ୂଶ«¬§ଡ଼ଛ§«¯§ଢଶ ୂଔ«® ଵସୃଛୂଵ~ଵସୂଛୂଵ ୃଛୂଵକବ ଘର ଯୄଙ ଯଶମ ୂଝୂମୄ PUf pRosYisMg ଛଥଳ ଘମୄଧୄୄ ଳପୃ ୂଓୃଵଡ଼ଝ ବଵୂରଧଡ଼ ଯଡ଼ ବୂ ଜେପୄୂିୄ ଛୄପୄଏ ହୃବ ଳୂଵଛୄୃଥଝଡ଼ ଛୄଳୂଏ ୃଳହମ ଘମଘଠ ଳଡ ୄଯୂଶ ଘଳ ୃଛୂଵୄଜେପଵବେ ୃସଛୂ ୃସଠଘମୄଧୄୄବୄ ଳପ ସଯଵ ମଲୃଳଛୂ ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 1
swrxI Aqy sm~grI ଵସୃଛୂଵ~ଵସୂଛୂଵ sihkwrI Kyqr dy ivkws ivc AYnsIfIsI dI mh~qvpUrn BUimkw ୃଛୂଵ କବ pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dy ‘sihkwr sy simR~DI’ dy sMklp ƒ pUrw krn leI, kyNdr srkwr ny sihkwrI suswietIAW ƒ nvIAW aucweIAW qk ଢଶୂଔ«®~ଛଡ଼ §¯~ୂଶ§¬ phuMcwaux dw PYslw kIqw hY[ pRDwn mMqrI dy ivcwrW Aqy ruJwnW Anuswr sihkwrqw Kyqr iv~c srkwr dy hOsly, nIqIgq qbdIlIAW Aqy ivAwpk sMpwdk borf suDwrW kwrn sihkwrqw lihr ƒ muV surjIq kIqw jw irhw hY[ (sMpwdk muKI) sMqoS kumwr Suklw pMnw 08 sMpwdk pMnw 14 pMnw 15 roihq kumwr ifjItlweIzySn Aqy smwvySI shwiek sMpwdk ivkws leI pRDwn mMqrI dw zor pRDwn mMqrI modI ny globl Bojn AMk AMjlIdIp sur~iKAw v~l iDAwn dyx dIa ApIl kIqI mYNbr pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI ny jI-20 dy mwDvI AYm.ivprdws KyqIbwVI mMqrIAW dI mIitMg iv~c ivSv Br iv~c KyqIbwVI Kyqr dIAW cuxOq- ivvyk sksYnw IAW au~qy zor id~qw Aqy ivSvivAwpI ihqyNdr pRqwp isMG Bojn sur~iKAw ƒ XkInI bxwaux leI sihXogI aupwvW bwry crcw kIqI[ rwiSd Awlm iksy vI suJwA jW jvwbW leI ikrpw krky ie~Qy sMprk kro: VDKNDUXGD\\#LႇFRLQ ُ٫ٔيْذُِٓيطٗ ٘كوًيكطؿ ٕذى pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI ny jI-20 BwrqI pMnw 16 ٍُْٓذ pRYzIfYNsI dy ADIn vwrwxsI iv~c AwXoijq jI- nvIN sihkwrI nIqI sihk- 20 ivkws mMqrIAW dI bYTk iv~c Bwrq iv~c wrI AMdoln ƒ qyz krn leI ذمبُُٙٓٔكفًٞᴇ ْفذᶤ ي ifjItlweIzySn dy pirvrqnSIl pRBwvW ƒ vcnb~D ٍُْكُ ًٗل ٗؿذᶣٓف٬ًٔ aujwgr kIqw[ qusIN swƒ ie~Qy q~k vI phuMc kr pMnw 18 pMnw 19 skdy ho: PUf storyj skIm pyNfU Bwrq kwrobwr krn dI sOK nwl iv~c kRWqI ilAwvygI: bIAYl sihkwrI Kyqr ƒ hulwrw ,ႇFRFRRS vrmw imlygw: Aimq Swh IFFCO_PR ,ႇFRBFRRS Year:01 -Issue:-03- June 2023 pMnw 20 iePko pRDwn mMqrI dy sv~C Aqy Sahkar UdaySarvSahkar,SarvSakaar gRIn Bwrq dy sMklp ƒ pUrw krn leI vcnb~D Model Bye-laws pMnw 23 pMnw 24 A Big Gain for PACS iePko ikswn syvw kyNdr ny iePko dy nYno XUrIAw ny AmrIkw s&l pwTSwlw clweI iv~c lihr pYdw kIqI Sheep, ^ŝůŬ ƌĂŶĚŝŶŐ and Goat WƌŽĚƵĐƟŽŶ ,ŽƐƉŝƚĂů Community ĂŶĚWŝŐ Centre DĂƌŬĞƟŶŐ Farm &ĂƌŵŝŶŐ ĐƟǀŝƟĞƐ Machinery ^ƚŽƌĂŐĞĂŶĚ Fair price Custom ƉĂĐŬĂŐŝŶŐŽĨ ƌĂƟŽŶ Hiercenter ƵůƟǀĂƟŽŶŽĨ ĂŐƌŝĐƵůƚƵƌĂů shops ,ŽƌƟĐƵůƚƵƌĞ products Insurance ĐŽǀĞƌĂŐĞ WŽƵůƚƌLJ Products Fruits Food Industry ĂŶĚ&ůŽǁĞƌƐ Grains Dairy Bee Purchase >W'͕WĞƚƌŽů Industry ŬĞĞƉŝŶŐ ΘŝĞƐĞů ĂŶŬMitra ĞĂůĞƌƐŚŝƉ & Business Correspondent Fisheries Community ^ĞƌǀŝĐĞĞŶƚƌĞ WĞƐƟĐŝĚĞ & Data Centre ŝƐƚƌŝďƵƟŽŶ Other tĂƚĞƌƐĞƌǀŝĐĞ &ĞƌƟůŝnjĞƌ Seed business ƵŶŐ ĨƌŽŵĞǀĞƌLJ ĂĐƟǀŝƟĞƐ Gas ŝƐƚƌŝďƵƟŽŶ ŝƐƚƌŝďƵƟŽŶ associated with ůŽĐŬĞƌ ŚŽƵƐĞŚŽůĚƚĂƉ ĨĂĐŝůŝƚLJ PACS ଯଵଛୂୁଛଓଡ଼ଧୄମରୂଵଳଵଢୁ ରଵଥୄଶୂଔଢଵୁ ଛୋ ଯଵୃେ ଥସୃଶୃଳଥେଧ ୃଯଵଡ଼ଥଵଵୂଓଶଯଵ ଙଜଶୂ~ମସୄଏୃବଶ ୄ͡ 2 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ମେୂ ଯଡ଼ ୂବଛବେ ଧ ଛପଏୋ sihkwrI suswietIAW ƒ AwriQk, smwijk Aqy s~iBAwcwrk loVW pUrIAW krn leI svY-ie~Cw nwl iekju~t hox vwly ivAkqIAW dIAW KudmuKiqAwr sMsQwvW vjoN pirBwiSq kIqw jWdw hY[ sihkwrI suswietIAW sMXukq mwlkI vwly Aqy jmhUrI qOr ‘qy inXMqirq au~dm ƒ clwaux leI suqMqr hn[ sihkwrI suswietIAW dy ies rUp ƒ pRBwvSwlI FMg nwl lwgU krn Aqy aunHW ƒ lok-p~KI bxwaux dI izMmyvwrI kuJ mh~qvpUrn sMsQwvW dI hY, ijnHW iv~coN ie~k rwStrI sihkwrI ivkws ingm (AYnsIfIsI) hY[ iesdI sQwpnw swl 1963 iv~c sMsd dy ie~k AYkt duAwrw kIqI geI sI[ vrqmwn iv~c, AYnsIfIsI dyS Br iv~c mu~K dPqrW Aqy 18 KyqrI dPqrW rwhIN KyqIbwVI, KwdW, KMf, tYkstweIl Aqy Anwj Awid dy KyqrW iv~c l~gy sihkwrI AdwirAW ƒ A~gy vDx dy mOky pRdwn kr irhw hY[ BwrqI sihkwrI ivkws kwrporySn, BwrqI sMivDwn iv~c mOjUd sihkwrI kmytIAW dy gTn Aqy rwj nIqI dy inrdySk isDWqW (Dwrw 43 bI) iv~c id~qy inrdySW rwhIN sihkwrI suswietIAW ƒ auqSwihq krn leI rwStrI p~Dr qy Xqn kr irhw hY ijsdI pRSMsw kIqI jwxI cwhIdI hY[ sihkwrqw mMqrwly dy bxn nwl AYn.sI.fI.sI dy XqnW ƒ hor vI gqI imlI hY[ julweI 2021 iv~c, SRI Aimq Swh dI Xog AgvweI iv~c bxwieAw igAw ‘Bwrq dw sihkwrI mMqrwlw’ pRBwvSwlI PYsly lY ky Aqy ies ƒ zmInI rUp dy ky sihkwrqw lihr ƒ KuShwl Aqy ivAwpk bxwaux leI gMBIrqw nwl kMm kr irhw hY[ ies islisly iv~c pUry dyS iv~c 63,000 pRwiemrI AYgrIklcrl kRYift soswietIAW (pYks) dy kMipaUtrIkrn dw kMm SurU ho igAw hY[ kuSlqw ƒ vDwauxw, kwrjW iv~c pwrdrSqw Aqy jvwbdyhI ilAwaux dy nwl-nwl vpwr iv~c iviBMnqw ilAwauxw pYks dy mu~K tIcy hn[ lgBg 2500 kroV rupey dy ies AiBlwSI pRojYkt nwl pUry dyS dy pYks juVy hoey sn, qW jo v~K-v~K mMqr- wilAW dIAW mh~qvpUrn XojnwvW dI ivsiqRq jwxkwrI smyN isr auplbD ho sky[ pYks kMipaUtrIkrn nwl sihkwrqw AwDwirq AwriQk ivkws ƒ auqSwh imlygw Aqy rozgwr dy nvyN mOky vI auplbD hoxgy[ sihkwrI sMsQwvW s~q buinAwdI isDWqW ‘qy ADwrq kMm krdIAW hn, ijs iv~c lokqMqrI inXMqrx ie~k mu~K isDWq hY[ hwl hI iv~c, ieMfIAn PrtIlweIjr koAwpRyitv ilimitf (ie&ko) ny nvIN id~lI iv~c AwpxI 52vIN swlwnw Awm mIitMg (eyjIAY~m) AwXoijq kIqI[ mYNbr suswietIAW ƒ KuShwl bxwaux leI, iePko ny ipCly keI swlW qoN AwpxI prMprw ƒ jwrI r~Kdy hoey, swl 2022-23 ivc vI 20% lwBAMS dyx dw AYlwn kIqw[ ies qoN ielwvw, “sMGrS kw suK” (ihMdI BwSw) Aqy “d joey Aw& krweIiss” (AMgryzI BwSw) ikqwbW iePko dI 2023 dI eyjIAY~m iv~c lWc kIqIAW geIAW[ ieh ikqwbW BwrqI sihkwrqw dy moFI Aqy iePko dy mYnyijMg fwierYk- tr fw. audY SMkr AvsQI dI jIvn khwxI ‘qy AwDwirq hn[ dovyN pusqkW sihkwrI lihr ƒ s&l bxwaux ip~Cy sMGrSW ƒ aujwgr krdIAW hn[ “sihkwr audX” dI tIm iehnW izkrXog pusqkW dI sPlqw leI siqkwr Aqy Su~B kwmnwvW idMdI hY[ “si- hkwr audX” dy ies mhIny dy AMk iv~c AYnsIfIsI Aqy ie&ko eyjIAY~m dI ivsiqRq kvryj dy nwl-nwl hor mh~qvpUrn iviSAW dI jwxkwrI Swml hY[ v~K-v~K BwSwvW iv~c mYgzIn dI vDdI pRis~DI Aqy pwTkW dy skwrwqmk sMdySW qoN pRyirq, AsIN mYgzIn ƒ hor pRBwvSwlI Aqy idlcsp bxwaux leI idRV hW[ aumId hY ik qusIN mYgzIn dy ies AMk dw AwnMd mwxogy[ AsIN quhwfy kImqI suJwvW dw suAwgq krdy hW[ bhuq bhuq DMnvwd! jY sihkwr ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 3
sihkwrI Awvwz ipCly 9 swlW iv~c ikswn BrwvW Aqy BYxW dy ih~q iv~c keI modI srkwr ny sihkwrqw nwl juVy kroVW ikswnW dI Aihm PYsly ley gey hn[ ies lVI iv~c srkwr ny swauxI Awmdn vDwaux leI pMj hor Aihm PYsly ley hn[ dIAW &slW leI G~to-G~t smrQn mu~l iv~c vwDy ƒ mnzUrI ienHW swry PYsilAW nwl pYks dI Awmdn Aqy pyNfU dy id~qI hY[ ies nwl ikswnW ƒ aupj dw vDyry BwA imlx dy KyqrW iv~c rozgwr dy mOky vDx dy nwl-nwl ikswnW ƒ nwl-nwl PslW dI iviBMnqw leI XqnW ƒ vI bl imlygw[ KwdW, kIVymwr dvweIAW, bIj Aqy KyqI mSInrI Awid SRI nirMdr modI, pRDwn mMqrI sQwnk p~Dr ’qy auplbD hoxgy[ SRI Aimq Swh kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI Bwrq srkwr dy pRDwn mMqrI Bwrq iv~c pYdw kIqI SRI nirMdr modI dI srkwr geI, iePko nYno XUrIAw, ny dyS iv~c 1,514 SihrI dunIAw dI pihlI Kwd sihkwrI bYNkW ƒ mzbUq krn hY jo rswiexk KwdW Aqy ‘sihkwr sy simR~DI’ dy sMklp dI vrqoN ƒ GtwauNdI hY[ ƒ pUrw krn iv~c mdd krn leI cwr iePko nYno XUrIAw AmrIkw ƒ mh~qvpUrn pihlkdmIAW SurU kIqIAW hn[ inrXwq kIqw jw irhw hY, ies dy inrXwq leI iePko Aqy kpUr SRI bI.AlY . v r m w ieMtrpRwiejz AweIAY~nsI kYlIPornIAw kyNdrI sihkwrqw rwj mMqrI, Bwrq srkwr ivckwr ie~k smJOqw kIqw igAw hY[ iePko nYno fIeypI Psl ƒ idlIp sMGwnI nweItRojn Aqy PwsPors pRdwn cyArmYn, iePko krdw hY[ ieh bIjW dy augx dI dr ƒ vI vDwauNdw hY[ ik- pRDwn mMqrI SRI nryNdr modI dy ‘sihkwr sy simR~DI’ swn BrwvW ƒ AwpxIAW &slW iv~c dy ivzn ƒ swkwr krn leI, dyS iv~c 1,514 SihrI nYno fIeypI (qrl) dI vrqoN krnI sihkwrI bYNkW (XUsIbIAY~s) ƒ mzbUq krn leI cwr cwhIdI hY[ mh~qvpUrn pihlkdmIAW kIqIAW geIAW hn[ fw. audY SMkr AvsQI sihkwrqw mMqrwlw, Bwrq srkwr AYmfI Aqy sIeIE iePko 4 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«®
ଯୃଶ pYks ƒ ,«««jn AOSDI kyNdr KolHx dI iejwzq imlI sihkwr audX tIm dyS Br iv~c mihMgI qoN mihMgI dvweI vI G~t qoN G~t kImq ‘qy auplbD hovy, sihkwrI suswietIAW rwhIN pyNfU KyqrW ieh swfI srkwr dI pRmu~K qrjIh hY[ iv~c KuShwlI ilAwaux dy audyS ƒ pUrw mYƒ pUrw ivSvws hY ik sihkwrI Kyqr krn leI srkwr ny ie~k hor Aihm kdm cu~ikAw hY[ sihkwrqw mMqrwly ny iv~c jn AOSDI kyNdr KolHx dw ieh pyNfU KyqrW iv~c ikswnW Aqy grIbW ƒ auprwlw pyNfU KyqrW iv~c rihx vwly ssqIAW dvweIAW muh~eIAw krvwaux leI pRwiemrI AYgrIklcrl kRYift lokW dw jIvn suKwlw bxwvygw[ soswietIAW (pYks) ƒ ie~k mwiDAm bxwieAw hY[ srkwr ny dyS Br iv~c pRDwn mMqrI jn SRI nirMdr modI AOSDI kyNdr KolHx leI 2,000 pYks ƒ pRDwn mMqrI iejwzq dy id~qI hY[ ies PYsly nwl pyNfU KyqrW iv~c ikswnW, grIbW Aqy mzdUrW izMmyvwrIAW vD geIAW hn[ phuMc sImq sI[ pYks v~loN jn AOSDI dy fwktrI KricAW iv~c byimswl kmI pyNfU KyqrW iv~c pRwiemrI hYlQ sYNtr kyNdr KolHx nwl ipMfW iv~c ssqIAW AwvygI[ dIAW shUlqW auplbD hox dy bwvjUd dvweIAW vI auplbD hoxgIAW[ ies dvweIAW hmySw hI kw&I mihMgIAW kwrn ipMfW iv~c rihx vwly lokW dw ieh PYslw pRDwn mMqrI SRI nirMdr rhIAW hn[ ienHW kyNdrW rwhIN Bwrq ielwj dw Krcw vI Gtygw[ modI dy “sihkwr sy simR~DI” sMklp ƒ iv~c pihlI vwr ssqIAW dvweIAW pUrw krn v~l ie~k Aihm kdm hY[ auplbD hoieAW hn[ hux q~k dyS Br ¡¡¡ kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI SRI iv~c 9,400 qoN v~D kyNdr KolHy jw cu~ky Aimq Swh ny ieh mh~qvpUrn PYslw hn[ kyNdrI ishq, rswiex Aqy Kwd mMqrI hwlWik ienHW kyNdrW ‘qy dvweIAW 50% SRI mnsuK mWfvIAw nwl mIitMg iv~c qoN 90% G~t kImq ‘qy auplbD sn, ilAw[ pYks dI AwmdnI ƒ vDwaux dy pr pyNfU KyqrW iv~c iehnW kyNdrW dI nwl, ieh pyNfU lokW leI rozgwr dy hor mOky vI pYdw krygw[ jn AOSDI kyNdr Kolx leI loVINdI Xogqw ies swl Agsq q~k, 2,000 jn AOSDI kyNdrW iv~coN 1,000 cwlU ho jwxgy[ bwkI ArzI dI kImq ൟ5,000 hY[ mihlw au~dmI, ‘idvXWg’, AnusUicq bcy 1,000 kyNdrW dy dsMbr q~k cwlU jwqI, AnusUicq jnjwqI Aqy swbkw sYink ivSyS SRyxI dy ADIn hn[ hox dI aumId hY[ sihkwrqw mMqrwly ivSyS KyqrW iv~c ihmwlIAn phwVI Kyqr, au~qr-pUrbI rwj Aqy twpU dIAW jnqk syvw XojnwvW dy ivsqwr Swml hn[ Kws SRyxIAW Aqy Kws KyqrW dy ibnYkwrW ƒ ArzI PIs qoN iv~c pYks dI ie~k zrUrI BUimkw hY[ Cot id~qI jWdI hY[ kuJ smW pihlW pYks ƒ pYtrol pMpW Aqy gYs eyjMsIAW ƒ clwaux dI iejwzq dyx kyNdr ƒ ൟ5 l~K (mwisk KrIddwrI dw 15%, hr mhIny v~D qoN v~D dw Aihm PYslw ilAw igAw sI[ jn ൟ15,000 q~k) dw pRoqswhn imlygw[ ies qoN ielwvw, Kws SRyxIAW Aqy AOSDI kyNdrW dy joVn nwl pYks dIAW ivSyS KyqrW dy kyNdrW iv~c AweItI Aqy buinAwdI FWcy dy KricAW leI ൟ2 l~K qk dI mdd kIqI jwvygI[ ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 5
ଳପସଯଵମରଶେ SihrI sihkwrI bYNkW ƒ hulwrw dyx leI cwr mh~qvpUrn pihlkdmIAW pRDwn mMqrI modI dy “sihkwr sy simR~DI” dy sMklp ƒ swkwr krn leI pihlkdmI sihkwr audX tIm krzdwrW nwl smJOqw krky mwmly rwSI hY, qW aus ƒ SihrI sihkwrI bYNk ƒ dw inptwrw krn dI iejwzq imlI vwps kr id~qw jwvygw[ pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dI Xog AgvweI iv~c, Bwrq srkwr ny pRDwn hux sihkwrI bYNk, borf duAwrw AwrbIAweI iv~c ie~k nofl mMqrI dy “sihkwr sy simR~DI” dy sMklp pRvwinq nIqIAW rwhIN, qknIkI rweIt- AiDkwrI ƒ kr skxgy nwmzd ƒ pUrw krn leI dyS iv~c 1,514 SihrI AwP dy nwl-nwl krzdwrW nwl smJOqy vI vpwrk bYNkW dy ault ijnHW dIAW pyNfU sihkwrI bYNkW (UCBs) ƒ mzbUq krn kr skdy hn[ ies nwl sihkwrI bYNk hux KyqrW iv~c vI SwKwvW hn, SihrI sihkwrI leI cwr mh~qvpUrn pihlkdmIAW dw bwkI vpwrk bYNkW dy brwbr Aw gey hn[ bYNkW ƒ muSklW dw swhmxw krnw pYNdw hY AYlwn kIqw hY[ sihkwrqw mMqrwlw dyS ikauNik auh isr& SihrI KyqrW iv~c kMm iv~c sihkwrI Kyqr ƒ hulwrw dyx leI qrjIhI sYktr ƒ krzy dy tIicAW krdy hn[ nzdIkI qwlmyl Aqy kyNdirq lgwqwr kdm cu~k irhw hY[ BwrqI irzrv leI sMSoiDq smW-sImwvW AwpsI qwlmyl leI sihkwrI Kyqr dI bYNk (AwrbIAweI) ny kyNdrI gRih Aqy lMby smyN qoN lMibq mMg ƒ pUrw krn leI, sihkwrqw mMqrI SRI Aimq Swh, iv~q AwrbIAweI ny iv~qI swl 2023-24 ivc AwrbIAweI ny hwl hI iv~c ie~k nofl mMqrI inrmlw sIqwrmn Aqy AwrbIAweI SihrI sihkwrI bYNkW v~loN ivkws kwrjW AiDkwrI ƒ vI nwmzd kIqw hY[ dy gvrnr SRI SSIkWq dws nwl ivcwr leI qrjIhI sYktr ƒ krzy (pIAYsAYl) SRI modI ny irzrv bYNk dIAW pihlkdmIAW vtWdry qoN bwAd, XUsIbI ƒ mzbUq krn dy tIicAW ƒ pUrw krn dI smW sImw ƒ do dw svwgq kIqw hY[ SihrI sihkwrI bYNkW leI kuJ inrxwiek kdm cu~ky hn[ v~K- swlW leI 31 mwrc, 2026 q~k vDwaux dw ƒ mzbUq krn leI cu~ky gey mh~qvpUrn v~K irAwieqW dy ky XUsIbI dy dwiery ƒ PYslw kIqw hY[ 60% pIAYlAYs tIicAW ƒ kdmW ‘qy SRI Aimq Swh dy tvIt dw jvwb kw&I ivSwl kIqw igAw hY[ pUrw krn dI smW sImw ƒ vI 31 mwrc, idMdy hoey, SRI modI ny tvIt kIqw ik ieh 2024 q~k vDw id~qw igAw hY[ iv~qI swl sihkwrI Kyqr leI Swndwr hY Aqy keIAW AwrbIAweI duAwrw cu~ky gey mh~qvpUrn 2022-23 dOrwn, ivkws leI krzy dI kmI ƒ kwibl bxwvygw[ ƒ dUr krn qoN bwAd, jykr koeI vwDU jmHw kdm ies pRkwr hn: ¡¡¡ XUsIbI hux nvIAW SwKwvW KolH skdy hn XUsIbI hux Awpxy pRvwinq kwrj Kyqr iv~c AwrbIAweI dI pUrv pRvwngI qoN ibnW ipCly iv~qI swl iv~c bRWcW dI igxqI dy 10% (v~D qoN v~D pMj SwKwvW) q~k nvIAW bRWcW KolH skdy hn[ ies shUlq dw lwB lYx leI, SihrI sihkwrI bYNkW ƒ Awpxy borf duAwrw pwilsI ƒ mnzUrI dyxI pvygI Aqy iv~qI qOr ‘qy shI Aqy cMgI qrHW pRbMiDq (AY~PAY~sfblXUAY~m) idSw-inrdySW dI pwlxw krnI pvygI[ AwrbIAweI ny SihrI sihkwrI bYNkW smyq swrIAW inXMiqRq sMsQwvW leI ies pihlU ƒ inXMqirq krn vwly ie~k FWcy ƒ vI sUicq kIqw hY[ 6 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ମୄପୄଝପର ଶେ srkwr ny KyqIbwVI sYktr ƒ smr~Q bxwaux leI pMj mu~K PYsilAW dw Kulwsw kIqw Sahkar Uday Team srkwr ny KyqIbwVI skY tr leI pRDwn mMqrI srkwr dy pjM PsY ilAW qy ie~k nzr SIR nirdM r mdo I dy “sihkwr sy simR~DI” sMklp ƒ swkwr krn leI pjM mh~qvprU n dyS Br iv~c ie~k l~K pYks Kwd pRcUn ivkryqw vjoN kMm krngy PYsly ley hn[ ienHW PYsilAW ƒ kyNdrI gRih pYks ƒ pRDwn mMqrI ikswn simR~DI kyNdr dy dwiery iv~c ilAWdw Aqy sihkwrqw mMqrI SRI Aimq Swh ny sYktr dIAW lVo W ƒ pUrw krn leI rswiex Aqy jwvygw Kwd mMqrI SRI mnsuK mWfvIAw nwl mIitMg drO wn AMiqm rpU id~qw[ pYks ƒ jYivk KwdW dy mMfIkrn dw kMm vI sONipAw jwvygw Kwd kMpnIAW Coty bwieE-AwrgYink auqpwdkW leI AYgrIgytr vjoN pRwiemrI AgY rIklcrl kiYR ft soswietI (PACS), sihkwrI Kyqr dI sB qNo hyTlI kMm krngIAW iekweI, iehnW PYsilAW ƒ lwgU krygI ijs nwl ieh Kqy IbwVI apu j vDwaux Aqy hro lVo W pYks ƒ fron au~dmIAW vjoN zgwr id~qw jwvygw[ ieh fron KwdW ƒ prU w krn iv~c mh~qvprU n BUimkw inBw skygI[ rvwieqI qrIikAW dI bjwey AwDuink Aqy kItnwSkW dw iCVkwA krngy Aqy jwiedwd dw srvyKx vI KwdW Aqy kItnwSkW dw fron rwhIN iCVkwA krngy[ kIqw jw skdw h[Y pkY s ƒ fron au~dmIAW vjoN inXukq kIqw jw skdw h[Y rvwieqI KyqI ienWH kyNdrW ‘qy &slI jwxkwrI, im~tI prK jYivk KwdW, Kws qOr ‘qy PrmYNtf AwrgiY nk iv~c kItnwSkW dI vrqoN krn leI vDry y shUlqW Aqy hor srkwrI skImW bwry jwxkwrI Kwd (AY~PEA~Y m), qrl PrmNytf AwrgYink krmcwrIAW dI loV hdMu I hY[ frno dI vrqoN apu lbD hY[ Kwd (AY~lAY~PEA~Y m) Aqy PwsPty AYnircf ies pRikirAw ƒ qzy Aqy G~t mzdrU I vwlI AwrgiY nk Kwd (prmo ) dy mfM Ikrn dw kMm bxwvygI[ ikswn frno dI vrqoN krky AwpxI Kwd ivBwg dI mwrkIt ifvlY pmNYt sNOipAw jwvygw[ Awmdn vDw skdy hn Aqy Kqy I lwgq Gtw AisstYNs (AY~mfIey) skIm dy qihq, Kwd pRsqwivq Xjo nw dw audyS pYks ƒ ahu nW dI skdy hn[ ies qoN ielwvw, frno dI vrqoN kpM nIAW AiM qm auqpwd dI mfM Ikrn krn Awmdn vDw k,y pNyfU Kqy rW iv~c rozgwr dy jwiedwd dy srvyKx dy audSy W leI kIqI jw leI Cto y bwieE-AwrgiY nk auqpwdkW dy miO kAW iv~c sDu wr krnw, Aqy KwdW, kIt- skdI h[Y AY~grIgytr vjNo kmM krngIAW[ pYks nwSkW, bIjW, Aqy Kqy IbwVI aupkrxW dI bwieE-AwrgiY nk Kwd splweI iv~c ih~sw sQwnk splweI ƒ suinSicq krnw hY[ ies srkwr ny ie~k hor PsY lw ilAw hY ijs lvgy w Aqy Qko Aqy pcR nU ivkryqwvW vjoN qNo ielwvw, ieh Xojnw PslW dI pYdwvwr ƒ dy qihq ijhVy pkY s pRDwn mqM rI ikswn ie~k mwrkIitMg cyn bxweygw[ dyS Br iv~c vDwaxu ivc vI mdd krygI[ sim~R DI kyNdr vjNo kmM nhIN kr rh,y ahu nW ƒ lgBg 1 l~K pkY s hn[ mYipMg dy AwDwr pDR wn mMqrI ikswn simR~DI kyNdr dy dwiery ‘qy, pYks jo Kwd pRcUn ivkrqy wvW vjoN kmM ¡¡¡ iv~c ilAWdw jwvygw[ vrqmwn iv~c, kyNdrI nhIN kr rhy hn, dI pCwx kIqI jwvgy I Aqy rswiex Aqy Kwd mMqrwly dI ingrwnI hTy , pVwAvwr FMg nwl pRcnU ivkRyqwvW vjoN kMm 600 pRDwn mqM rI ikswn simR~DI kNydr pUry krn leI aqu Swihq kIqw jwvgy w[ pkY s ƒ Bwrq iv~c kMm kr rhy hn[ ieh kNydr ikswnW ƒ ikrwey ‘qy keI qrWH dy Kqy I sMd Aqy mSInrI dy skdy hn[ ikswn ienHW kyNdrW qNo pNyfU KyqrW iv~c ssqy BwA ’qy Kwd Aqy kItnwSk vI KrId skdy hn[ ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 7
ଛସଵଥୋଵୄ sihkwrI Kyqr dy ivkws ivc AYnsIfIsI dI mh~qvpUrn BUimkw sihkwr audX tIm rwStrI sihkwrI ivkws ingm ny nvW irkwrf bxwieAw hY[ pYks qoN ApYks q~k sihkwrI sMsQwvW ƒ krzw ൟ2 pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI l~K kroV q~k phuMc igAw hY jo 2014 qoN pihlW isr& ൟ25 ‘sihkwr sy simR~DI’ dy Awpxy ivzn hzwr kroV sI[ rwhIN sihkwrqw nwl juVy lokW dy jIvn ƒ skwrwqmk rUp iv~c bdlx leI vcnb~D kr irhw hY[ ipCly nON swlW iv~c keI sihkwrI sMsQwvW ƒ id~qy jwx vwly hn[ kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI, nIqIgq qbdIlIAW Aqy suDwr hoey hn, krizAW iv~c kw&I vwDw hoieAw hY, jo ik SRI Aimq Swh dI gqISIl AgvweI ijs kwrn sihkwrI irxdwqw, rwStrI «¬¯qoN pihlW isr& ൟ°hzwr kroV iv~c, sihkwrqw mMqrwlw SRI modI dy sihkwrI ivkws ingm (AYnsIfIsI) ny sI auh hux v~D ky ൟ l~K kroV q~k ivzn ƒ swkwr krn Aqy sihkwrqw ie~k nvW irkwrf bxwieAw hY[ modI phuMc igAw hY[ A~j kwrporySn sihkwrI Kyqr dy ivkws Aqy mzbUqI ƒ ie~k srkwr dy ADIn, pYks qoN ApYks q~k Kyqr dIAW smu~cIAW iv~qI loVW pUrIAW nvW hulwrw dyx leI jMgI p~Dr ‘qy kMm 8 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«®
ଛସଵଥଵୋ ୄ sihkwrqw mMqrwlw idhwqI KyqrW iv~c srgrm pYks duAwrw krzy Aqy AYnsIfIsI bxI sihk- iv~c hryk vWJy ivAkqI dy ivkws dI sbisfIAW rwhIN iv~qI shwieqw pRdwn wrqw dI rIVH dI h~fI cuxOqI ƒ pUrw krn leI lgwqwr kMm krdw hY[ ieh bhuq swry pYks dIAW krygw[ sihkwrqw mMqrwly ƒ sihkwrI iv~qI loVW ƒ vI pUrw krdw hY jo imMnI AYnsIfIsI ny 9 swlW ‘c 2 l~K sMsQwvW ƒ mzbUq krn, pwrdrSqw bcq bYNkW vjoN cldy hn[ Gt kMm kr rhIAW sihkwrI sBwvW vI hux srgrm ho kroV rupey dy krzy idqy[ ilAwaux, AwDuinkIkrn, Aqy geIAW hn[ AYnsIfIsI ikswnW, julwhy, kMipaUtrIkrn krn leI bxwieAw mzdUrW, AOrqW, nOjvwn au~dmIAW, Aqy KyqI aupj dI srkwrI KrId ‘qy pSU pwlx, fyArI, m~CI pwlx Aqy igAw hY[ poltrI sYktr iv~c kMm krn vwilAW sB qoN v~D Krcw[ dIAW iv~qI loVW ƒ pUrw krn leI SRI Aimq Swh lgwqwr kMm kr irhw hY[ ies nwl aunHW AYnsIfIsI sihkwrI Kyqr dIAW kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw dI izMdgI ivc bhuq suDwr hoieAw hY[ iv~qI loVW ƒ pUrw krn leI kMm mMqrI sihkwrI Kyqr iv~c suDwrW ny id~qw kr irhw hY[ ies ƒ iek nvW hulwrw krn dy smr~Q hY[ pwrdrSqw Aqy kuSlqw ilAwaux AYnsIfIsI ikswnW ƒ KyqIbwVI sYktr nvyN bxy sihkwrqw mMqrwly ny leI pYks kMipaUtrIkrn c~l irhw sihkwrI Kyqr iv~c mh~qvpUrn hY[ sihkwrI sBwvW ƒ AYnsIfIsI qbdIlIAW ilAWdIAW hn[ pYks duAwrw PMfW dI inXmq splweI bwey-lwAj ƒ rwjW duAwrw soiDAw pRdwn kIqI geI hY[ Aqy svIkwr kIqw igAw hY[ vDyry ikswnW dy ih~q iv~c KyqI aupj dI KrId ‘qy zor id~qw ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 9
ଛସଵଥଵୋ ୄ AYnsIfIsI rwj srkwrW, rwj gqIivDIAW leI krzw vI pRdwn krdw dy ih~qW dI r~iKAw leI kMm krdI sihkwrI bYNkW, izlHw kyNdrI sihkwrI bYNkW hY[ sihkwrI sBwvW pSU pwlx ivkws hY[ ienHW BwgW ƒ sihkwrqw mMqrwly (fIsIsIbIz), kyNdrI Aqy rwj sihkwrI pRogrwmW leI Awswn Aqy irAwieqI drW duAwrw pRdwn kIqIAW geIAW v~K-v~K PYfrySnW Aqy pYks p~Dr q~k v~K-v~K ‘qy krzy pRwpq kr skdIAW hn[ iv~qI XojnwvW ‘qy ivSyS zor id~qw jWdw hY[ iksmW dIAW sihkwrI sMsQwvW ƒ krzy dy swl 2022 dOrwn, sihkwrI KMf im~lW ƒ AYnsIfIsI pihl dy AwDwr ‘qy grIb irhw hY[ 2022 iv~c, AYnsIfIsI ny v~K- ivsQwr Aqy eIQwnOl plWt sQwpq krn Aqy G~t AwmdnI vwly smUhW ƒ krzy v~K sihkwrI sBwvW ƒ ku~l ൟ41,000 leI lgBg 1,500 kroV rupey dw krzw vMfdw hY, ijs iv~c poltrI, m~CI pwlx, kroV dw krzw id~qw, ijs iv~coN ൟ35,000 id~qw igAw sI[ pSU pwlx, buxkr Aqy AOrqW dIAW kroV ikswnW dIAW aupjW ƒ KrIdx leI SRI modI ny duhrwieAw hY ik aunHW dI sihkwrI suswietIAW Swml hn ijnHW ƒ Krc kIqy gey[ C~qIsgVH, qylMgwnw , srkwr ipMf vwsIAW, grIbW, AOrqW, Awswn krzw id~qw jWdw hY[ syvw Kyqr, pMjwb, hirAwxw Aqy au~qr pRdyS vrgy nOjvwnW Aqy smwj dy vMicq vrgW ijs iv~c ishq sMBwl, hotl audXog rwjW dIAW sihkwrI mMfIkrn PYfrySnW ny v~fI mwqrw iv~c pYsw iek~Tw kIqw Distributed fund within last 9 years ൟ&URUHV Aqy G~to-G~t smrQn mu~l (AYmAYspI) ‘qy ikswnW qoN Anwj KrIidAw[ ies 45000.00 nwl ikswnW Aqy pyNfU AwriQkqw ƒ is~Dw Pwiedw hoieAw[ 40000.00 41000 ikswn qoN ielwvw AYnsIfIsI, duDwrU 35000.00 34200 pSUAW dI KrId qoN lY ky auqpwdn, 30000.00 pRosYisMg Aqy mwrkIitMg ƒ joVn vwly 25000.00 28300 27700 eykIikRq fyArI ivkws pRojYktW Aqy 20000.00 kwrobwrI trnEvr vDwaux leI 24700 kwrjSIl pUMjI leI keI qrHW dIAW 22000 10 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«® 15000.00 15900 10000.00 7100 5700 5000.00 2014-15 2015-16 2016-17 2017-18 2018-19 2019-20 2020-21 2021-22 2022-23 0.00
ଛସଵଥଵୋ ୄ v~K-v~K kyNdrI XojnwvW ƒ iml irhw lwB 10,000 ikswn auqpwdk sMgTnW (AY~PpIE) dw gTn Aqy pRoqswhn Xojnw m~CI pwlx Aqy AYkuAwklcr buinAwdI FWcw ivkws PMf (AYPAweIfIAYP) skIm pRDwn mMqrI mqisAw sMpdw Xojnw (pIAY~mAY~mAY~svweI) Xojnw pRDwn mMqrI mweIkro PUf pRosYisMg ieMtrpRweIijz (pIAY~mAYPAY~meI) pRDwn mMqrI ikswn sMpdw Xojnw (pIAY~mkyAY~svweI) ikswn mMfIkrn FWcw (eyAY~mAweI) eykIikRq bwgbwnI ivkws imSn (AY~mAweIfIAYc) rwStrI mDU m~KI pwlx Aqy Sihd imSn (AYnbIAYcAY~m) rwStrI pSU Dn imSn Xojnw (AY~nAY~lAY~m) rwStrI AnusUicq jnjwqI iv~q Aqy ivkws ingm (AY~nAY~stIAY~PfIsI) eykIikRq bwgbwnI ivkws imSn (AY~mAweIfIAYc) Aqy is~iKAw Swml hn, iehnW ƒ vI iK~cx leI Xuvw sihkwrI sBwvW dy dy krIb skImW clweIAW jw rhIAW hn[ AYnsIfIsI duAwrw qrjIhI AwDwr ‘qy gTn ƒ auqSwihq kr irhw hY[ nOjvwn AYnsIfIsI ƒ muV surjIq krnw krzw id~qw jWdw hY[ sihkwrI au~dmIAW ƒ ivSyS pRoqswhn dy ijvyN hI SRI Swh ny nvyN mMqrwly dI qihq Awm ivAwj dr qoN ¸G~t ivAwj nOjvwnW ƒ AwkriSq krn leI dr ‘qy krzy idqy jWdy hn[ Aijhy nOjvwn izMmyvwrI sMBwlI, AYnsIfIsI dw punrgTn ivSyS XojnwvW sihkwrI sBwvW ƒ A~gy iljwx leI drjn kIqw igAw Aqy iesƒ °¬mYNbrI jnrl kONsl duAwrw srgrm kIqw igAw[ kyNdrI mMqrwlw nOjvwnW ƒ sihkwrI Kyqr v~l gRih Aqy sihkwrqw mMqrI cyArmYn vjoN kMm krdy hn, jd ik kyNdrI sihkwrqw sk~qr aup-cyArmYn vjoN kMm krdy hn[ iesy qrHW, sihkwrqw mMqrwly dy sk~qr dI AgvweI iv~c ie~k ¬mYNbrI borf Aw& mYnyjmYNt ƒ qurMq PYsly lYx dw AiDkwr id~qw igAw sI[ mMqrwly dy vDIk sk~qr ƒ ies dw aup-cyArmYn nwmzd kIqw igAw hY[ ies dy nON mYNbr iesdI jnrl kONsl dy numwieMdy hn, Aqy ie~k mYNbr AYnsIfIsI dw mYnyijMg fwierYktr hY[ AYnsIfIsI dw mu~K dPqr id~lI iv~c hY, jdoN ik bwkI ¬³ KyqrI dPqr dyS dy v~K-v~K ih~isAW iv~c sQwipq kIqy gey hn[ iehnW iv~c, bMglOr, Bopwl, BuvnySvr, cMfIgVH, cyneI, dyhrwdUn, gWDIngr , guhwtI, hYdrwbwd, jYpur, kolkwqw, lKnaU , ptnw, puxy, rweypur, ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 11
ଛସଵଥୋଵୄ rWcI, iSmlw Aqy iqrUvnMqpurm pRmu~K sihkwrI ssu wietIAW ƒ iml irhw lwB hn[ vpwrk gqIivDIAW iehnW KyqrI dPqrW qoN krvweIAW jWdIAW hn[ srkwr v~K-v~K mMqrwilAW dIAW pyNfU ivkws XojnwvW ƒ sihkwrI KyqrI dPqrW iv~c sihkwrI sMsQwvW ¬ suswietIAW rwhIN lwgU kr rhI hY[ rwStrI sihkwrI ivkws kwrpo- kroV rupey q~k dy pRojYktW leI pRvwngI rySn (AY~nsIfIsI) ƒ rwStrI p~Dr ‘qy sihkwrI ivkws pRogrwmW dI pRwpq kr skdIAW hn [ ies rkm qoN XojnwbMdI, pRoqswhn, qwlmyl Aqy iv~q pRdwn krn dI mh~qvpUrn v~D dy pRojYktW dw pRbMDn AYnsIfIsI izMmyvwrI sONpI geI hY[ ieh KyqIbwVI Aqy shwiek pyNfU AwriQk hY~fkuAwrtr duAwrw kIqw jWdw hY[ gqIivDIAW nwl juVy ikswnW, nOjvwnW, grIbW Aqy smwj dy hor AYnsIfIsI gqIivDIAW iv~c pYks qoN lY ky kmzor vrgW dIAW sihkwrI sMsQwvW ƒ v~K-v~K srkwrI skImW ApYks q~k v~K-v~K KyqrW iv~c sihkwrI leI iv~qI Aqy qknIkI shwieqw pRdwn krdI hY[ AY~nsIfIsI ikswn sMsQwvW dy isKlweI pRqIinDW ƒ vI Swml auqpwdk sMgTnW (AY~PpIE) dy gTn, byzmIny Aqy gYr kwSqXog kIqw igAw hY[ gurUgRwm siQq lkSmx zmIn ‘qy bwgbwnI ƒ auqSwihq krn, ikswnW ƒ irAwieqI drW ‘qy rwE ienwmdwr nYSnl ieMstIicaUt AwP AwDuink aupkrnW dI auplbDqw, Aqy m~CI pwlx, mDU m~KI pwlx koAwpryitv (AY~lAweIAY~neysI) ies Aqy pSU pwlx vrgy pRogrwmW leI PMf pRdwn kr irhw hY [ srkwr Kyqr iv~c sB qoN au~pr hY[ iehnW iv~coN bhuqIAW skImW leI BwrI sbisfIAW pRdwn kr rhI hY[ AY~nsIfIsI rySm, jUt, koier, hYNflUm Aqy mihlw sihkwrI sMsQwvW AYnsIfIsI dw ie~k AiBlwSI ƒ vI iv~qI shwieqw pRdwn kr irhw hY [ nw isr& nOjvwn sihkwrI tIcw sBwvW, sgoN swrIAW sBwvW ƒ vI nvyN au~dm SurU krn leI keI qrHW dy pRoqswhn iml rhy hn[ SRI Aimq Swh ny AYnsIfIsI duAwrw Agly iqMn swlW ivc krzy dyx dw tIcw sihkwrqw mqM rwly dy gTn qNo bwAd c~u ky gey kdm vDw ky ൟ®,°,«««kroV rupey kr id~qw hY [ jdoN ik « iv~c, AYnsIfIsI sihkwrI KMf im~lW ƒ mzbUq krn leI AYnsIfIsI ƒ 1,000 kroV ny ku~l ൟ¯¬,«««kroV dw krzw id~qw sI Aqy cwlU iv~qI swl «® iv~c rupey dI gRWt[ ൟ¬,««,«««kroV rupey dw tIcw r~iKAw hY[ ies dy bwvjUd, AYnsIfIsI dI gYr- 1,000 kroV rupey dI gRWt nwl, AYnsIfIsI 10,000 kroV rupey q~k kwrguzwrI sMpqI (AY~npIey) zIro hY[ AYnsIfIsI nwl rwjW dIAW sihkwrI dy krzy dyx dy Xog hY[ suswietIAW ƒ imlI qwkq fyArI Aqy m~CI pwlx sYktr iv~c do l~K nvyN pYks sQwpq krn sihkwrI suswietIAW dy smu~cy ivkws iv~c AYnsIfIsI dI BUimkw leI ie~k pRojYkt pRbMDn XUint (pIAY~mXU) dI sQwpnw[ mh~qvpUrn hY[ aunHW rwjW iv~c ij~Qy sihkwrI sMsQwvW mzbUq Aqy srgrm AYnsIfIsI ƒ ivSv dI sB qoN v~fI Anwj BMfwrn Xojnw dy sMcwln hn, au~Qy sihkwrI sMsQwvW AYnsIfIsI dI iv~qI shwieqw nwl nvyN KyqrW ivc dI izMmyvwrI imlI[ Awpxy pYr jmwaux dI koiSS kr rhIAW hn[ kyrl vrgy rwj iv~c, sihkwrI AYnsIfIsI dy 18 KyqrI d&qr rwStrI sihkwrI fwtwbys dI isrjxw sMsQwvW ishq, sYr-spwtw Aqy hor KyqrW iv~c bhuq vDIAw pRdrSn kr iv~c Aihm BUimkw inBwauNdy hn[ rhIAW hn[ au~qrwKMf pSUDn Aqy fyArI pRojYkt qoN 20 hzwr qoN v~D nYSnl PYfrySn AwP Arbn koAwpryitv bYNks AYNf kRYift soswietIz mYNbr lwB auTwauNdy hn[ myGwilAw sUr imSn ny rwj iv~c 62,000 mYNbrW dI (AY~neyAY~PsIXUbI) iv~c 200 kroV rupey dI iekuietI invyS krygw[ mdd kIqI hY[ iesy qrHW, AYnsIfIsI ny qylMgwnw dy ByfW Aqy b~krI pwlx ivkws pRogrwm iv~c 4,000 kroV rupey AYnsIfIsI ny 200 kroV rupey dI iv~qI dI iv~qI shwieqw pRdwn kIqI hY, ijs shwieqw pRdwn kIqI hY , ijs kwrn 20 nwl cwr l~K qoN v~D pSU pwlkW ƒ lwB hzwr qoN v~D AwjVI mYNbr KuS hn[ hoieAw hY[ krnwtk rwj dy ‘ AMimRq k~pVw mMqrwlw ADIn hYNflUm bunkrW svwiBmwnI cwrvwhw Xojnw ‘ dy ADIn leI vI keI XojnwvW lwgU kIqIAW jw 12 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ଛସଵଥଵୋ ୄ rhIAW hn[ Aswm dIAW sihkwrI jUt im~lW AYnsIfIsI dw ivsqwr ƒ ivSyS shwieqw id~qI jw rhI hY[ Appointment of chartered sihkwrqw mMqrwly ny AYnsIfIsI ƒ ikswn accountants and skilled managers auqpwdk sMgTn (AYPpIE) dy gTn dI izM- (MBA) to improve NCDC functioning. myvwrI vI sONpI hY[ m~CI pwlx Kyqr iv~c, 1,000 AYPpIE bxwey jw rhy hn, ijs leI qknIkI XogqwvW vwly sInIAr slwhkwrW Aqy m~CI pwlx ivBwg ny 225 kroV rupey Alwt pySyvrW dI inXukqI[ kIqy hn[ q~tvrqI mhwrwStr iv~c 14 fUMGy smuMdrI m~CI pwlx Aqy gujrwq iv~c 10 mu~K d&qr Aqy KyqrI d&qrW iv~c mwrkIitMg ƒ m~CI PVn vwly trwly KrIdx leI iv~qI sY~l dw gTn[ shwieqw id~qI geI hY[ nvyN kwrobwrI KyqrW dI pCwx krky kwrobwr SurU ¡¡¡ krn dI pihlkdmI[ sihkwrI Kyqr iv~c ivsqwr krky AYnsIfIsI dI phuMc iv~c vwDw[ iqMn kyNdr p~DrI bhu-rwjI sihkwrI sBwvW ƒ BweIvwlW vjoN Swml krnw[ ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 13
ପଛମୂଶଢୋ ୄପେ ଢଵୁୋ ifjItlweIzySn Aqy smwvySI ivkws leI pRDwn mMqrI dw zor sihkwr audX tIm ifjItlweIzySn ny Bwrq iv~c kRWqIkwrI bdlwA ilAWdw hY[ pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI ny jI-20 ieh swfI smUihk izMmyvwrI hY ik AsIN itkwaU ivkws tIicAW BwrqI pRYzIfYNsI ADIn vwrwxsI iv~c ƒ pUrw krIey[ hoeI jI-20 ivkws mMqrIAW dI mIitMg iv~c Bwrq iv~c ifjItlweIzySn dy jnqk syvwvW pRdwn krn leI shI pirvrqnSIl pRBwvW ƒ aujwgr kIqw[ Aqy BrosymMd fytw hox dI mh~qqw ‘qy Awpxy BwSx iv~c, auhnW ny sPl nIqI-inrmwx, sroqW dI pRBwvSwlI vMf, zor id~qw[ auhnW ny “fytw vMf” dI Aqy jnqw qk swrIAW syvwvW phuMcwaux leI au~c-guxv~qw vwly fytw dI zrUrq Dwrnw dw vI izkr kIqw, jo auhnW dySW ‘qy zor id~qw[ aunHW ny ikhw ik fwtw gYp ƒ pUrw krn leI qknwlojI ƒ ie~k ivckwr Asmwnqw ƒ drswauNdw hY ijnHW mh~qvpUrn swDn hY Aqy Bwrq Awpxy qzribAW ƒ BweIvwl dySW nwl sWJw kol Awpxy sroqW Aqy qknIkI qr~kI krn leI auqsuk hY[ kwrn fytw q~k phuMc hY Aqy ijnHW kol auhnW ny jI-20 ivkws eyjMfy dy vwrwxsI q~k phuMcx qy AwpxI KuSI ieh phuMc nhIN hY[ zwhr kIqI ik Aqy iesdy nwl hI globl d~KxI dySW leI ivkws dy mh~qvpUrn auhnW ny Bwrq dy ifjItlweIzySn XqnW ivSy ƒ aujwgr kIqw[ Awpxy sMboDn dOrwn, SRI modI ny ies g~l ‘qy zor id~qw qy bhuq zor id~qw, lokW dy sSkqIkrn ik itkwaU ivkws tIicAW (AY~sfIjIz) ƒ nzrAMdwz nw kIqw jwvy[ Aqy smwvyS ƒ auqSwihq krn iv~c auhnW EhnW koivf -19 mhWmwrI Aqy globl d~KxI dySW leI ivkws dw mu~K dy kRWqIkwrI pRBwv ‘qy zor id~qw[ ies qoN mOjUdw BU-rwjnIiqk qxwA kwrn pYdw mu~dw hY[ hoieAW cuxOqIAW ƒ vI aujwgr kIqw, ielwvw, auhnW ny Awpxy qzribAW ƒ sWJw ijs kwrn keI dySW iv~c Bojn, bwlx SRI nirMdr modI Aqy Kwd sMkt pYdw hoey hn[ krn leI Bwrq dI ie~Cw zwhr kIqI Aqy pRDwn mMqrI pRDwn mMqrI ny AY~sfIjIz ƒ pUrw ivkwsSIl dySW iv~c crcw, ivkws Aqy krn leI ivAwpk, smwvySI, inrp~K shwieqw dI loV vwly lokW ƒ iesdI Aqy itkwaU XqnW dI loV ‘qy zor id~qw[ aupl~bDqw XkInI bxwaux leI ApIl iflIvrI leI fytw dI vrqoN ƒ auqSwihq iehnW audySW dI pUrqI leI EhnW invyS kIqI[ vDwaux dI ApIl kIqI Aqy krzy dy krn leI Tos kwrvweIAW ƒ auqSwihq joKmW dy h~l l~Bx leI ikhw ijnHW dw Awpxy BwSx dOrwn, SRI modI ny 100 bhuq swry dyS swhmxw kr rhy hn[ SRI qoN v~D AiBlwSI izilHAW iv~c nwgirkW kIqw[ modI ny bhu-p~KI iv~qI sMsQwvW iv~c dy jIvn p~Dr ƒ au~cw cu~kx leI Bwrq suDwr krn dw pRsqwv id~qw Aqy iv~qI dy XqnW ƒ aujwgr kIqw[ ienHW KyqrW pIAYm modI ny vwqwvrx dy mu~idAW ƒ ny rwStrI ivkws iv~c mh~qvpUrn BUimkw inBweI hY[ aunHW ny jI-20 ivkws vI sMboiDq kIqw, Bwrq dI DrqI p~KI mMqrIAW ƒ ies sPl ivkws mwfl dI jWc krn Aqy eyjMfw 2030 dI pRgqI ƒ sMsikRqI ƒ aujwgr kIqw jo pRwcIn Bwrq qyz krn leI iesdI vrqoN krn dI vI ApIl kIqI[ qoN hI kudrq dw siqkwr krdI AweI hY[ pRDwn mMqrI ny nIqIAW bxwaux Aqy auhnW ny imSn lweIP dI SurUAwq ‘qy zor id~qw , ijsdw audyS sMXukq rwStr dy sk~qr-jnrl dy sihXog nwl au~c-p~DrI isDWqW dw ie~k smUh ivkisq krnw hY, jo jlvwXU AYkSn iv~c Xogdwn pvygw[ AY~sfIjIz ƒ pUrw krn iv~c mihlw sSkqIkrn Aqy ilMg smwnqw dy mh~qv ƒ pCwxdy hoey, SRI modI ny ikhw ik Bwrq dw tIcw mihlw sSkqIkrn krnw Aqy AOrqW dI AgvweI vwly ivkws ƒ auqSwihq krnw hY[ ¡¡¡ 14 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ଲଢୋ ମଵୃଜ KyqIbwVI Kyqr ivc Bwrq dIAW jI-20 pRDwn mMqrI modI ny globla sMbMDI qrjIhW ivc swfI ‘ie~k DrqI’ Bojn sur~iKAw v~l iDAwn ƒ TIk krnw, swfy ‘ie~k pirvwr’ iv~c sdBwvnw pYdw krnw Aqy ie~k au~jvl dyx dI ApIl kIqI ‘Biv~K’ dI aumId dyx ‘qy kyNidRq hY[ ifjItl tYknwlojI nwl ikswn hoxgy krn , ‘pRqI bUMd, vDyry Psl’ pYdw krn SRI nirMdr modI kwibl Aqy jYivk KwdW Aqy jYivk kItnwSkW dw pRDwn mMqrI vDyry pRXog krdy hn[ SRI modI ny ikswnW ƒ nvInqw Aqy aunHW ikhw ik Bwrq iv~c ikswn auqpwdkqw sihkwr audX tIm ifjItl qknwlojI nwl sSkq krky aunHW ƒ vDwaux leI qknwlojI dI srgrmI nwl dI AwriQk qr~kI dI loV ‘qy zor id~qw[ vrqoN kr rhy hn[ auhnW ny Awpxy KyqW pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI ny ivSv auhnW ny globl swaUQ (d~KxI golwrD ivc sUrjI aUrjw pYdw Aqy vrqoN krn, Br iv~c KyqIbwVI sYktr dIAW v~K- dy ivkwsSIl dyS) iv~c Coty Aqy sImWq soiel hYlQ kwrf dI vrqoN krky PslW dI v~K cuxOqIAW ‘qy cwnx pwieAw Aq ikswnW leI ssqy smwDwn bxwaux bwry cox krn, Aqy pOSitk q~qW dw iCVkwA jI-« dy KyqIbwVI mMqrIAW ƒ globl vI g~l kIqI[ mIitMg dOrwn, pRDwn mMqrI krn Aqy PslW dI ingrwnI krn leI Bojn sur~iKAw ƒ XkInI bxwaux leI ny KyqIbwVI Aqy Bojn dI rihMd-KUMhd ƒ fron dI vrqoN krn dI audwhrx id~qI[ sihXogI kdmW ‘qy crcw krn leI zor Gtwaux dy mh~qv ‘qy Aqy nwl hI rihMd- SRI modI ny ivSvws pRgtwieAw ik ieh id~qw[ auhnW ny “ie~k DrqI, “ie~k KUMhd qoN Awmdn pYdw krn dy qrIikAW ‘qy ‘iPaUzn phuMc’ KyqIbwVI dy keI mu~idAW pirvwr” Aqy ie~k Biv~K” dI Bwvnw dw zor id~qw[ auhnW ikhw ik Bwrq ie~k nIqI ƒ h~l krn dw sB qoN vDIAw qrIkw hY[ s~dw id~qw Aqy jI-«dySW dy KyqIbwVI ƒ lwgU kr irhw hY jo ‘bYk tU byisks’ Aqy ‘SRI AMn’ dI vrqoN ƒ auqSwihq krn mMqrIAW ƒ ies g~l ‘qy ivcwr krn dI ‘mwrc tU d iPaUcr’ dy isDWqW qy itkI ApIl kIqI ik globl Bojn sur~iKAw hY[ ies nIqI nwl, Bwrq kudrqI Aqy dI ApIl ƒ XkInI bxwaux leI smUihk kwrvweI qknwlojI-smriQq KyqI dovW ƒ auqSwihq KyqIbwVI Kyqr iv~c Bwrq dy igAwn ikvyN kIqI jwvy[ kr irhw hY[ Aqy qzrby qoN ivSv nyqwvW ƒ jwxU krvwauNidAW, SRI modI ny d~isAw ik swl SRI modI ny globl swaUQ dIAW muSiklW BwrqI ikswn kudrqI KyqI ƒ Apxw 2023 ƒ ‘moty Anwz dy AMqrrwStrI swl’ ƒ aujwgr kIqw, Kws qOr ‘qy mhWmwrI dy rhy hn vjoN mnwieAw jw irhw hY[ aunHW ikhw ik pRBwv Aqy vDy hoey BU-rwjnIiqk qxwA jo ieh supr PUf Kwx ivc ishqmMd hn Aqy ik splweI cyn iv~c ivGn pYdw kr rhy itkwaU ivkws dy sMklp pRqI Bwrq dI ikswnW dI Awmdn vDwaux iv~c mdd hn[ auhnW ikhw “swƒ Aijhy itkwaU Aqy vcnb~Dqw ƒ drswauNdy hoey, SRI modI ny krdy hn ikauNik Psl ƒ G~t pwxI Aqy sMmilq Bojn pRxwlIAW bxwaux dy qrIky ikhw, “pUry Bwrq iv~c ikswn hux kudrqI Kwd dI loV huMdI hY[ l~Bxy cwhIdy hn jo ik sImWq ikswnW dI KyqI dy qrIikAW ƒ Apxw rhy hn[ auh q~rkI krn[ swƒ globl Kwd splweI isMQYitk KwdW jW kItnwSkW dI vrqoN nhIN ¡¡¡ cyn ƒ mzbUq krn leI Xqn krny cwhIdy kr rhy hn[ auh DrqI mwqw ƒ muV surjIq hn[ KyqI dy AwDuink qrIikAW bwry BwgIdwr dySW ƒ sucyq krdy hoey pRDwn mMqrI ny ikhw ik im~tI Aqy Psl dy ibhqr ivkws Aqy JwV vDwaux vwly KyqI dy qrIikAW ƒ vI ApxwieAw jwxw cwhIdw hY[ ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 15
ଯୃଶ nvIN sihkwrqw nIqI sihkwrI AMdoln ƒ qyz krn leI kwrjSIl jld Aw rhI hY nvIN sihkwrqw nIqI sihkwr audX tIm kyNdr p~DrI kmytI dy pRDwn suryS pRBU ny nvIN sihkwrqw nIqI dy KrVy pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dI bwry kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI Aimq Swh ƒ pRsquqI id~qI[ AgvweI vwlI kyNdr srkwr nvIN rwStrI sihkwrI nIqI ƒ lwgU rwj srkwrW, kyNdrI mMqrwilAW Aqy ivBwgW, rwStrI sihkwrI sBwvW krn leI Xqn kr rhI hY[ ies Awid vrgy swry ih~sydwrW nwl slwh-mSvrw AMiqm pVwA ‘qy phuMc sbMD iv~c, nIqI dw KrVw iqAwr igAw hY[ krn leI 2 sqMbr, 2022 ƒ ie~k 47 mYNbrI kyNdr p~DrI Bwrq iv~c lgBg 8.5 l~K sihkwrI sBwvW hn ijMnw dy lgBg 29 kmytI dI sQwpnw kIqI geI sI, kroV mYNbr hn[ jo hux Awpxy AMiqm pVwA iv~c hY[ kmytI dy cyArmYn suryS pRBU ivzn Aqy imSn bwry jwxkwrI Aqy isKlweI, siQrqw Aqy nIqI Aqy hor mYNbrW ny hwl hI iv~c id~qI[ aunHW ny v~K-v~K KyqrW lwgU krn dI Xojnw Swiml sn[ kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI iv~c mu~K is&wrSW ‘qy vI crcw SRI Aimq Swh ƒ KrVw Aqy ie~k kIqI, ijs iv~c FWcwgq suDwrW mIitMg iv~c AY~nsIXUAweI ivsiqRq jwxkwrI id~qI[ Aqy gvrnYNs, jIvMq AwriQk dy cyArmYn SRI idlIp sMGwxI, sMsQwvW dy rUp iv~c sihkwrI nwbwrf dy cyArmYn SRI kyvI mIitMg dOrwn, SRI pRBU Aqy sMsQwvW, pUMjI Aqy PMfW dy sroq, SwhjI, AY~neyAY~PsIXUbI dy hor kmytI mYNbrW ny kyNdrI gRih qrjIhI KyqrW ƒ Swml krnw, cyArmYn SRI joiqMdr mihqw, mMqrI ƒ frwPt nIqI dy audySW, qknwlojI dI vrqoN, au~c hunr au~qr pRdyS srkwr dy sihkwrqw ivBwg dy iv~qI slwhkwr SRI 16 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ଯୃଶ nvIN rwStrI sihkwrqw nIqI swbkw kyNdrI mMqrI SRI ‘sihkwr sy simR~DI’ dy ivzn ƒ suryS pRBU dI AgvweI vwlI swkwr krn Aqy zmInI p~Dr ‘qy frwPt kmytI iv~c Bwrq sihkwrqw lihr ƒ mzbUq iv~c Br dy 49 mYNbr Aqy v~K- v~K ih~sydwr smUh Swml mdd krygI hn[ ienHW smUhW iv~c SRI Aimq Swh rwj srkwrW dy sihkwrI kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw ivBwg, mMqrwilAW Aqy kyNdr srkwr dy ivBwgW dy mMqrI AiDkwrI, AweIAwrAY~mey Aqy AwrbIAweI vrgIAW pIky Agrvwl, ieMstIicaUt 2002 ୃସଠ ଓଛ ୃଝୋ ମୄପୄ sMsQwvW, rwStrI PYfrySnW AwP rUrl mYnyjmYNt AwnMd dy ijvyN ie&ko, AY~nsIsIAY~P, fwierYktr fw. aumwkWq dwS ୂଔ ଝଔ ୄ ଯଵ ଵୃଫଛପୂ ୃସଠ (AweIAwrAY~mey), AwrbIAweI AY~neyAY~PsIeyAwrfI, dy fwierYktr SRI sqIS mrwTy, ପବୄଶୄଏ ଛୂଵମ ଓଛ ମସୄଏ ମୄପୄ AY~neyAY~PsIXUbI, ikRB- gWDIgRwm gRwmIx XUnIvristI ko, AY~nAY~PsIAY~sAY~P, dy pRoPYsr fw sI ipcweI, Aqy ୃପଵ ଛଵମ ବୄ ଶିୋ ୄ͡ ଓ 12 AY~nsIXUAweI, nw&yf, vYmnIkOm dy fwierYktr hymw ପେ 13 ଯଵଶ, 2022 ମଡ଼ ଓଛ ଛୂ§ sihkwrI sBwvW dy numwieMi- Xwdv smyq hor kmytI mYNbr vI ମରଵଡ଼ ୃସଠ ମସୄଏ ମୄପୄ ‘ପେ ଠଵଠୂ ହଵ dAW dy nwl nwl v~K-v~K mOjUd sn[ sYktrW dy Akwdimk Aqy ଛୄପୄ͡ ମସୄଏ ମୄପୄ ଶଔ ୃେବୂଵୂଏ ପେ mIitMg iv~c sk~qr mwhr Swml hn[ (sihkwrqw), vDIk sk~qr ଢମପୂ ପୋଏ 500 ପୋଏ ସଭ ଣ ୂ ଯଵୂ ଯପ (sihkwrqw) Aqy sihkwrqw ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 17 mMqrwly dy sInIAr AiDkwrIAW ୋଗ ମ͡ ଓଛ ଵୂଥୁ ଵୄ ଛଳଥେ ୄ ମେ ny vI SmUlIAq kIqI[ ଦ ଳୄୃଥଡ଼ଝୂଏ ଛୄପୄଏ ପେ ଧଵୂରଥ ୂକ ଶଔ ସଜ-ସଜ ୃବେ ୂଵୂଏ ମୂଶ ଶୂ ଛୄପୄ͡ ¡¡¡ mIitMg dOrwn SRI Swh ny kmytI ƒ SRI modI dy ‘sihkwr sy simR~DI’ dy ivzn ƒ swkwr krn Aqy zmInI p~Dr ‘qy sihkwrqw lihr ƒ mzbUq krn bwry mwrgdrSn kIqw[ rwj srkwrW, kyNdrI mMqrwilAW Aqy ivBwgW, rwStrI sihkwrI sMsQwvW Awid smyq swry ih~sydwrW nwl slwh-mSvrw krn qoN bwAd julweI 2023 iv~c nvIN sihkwrqw nIqI dw audGwtn kIqy jwx dI aumId hY[
ଓଡ଼ ଏୃ ଥସ kwrobwr krn dI sOK nwl sihkwrI Kyqr ƒ hulwrw imlygw: Aimq Swh sihkwr audX tIm nvIAW sihkwrI sBwvW dI rijstRySn Awswn hovygI Aqy kMmkwj vI suKwlw hovygw[ pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dy ‘sihkwr sy simR~DI’ dy ivzn ƒ swkwr krn leI, sihkwrqw mMqrwly ny kyNdrI sihkwrI rijstrwr d&qr dy sihkwrqw mMqrwly ny sihkwrI Kyqr iv~c kMipaUtrIkrn dI pRgqI ‘qy qs~lI pRgtweI hY[ kwrobwr krn iv~c AswnI ƒ auqSwihq krn leI keI kdm cu~ky hn[ iehnW Aqy pRosYisMg, sOPtvyAr duAwrw kwnPrMisMg dI suivDw, rijstRySn pihlkdmIAW dy qihq, nvIN sihkwrI AY~mAY~ssIAY~s AYkt dy inXmW dI srtIiPkytW ƒ ielYktRwink qrIky nwl sBwvW dI rijstRySn Aqy bhu-rwjI AwtomYitk pwlxw, kwrobwr iv~c AswnI, jwrI krnw, Aqy sMcwr dy hor swDnW sihkwrI sBwvW (AY~mAY~ssIAY~s) dIAW ifjItl sMcwr, pwrdrSI pRikirAw Aqy smyq keI mu~K suivDwvW Swml hoxgIAW[ swrIAW gqIivDIAW dI shUlq leI ibhqr ivSlySx hn[ sihkwrI sBwvW dy kyNdrI rijstrwr swPtvyAr dw SurUAwqI sMskrx (sI.Awr.sI.AY~s.) dy d&qr dw ifjItl hox nwl kMm hovygw mOjUdw AY~mAY~ssIAY~s AYkt Aqy kMipaUtrIkrn kIqw jw irhw hY Aqy Awswn inXmW dy ADwr ‘qy bxwieAw igAw hY[ ie~k ifjItl eIkoisstm bxwieAw jw hwlWik, Awaux vwly dUjy sMskrx iv~c irhw hY[ nvW swPtvyAr sIAwrsIAYs dPqr AY~mAY~ssIAY~s AYkt Aqy inXmW iv~c iv~c ifjItl mIfIAw rwhIN ArzIAW kIqIAW geIAW soDW Swml hoxgIAW[ ie~k swPtvyAr Aqy portl iqAwr Aqy syvw bynqIAW dI pRikirAw ƒ nvW swPtvyAr aupBogqw PIfbYk duAwrw kIqw jw irhw hY, ijsƒ 26 jUn, 2023 smWb~D FMg nwl smr~Q krygw[ ies dIAW kmIAW dI pCwx krky q~k lWc krn dw tIcw hY[ kyNdrI gRih SurUAwqI rIlIz iv~c suDwr krygw[ Aqy sihkwrqw mMqrI, SRI Aimq Swh ies iv~c EtIpI-ADwirq aupBogqw ny hwl hI iv~c hoeI ie~k mIitMg iv~c rijstRySn, AY~mAY~ssIAY~s AYkt dI ¡¡¡ kMipaUtrIkrn dy c~l kMm dI smIiKAw pwlxw ƒ XkInI bxwaux leI pRmwixkqw kIqI[ mIitMg dOrwn, SRI Swh ny inrdyS dI jWc, suxvweIAW krn leI vIfIE id~qy ik nOjvwnW ƒ sIAwrsIAYs dPqr duAwrw AwXoijq kIqy jwx vwly iemiqhwnW rwhIN portl dI ibhqr vrqoN Aqy ibhqr ivSlySx iv~c Swml hoxw cwhIdw hY[ sIAwrsIAYs dw d&qr AY~mAY~ssIAY~s dy pRbMDn, rijstRySn, swlwnw PweIilMg, Aqy hor rYgUlytrI pRikirAwvW dI dyKBwl krdw hY[ ieh XkInI bxwaux leI vI izMmyvwr hY ik v~K-v~K sihkwrI sBwvW bhu-rwjI sihkwrI sBw AYkt, 2002 ADIn kMm krn[ kMipaUtrIkrn dy mu~K audyS ibnY- p~qrW dI sMpUrn kwgz rihq spurdgI 18 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«®
ଯଵୂଯପୄଏ sihkwr audX tIm PUf storyj skIm pyNfU Bwrq iv~c kRWqI ilAwvygI: bIAYl vrmw pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dI gqISIl AgvweI hyT srkwr ny ikswnW dI Awmdn ieh skIm dyS dy lgBg 14 kroV ikswn pirvwrW, Kws krky Coty vDwaux leI keI inrxwiek kdm cu~ky Aqy sImWq ikswnW dy jIvn iv~c KuShwlI ilAwvygI[ hn[ srkwr ny Anwj dI brbwdI ƒ rokx Aqy aunHW dy BMfwrn leI ivAwpk pRbMD aupj dy vDIAw BwA pRwpq krn dy Xog pUry dyS ivc lwgU kIqw jw sky[ krn leI ivSv dI sB qoN v~fI Bojn hoxgy[ ies nwl ij~Qy ipMfW dI AwriQkqw BMfwrn Xojnw dy rUp iv~c ie~k dUrdrSI mzbUq hovygI, au~Qy dyS dI AwriQkqw vI ieh Xojnw KyqIbwVI Aqy ikswn BlweI PYslw ilAw hY, ijs nwl Bwrq dI Bojn mzbUq hovygI[ mMqrwly, PUf pRosYisMg audXog mMqrwly sur~iKAw ƒ vI hulwrw imlygw[ Aqy Kpqkwr mwmly, Kurwk Aqy jnqk ies nwl KrId kyNdrW qk Anwj dI vMf mMqrwly dy pCwxy gey pRojYktW dy kyNdrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI FoAw-FuAweI Aqy iPr gudwmW qoN AY~P. qihq lwgU kIqI jwvygI[ ies Xojnw SRI Aimq Swh SRI modI dy “sihkwr sy pI.AY~s. q~k phuMcwaux ‘qy hox vwlI lwgq dy dySBr ivc lwgU hox nwl Bwrq dy simR~DI” dy ivzn ƒ swkwr krn leI GtygI[ ‘hol-AwP-govrnmYNt’ ivDI rwhIN, Anwj BMfwrn Kyqr iv~c ie~k v~fI pRwiemrI AYgrIklcrl kRYift soswietIAW ieh skIm pYks ƒ aunHW dIAW vpwrk kRWqI AwvygI[ zmInI p~Dr ‘qy ikswnW (PACS) duAwrw Xojnw ƒ lwgU kr rhy gqIivDIAW iv~c iviBMnqw ilAwaux dy Xog dy smwijk Aqy AwriQk ivkws dy hn[ kyNdrI sihkwrqw rwj mMqrI SRI bxw ky mzbUq krygI, ies qrHW ikswnW zrIey, ieh Xojnw pyNfU ivkws ivkws bI.AYl vrmw ny bhu-AwXwmI Anwj dI Awmdn iv~c vwDw hovygw[ pYks ie~k ivc iek nvW ieiqhws rcygI[ ies BMfwrn Xojnw dy dUrdrSI lwBW dw vrxn jIvMq bhu-audySI vpwrk iekweI vjoN kMm nwl dyS dy lgBg 14 kroV ikswn kridAW ikhw ik ieh ikswnW ƒ sQwnk krn dy Xog hoxgy[ nwl hI kyNdr srkwr pirvwrW, Kws krky Coty Aqy sImWq p~Dr ‘qy PslW dy sur~iKAq BMfwrn dI Awpxy “AwqminrBr Bwrq- ivkisq ikswnW dy jIvn iv~c KuShwlI AwvygI[ shUlq pRdwn krygI[ Bwrq” dy ivzn ƒ pUrw krn iv~c sPl dyS iv~c Anwj BMfwrn dy buinAwdI FWcy hovygI[ ¡¡¡ ivclIAW kmIAW ƒ pUrw krky pYks ƒ sihkwrqw mMqrwlw v~K-v~K rwjW Aqy vI mzbUq kIqw jwvygw[ pyNfU KuShwlI ƒ kyNdr Swisq pRdySW ivcoN cuxy hoey 10 auqSwihq krn Aqy pYks dIAW vpwrk izilHAW iv~c ie~k pwielt pRojYkt lwgU gqIivDIAW ƒ vDwaux leI, pYks p~Dr kr irhw hY qW jo Xojnw dIAW v~K-v~K ‘qy vyArhwaUsW dw inrmwx kIqw jwvygw[ KyqrI loVW bwry mh~qvpUrn jwxkwrI pRdwn kIqI jw sky Aqy ies ƒ smyN isr Anwj BMfwrn skIm hyT ilKy lwB pRdwn krygI ieh rwj dIAW eyjMsIAW Aqy BwrqI Kurwk ingm (AY~PsIAweI) leI KrId kyNdrW vjoN kMm krygw, vwjb kImq vwilAW dukwnW (AY~PpIAY~s) vjoN syvw krygw, kstm hwieirMg sYNtr sQwpq krygw, Aqy KyqIbwVI leI AsYisMg, CWtx, gryifMg XUintW smyq sWJy pRosYisMg XUintW dI sQwpnw krygw[ sQwnk p~Dr qy gudwm bxwaux nwl Anwj dI brbwdI GtygI Aqy Bwrq dI Bojn sur~iKAw mzbUq hovygI[ ikswnW ƒ storyj dI shUlq imlygI, ijs nwl PslW dI Gt kImqW qy ivkrI ƒ roikAw jw skygw, ies qrHW auh AwpxI ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 19
pRDwn mMqrI dy sv~C Aqy gRIn Bwrq dy sMklp ƒ pUrw krn leI vcnb~D sihkwr audX tIm vwqwvrn dI sMBwl leI lgwey ie~k kroV inMm dy bUty 52vIN ey.jI.AYm ivc idlIp sMGwxI ny iePko dIAW pRwpqIAW dI pRSMsw iePko ny im~tI Aqy DrqI hyTly pwxI dI ishq ƒ brkrwr r~Kx leI KwdW kIqI[ dI AMnHyvwh vrqoN ƒ sImq krn leI mYNbrW leI sB qoN v~D 20% lwBAMS dI GoSxw[ bwkmwl dw kMm kIqw hY[ KyqIbwVI Kyqr iv~c ie~k nvIN imswl kwiem krdy hoey, leI vcnb~D hY Aqy vwqwvrx sMquln smwj Aqy vwqwvrx dw pUrw iDAwn iePko ny svdySI nYno XUrIAw Aqy nYno bxweI r~Kx leI hux q~k ie~k l~K r~Kdw hY[ fIeypI lWc kIqI, ijs ny dunIAw Br inMm dy bUty lgwey hn[ ivc iek nvIN lihr ilAWdI hY[ ies iePko dy kMmW dI SlwGw krdy hoey, nwl ij~Qy ikswnW ƒ KyqI lwgq Gtwaux nYno KwdW dw ivkws svY-inrBrqw auhnW ikhw ik ies swl ieh Awpxy mYNbrW iv~c mdd iml rhI hY, au~Qy hI vwqwvrn pRwpq krn Aqy KwdW dy AwXwq ƒ Gtw ƒ hux q~k dw sB qoN v~D 20% lwBAMS dI sur~iKAw ƒ vI v~fw hulwrw imilAw ky ivdySI mudrw ƒ bcwaux iv~c mdd dyvygI[ iePko dy mYnyijMg fwierYktr hY[ iePko pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI krygw[ iePko dy cyArmYn SRI dlIp fw. audY SMkr AvsQI dI AgvweI vwlI dy gRIn ieMfIAw dy sMklp ƒ pUrw krn sMGwxI ny swlwnw Awm mIitMg (eyjIAYm) tIm Agly 25 swlW leI iesy lwBAMS ƒ iv~c ikhw ik iePko Awpxy mYNbrW, dyS, XkInI bxwaux dI Xojnw bxw rhI hY[ 20 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ସୂଓରଛୋ iePko ny ivSv Br ivc AwpxI iePko pRDwn mMqrI dy sv~C Aqy gRIn dyS iv~c pihlI vwr AijhI Kwd pCwx mzbUq kIqI hY[ Bwrq dy sMklp ƒ pUrw krn leI iqAwr kIqI geI hY jo pUrI qrHW Bwrq vcnb~D vrlf koAwpRyitv monItr irport” ivc bxweI geI hY[ dy 2022 AYfISn iv~c, AMqrrwStrI idlIp sMGwxI fw audY SMkr AvsQI sihkwrI sMgTn (AweIsIey) ny pRqI cyArmYn, iePko AYmfI Aqy sIeIE iePko ivAkqI jIfIpI Aqy trnEvr dy Anupwq dy ADwr ‘qy iePko ƒ ivSv SRI sMGwnI ny ies swl keI pRwpqIAW Bwrq” dy supny dI ie~k au~qm audwhrx iv~c cotI dI sihkwrI sMsQw vjoN drjw dw izkr kIqw, ijs iv~c kyNdrI gRih hY [ aunHW fYlIgytW ƒ Awpo-Awpxy KyqrW id~qw hY[ AweIsIey sihkwrI sMsQwvW Aqy sihkwrqw mMqrI SRI Aimq Swh dI iv~c ies ƒ pRis~D krn iv~c mdd dI ingrwnI krn leI izMmyvwr hY[ AgvweI iv~c JwrKMf dy dyvGr iv~c krn leI vI ikhw[ ie~k audwhrx dy nYno XUrIAw plWt dw nINh p~Qr vI qOr ‘qy, auhnW ny jMmU Aqy kSmIr dy SRI sMGwxI dy Anuswr , iePko ny Swml hY [ aunHW kyNdrI rswiex Aqy Kwd ie~k KyqrI pRbMDk sBw (AwrjIbI) dy ipCly swl dOrwn irkwrf qoV 128.07 mMqrI fw. mnsuK mMfwvIAw v~loN PUlpur mYNbr dw izkr kIqw, jo Kyqr dy Awly l~K tn Kwd dI ivkrI kIqI[ ies Aqy AWvlw ivKy nYno XUrIAw inrmwx duAwly AwpxI sweIkl clwauNdw hY Aqy iv~c 76.83 l~K tn XUrIAw Aqy 32.80 XUintW dy audGwtn dw vI izkr kIqw[ rozwnw auqpwd dIAW 500 qoN 1000 l~K tn fI.ey.pI. Swiml hY[ ies qoN boqlW vycdw hY[ ielwvw, ie&ko ny nYno XUrIAw (qrl) ie&ko dy mYnyijMg fwierYktr, fw. dIAW 326.56 l~K boqlW dI irkwrf audY SMkr AvsQI ny ikhw ik iePko sihkwrI lihr ƒ mzbUq krn leI qoV ivkrI kIqI[ nYno XUrIAw SRI modI dy “AwqminrBr AwpxI vcnb~Dqw ƒ mu~K r~Kdy hoey auhnW d~isAw ik iePko ny ipCly swl dOrwn hux q~k dw ൟ4,107 kroV dw tYks Brn qoN pihlW sB qoN v~D munwPw Aqy ൟ60,324.00 kroV dw hux qk dw sB qoN v~D trnEvr drz kIqw[ ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 21
ସୂଓରଛୋ auhnW d~isAw ik iePko inrXwq Aqy sihkwirqw purskwrW dI vMf bIjW dy Kyqr iv~c do rwStr p~DrI Aqy bhu-mMqvI sihkwrI sBwvW dy pMj iePko ny, sihkwrI lihr pRqI AwpxI vcnb~Dqw vjoN, zmInI pRmotrW iv~coN iek hY[ p~Dr ‘qy AMdoln iv~c Xogdwn pwaux vwly au~Gy sihXogIAW ƒ snmwinq krn leI do purskwrW dI sQwpnw kIqI hY, “iePko 22 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«® sihkwrqw rqnw ” Aqy “iePko sihkwrqw bMDU”[ purskwr iv~c 11 l~K rupey dI nkd rwSI Aqy ie~k pRSMsw p~qr id~qw jWdw hY[ swl 2021-22 leI, jMmU-kSmIr dy SRI hwjI AlI muhMmd vwnI ƒ sihkwrqw rqnw Aqy ibhwr dy SRI nvl ikSor isMG ƒ iePko sihkwrqw bMDU purskwr nwl snmwinq kIqw igAw[ “dI joXs AwP krweIiss” Aqy “sMGrS kw suK” pusqkW irlIz kIqIAW geIAW fw. audY SMkr AvsQI , mYnyijMg fwierYktr, iePko, dI jIvnI ‘qy do ikqwbW, “dI joXs AwP krweIiss” AMgryzI Aqy “sMGrS kw suK” ihMdI iv~c iePko dy cyArmYn Aqy borf Aw& fwierYktrz duAwrw irlIz kIqIAW geIAW[ ikqwbW fw. audY SMkr AvsQI dy sMGrS Aqy XqnW qoN pRyirq hn, ijhnW ny ie~k inmr ipCokV qoN au~T ky ivSv p~Dr ‘qy pihly nMbr dI sihkwrI sMsQw dI AgvweI kIqI[ ¡¡¡
ସଧୄଯଵୂଯପୄ iePko dy nYno XUrIAw iePko Aqy kpUr ieMtrpRwiejz ieMk., kYlIPornIAw ivckwr ny AmrIkw iv~c lihr pYdw kIqI sihmqI p~qr ‘ qy hsqwKr kIqy gey sihkwr audX tIm poSx leI bhuq pRBwvSwlI pwieAw igAw hY[ nYno XUrIAw ilAw irhw hY KyqI iv~c nwl pOdy ishqmMd huMdy hn[ pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dI sMXukq rwj bdlwA Koj iv~c swbq hoeI nYno AmrIkw dy dOry ƒ A~gy vDwauNdy hoey, ivSv XUrIAw dI guxv~qw dI pRmu~K sihkwrI sMsQw iePko ny AmrIkw nYno XUrIAw dI kwF Bwrq dy pRDwn mMqrI ƒ dunIAw dy pihly nYno XUrIAw dw inrXwq SRI nirMdr modI dI im~tI iv~c XUrIAw dI ie~k globl slwhkwr sMsQw eIAYNfvweI krnw SurU kr id~qw hY[ iePko duAwrw hI vrqoN ƒ Gtwaux dI ApIl qoN pRyirq hY[ dI irport iv~c ikhw igAw ik nYno XUrIAw nYno XUrIAw dI Koj kIqI geI hY Aqy Bwrq nYno bwieEtYknwlojI irsrc sYNtr, klol dIAW pMj boqlW dI vrqoN nwl gRIn hwaUs iv~c svdySI qOr ‘qy iqAwr kIqw jWdw ivKy ivksq qknwlojI dy zrIey, iePko dy gYs dI bcq huMdI hY, jo ik ie~k ru~K dy hY[ iePko nYno XUrIAw AmrIkw ƒ inrXwq ivigAwnIAW Aqy ieMjInIArW ny keI swlW brwbr hY[ ieMtrnYSnl rweIs irsrc krn leI iePko Aqy kYlIPornIAw dI kpUr dI smripq Aqy gihrI Koj qoN bwAd nYno ieMstIicaUt dI iek hor irport ivc ieh ieMtrpRweIijz ieMk ivckwr smJOqy ‘qy XUrIAw (qrl) ƒ svdySI qOr ‘qy ivksq vI ikhw igAw hY ik “jykr nYno XUrIAw dI hsqwKr kIqy gey hn[ kIqw hY[ iePko ikswnW leI nYno fIeypI qrl vrqoN 50 PIsdI Jony dI kwSq ivc kIqI vI lY ky AwieAw hY Aqy ieh dunIAw Br jWdI hY, qW ieh 4.6 imlIAn tn kwrbn AmrIkw ƒ nYno XUrIAw dw inrXwq dy ikswnW leI auplbD hY[ rvwieqI fIeypI fweIAwksweIf dy brwbr gRInhwaUs gYsW dy SRI modI dy “sihkwr sy simR~DI” Aqy nwloN G~t kImq ‘qy auplbD, nYno fIeypI inkws ƒ Gtw dyvygI[” “AwqminrBr Bwrq” dy supny ƒ swkwr pOidAW dI auqpwdkqw ƒ vDwaux leI ie~k krn v~l ie~k v~fw kdm hY[ iePko nYno pRBwvSwlI auqpwd hY[ iePko nYno XUrIAw qrl dI ie~k 500 XUrIAw dIAW 500,000 qoN v~D boqlW pihlW imlIlItr dI boql G~to-G~t ie~k bYg hI 25 qoN v~D dySW ƒ inrXwq kIqIAW jw ies qoN ielwvw, nYno fIeypI vwqwvrx rvwieqI XUrIAw dy brwbr hY[ ies boql dI cu~kIAW hn[ ieh nYno XUrIAw dI pRis~DI AnukUl hY, jo pOidAW Aqy jwnvrW dovW dI vrqoN krn nwl AwvwjweI Aqy vyArhwaUs iv~c ie~k mh~qvpUrn kdm hY ikauNik sur~iKAw ƒ XkInI bxwauNdw hY[ iesdI vrqoN storyj lwgq iv~c mh~qvpUrn kmI AwvygI[ AmrIkw duAwrw svIkwr kIqIAW kwFW pUrI rvwieqI fIeypI ‘qy inrBrqw ƒ mh~qvpUrn ibkrI SurU hox qoN bwAd, iePko ny Bwrq dunIAw duAwrw svIkwr kIqIAW jWdIAW qOr ‘qy GtwauNdI hY Aqy hr p~Dr ‘qy pYsy dI iv~c 5.7 kroV nYno XUrIAw dIAW boqlW hn[ bcq krdI hY[ vycIAW hn[ nYno XUrIAw Aqy nYno fIeypI nYno XUrIAw &sl dI pOsk guxv~qw iv~c auqpwd dovyN KyqIbwVI audXog iv~c ie~k suDwr dy nwl nwl auqpwdn vI vDwauNdw hY XUrIAw Aqy fIeypI dI izAwdw vrqoN nwl v~fI qbdIlI ilAwauxgy Aqy itkwaU KyqI Aqy rswiexk Kwd dI vrqoN ƒ GtwauNdw vwqwvrx pRdUiSq huMdw hY, im~tI dI ishq ƒ ƒ ie~k nvW AwXwm pRdwn krngy[ iePko hY[ ieh pwxI, hvw Aqy im~tI dy pRdUSx nukswn phuMcdw hY Aqy pOdy rogI Aqy vwiersW dIAW ieh dovyN kwFW KyqIbwVI audXog ƒ ƒ GtwauNdw hY, jlvwXU pirvrqn dy kwbU nwl sMkrimq ho jWdy hn[ ies qoN ielwvw bdlx vwlIAW kwFW hn jo itkwaU KyqI v~l pwauNdw hY Aqy KyqI ƒ itkwaU ivkws v~l PslW dyr nwl p~kdIAW hn Aqy auqpwdn lY jWdIAW hn[ lY ky jWdw hY[ iePko nYno XUrIAw pOidAW dy iv~c kmI AwauNdI hY[ nYno XUrIAw qrl dI vrqoN nwl &slW ƒ mjbUqI imldI hY[ ies ¡¡¡ ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 23
ରଶପୂବୄଛୂୄ qweIvwnI qrbUj dI kwSq qoN bMpr auqpwdn au~qr pRdyS dIAW 17 hzwr gRwm pMcwieqW dy ie~k kroV ikswnW ny ikswn pwTSwlw iv~c isKlweI pRwpq kIqI iePko ikswn syvw kyNdr ny s&l pwTSwlw clweI AYs AYn iqRpwTI iePko ikswn syvw kyNdr lKnaU qoN isr& 30 iklomItr dUr bwrwbMkI izlHy kyNdr srkwr KyqI sYktr ƒ lwhyvMd DMdw iv~c clwieAw jw irhw hY[ sUbw srkwr dI bxwaux Aqy ikswnW ƒ sMkt qoN bcwaux leI pihlkdmI nwl ikswn pwTSwlw ivc mOsmI lgwqwr auprwly kr rhI hY[ &slW dI iqAwrI qoN lY ky au~nq iksmW dy bIj muh~eIAw krvwaux q~k, bIj Su~DIkrn, pRDwn mMqrI SRI nirMdr modI dI ibjweI dw smW, Kwd-pwxI, im~tI prK, kuSl AgvweI hyT, ikswnW ƒ sihkwrI jYivk Kwd, mMfIkrn Aqy storyj smyq keI suswietIAW rwhIN qknIkI isKlweI Aqy iviSAW ‘qy isKlweI id~qI jWdI hY[ ikswn au~nq KyqI dIAW nvIAW qknIkW is~Kx dy pwTSwlw rwhIN G~t auqpwdn vwly izilHAW mOky id~qy jWdy hn[ iv~c auqpwdn vDwaux ‘qy vI zor id~qw jw irhw hY[ sihkwrI Kyqr dI rwStrI p~Dr dI sMsQw iePko v~loN ikswn syvw kyNdr rwhIN ikswn pwTSwlw qoN isKlweI pRwpq kr ikswnW ƒ au~nq KyqI dI isKlweI id~qI jw cu~ky ikswn audX isMG jI ny d~isAw ik rhI hY[ AijhI hI ie~k pwTSwlw bwrwbMkI pwTSwlw iv~c aunHW ƒ pqw l~gw ik kyly dy iv~c hY jo dyS Br dy ikswnW leI pRyrnw sroq pOidAW dI rihMd-KUMhd ƒ bwieE-fIkMpozr bx geI hY[ ies syvw kyNdr iv~c ikswnW nwl sVw ky Kwd vjoN vriqAw jw skdw hY[ ƒ au~nq KyqI Aqy G~t Krcy iv~c vDIAw auqpwdn dI isKlweI dy irhw hY[ auQoN pRwpq ies leI auhnW ny sB qoN pihlW kyly jwxkwrI Aqy qrIikAW ƒ ikswn Awpxy KyqW dI rihMd-KUMhd ƒ bwieE-fIkMpozr nwl iv~c Azmw irhw hY[ 24 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«®
ରଶପୂବୄଛୂୄ sVw id~qw[ KyqI mwihrW ny d~isAw ik ieh lwgq vI Gtw ky ikswnW dI Awmdn iv~c mMinAw jWdw hY[ iehI kwrn hY ik ies Kyqr bhuq hI ivigAwnk FMg hY[ ienHW pOidAW dy ikswn izAwdwqr Pl ijvyN AmrUd, AMb, dI rihMd-KUMhd iv~c pOSitk q~qW dI mwqrw vwDw kr rhI hY[ kylw, stRwbyrI, ppIqw, Aqy qrbUj; sbzIAW v~D huMdI hY[ rihMd-KUMhd ƒ nSt krn qoN &slW leI ibhqr hY bwrwbMkI dI ijvyN AwlU, tmwtr, goBI, bYNgx Aqy iSmlw bwAd ikswn ny iePko dI swgirkw Aqy zmIn imrc; Aqy Pu~lW ijvyN ik gYNdw, gulwb, slPr bwieE- fIkMpozr Aqy pwxI iv~c bwrwbMkI au~qr pRdyS dw ie~k Aijhw glYfIEls, jrbyrw Awid dI kwSq krdy GulxSIl KwdW dI vrqoN pihlW srHoN Aqy iPr hn[ ienHW swrIAW &slW dI vDIAw vwFI myQI dI &sl ‘qy kIqI[ izlHw hY jo PlW dI kwSq leI sB qoN vDIAw leI ikswn pwTSwlw iv~c ikswnW ƒ hr qrHW dI qknIkI shwieqw id~qI jWdI hY, qW ies nwl PslW dw auqpwdn keI jo auh AwpxI KyqI ‘qy vDyry Awqm ivSvws guxw vD igAw[ audX isMG jI ny hor horW nwl nvyN qjrby kr skx[ ikswnW ƒ Awpxy sPl pRXog bwry d~isAw Aqy rihMd-KUMhd dI v~D qoN v~D vrqoN krn au~qr pRdyS srkwr dI pRBwvSwlI leI bwrwbMkI dy hor ikswnW ny vI bwieE- pihl fIkMpozr KrIidAw Aqy ies dI vrqoN AwpxIAW PslW ‘qy kIqI[ au~qr pRdyS srkwr ny iePko ikswn syvw kyNdr dy qihq ikswn pwTSwlw clwaux leI bwrwbMkI dy ie~k hor AgWhvDU ikswn ie~k mh~qvpUrn pihl kIqI hY[ ies dy mnoj kumwr ny d~isAw ik isKlweI lYx qoN leI srkwr 17 hzwr gRwm pMcwieqW iv~c bwAd auhnW ny mSInW nwl Jony dI lvweI ikswn pwTSwlw dw AwXojn krygI Aqy ie~k SurU kIqI[ ies leI mSIn dI loV Anuswr kroV ikswnW ƒ isKlweI dyvygI[ ies iv~c Jony dI nrsrI vI ivigAwnk FMg nwl Awmdn vDwaux dy nwl-nwl ikswnW ƒ &sl iqAwr kIqI geI hY[ dw auqpwdn vDwaux sbMDI jwxkwrI Aqy isKlweI id~qI jwvygI[ ijkrXog hY ik ik- ikswn pwTSwlw rwhIN SRI mnoj ny sB qoN swn pwTSwlw iv~c ikswnW ƒ moty Anwj dI pihlW mSIn rwhIN Jony dI luAweI bwry pUrI kwSq bwry vI jwxkwrI id~qI jw rhI hY, qW jwxkwrI hwsl kIqI[ ies qoN bwAd auhnW jo ikswnW ƒ moty Anwj dI KyqI krn leI ny ies dI vrqoN Awpxy Kyq iv~c kIqI[ v~D qoN v~D pRyirq kIqw jw sky[ mSIn nwl Jonw lwaux vwlw mnoj kumwr izlHy dw pihlw ikswn hY[ ¡¡¡ iesy qrHW, ie~k nwmvr vkIl hox qoN irtwierf APsr iePko ielwvw, nMdrwm vrmw iePko ikswn syvw kyNdr bwrwbMkI nwl juVy ie~k AgWhvDU ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 25 ikswn vI hn[ nMdrwm ny AwpxI zmIn ‘qy iek nvW pRXog vI kIqw[ ikswn pwTSwlw qoN isKlweI lYx qoN bwAd, nMdrwm ny rvwieqI KyqI dI bjwey qweIvwnI qrbUj dy bIj bIjy, iePko ikswn syvw kyNdr bwrwbMkI dI slwh Anuswr swgirkw dw iCVkwA, izMk, slPr, kYlSIAm nweItryt Aqy borwn dI vrqoN krn nwl qweIvwnI qrbUj dw bMpr auqpwdn hoieAw[ nMdrwm KyqI dy nqIjy qoN bhuq KuS hY[ iePko ikswn syvw kyNdr dI ikswn pwTSwlw swbq krdI hY ik jykr shI isKlweI Aqy jwxkwrI id~qI jwvy qW nvyN qjrby Apxwey jw skdy hn[ ikswnW v~loN shI idSw iv~c kIqI geI imhnq Aqy AwDuink qknIk &slW dI pYdwvwr dy nwl-nwl &slW dI
ୃଛଶ ୃଧସଶ ଯଳଏଥ pyNfU KyqrW iv~c hunr dy ivkws Aqy rozZwr leI iePko dI v~fI pihl pyNfU nOjvwnW dy rozZwr dw plytPwrm hY iePko Xuvw portl AMk AMjlIdIp mOikAW Aqy shI jwxkwrI dI Gwt kwrn, pyNfU KyqrW iv~c hunr dy ivkws Aqy rozZwr sMbMDI iePko dI ie~k v~fI izAwdwqr nOjvwn rozZwr leI ipMf qoN Sihr pihl v~l prvws krdy hn[ pr jykr aunHW ƒ Awpxy ielwky iv~c hI rozZwr muh~eIAw krvwieAw dyS Br dIAW 15,000 kMpnIAW portl nwl juVIAW hn, KyqIbwVI jwvy qW nOjvwnW dy ies prvws ƒ roikAw jw XUnIvristIAW nwl vI sMprk kIqw jw irhw hY skdw hY[ hY, jo nOjvwnW ƒ aunHW dI Xogqw Anuswr ielwvw, ieh portl aunHW ƒ ifjItl plytPwrm ies audyS nwl, hunr dy ivkws Aqy rozZwr nOkrIAW pRwpq krn iv~c mdd krdw hY[ ies ƒ qrjIh idMdy hoey, iePko ny ie~k AOnlweIn rozZwr portl ƒ s&l bxwaux leI KyqIbwVI nwl joVn leI ie~k kVI vjoN kMm krygw[ tYlyMt plytPwrm ‘XUQ Pwr vrk’ dy sihXog XUnIvristIAW nwl vI sMprk kIqw jw irhw nwl ‘iePko Xuvw’ plytPwrm lWc kIqw[ hY[ iePko Xuvw portl dI dyK-ryK iePko dI iePko Xuvw dw audyS hunr Aqy mOikAW ivckwr AijhI kVI bxnw hY jo nOjvwnW ƒ rozZwr kYrIAr dIAW byAMq sMBwvnwvW ƒ jwxn mwihr AweI.tI. tIm duAwrw kIqI jw rhI hY[ dy mwmly iv~c shI idSw iv~c mwrgdrSn leI, nOjvwn ies portl ‘qy AwpxI psMd krky Bwrq dI smu~cI qr~kI iv~c mh~qvpUrn Aqy Xogqw dy Anuswr AwnlweIn pRmwixq koeI vI ivAkqI ies portl ‘qy Awpxy Awp Xogdwn pw skdI hY[ muPq kors vI kr skdy hn, ijs ƒ v~K- v~K kMpnIAW duAwrw dyiKAw jWdw hY Aqy aus ƒ rijstr kr skdw hY[ Awm qOr ‘qy keI iePko Xuvw plytPwrm dy zrIey, nOjvwn Anuswr aunHW ƒ nOkrIAW dI cox krn dw Awpxy hunr dw svY-mulWkx kr skdy hn Aqy ivklp imldw hY[ XUQ portl ƒ mobweIl rwhIN vY~bsweItW ‘qy rijstRySn leI PIs huMdI hY pr auhnW iv~c suDwr vI kr skdy hn[ iePko vI bhuq AwswnI nwl clwieAw jw skdw hY[ Xuvw portl pyNfU KyqrW iv~c rihx vwly nOjvwnW nOjvwnW ƒ iePko Xuvw portl ‘qy iksy iksm ƒ nvIAW sMBwvnwvW nwl aujwgr krdw hY[ iePko dy mYnyijMg fwierYktr fw. audY ieh plytPwrm nOjvwnW ƒ v~K-v~K kMpnIAW SMkr AvsQI ny ikhw ik pRDwn mMqrI modI dy dI PIs nhIN dyxI pvygI[ duAwrw idqy jWdy nvyN krIAr dy mOikAW bwry ifjItl ieMfIAw Aqy sik~l ieMfIAw pRogrwm jwxkwrI idMdw hY[ ies smyN bhuq swrIAW qihq iePko pyNfU nOjvwnW leI rozZwr vDwaux SRI AvsQI ny ikhw, “mYƒ ieh sWJw krdy vYbsweItW hn, jo nOkrI l~Bx vwilAW Aqy iv~c mdd krygw[ pyNfU Bwrq dy kroVW nOjvwnW rozZwrdwqwvW ivckwr ivcoly dw kMm krdIAW ƒ hunr dy ivkws Aqy nvyN mOky pRdwn krn qoN hoey bhuq KuSI ho rhI hY ik AsIN ikswnW Aqy hn Aqy nOjvwnW qoN ie~k inSicq PIs vI vsUldIAW hn, SihrI KyqrW iv~c kyNdirq hox pyNfU nOjvwnW ƒ lwB phuMcwaux leI iePko XUvw kwrn auh pyNfU nOjvwnW leI vI lwBdwiek nhIN hn[ nwm dw ie~k portl lWc kIqw hY[ ieh pyNfU pr iePko dy nvyN auprwly nwl ipMfW dy KyqrW dy nOjvwnW ƒ hunr ivkws Aqy aunHW nOjvwnW ƒ vI SihrI KyqrW vWg rozZwr dy mOky iml rhy hn[ iePko Xuvw portl ƒ dyS ƒ rozZwr pRdwn krn leI ie~k plytPwrm Br dIAW 15000 kMpnIAW nwl joiVAw igAw pRdwn krygw[ ieh syvw pyNfU nOjvwnW leI mu&q hY[ ¡¡¡ shwiek mYnyjr (jn sMprk, iePko) 26 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«®
ଯଵୂ ଯପୄ pyNfU Bwrq ƒ sSkq krnw sMdIp rokVy iePko Pwrmr PrYNf kl~b ny ikswnW dI kuSlqw iv~c vwDw kIqw ie~k cMgw dosq ie~k lwiebRyrI vWg huMdw hY jo quhwƒ smyN-smyN ‘qy cMgy-mwVy bwry ikswn vtsAYp gru~p rwhIN mh~qvpUrn jwxkwrI lY rhy hn jwxU krvwauNdw rihMdw hY[ ieh ie~k mwrgdrSk vrgw huMdw hY[ iePko ikswn plytPwrm iqAwr krdw hY[ inBweI hY[ kl~b ny ikswnW nwl KwdW PrYNfz kl~b vI AijhI hI BUimkw inBw mhwrwStr iv~c sqwrw ikswn im~qr dI FukvIN vrqoN, izMmyvwr KyqI AiBAwsW irhw hY[ iePko dw audyS BwrqI ikswnW kl~b ikswnW dy ih~q iv~c ies idSw ƒ auqSwihq krn bwry g~lbwq vI kIqI ƒ svY-inrBr Aqy au~nq KyqI leI iv~c Swndwr kMm kr irhw hY[ mwnsUn hY[ qknIkI qOr ‘qy inpuMn bxwauxw hY[ ies dy mOsm dOrwn ikswn KyqI dy kMmW iv~c iePko sqwrw v~loN kl~b dy mYNbrW dI leI iePko dI ieh koiSS huMdI hY ik ru~Jy rihMdy hn[ ies leI iePko Kud rucI bxweI r~Kx leI keI mukwbly vI smyN-smyN ‘qy AijhIAW gqIivDIAW dw ikswnW q~k phuMc krdw hY[ iePko dy krvwey jWdy hn[ bwieE PrtIlweIzr, AwXojn kIqw jwvy qW jo ikswn iePko sqwrw Pwrmrz PrYNfz kl~b ny ikswnW swgirkw, nYno fI.ey.pI., nYno XUrIAw pirvwr dw ih~sw bxy rihx[ ƒ qknwlojI Aqy auqpwdW bwry jwxkwrI Awid sbMDI svwl pu~Cy gey[ shI jvwb BwvyN iePko v~loN ies kl~b rwhIN ikswnW dyx Aqy is~iKAq krn leI eykMbw dyx vwly mYNbr ƒ ienwm vI id~qw jWdw leI v~K-v~K gqIivDIAW krvweIAW twk-korygwEN, Aqy pwlI twk-krV ivKy hY[ jWdIAW hn pr kl~b dw mu~K audyS do-rozw ikswn bYTk dw AwXojn kIqw[ ies dOrwn iePko sqwrw v~loN KyqIbwVI ikswnW ƒ KyqI dIAW AwDuink qknIkW ies dOrwn iePko sqwrw ny ikswnW dw nwl sbMDq mh~qvpUrn jwxkwrI Aqy Aqy v~K-v~K qjribAW qoN jwxU krvw ie~k vtsAYp gru~p vI bxwieAw hY[ pVHn leI sm~grI vI vMfI geI[ mYNbr ky aunHW dI kwrjkuSlqw dw ivkws krnw ies nwl ikswn Kud iePko dy iksy vI ikswnW v~loN iePko dy ienHW auprwilAW hY[ ies dy nwl hI iePko ies kl~b auqpwd bwry svwl pu~C skdy hn[ ies dI SlwGw kIqI geI hY[ iePko sqwrw rwhIN pyNfU KyqrW dy lokW Aqy ikswnW ƒ gru~p iv~c mwihr vI Swml kIqy gey smW Awaux ‘qy iePko pirvwr dy mYNbrW iePko dy nvyN auqpwdW dI jwxkwrI vI hn[ ijs kwrn ikswnW ƒ nvyN auqpwd dI mdd krn leI hr siQqI iv~c idMdw hY[ ikswnW ƒ d~isAw igAw hY jW iksy hor ivSy bwry AwswnI nwl iqAwr hY[ ku~l imlw ky ieh ikhw jw ik ikvyN iePko dy nvyN auqpwd aupj ƒ jwxkwrI iml jWdI hY[ vtsAYp gru~p skdw hY ik iePko v~K-v~K gqIivDIAW vDwaux dy nwl-nwl lwgq ƒ Gtwaux ‘qy crcw dy izAwdwqr ivSy iePko dy rwhIN pyNfU ivkws ƒ A~gy vDwaux leI iv~c mdd krdy hn[ iePko ikswn nvyN auqpwd hn Aqy nwl hI iePko smripq hY[ im~qr kl~b ikswnW ƒ crcw dw idMdw dIAW nvIAW pihlkdmIAW ijvyN AYgro hY, mwihrW v~loN nvyN aupkrn, qknIk kYmIkl Aqy iePko AYmsI Awid[ shwiek eyrIAw mYnyjr, jW Kwd dI vrqoN sbMDI ikswnW dy svwlW jwxkwrI dy nwl-nwl, ‘sMkt hrx sqwrw, iePko dy jvwb id~qy jWdy hn[ ieh ivl~Kx bImw Xojnw’ bImw pwilsI ny ikswnW dI kl~b ikswnW leI iePko nwl lMby sUJvwn PYsly lYx ivc ie~k pRmu~K BUimkw ¡¡¡ smyN leI juVn Aqy ikswnW Aqy iePko ivckwr mzbUq bMDn bxwaux leI ie~k ଢଶ ୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 27
ରଶପୂବୄଛୂୄ dy pRojYkt nwl isaulw dIAW AOrqW dy jIvn iv~c KuShwlI AweI mDU isMG AOrqW hunr isKlweI pRwpq krdIAW hn Aqy prs Aqy kMD ltkx bxwauNdIAW hn auVIsw rwj dy purI izlHy dI ipplI qihsIl dy ie~k Coty ijhy isaulw dIAW AOrqW hux hunr isKlweI nwl kwibl bxngIAW ipMf isaulw iv~c sRImqI sudwmnI AOrqW duAwrw bxwey gey dsqkwrI auqpwd BuvnySvr dy ipplI bwzwr jYnw ie~k AijhI ikswn AOrq hY, ijs ny dsqkwrI rwhIN grIbI iv~c smyq pRmu~K bwzwrW iv~c vycy jWdy hn[ rih rhIAW pyNfU AOrqW dI izMdgI ƒ suDwrn Aqy sihkwr sy simR~DI v~l iePko pyNfU AwjIivkw ivkws pRojYkt ipMf hY, ijs iv~c ku~l 396 pirvwr vDx dI muihMm iv~FI hY[ iePko pyNfU qihq hunr isKlweI lY ky ienHW hn[ KyqIbwVI Aqy idhwVI auQoN dI AwjIivkw ivkws pRojYkt qihq hunr AOrqW ny ipMf dw mwhOl KuSnumw bxw rozI-rotI dw mu~K swDn sn[ sud- isKlweI lY ky ienHW AOrqW ny ipMf dw id~qw hY[ wmnI jYnw nW dI AOrq ny AxQ~k mwhOl KuSnumw bxw id~qw hY[ ieMfIAn XqnW nwl do svY-shwieqw smUh jn Pwrm PorYstRI ifvYlpmYNt koAwpRyitv isaulw EfISw dy purI izlHy jwgrx Aqy mW jogySvrI dI sQwpnw ilimitf (AweIAY~PAY~PfIsI) ny ivc ipplI blwk dw ie~k Cotw ijhw kIqI[ SRImqI sudwmnI pihlW 28 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«®
ରଶପୂବୄଛୂୄ pirvwrk KyqI krdy sn pr 2006 Awpxw mwl vycxw SurU kr id~qw[ rhIAW hn[ aunHW ƒ ipplI bwzwr, iv~c Awey iBAwnk hVH kwrn aunHW dy ies qrHW, aunHW ny pihlI vwr kmweI purI bwzwr, crcW Aqy hor QwvW qoN Kyq pUrI qrHW qbwh ho gey sn[ hwl- krnI SurU kIqI Aqy bhuq izAwdw lgwqwr Awrfr iml rhy sn[ Wik, ausny ihMmq nhIN hwrI Aqy ie~k Awqm-ivSvws hwsl kIqw[ Cotw mihlw smUh bxwieAw[ SurUAwq 2021-2022 iv~c, iv~c, smUh mYNbrW ny pRqI mYNbr 20 hOlI-hOlI ipMf iv~c pMj rupey dI mhInwvwr b~cq jmHw krvw svY-shwieqw gru~p bx gey[ iePko AweIAY~PAY~PfIsI dy XqnW Aqy ky ie~k bYNk Kwqw KoilHAw[ hOlI-hOlI, jn jwgrx mihlw mltIprpz ko- aunHW dI bcq vD ky 9 l~K rupey ho AwpRyitv soswietI dI sQwpnw krn dsqkwrI fwierYktoryt, EfISw geI Aqy mYNbrW ny ies Kwqy qoN 24% leI iehnW svY-shwieqw smUhW iv~c swlwnw ivAwj dr ‘qy krzw lYxw SurU Swml hoieAw[ ies sihkwrI sMsQw srkwr dI mdd nwl, rwStrI kr id~qw[ ny jldI hI nyVly bwzwr iv~c Bro- sw kwiem kIqw[ do bYNkW, styt bYNk qoSwlI hYNfIkrwPt mylw, BuvnySvr ie&ko pyNfU AwjIivkw ivkws Aw& ieMfIAw Aqy bYNk Aw& bVOdw ny pRojYkt ny iPr mdd dw h~Q vDwieAw mdd krdy hoey ku~l 55 l~K rupey iv~c Awpxy auqpwdW dI ivkrI Aqy Aqy 26 smUh mYNbrW ƒ dsqkwrI klw dw krzw id~qw, jo pihlW hI smyN ‘qy ifzwien ivkws dI do mhIinAW dI isr vwps kr id~qw igAw hY[ kmytI pRdrSnI leI ie~k stwl lgwieAw isKlweI id~qI[ prs bxwauxw, kMD pRDwn SRImqI sudwmnI jYnw ny bVy mwx ltkx, v~K-v~K qrHW dy koier iKfOxy nwl d~isAw ik aunHW dy ipMf dIAW igAw sI[ gru~p ny isr& 10 idnW Aqy hor dsqkwrI isKweI[ isKlweI AnpVH AOrqW hux rwStrI p~Dr dy qoN bwAd ienHW mYNbrW ny AwpxI b~cq AY~nsIXUAweI hwt Aqy blwk, izl- iv~c do l~K rupey dI kmweI kIqI[ k~F ky k~cw mwl KrIidAw[ smUihk Hw Aqy rwj p~DrI myilAW Aqy hwt qOr ‘qy, aunHW ny ip~plI bwzwr iv~c bzwrW iv~c dsqkwrI auqpwd vyc AweIAYPAYPfIsI ny auqkwilkw hYNflUm Aqy hYNfIkrwPt auVIsw nwl vI sMprk kIqw hY Aqy ienHW hYNfIkrwPt auqpwdW dI inXmq mwrkIitMg dw pRbMD kIqw hY[ ifptI mYnyjr, mwrkIitMg, iePko ¡¡¡ ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 29
ଝଥଛୂଶଳ sihkwrqw nwl pyNfU nOjvwn dy rozgwr dw rwh p~Drw Dhananjay Kumar Singh Xvu w-SkqI Aqy nvInqw ivc inpMun Bwrq KSu hwlI dw rwh l~iBAw igAw h[Y KyqIbwVI sihkwrI ssM QwvW njO vwnW ƒ A~j ivSv p~Dr ‘qy ivkws dI ivl~Kx 1960 dy dhwky dOrwn, Bwrq iv~c aunWH dy GrW ƒ vwps jwx dw mOkw dy khwxI ilK irhw h[Y AwzwdI dy 75vyN rhIAW hn, Aqy ipMf p~Dr ‘qy bxy pYks swl iv~c pvR Sy kr ky Bwrq ies swl ƒ sihkwrqw AdM lo n pjM swlw Xjo nwvW mweIkRoPweInNYs lno pRdwn krky anu WH ƒ AMimRqkwl vjoN mnw irhw hY[ BwrqI nOjvwn iv~c AwpxI mh~qqw gAu waux l~gw[ ieh sihkwrI a~u dm sQwpq krn iv~c mdd ivigAwnIAW ny AmrIkw Aqy iegM lNYf iv~c AMdlo n ijs ny dyS ƒ du~D Aqy Anwj kr rhy hn[ A~j dy is~iKAq BwrqI kMipaUtr, mYfIkl Aqy nYno qknwljo I vrgy iv~c AwqminrBr bxwaux vwlI ic~tI nOjvwn, nw isr& rzo \\gwr dI Bwl AwDiu nk ivigAwn dy Kyqr iv~c Xogdwn Aqy hrI kWR qI ƒ jnm id~qw jo sbU w kr rhy hn, sgoN sihkwrI sMsQwvW dI pwieAw h[Y AmrIkI rwStrpqI ibl srkwrW dI byloVI dKlAMdwzI kwrn ruk sQwpnw krky bwkIAW leI vI rzo gwr dy kiltM n ny Awpxy BwrqI dOry drO wn bNYglru U igAw sI[ swry rwjW iv~c ij~Qy srkwrW mkO y pdY w kr rhy hn[ iv~c Awpxy BwSx iv~c ikhw sI ik BwrqI dI dKlAMdwzI vDI a~u Qy sihkwrI Adwry kiM paUtr ivigAwnIAW qoN ibnW AmrIkI BwrI nku swn iv~c cly gey[ nSY nl kAo wpyRitv ifvYlpmYNt kMipaUtr ivigAwn ADrU w h[Y kwrpro ySn (AnY sIfIsI) dIAW “Xuvw mOjdU w srkwr, SIR modI dy “sihkwr sihkwr” Aqy “ndM nI sihkwr” skImW A~j qoN 22 swl pihlW Bwrq sy simR~DI” dy ivzn rwhIN sihkwrqw nwl dy qihq, nOjvwnW Aqy AOrqW ƒ ruzgwr dy qknwljO I Aqy AwDuink aupkrnW leI juVy lko W dy jIvn iv~c ie~k skwrwqmk mkO y, iv~qI shwieqw Aqy isKlweI pRdwn ivdSy W ‘qy inrBr krdw sI[ pRDwn mMqrI qbdIlI ilAwaux leI vcnb~D h,Y krn dw kmM lkSmx rwE ienwmdwr SIR nirMdr mdo I dy svY-inrBr Bwrq dy ny iesƒ muV surjIq kIqw, njO vwnW ƒ nSY nl AkfY mI Pwr kAo wpryitv irsrc ivzn ƒ swkwr krdy hoey, A~j dw njO vwn rzo gwr dy mkO y pdR wn kIqy Aqy ipMfW ƒ ANYf ifvlY pmYNt (ilnk) dAu wrw kIqw Bwrq iv~c hI BwrqI kwFW dI vrqNo kr KSu hwl bxwieAw[ sihkwrqw mMqrwly jWdw hY Aqy ies dy 18 Kqy rI d&qr dyS irhw h[Y SIR mdo I dI ‘mky ien iefM IAw’ dI nINh r~KI geI, ijs ƒ ieiqhwsk Br iv~c PlY y heo y hn[ miu hmM dy qihq, AweItI skY tr iv~c PsY lw mMinAw igAw[ SIR Swh ny dSy 10,000 stwrtA~p Aqy ishq sMBwl Aqy dy pihly sihkwrqw mMqrI dy rpU iv~c a~u qrwKMf, a~u qr pRdSy , ibhwr, jIvn ivigAwn iv~c 8,000 stwrtA~p sihkwrqw AdM lo n iv~c jIvn dw swh JwrKfM Aqy p~CmI bMgwl iv~c, lWc kIqy sn[ BirAw[ pRwiemrI AgY rIklcrl krYift “sihkwr BwrqI gMgw” Aqy “sihkwr soswietIAW (pkY s) ƒ bh-u mqM vI bxwaux gwR m Xojnw” vrgIAW muihmM W dw audyS dSy dy njO vwnW ƒ kwibl bxwaxu Aqy leI kMipaUtrIkrn, vDry y pwrdrSqw lko W iv~c, Kws krky njO vwnW Aqy ‘sik~l iefM IAw imSn’ nwl dyS ƒ ivSv leI swPtvAy r dI vrqNo Aqy sihkwrqw ArO qW iv~c, sihkwrqw bwry jwgrkU qw dI sik~l kpY Itl bxwaux dy audSy nwl, leI ley gey Aijhy hor swDwrn PsY ilAW pdY w krnw Aqy nvIAW sMsQwvW sQwipq Bwrq iv~c nOjvwn kwljW, pOlItkY ink ny lihr ƒ ie~k nvW AwXwm pdR wn kIqw[ krn iv~c shwieqw pRdwn krnw h[Y kwljW, Aqy audXio gk isKlweI ssM QwvW ies qrHW kyNdr Aqy rwj srkwr dIAW (AweI.tI.AweI.) ivc hunr Aqy a~u c nSY nl kAo wpyiR tv XnU IAn Aw& v~K-v~K skImW dw lwB nOjvwnW q~k hunr isKlweI dy nwl-nwl ifgrI Aqy ieMfIAw (AY~nsIXUAweI) duAwrw clwey phucM irhw hY[ ies qrHW, smwvSy I ivkws ifplmo w srtIiPkyt pwR pq kr rhy jwx vwly isKlweI pgoR rwmW iv~c nOjvwnW dw rwh p~Drw hvo ygw, Aqy “sihkwr sy hn[ ies dy is~Dy is~ty vjoN is~iKAw dI BwgIdwrI v~D rhI h[Y “sihkwr sy sim~R DI” sMklp ƒ swkwr kIqw jwvygw[ vI rzu gwrmKu I hdMu I jw rhI h[Y SRI modI sim~R DI” ƒ swkwr krn leI iqAwr Aqy kNydrI gRih Aqy sihkwrqw mMqrI ssM QwvW, v~K-v~K jwgrUkqw pgoR rwmW fwierYktr, AnY sIfIsI SRI Aimq Swh dI AgvweI hTy giTq rwhIN njO vwnW q~k phMcu kr rhIAW sihkwrqw mqM rwlw, sihkwrqw rwhIN hn[ XUnIvristIAW Aqy Kqy IbwVI ¡¡¡ njO vwnW ƒ rzo gwr dy mOky pRdwn kr irhw XUnIvristIAW dy sihXog nwl jW smJqO w h[Y nOjvwnW dy sihXgo sdkw hI ipMfW dI p~qr (AmY EX)U ‘qy dsqKq krn qoN bwAd isKlweI kNYp lgwey jw rhy hn[ 30 ୃଛୂଵକବଢଶ ୂଔ«®
lokW ƒ kyNdr srkwr dIAW v~K-v~K ivkws XojnwvW AYnAYPAYl ivjypur XUint ivKy imSn lweIPstweIl Pwr Aqy sihkwrqw mMqrwly duAwrw ley gey PYsilAW sMbMDI AvyArnYs lweIP qihq ngr invwsIAW leI sweIkloQOn dw kdmW dI jwxkwrI hoey kyNdrI sihkwrqw rwj mMqrI SRI AwXojn kIqw igAw[ XUint hY~f, SRI bMgV smyq krmcwrIAW bIAYl vrmw[ Aqy aunHW dy pirvwrW Aqy sIAweIAYsAYP dy krmcwrIAW ny sweIkloQn iv~c Bwg ilAw[ iePko m~D pRdyS v~loN icclI, izlHw nrisMGpur ivKy nYno iePko mhwrwStr ny jlgwEN ivKy iePko nYno XUrIAw KwdW dI vrqoN sbMDI ikswn sYmInwr dw AwXojn kIqw Aqy iePko nYno fIeypI isKlweI pRogrwm dw AwXojn igAw[ sYmInwr iv~c mwihrW v~loN ikswnW ƒ nYno fIeypI kIqw[ pRogrwm iv~c, 75 ikswnW ny rvwieqI XUrIAw Aqy nYno XUrIAw (qrl) dI vrqoN bwry jwxU krvwieAw dI vrqoN ƒ 50% q~k Gtwaux Aqy iesƒ nYno XUrIAw igAw[ nwl bdlx dI shuM vI cu~kI[ iePko kWflw XUint dI mihk jfyjw ƒ 11vyN ieMtr XUint SRI nvl ikSor isMG, vwsI cMpwrwm (ibhwr) ƒ ibhwr iv~c klcrl PYstIvl iv~c Swndwr pRdrSn leI srvoqm klwkwr sihkwrqw lihr ƒ mzbUq krn leI kIqy gey imswlI kMm dw AYvwrf id~qw igAw[ ieh pRogrwm iePko PUlpur XUint leI iePko sihkwirqw bMDU purskwr nwl snmwinq kIqw (pRXwgrwj) ivKy krvwieAw igAw[ igAw[ ଢଶୂଔ«®ୃଛୂଵକବ 31
sihkwrqw sv-Y inrBrqw dw ie~k mhwn mwfl h[Y sihkwrqw dI sB qNo v~fI qwkq ivSvws Aqy sihXgo h[Y ieh AwzwdI dy snu ihrI X~u g iv~c Bwrq dI sPlqw dI gwrtM I h[Y swfy ieQy ijs ƒ Cto w smiJAw jWdw h,Y asu ƒ AimqR kwl iv~c ie~k v~fI qwkq bxwaxu leI kmM kr rhy hW[ A~j Cto y ikswnW ƒ hr p~KNo qwkqvr bxwieAw jw irhw h[Y SRI nirMdr modI pRDwn mMqrI iePko nY no XUrIAw (qrl) Aqy iePko nY no fIeypI (qrl) iePko nY no XUrIAw dw vwAdw lwgq G~ t, munw&w izAwdw ieM fIAn Pwrmrz PrtIlweIzr koAwpryitv ilimtyf iePko sdn, sI-1, ifsitRkt sYNtr, swkyq pYlys, nvIN id~lI-110017 32 ୃଛୂଵକବଢଶୂଔ«® Postal Registration No.: DL(S)-17/3581/2023-25 Published on 26-07-2023 Applied for RNI Registration/Exempted for Six Months vide ADG Posts Letter No.22-1/2023-PO, dt.21-04-2023
Search
Read the Text Version
- 1 - 32
Pages: