์ได้ อีกท้ังเล่นง่ายกว่าป่ีอ้อจึงเกิด ความนยิ มมากกวา่ คณุ กัมพล ช่อทบั ทมิ กับช้นิ งาน “ตรัวกนั ตรมึ ”

ต รั ว กั น ต รึ ม เ ป็ น เ ค ร่ื อ ง ด น ต รี ท่ี มี ส่วนประกอบหลัก (ทวนซอ และลูกบิด) ทาจากไม้เนื้อ แข็งมีความคงทน เพื่อใช้ยึดเส้นลวดให้แน่นทาให้เสียง ที่ออกมามคี วามคงท่ี นิยมใชไ้ มป้ ระดู่ ไมพ้ ยูง ที่มอี ย่มู าก ในท้องถ่ินเป็นหลักในการผลิตซอ กะโหลกซอนิยมใช้ กะลามะพร้าวขนาดวงรอบ 32 – 35 ซ.ม. หนังหน้า ซอนิยมใช้ หนังงู (เสียงอาจจะเพ้ียนท่ีคีย์ใดคีย์หน่ึง) หนังหน้าไม้เสียงจะใสกังวาล หากจะดีท่ีสุดคือหนัง ตะกวด สะท้อนให้เห็นถึงความใส่ใจของผู้ผลิตจึง จัดเปน็ ช้ินงานที่มคี ุณคา่ อยา่ งยิ่ง ภาพ : ทวนซอกนั ตรึม ซ่ึงทาจากไมเ้ น้อื แข็ง

❖ เ ป็ น วิ ท ย า ก ร ใ ห้ กั บ โ ร ง เ รี ย น บ้ า น ด ง มั น แ ล ะ บุคคลภายนอกท่สี นใจเรียนรู้ ❖ เป็นวิทยากรถ่ายทอดองค์ความรู้การผลิตดนตรีพ้ืนบ้าน ให้กบั กองการศึกษา องคก์ ารบริหารส่วนจงั หวัดสุรินทร์ ❖ ตาราภูมิปัญญาพื้นบ้านจังหวัดสุรินทร์ โดยองค์การ บริหารส่วนจงั หวดั สุรนิ ทร์ ภาพการเปน็ วิทยากรถ่ายทอดองค์ความรู้ใหก้ ับหนว่ ยงานต่าง ๆ ในจังหวดั สรุ ินทร์ และจังหวดั อ่นื ๆ

ปัจจุบัน เน่ืองจากผู้เร่ิมเรียนใหม่ไม่รู้วิธีการเก็บรักษาท่ี ถูกต้อง เม่ือวางซอกันตรึมไว้แล้วทาให้ลูกบิดกะเทาะออกและไม่ สามารถตั้งสายเองได้ ครูธงชัย สามสีจึงมีแนวคิดนาลูกบิดกีตาร์มาใช้ แทนเพราะสามารถตัง้ เสียงได้งา่ ยกว่า และมีการวิวัฒนาการมาเป็นซอ ไฟฟา้ โดยการคดิ รเิ รม่ิ ของอาจารยโ์ ทรเลขท่ีทาลองนาคนั ซอมาใช้สีทต่ี ัว พิณ และทดลองนามาเล่นกับดนตรีสากล อาจารย์ดาร์ก้ี กันตรึมร็อค (สมชาย คงสุขดี (อมรศิลปินมรดกอีสาน ปี2562 (กันตรึม))) จึงได้ นามาต่อยอดใช้ในการแสดง ทาใหซ้ อกันตรมึ ยงั คงอยู่ได้ >>ตรัวกันตรมึ จาหนา่ ยในราคา 1500 บาทขึ้นไป แล้วแต่รายละเอยี ดความยากง่าย<< ภาพ : การนาลกู บดิ กีตารม์ าประยุกตใ์ ช้กบั การตัง้ สายซอกนั ตรึม

ซอเล็ก ซอกลาง/ซอสามสาย ซอกนาลฺ หรือซอกันตรึม ในเขตอีสานใตเ้ ทา่ ท่พี บมอี ยู่ 3 ขนาดคือ 1. ซอเล็ก (รูปร่างคล้ายซอด้วงแต่ เสยี งสงู และแหบกวา่ ) 2. ซอกนาลฺ หรอื ซอกันตรมึ 3. ซออู้ หรือ ตรัวอู (ลักษณะคล้าย ซออู้ปกติ) ซออู้ ภาพ : ขนาดและชนิดของหะโหลกซอไทย/ซอกันตรึม

หม่บู ้านดงมนั ตาบลคอโค อาเภอเมือง จังหวดั สรุ นิ ทร์ ภาพ : นาฏะคตี ากนั ตรมึ สภาพโดยทั่วไปพื้นที่ของหมู่บ้านดงมัน ตาบล น้าผ้ึง เมอื งสรุ ินทร์ คอโค อาเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ ตั้งอยูห่างจาก อ นุ ส า ว รี ย์ พ ร ะ ย า สุ ริ น ท ร์ ภั ก ดี ศ รี ณ ร ง ค์ จ า ง ว า ง ภาพ : วดั บา้ นดงมนั ประมาณ 6 กโิ ลเมตร บริเวณวงแหวนรอบเมืองด้าน นพรตั น์ สรอ้ ยเพชร. (2565). สมั ภาษณ์ เม่อื วนั ที่ 24 สิงหาคม 2565 ทิศใต้ของตัวเมืองสุรินทร์ พ้ืนที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบ มีป่าไม้ประจายอยู่ท่ัวไปในชุมชน พื้นท่ีในชุมชนเป็น ทุ่งนาสาหรับปลูกข้าว ซ่ึงเป็นอาชีพหลักของคนใน ชุมชน ตอนกลางของชมุ ชนมีคลองสง่ นา้ ชลประทานตัด ผ่ า น ซึ่ ง เ ป็ น น้ า ท่ี ส่ ง ม า จ า ก อ่ า ง เ ก็ บ น้ า ห้ ว ย เ ส น ง สามารถใช้ประโยชน์ในการอุปโภคและบริโภคได้ ตลอดปี นอกจากอาชีพเกษตรกรรมแล้ว คนในชุมชน ยังมกี จิ กรรมทางดา้ นการละเลน่ กันตรมึ อกี ดว้ ย

แผนท่ี คุณกมั พล ชอ่ ทับทมิ บ้านเลขท่ี 1/1 หมู่ 5 ตาบลคอโค อาเภอเมอื ง จงั หวดั สรุ นิ ทร์ บ้านคณุ กมั พล ชอื ทบั ทมิ แผนทเ่ี สน้ ทางจาก แผนที่เสน้ ทางจาก มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น ถึง ศูนย์วัฒนธรรมบ้านดงมัน อนุสาวรีย์พระยาสรุ ินทร์ภกั ดีศรีณรงคจ์ างวาง –บ้านคุณกัมพล ชอื ทบั ทมิ

1 23 1. แผ่นไมเ้ นอื้ แขง็ หนาประมาณ 1.5 นิว้ 2. กะลา ขนาดวงรอบ 32 – 35 ซ.ม. 3. หนังสตั ว์ เช่น หนังงู หนงั ตะกวด เปน็ ตน้ 4 56 4. เสน้ ลวด 5. เส้นเอน็ 6. ไม้ไผ่สาหรบั ทาหมอน/หยอ่ งซอ

1 345 1. เคร่ืองรดี แผน่ ไม้ 2 2. ดนิ สอ 3. เครื่องเล้อื ยไฟฟา้ 6 78 4. เคร่อื งเจีย 5. สวา่ นไฟฟา้ 10 11 9 6. เครอื่ งกลงึ 12 13 7. เคร่อื งขดั สวม 8. กระดาษทราย 9. กะละมงั 10. กาว TOA 11. คตั เตอร์ 12. กรรไกร 13. คีม

5 5 1. เคร่อื งพน่ สี 44 1 2. สนี า้ มนั (สดี า) 3. สีนา้ มนั (สีทอง) 32 4. นา้ มันสน 5 56 5. แล็คเกอร์ 6. แปรงสฟี ัน

1. นาแผน่ ไมเ้ นอื้ แขง็ เขา้ เครอื่ งรดี เพ่ือใหแ้ ผน่ ไมม้ ี 2. เขียนแบบ ตามทต่ี ้องการ หรืออาจใชว้ ธิ กี ารทาบ ความตรง ไม่คดงอ จากตวั ต้นแบบ *** ขนาดความหนาของแผน่ ไม้อยทู่ ่ปี ระมาณ 1.5 *** ข้ันตอนนจี้ ะเขยี นแบบทัง้ ทวนซอ คนั ชกั และลกู บดิ นิว้ สว่ นขนาดความกว้างไม่กาหนด พรอ้ มกันในคราวเดยี ว หรอื ท่ีละคร้ังกไ็ ด้

3. นาแผน่ ไมท้ เ่ี ขยี นแบบเรยี บรอ้ ยมาเขา้ เครอื่ ง 4. นาชิน้ ส่วนทไี่ ด้จากการเล่ือยมาเจียเพ่อื ใหม้ สี ว่ นโคง้ เลือ่ ย โดยทาการเลอื่ ยตามแบบทไี่ ด้เขยี นไวท้ ลี ะ เวา้ ตามทต่ี ้องการ ชิ้น *** ข้นั ตอนน้ีจะทาการเจียชน้ิ ส่วนของทวนซอทลี ะนดิ เพอ่ื ไมใ่ ห้มีขนาดทเี่ ล็กหรอื ใหญจ่ นเกินไป

5. หลงั จากเจียเสรจ็ จะนาชนิ้ สว่ นของทวนซอ 6. นาชิ้นสว่ นของลกู บดิ มาเขา้ เครือ่ งกลึงเพอื่ กลงึ ลาย และคนั ชักมาขดั เป็นอนั เสรจ็ สิ้น ตามท่ีตอ้ งการ *** ในส่วนของทวนซอจะนาไปเจาะเพื่อให้มีรู สาหรบั ใส่ลกู บดิ ต่อ

7. เมอ่ื ทาการกลึงลายเสรจ็ แลว้ นาลูกบดิ มาเขา้ 8. คดั เลือกกะลาทม่ี ีขนาดประมาณ 32 – 35 นิ้ว เคร่อื งขดั สวม เพ่ือเก็บรายละเอยี ดและลดความ (สาหรบั ตรวั กนาล)ฺ จากนน้ั นามาตัดดา้ นหนา้ ออก หยาบของช้นิ งาน เปน็ อันเสรจ็ ประมาณ ¼ ของขนาดกะลา 9. ทาการขดั กะลา และเจาะรรู ะบายเสยี งเปน็ ลวดลาย ตามทต่ี อ้ งการ

10. เมื่อไดล้ วดลายตามทต่ี ้องการแลว้ อาจใช้คดั 11. นาหนงั งู หนังตะกวด หนงั หนา้ ไม้ หรอื อื่นๆ มาแชน่ า้ เตอรช์ ว่ ยในการเกบ็ ลวดลายใหม้ คี วามละเอียด เพอ่ื ใหม้ คี วามนมุ่ ใหส้ ามารถขงึ กบั กะโหลกซอไดต้ งึ มากยงิ่ ขน้ึ

12. หนังทท่ี าการแช่นา้ จนนม่ิ แลว้ มาขงึ ลงบนั 13. นาช้นิ สว่ นของ กะโหลกซอ ทวนซอ ลูกบิดมา กะโหลกซอใหต้ งึ ผสานระหวา่ งหนงั และกะโหลก ประกอบเขา้ ด้วยกัน ซอดว้ ยกาว TOA และเกบ็ งานดว้ ยกรรไกร หรือ คัดเตอร์ 14. นาเส้นลวดมาขงึ เพอื่ ใช้เปน็ สายซอ และนาเสน้ เอน็ มาขงึ เขา้ กบั คนั ชัก 16. นาหมอน/หยอ่ งซอมารองก้นั ระหวา่ งหนงั ซอกับ สายซอ เปน็ อันเสรจ็ สนิ้

อปุ กรณเ์ สรมิ เปน็ อปุ กรณล์ าหรับลงสีเพ่ือเพิ่มความ สวยงามใหก้ บั ชิ้นงาน ในอดตี ไมม่ ีการลงสที ซี่ อ หากแต่ ปัจจุบันผสู้ ร้างสรรค์ช้ินงานหรือผบู้ รโิ ภคอาจมีความ ต้องการเพ่มิ ความสวยงามให้กับชน้ิ งาน จึงมกี ารลงสที ี่ ชิ้นงาน โดยจะทาการลงสีกอ่ นประกอบชนิ้ ส่วนทกุ ชอ้น เข้าดว้ ยกนั (ก่อนขน้ั ท่ี 13)

ผลติ ภณั ฑ์

บรรเลงเดย่ี วซอ โดย บารมี ใสนอก ลายมนตเ์ พลงอสี านใต้ รางวัลชนะเลศิ บรรเลงซอยอดเยย่ี ม การประกวดวงดนตรพี น้ื บา้ นโปงลางชงิ ถว้ ยพระราชทาน ประจาปี 2565

ด้านรปู ธรรม ต รั ว กั น ต รึ ม จ า ก ก า ร ศึ ก ษ า มี ลั ก ษ ณ ะ คื อ มสี ่วนประกอบได้แก่ ทวนซอ คันชัก ลูกบิด ทาจากไม้เน้ือแข็ง ซ่ึงมีทั่วไปในท้องถ่ิน ความสูงของทวนซอประมาณ 80 ซ.ม. โขนซอมีลักษณะคล้ายหมวกฤๅษี หัวลูกบิดนิยมกลึงเป็นรูป หัวบัวยอดฉัตร กะโหลกซอ นิยมใช้กะลา เน้ืองจากเป็นวัสดุที่ หาได้ง่าย และมักจะแกะลวดลายท่ีท้ายกะโหลกบริเวณรูเสียง ขนาดของกะลามีเส้นรอบวงประมาณ 32–35 ซ.ม. หนังซอ ส่วนใหญ่จะเปน็ หนงั งเู หลอื ม งูหลาม หนังตะกวด หนังหน้าไม้ ซึ่งจะให้เสียงแต่แตกต่างกันไปแต่ละชนิดของหนังท่ีใช้ ตรัว กันตรึมเป็นผลิตภัณฑ์ท่ีมีความคงทน มีรูปแบบที่สวยงาม มกี รรมวธิ ที ไ่ี มซ่ บั ซอ้ น สะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ ความเรียบง่ายของวถิ ี ชวี ิตชุมชน ปจั จบุ นั ตรวั กนั ตรมึ มีความประณตี จากในอดตี มาก และมีความงดงามของรปู ทรงมลี กู เลน่ ลวดลายเข้ามาเสริมจาด อดตี ตามความชอบของชา่ งหรอื ตามความชอบของผู้ซื้อ เม่ือนา ตรัวกันตรึม ไปกระกอบเข้ากับ วงกันตรึม ตาแหน่งของตรวั กนั ตรมึ จะอยู่ยา่ นกลางของเครื่องดนตรีชนิด อ่ืนเสมอ และตรัวกันตรึมจะให้เสียงท่ีมีเอกลักษณ์เฉพาะ ถือ เปน็ เครื่องดนตรที ่ขี าดไม่ไดใ้ นวงกนั ตรมึ ท่มี าภาพ : Facebook เจด ชา่ งซอเมืองสรุ ินทร์

ด้านนามธรรม “ตรัวกันตรึม” เมื่อกระกอบเข้ากับ วงกันตรึม ตาแหน่งของตรัวกันตรึมจะ อยู่ย่านกลางของเครื่องดนตรีชนิดอื่น เสมอ และตรัวกันตรึมจะให้เสียงท่ีมี เอกลักษณเ์ ฉพาะ เมื่อได้สดับรับฟังแล้ว จะทราบได้ถึงอารมณ์ ความรู้สึกท่ี ส่งผ่านออกมาจากลายซอที่บรรเลง อีก ท้งั ยงั สามารถบอกถงึ ความเป็นชาติพันธ์ุ เขมรถ่ินไทยได้อีกด้วย ถือเป็นเคร่ือง ดนตรีท่ีขาดไมไ่ ด้ในวงกนั ตรมึ ... ท่มี าภาพ : Fa เจ

ภูมิปญั ญาตรัวกนั ตรึมของกัมพล ช่อทบั ทิม คุณกมั พลเลา่ ว่า ซอสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 - 4 ประเภทหลัก ๆซอมีทั้งอีสานเหนอื อีสานใต้ ภาคกลาง กัมพูชา หรือที่อื่น ๆ ลักษณะเสียงไม่ต่างกันมากนัก หากเทียบกับซอจีนก็คือ ซอเอ้อหู เพียงเสียงจะแหลมออกมา คงจะเ ป็น วัฒนธรรมรว่ มในอดตี ทส่ี ่งมาจนถงึ ปัจจบุ นั ... คุณกัมพลเล่าต่อว่า เหตุผลท่ีได้มาทาตรัวกันตรึมเพราะชุมชนที่คุณกัมพลอาศัยอยู่เป็นชุมชนวัฒนธรรมกันตรึม ทาให้ได้ซึมซับมา คุณกัมพลจึงได้มีโอกาสไปศึกษาทั้งจากครูธงชัย สามสี และครูดนตรีท่านอื่น ๆ ในชุมชน จนเกิดการซึมซับ และอยากทาเคร่ืองดนตรีเป็น เพ่ือที่จะได้ใช้เอง ในช่วงหลังท่ีมีการเข้ามาของส่ือสังคมออนไลน์ คุณกัมพลจึงได้ลองนาผลงานท่ีทาเองลงโพสต์ขายใน Facebook ส่วนตัว ปรากฎวา่ สามารถขายได้ จึงเปน็ แรงบนั ดาลใจให้คุณกมั พลผลติ ผลงานออกมาขายเรื่อย ๆ แตไ่ ม่ไดจ้ ริงจงั มากนกั ส่วนใหญ่แล้วจะทาเป็นงาน อดิเรก... ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีทาให้ คุณกาพลสามารถดูงานการสร้างเครื่องดนตรีของต่างชาติได้ง่ายข้ึน และนามาปรับใช้กับชิ้นงาน ของตนเอง คุณกัมพลเล่าท้ิงท้ายในส่วนความเป็นมาของซอกันตรึม ของคุณกัมพลไว้ว่าได้เร่ิมทาเครื่องดนตรีพื้นบ้าน ด้วยตนเองและทา จาหน่ายต้ังแต่เรียนอยู่ชั้น มัธยมศึกษาปีที่ 2 ปัจจุบันจบปริญญาตรีมา 5 ปี รวมเวลากว่า 15 ปีแล้ว ท่ีอยู่กับการทาเครื่องดนตรีพื้นบ้าน เหล่าน้ี ปจั จุบนั คณุ กมั พลไมไ่ ด้ทาเพยี งแต่ซอกนั ตรมึ เทา่ นน้ั หากแต่ยงั มเี คร่ืองดนตรชี นิดอืน่ ดว้ ย เช่น กลองกันตรมึ ปอี่ อ้ เปน็ ต้น

อา้ งอิง • กัมพล ชอ่ ทบั ทมิ .(2565). สมั ภาษณ์ เมื่อวันท่ี 11 สิงหาคม 2565 • ภมู ิจติ เรืองเดชและคณะ.(2550). การละเลน่ กนั ตรมื เพลง พ้ืนบา้ นชาวไทยเขมร. ม.ป.ท. • นพรตั น์ สร้อยเพชร.(2565). สัมภาษณ์. เมอ่ื วันที่ 24 สงิ หาคม 2565 • ปิยพนั ธ์ แสนทวสี ุข.(2564). กนั ตรึม. วารสารศิลปะและ วฒั นธรรม ลมุ่ แมน่ า้ มลู . มหาวิทยาลยั ราชภฏั สุรนิ ทร์. • ศูนยม์ านษุ ยวิทยาสริ นิ ธร.(2555). กันตรึม. ค้นเมอื่ วนั ที่ 28 กรกฎาคม 2565 จาก https://www.sac.or.th/

จบการนาเสนอ ผ้นู าเสนอ วา่ ท่ี ร้อยตรีเกยี รตพิ งศ์ เรอื งเกษม รหัสประจาตวั 655220001-7 หลกั สูตร วัฒนธรรม ศิลปกรรม และการออกแบบ คณะศลิ ปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น