EBOOK ĐẠO ĐỨC 5

(T¸i b¶n lÇn thø t¸m)

'V3 20A#' ,'(R+ 53I2 \"8, Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NGðT NG¤ TRÇN ¸I Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng (<, 2J. *H, DH3 nguyÔn my lª -vò thÞ ¸i nhu (<, 2J. 2A( \"8, ph¹m vÜnh th«ng (<, 2J. )T 2'3J2 nguyÔn m¹nh hïng (,' '-E 4 20S,' \" 6 \"S! trÇn tiÓu l©m ph¹m vÜnh th«ng h! \"8, (, C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng 'Q \"8, B¶n quyÒn thuéc Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam -Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o. Trong s¸ch cã sö dông mét sè ¶nh tð liÖu cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam vµ cña c¸c t¸c gi¶ Lð¬ng ThÕ Tu©n, SÜ Minh (Cuéc thi ¶nh ®Ò tµi Gi¸o dôc). §¹o ®øc 5 M· sè : 1H508T4 Sè ®¨ng kÝ KHXB : 01-2014/CXB/102-1062/GD In ... cuèn, khæ 17x24(cm). In t¹i C«ng ty ... Sè in : ............ In xong vµ nép lðu chiÓu th¸ng ... n¨m 2014.

Bµi 1 Em lµ häc sinh líp 5 Y# 1(,' *`. 0c^,& (O3 'Y# - ,& (R3 ]( DX, #A# %+ 'Y# 1(,' *`. 20-,& ,& 6 )'!( &(8,& 3

? #'e# +g,& #A# %+ D@ *<, *`. -, 20!( \"\\ #':+ /3A 7e,& * 'Y# 1(,' *`. #X )'A# Theo em, häc sinh líp 5 cã g× kh¸c so víi häc sinh c¸c khèi líp kh¸c trong trðêng ? 4

N¨m nay em ® lªn líp 5, líp lín nhÊt trðêng. Em rÊt vui vµ tù hµo. Em sÏ cè g¾ng ch¨m ngoan, häc giái ®Ó xøng ®¸ng lµ häc sinh líp 5. Theo em, häc sinh líp 5 cÇn ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng, viÖc lµm nµo dðíi ®©y ? a) Thùc hiÖn tèt :+ D(N3 A# Z $E6 2'(Q3 ,(<, ,'( DZ,&. b) Thùc hiÖn ®óng néi quy cña trðêng, cña líp. c) TÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ, ho¹t ®éng x· héi do líp, trðêng, ®Þa phð¬ng tæ chøc. d) Nhðêng nhÞn, gióp ®ì c¸c em häc sinh nhá. ®) Buéc c¸c em nhá ph¶i lµm theo mäi ý muèn cña m×nh. e) Gð¬ng mÉu vÒ mäi mÆt cho c¸c em häc sinh líp dðíi noi theo. Em thÊy m×nh ®· cã nh÷ng ®iÓm nµo xøng ®¸ng lµ häc sinh líp 5 ? H·y nªu nh÷ng ®iÓm mµ em thÊy m×nh cßn ph¶i cè g¾ng h¬n ®Ó xøng ®¸ng lµ häc sinh líp 5. Sðu tÇm nh÷ng truyÖn kÓ vÒ häc sinh líp 5 gð¬ng mÉu. TÝch cùc häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó xøng ®¸ng lµ häc sinh líp 5. 5

Bµi 2 Cã tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc lµm cña m×nh ChuyÖn cña b¹n §øc Nh¸ nhem tèi, Hîp vµ §øc míi ®i ®¸ bãng vÒ. §Õn lèi rÏ vµo ngâ nhµ m×nh, Hîp nÐm qu¶ bãng cho §øc : “CËu cÇm lÊy bãng nhÐ !”. ThuËn ch©n, §øc liÒn sót mét có cùc m¹nh vÒ phÝa Hîp, miÖng nãi : “CËu cø gi÷ lÊy !”. Bçng mét tiÕng “bèp”, råi tiÕng kªu thÊt thanh “èi giêi «i !...” vµ tiÕng ®æ vì lo¶ng xo¶ng... 6

§øc ®Þnh thÇn nh×n l¹i, th× ra qu¶ bãng tróng vµo mét bµ ®ang g¸nh hµng tõ trong ngâ ®i ra. Hîp ®· ï tÐ ch¹y mÊt hót. §øc nÐp vµo bôi tre ®Çu ngâ, håi hép nghe ngãng. CËu ta cµng ho¶ng h¬n khi nhËn ra ngðêi võa bÞ tróng bãng lµ bµ Doan b¸n qu¸n ë gèc c©y ®a ®Çu lµng. §øc chða biÕt xö lÝ ra sao th× thÊy cã mÊy ngðêi ®i ®Õn hái han, nhÆt gióp nh÷ng thø bÞ r¬i vµ ®ða bµ Doan vÒ nhµ... Trong b÷a c¬m tèi, §øc ®Þnh kÓ víi bè mÑ vÒ chuyÖn ®· x¶y ra, nhðng råi l¹i ngËp ngõng... Suèt b÷a ¨n, nã nhai vµ nuèt ch¼ng thÊy g× ngon c¶ ! Tèi h«m ®ã, §øc ®i ngñ sím mµ ®Çu ãc cø suy nghÜ hoµi. CËu ta hiÓu r»ng kh«ng ®ðîc trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ®· g©y ra víi bµ Doan, nhðng chða biÕt sÏ gi¶i quyÕt ra sao. §øc ®· g©y ra chuyÖn g× ? Sau khi g©y ra chuyÖn, §øc c¶m thÊy thÕ nµo ? Theo em, §øc nªn gi¶i quyÕt viÖc nµy thÕ nµo cho tèt ? V× sao ? Mçi ngðêi cÇn ph¶i suy nghÜ trðíc khi hµnh ®éng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc lµm cña m×nh. Nh÷ng trðêng hîp nµo dðíi ®©y lµ biÓu hiÖn cña ngðêi sèng cã tr¸ch nhiÖm ? a) Trðíc khi lµm viÖc g× còng suy nghÜ cÈn thËn. 7

b) §· nhËn lµm viÖc g× th× lµm viÖc ®ã ®Õn n¬i ®Õn chèn. c) §· nhËn viÖc råi nhðng kh«ng thÝch n÷a th× bá. d) Khi lµm ®iÒu g× sai, s½n sµng nhËn lçi vµ söa lçi. ®) ViÖc nµo lµm tèt th× nhËn do c«ng cña m×nh, viÖc nµo lµm háng th× ®æ lçi cho ngðêi kh¸c. e) ChØ høa nhðng kh«ng lµm. g) Kh«ng lµm theo nh÷ng viÖc xÊu. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi mçi ý kiÕn dðíi ®©y ? a) B¹n g©y ra lçi, m×nh biÕt mµ kh«ng nh¾c nhë lµ sai. b) M×nh g©y ra lçi, nhðng kh«ng ai biÕt nªn kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm. c) C¶ nhãm cïng lµm sai nªn m×nh kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm. d) ChuyÖn kh«ng hay x¶y ra ®· l©u råi th× kh«ng cÇn ph¶i xin lçi. ®) Kh«ng gi÷ lêi høa víi em nhá còng lµ thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ cã lçi. Em sÏ lµm g× trong mçi t×nh huèng sau ? a) Em mðîn s¸ch cña thð viÖn ®em vÒ, kh«ng may ®Ó em bÐ lµm r¸ch. b) Líp ®i c¾m tr¹i, em nhËn ®em tói thuèc cøu thð¬ng. Nhðng ch¼ng may bÞ ®au ch©n, em kh«ng ®i ®ðîc. c) Em ®ðîc ph©n c«ng phô tr¸ch nhãm n¨m b¹n trang trÝ cho buæi §¹i héi Chi ®éi cña líp, nhðng chØ cã bèn b¹n ®Õn tham gia chuÈn bÞ. d) Khi xin phÐp mÑ ®i dù sinh nhËt b¹n, em høa sÏ vÒ sím nÊu c¬m. Nhðng m¶i vui, em vÒ muén. Tù ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng viÖc lµm cña m×nh tõ ®Çu n¨m häc tíi nay. 8

Bµi 3 Cã chÝ th× nªn TrÇn B¶o §ång sinh ra vµ lín lªn ë thµnh phè Pl©y Ku, tØnh Gia Lai. Nhµ §ång nghÌo, ®«ng anh em, cha l¹i hay ®au èm nªn cµng khã kh¨n. H»ng ngµy, ngoµi giê ®i häc, §ång cßn ph¶i gióp mÑ ®i b¸n b¸nh m×. §ång kh«ng chØ biÕt sö dông thêi gian hîp lÝ mµ cßn cã phð¬ng ph¸p häc tËp tèt. Nhê ®ã, suèt 12 n¨m häc, §ång lu«n lµ häc sinh giái. N¨m 2005, §ång thi vµo Trðêng §¹i häc Khoa häc tù nhiªn Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ ®ç thñ khoa. Khi ®ðîc nhËn häc bæng NguyÔn Th¸i B×nh, §ång gäi ®iÖn vÒ nhµ, nghÑn ngµo nãi : “Ba mÑ ®· cho con niÒm tin vµ ý chÝ phÊn ®Êu trong mäi hoµn c¶nh. Giê ®©y, con ph¶i häc thËt giái ®Ó sau nµy cã thÓ ®ì ®Çn mÑ, ch¨m sãc ba cïng c¸c em vµ ®Ó ®Òn ®¸p sù ch¨m lo, gióp ®ì mµ mäi ngðêi ®· dµnh cho con”. '%- bÝch thanh (B¸o '!,' ,(<,, sè 286, ngµy 14/10/2005) TrÇn B¶o §ång ®· gÆp nh÷ng khã kh¨n g× trong cuéc sèng vµ trong häc tËp ? TrÇn B¶o §ång ®· vðît qua khã kh¨n ®Ó vð¬n lªn nhð thÕ nµo ? Em häc tËp ®ðîc nh÷ng g× tõ tÊm gð¬ng ®ã ? 9













Bµi 5 T×nh b¹n §«i b¹n ( \"W \"E, 20-,& *e# '(O+ ,&36 16

§«i b¹n ®ang cïng nhau ®i trong rõng, bçng trðíc m¾t hä xuÊt hiÖn mét con gÊu. Mét ngðêi lËp tøc bá ch¹y vµ leo tãt lªn c©y Èn nÊp. Cßn ngðêi kia ®øng l¹i. sùc nhí ra r»ng loµi gÊu thðêng kh«ng ®ông ®Õn x¸c chÕt bao giê, anh liÒn ng· l¨n ra ®Êt gi¶ vê chÕt. Con gÊu tiÕn l¹i gÇn. Anh ta nÝn thë. GÊu chØ ngöi vµo mÆt anh råi bá ®i. Khi gÊu ®· ®i khái, anh b¹n nÊp trªn c©y liÒn tôt xuèng vµ hái : -GÊu nã ghÐ vµo tai cËu nãi g× ®Êy ? Anh kia liÒn ®¸p : - GÊu nãi víi tí r»ng : “Ai bá b¹n trong lóc hiÓm nguy ®Ó ch¹y tho¸t th©n lµ kÎ tåi tÖ !” '%- LÐp T«n-xt«i Em cã nhËn xÐt g× vÒ hµnh ®éng bá b¹n ®Ó ch¹y tho¸t th©n cña nh©n vËt trong truyÖn ? Qua c©u chuyÖn trªn, em cã thÓ rót ra ®iÒu g× vÒ c¸ch ®èi xö víi b¹n bÌ ? B¹n bÌ cÇn ph¶i ®oµn kÕt, thð¬ng yªu, gióp ®ì nhau, nhÊt lµ nh÷ng lóc khã kh¨n, ho¹n n¹n. Cã nhð vËy, t×nh b¹n míi thªm th©n thiÕt, g¾n bã. E, \"K * ,&'T! 2cC,& 2'B, 'X )':, 2'3J, *a( B, #H, \"<, ,'!3 17

NÕu thÊy b¹n lµm viÖc sai tr¸i, em sÏ chän c¸ch øng xö nµo ? V× sao ? a) MÆc b¹n, kh«ng quan t©m. b) T¸n thðëng viÖc lµm cña b¹n. c) B¾t chðíc b¹n. d) Bao che cho b¹n. ®) Khuyªn ng¨n b¹n. e) M¸ch thÇy gi¸o, c« gi¸o. g) Kh«ng ch¬i víi b¹n n÷a. Em sÏ lµm g× trong c¸c t×nh huèng sau ? V× sao ? a) B¹n em cã chuyÖn vui. b) B¹n em cã chuyÖn buån. c) B¹n em bÞ b¾t n¹t. d) B¹n em bÞ kÎ xÊu rñ rª, l«i kÐo vµo nh÷ng viÖc lµm kh«ng tèt. ®) B¹n phª b×nh khi em m¾c khuyÕt ®iÓm. e) B¹n em lµm ®iÒu sai tr¸i, em khuyªn ng¨n nhðng b¹n kh«ng nghe. H·y sðu tÇm mét c©u chuyÖn, mét tÊm gð¬ng hoÆc c¸c c©u ca dao, tôc ng÷, bµi th¬, bµi h¸t,... nãi vÒ t×nh b¹n ®Ñp. Em sÏ lµm g× ®Ó cã t×nh b¹n ®Ñp ? §èi xö tèt víi b¹n bÌ xung quanh. 18

Bµi 6 KÝnh giµ, yªu trÎ Sau ®ªm mða Sau trËn mða ®ªm qua, con ®ðêng ven lµng tr¬n nhð ®æ mì. Tan häc vÒ, c¸c b¹n häc sinh ph¶i ®i men theo bê cá, lÇn tõng bðíc mét ®Ó khái trðît ch©n ng·. 19

Chît mét cô giµ tõ phÝa trðíc ®i l¹i, tay d¾t mét em nhá. VÊt v¶ l¾m hai bµ ch¸u hä míi ®i ®ðîc mét qu·ng ng¾n. Ch¼ng ai b¶o ai, mäi ngðêi ®Òu ®øng tr¸nh sang mét bªn ®Ó nhðêng bðíc cho cô giµ vµ em nhá. B¹n Hð¬ng cÇm tay cô : - Bµ ®i lªn vÖ cá kÎo ng· ¹ ! B¹n S©m ®ì tay em nhá : - Bµ ¬i, ®Ó ch¸u d¾t em bÐ cho ! §i khái qu·ng ®ðêng tr¬n, bµ cô c¶m ®éng nãi : - C¸c ch¸u biÕt gióp ®ì ngðêi giµ vµ em nhá thÕ nµy lµ tèt l¾m. Bµ c¶m ¬n c¸c ch¸u. '%- SGK 7E- D># . NXB Gi¸o dôc, 1998. C¸c b¹n häc sinh trong truyÖn ®· lµm g× khi gÆp bµ cô vµ em bÐ ? T¹i sao bµ cô c¶m ¬n c¸c b¹n ? Em suy nghÜ g× vÒ viÖc lµm cña c¸c b¹n ? Ngðêi giµ vµ trÎ em lµ nh÷ng ngðêi cÇn ®ðîc quan t©m, gióp ®ì ë mäi n¬i, mäi lóc. KÝnh giµ, yªu trÎ lµ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ta. Yªu trÎ, trÎ ®Õn nhµ ; KÝnh giµ, giµ ®Ó tuæi cho. Tôc ng÷ 20

Theo em, nh÷ng hµnh ®éng, viÖc lµm nµo sau ®©y thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh giµ, yªu trÎ ? a) Chµo hái, xðng h« lÔ phÐp víi ngðêi giµ. b) Dïng hai tay khi ®ða vËt g× ®ã cho ngðêi giµ. c) §äc truyÖn cho em nhá nghe. d) Qu¸t n¹t em bÐ. Em sÏ lµm g× trong c¸c t×nh huèng sau ? a) Trªn ®ðêng ®i häc, thÊy mét em bÐ bÞ l¹c, ®ang khãc t×m mÑ. b) ThÊy hai em nhá ®ang ®¸nh nhau ®Ó tranh giµnh ®å ch¬i. c) §ang ch¬i cïng c¸c b¹n th× cã mét cô giµ ®Õn hái ®ðêng. Trong nh÷ng ngµy dðíi ®©y, ngµy nµo dµnh riªng cho trÎ em ? Ngµy nµo dµnh riªng cho ngðêi cao tuæi ? a) Ngµy 1 th¸ng 6 b) Ngµy 20 th¸ng 11 c) Ngµy 1 th¸ng 10 d) Ngµy 22 th¸ng 12 Trong nh÷ng tæ chøc dðíi ®©y, tæ chøc nµo dµnh riªng cho trÎ em ? Tæ chøc nµo dµnh riªng cho ngðêi cao tuæi ? a) §éi ThiÕu niªn TiÒn phong Hå ChÝ Minh b) Héi Ngðêi cao tuæi c) Sao Nhi ®ång d) Héi Cùu chiÕn binh Em h·y thùc hiÖn nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh giµ, yªu trÎ. 21

Bµi 7 T«n träng phô n÷ -Bµ NguyÔn ThÞ §Þnh (1920 _ 1992), ®· tõng lµ Phã Tæng tð lÖnh Lùc lðîng vò trang gi¶i phãng miÒn Nam, Phã Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ nðíc nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Chñ tÞch Héi liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam, Anh hïng Lùc lðîng vò trang nh©n d©n. -Phã Gi¸o sð, TiÕn sÜ NguyÔn ThÞ Tr©m, Phã ViÖn trðëng ViÖn Sinh häc n«ng nghiÖp, nhµ khoa häc ®ðîc tÆng gi¶i thðëng K«-va-lÐp-xkai-a. -NguyÔn Thuý HiÒn, c« g¸i vµng cña thÓ thao ViÖt Nam, ®· mang vÒ cho Tæ quèc 13 huy chð¬ng vµng, trong ®ã cã 6 huy chð¬ng vµng c¸c gi¶i Whu-su thÕ giíi. 22



















Bè tr¶ lêi : - Kh«ng h¼n thÕ con ¹. Ngoµi lµm giÊy khai sinh cho em bÐ, Uû ban nh©n d©n phðêng cßn lµm rÊt nhiÒu viÖc : x¸c nhËn chç ë ; qu¶n lÝ viÖc x©y dùng trðêng häc, ®iÓm vui ch¬i cho trÎ em ; tæ chøc tiªm chñng më réng,... C¸c c«ng viÖc nµy cÇn ph¶i lµm cÈn thËn, chÝnh x¸c vµ ®óng ph¸p luËt, con ¹. Bè Nga ®Õn Uû ban nh©n d©n phðêng ®Ó lµm g× ? Ngoµi viÖc cÊp giÊy khai sinh, Uû ban nh©n d©n x· (phðêng) cßn lµm nh÷ng viÖc g× ? Uû ban nh©n d©n x (phðêng) lu«n ch¨m sãc vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi cña ngðêi d©n, ®Æc biÖt lµ trÎ em. Do ®ã, mäi ngðêi ®Òu ph¶i t«n träng vµ gióp ®ì Uû ban lµm viÖc. Trong nh÷ng viÖc sau, viÖc nµo cÇn ®Õn Uû ban nh©n d©n x· (phðêng) ®Ó gi¶i quyÕt ? a) §¨ng kÝ t¹m tró cho kh¸ch ë l¹i nhµ qua ®ªm. b) CÊp giÊy khai sinh cho em bÐ. c) X¸c nhËn hé khÈu ®Ó ®i häc, ®i lµm,... d) Tæ chøc c¸c ®ît tiªm v¸c-xin phßng bÖnh cho trÎ em. ®) Tæ chøc gióp ®ì c¸c gia ®×nh cã hoµn c¶nh khã kh¨n. 32

e) X©y dùng trðêng häc, ®iÓm vui ch¬i cho trÎ em, tr¹m y tÕ,... g) Mõng thä ngðêi giµ. h) Tæng vÖ sinh lµng xãm, phè phðêng. i) Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng khuyÕn häc (khen thðëng häc sinh giái, trao häc bæng cho häc sinh nghÌo vðît khã,...). Em sÏ lµm g× trong c¸c t×nh huèng sau ? a) Uû ban nh©n d©n x· (phðêng) tæ chøc lÊy ch÷ kÝ ñng hé c¸c n¹n nh©n chÊt ®éc da cam. b) §µi ph¸t thanh cña Uû ban nh©n d©n phðêng th«ng b¸o lÞch ®Ó häc sinh tham gia sinh ho¹t hÌ t¹i Nhµ v¨n ho¸ cña phðêng. c) Phðêng ph¸t ®éng phong trµo quyªn gãp s¸ch vë, ®å dïng häc tËp, quÇn ¸o,... ñng hé trÎ em vïng bÞ lò lôt. Nh÷ng hµnh vi, viÖc lµm nµo dðíi ®©y lµ phï hîp khi ®Õn Uû ban nh©n d©n x· (phðêng) ? a) Nãi chuyÖn to trong phßng lµm viÖc. b) Chµo hái khi gÆp c¸c b¸c c¸n bé Uû ban nh©n d©n x· (phðêng). c) XÕp thø tù ®Ó ®îi gi¶i quyÕt c«ng viÖc. Em cã ®Ò nghÞ g× víi Uû ban nh©n d©n x· (phðêng) vÒ c¸c ho¹t ®éng ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em t¹i ®Þa phð¬ng (x©y dùng trðêng häc, tr¹m y tÕ, s©n ch¬i ; tæ chøc ngµy TÕt thiÕu nhi, ngµy r»m Trung thu,...) ? Tham gia c¸c ho¹t ®éng do Uû ban nh©n d©n x· (phðêng) tæ chøc cho trÎ em. 33

Bµi 11 em Y£U Tæ quèc ViÖt Nam - D©n téc ViÖt Nam cã P ']( 7N, (X,& 'b 7=,& (! B+ ]( hµng ngh×n n¨m v¨n hiÕn V,' E -,& vµ truyÒn thèng ®Êu tranh dùng nðíc, gi÷ nðíc rÊt ®¸ng tù hµo. - ViÖt Nam tõ mét nðíc ph¶i nhËp khÈu g¹o ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nðíc cã lðîng g¹o xuÊt khÈu lín nhÊt trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, nðíc ta cßn xuÊt khÈu cµ phª, chÌ, thuû, h¶i s¶n,... - Nðíc ta ®· x©y dùng ®ðîc nhiÒu c«ng tr×nh lín nhð : nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh, nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i II, cÇu Mü ThuËn, hÇm ®ðêng bé qua ®Ìo H¶i V©n,... - TÝnh ®Õn n¨m 2005, ViÖt Nam cã VÞnh H¹ Long, Cè ®« HuÕ, Phè cæ Héi An, Di tÝch Mü S¬n, Vðên quèc gia Phong Nha - KÎ Bµng, Nh· nh¹c cung ®×nh HuÕ, Kh«ng gian v¨n ho¸ cång chiªng T©y Nguyªn ®· ®ðîc UNESCO c«ng nhËn lµ di s¶n thÕ giíi. 34