04_mongol_khel

¯ÃÈÉÍ ÓÒÃÛÍ ÒÀÉËÁÀÐ À çóéãàð- çóñар бÿлäóó÷; (çóéãаð õ¿í çóëãàà áàðíà, çóóäàã íîõîé ñî¸îãîî áàðíà) àãò- 1. аãталñан ìорü; (àãò ìîðü øèëãýýõ); 2. аäóóн ñ¿рýã (àãòíû äààìàë); II. аãт араа Î àäàñãà- äýâñãýр болãон хýрýãлýäýã ìалûн хатñан øèр, арüñ; (àäàñãà äýâñýí ñóóõ) îíüñ- 1. т¿ãæýý; (¿¿äíèé îíüñ, îíüñîîð àëèìàä- алèâаа ãýäýã ¿ãтýé оéролöоо ò¿ãæèõ); 2. ìаøèн, баãаæèéã хºäºлãºх óтãатаé; (Àëèìàä ìýðãýä ýðäýì ñóðàõàä äотооä тºхººрºìæ; (îíüñîí õºäºëã¿¿ðòýé º÷¿¿õýí çîâíî) òýðýã) àþóëõàé- ºâ÷¿¿нèé хоёр óрт ñ¿âрýã ÿñнû хооронä аéìхаé ìºãººрñнèé тóñ ãаçар; ª (àþóëõàé äýýð õàòãàæ ºâäºõ) ºåºäºõ- аìüтнû тóрæ ÿäарñнааñ болæ Á хºäºлæ ÿäах, баéн баéн óнах ºëãèé- 1. нÿлх х¿¿хäèéã ìанöóéлан бооäоã áàðèíòàã- торãо, äóрäан, äааâóóãаар хèéñýн хýрýãñýл; 2. тºрñºн орон нóтãèéã ýнхрèéлýн ноì боох âааäан; (íîìûã áàðèíòàãëàí áîîõ) хýлýх áèäýð- аìüтнû бèåä тоãтñон ººр ºнãèéн ºðººë- 1. б¿хýл þìûã ãолоор нü таллаæ толбо бóþó çóрâаñ (Õóëàí áèäýðòýé áàéäàã.) хóâааñнû нýã хаãаñ тал; (ºðººë ìàõ); 2. áýëãý äýìáýðýë- 1. ó÷рал åрººл; 2. ñаéн ìорèнû нýã талûн ºìнº хоéä хоёр хºлèéã ёр; (ñàéí ç¿éë ÿðèâàë äàãààä ñàéí þì áîëíî холбоæ торãох хýрýãлýл; (ºðººëòýé ìîðü) ãýñýí óòãà); àìíû áýëãý (ñаéхан ¿ã ÿрèа) áýë áýí÷èí- хºрºнãº; (áýëòýé àéë, Ò õºðºíãºòýé àéë) áýë÷èõ- аìüтнû èäýøлýхýýр ÿâах; (õîíü òîðõ- øèнãýн þì аãóóлах торх ñаâ; (óñíû áýë÷èõ) òîðõ, àéðãèéí òîðõ) òóéëàõ- тýìýý ìорü ýрýã ìалûн бóлãèх, а÷аа à тýрýã çýрãèéã хºãлºр¿¿лýн ÷èр÷ äаâхèх òóóðãà- 1. ãýрèéн хаæóó ýтãýýäýä нºìºрãºн ãàøëàõ- ÿìар нýã þìнû ÷анар хóâèр÷, б¿тýýх ýñãèé äааâóó; тóóрãа тóñãаар (áèå ÿлçран ìóóäах; (ñ¿¿ ãàøëàí ýýäýõ, õîîë äààñàí òóñãààð òîãòíîñîí óëñ); 2. ãàøëàõ) баéøèнãèéн хаæóó талûн хана òóòàðãà- öаãаан бóäаа Ä Õ äààëèìáà- нýãýн ç¿éл б¿ä¿¿н нýхýýñтýé äааâóó; (äààëèìáàí äýýë) õîðãî- þì хорüæ аãóóлан хаäãалах ñаâ äààõèí íàâòàñ- 1. øèрýлäñýн ¿ñ хÿлãаñ; (хувцасны хорго, øóâóó çàãàñ çýðãèéí øèëýí (äàõàí äîоð ýð, äààõèí äоîð õ¿ëýã); õîðãî ñàâ) 2. х¿¿хäèéн нÿлхûн ¿ñ; (äаахü аâах); õºäºñ- 1. ýлäñýн нýхèéнèé ººäºñ; (õºäºñ ÷àíàæ, öàâóó õèéõ); 2. ýлäñýн нýхèéнèé Æ хóó÷èрñан нü; (õºäñºí äýýë, îéìñ) õÿñàà- 1. óóлûн èрìýã, ãолûн ýрýã ìýтèéн æàëãà- 1. баéãалèаñ тоãтñон ñóâаã, ãóó; х¿н ÿâахаä бýрхтýé ãаçар; 2.äалаéн аìüтан (áàðóóí æàëãàíä õóíãàð òîãòîõ); 2. æалãа äоâ; Ø æîðîî- нýãýн алхаìäаа ç¿¿н хоёр хºл, нºãºº алхаìäаа барóóн хоёр хºлèéã тóñ тóñ çýрýã øèëãýýõ- 1. ìорü ìалûн бèåý ñýãñýрхèéлýх; ãèøãýæ алхах; (æîðîî ìîðü) 2. х¿нèé х¿ç¿¿ãýý хºäºлãºх ¿éл; 3. þìûã ñаæèæ хºäºлãºх (ìîðü à÷ààãàà øèëãýýæ Ç óíàãàõ) øèðýã- ç¿лýã ºâñ çàãñàõ- 1. халóóн þìнû хºрæ öарöанãè øîãîë- ноì хаäãалäаã ìоäон хаéрöаã болох; (ºðºì çàãñàõ, ìàõ çàãñàõ): 2. аìóó ø¿¿äýð- ºâñ, ìоäнû наâ÷èнä тоãтñон тарèа ÷анахаä ºтãºн болох ¿éл; (áóäàà аãаарааñ бóóæ èрñýн ìаø æèæèã óñан äóñал çàãñàõ) 151

ÕÝËÖ ¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÁÀÐ ÝÕ ÇÎÕÈÎË ÕÝËÖ ¯ÃÑ ÒÀÉËÁÀÐ Îþóíòºãñ õ¿¿ãèéí ¿ëãýð öýýæýý хаâтаñлах ýрäýì ноì ñóрах Äýâòðèéí ãîìäîë хºл нü äºрººнä ºñºæ тоì болох Áóñäûí òóñ áàãàäàõã¿é ãар нü ãанçаãанä х¿рýх ýìх çаìбарааã¿é тýìýý тóéл÷èхñан þì øèã аéх ñанäрах ¿нхýлöýã нü хаãарах ¿ã хýлýх ÷ºлººã¿é ¿ã ñ¿ãã¿é баÿрлах ìаãнаé тýнèéх Òàãòààíû áýëýã ãар ñóнãах бèå бèåäýý тóñлах Öýöýãã¿é âààð хºл нü ãаçар х¿рýхã¿é ìаø èх баÿрлах ÿñ аìрах ñýтãýл аìрах Õóëãàíû ñóìî çооñнû н¿хýýр харах ìºн㺺р öýãнýх, ¿нýлýх Òîðõ ìº÷ººãºº ºãºхã¿é бóñäааñ äóтахã¿é ìорäохûн хаçãаé ýхнýýñýý б¿тýхã¿é Îëç ÿìаанû ìах халóóн äýýрýý öаã алäалã¿é хèéх óрóó öараéлах толãоé ãанçаãалах хараìлах нарèéнäаа хатах хоёрûн хооронä тóéлбарã¿é бóñäаä ¿ã äаìæóóлах, хоâ хýлýх Ñàðüñàí áàãâààõàé ÿàãààä ººх ÷ бèø бóл÷èрхаé ÷ бèø èнýýх ºäºð íèñäýãã¿é âý? алтан хоøóó х¿рãýх պ人 ýлýã хºøèх Çàðàà тýнãýрýýñ óнаñан ìýт ãýнýт Õîâäîã ÷îíî óл øаãаéх бóñäûн ìóóã харах ãýäýñ ãарах öаäах Àìíû áýëãýýñ àøäûí аìнû бýлãýтýé þìûã ñаéн ñаéхнаар ÿрèх áýëãý ó÷рûã олæ, хóæрûã нü тóнãаах хýö¿¿ ç¿éлèéн ó÷рûã олох ªâººãèéí ãýýñýí ÷ºäºð ç¿рх ãарãах çорèãлох, øèéäýх Ãîëûí æàðààõàé äºрºº нèéлýх ñанаа ñýтãýл нýãäýх Ñîíî, øîðãîîëæ õî¸ð ãар хóìхèлã¿é çоãñолтã¿é аæèллах, аìрахã¿é Ìýäýìõèé áîðûí ¿ëãýð хаìраа ñºхºх бèåý тоох, èхýрхýх Îðãèë борâè бохèñхèéх ÷ºлººã¿é аìран ñóóх çаâã¿é Çàëõóó îõèí çààí áîëñîí íü ñ¿¿лýý ñýрâýýн äýýрýý таâèх онãèрох ñаãñóóрах Õýâðýãõýí íºõºðëºë Õýí ýðãýâ? б¿лх çалãèñан þì øèã äóóã¿é баéх хаãархаé хýнãýрýã ÷ал÷аа олон ¿ãтýé хаìраа ñºхºх бèåý тоох, èхýрхýх öааñан бóó таâèх хóäлаа хýлýх ÷óлóó хººлãºх ìýхлýх, хóóрах хºл ãаçар х¿рýхã¿é баÿрлах ÿâñан нохоé ÿñ çóóх хèéñнèéхýý ¿р ä¿нã ¿çýх бóрóó èøèлñýн ñ¿х øèã þìнû ýñрýã ç¿тãýх, çºр¿¿äлýх хºлººрºº толãоé хèéх äóраараа ааøлах ÿñ хаÿх хóтãан ¿éì¿¿лýх øóóäаéä хèéñýн ¿хрèéн ýâýр øèã ýâ т¿нæèнã¿é óрìûã нü хóãалах ãоìäоох, х¿÷ тýнхýýã¿é болãох ͺõºðëºëèéí òóõàé ¿ëãýð ñаâанãèéн хººñ øèã аìархан хÿлбар ýâäрýх 152