Sahkar Uday Issue 2 Gujarati

વર્ષ્:01 -અંક:-02- મે 2023 સર્્વ સહકાર, સર્્વ સાકાર સહકાર ઉદય પેક્્સનું કોમ્્પ્યટયુ રીઝાશન: ભારતમાં સહકારી સસં ્્થથાઓને આપશે નવી ઉર્જા

અનકુ ્રમણિકા પેક્્સનંુ કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝેશન સર્્વ સહકાર, સર્્વ સાકાર ભારતની સહકારી સસં ્્થથાઓને સહકાર આપશે નવી ઉર્જા ઉદય “સહકાર સે સમદૃ્ધિ” દ્વારા ગ્રામીણ ભારતની છબી મે 2023, અંક-2, વર્્ષ-1 સપં ાદકીય મડં ળ બદલવાના પ્રધાનમતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર મોદીના સકં લ્્પને (મખુ ્ય સપં ાદક) પરૂ ંુ કરવા માટે કેન્દ્રીય સહકાર અને ગહૃ બાબતોના સતં ોષ કુમાર શકુ લ્ ા મતં ્રી શ્રી અમિત શાહે સહકારી આંદોલનને માધ્્યમ સંપાદક બનાવ્્યયું છે. પાના નં 05 રોહિત કમુ ાર પાના નં 09 પાના નં 10 સહાયક સપં ાદક ઉત્તરાખડં બન્્યયું એમપેક્્સનું ‘દીદી કેફે’ સાથે મદુ ્રા કોમ્્પ્યટુય રાઈઝશે ન પરૂ ્ણ્ કરનાર યોજનાની અદભતૂ સફળતા અકં અંજલિદીપ પ્રથમ રાજ્્ય જ્્યયાાં સધુ ી રાષ્ટટ્રની મહિલાઓ સશક્્ત અને આત્્મનિર્્ભર સભય્ ો રાજ્્યમાં તમામ 670 મલ્્ટટીપરપઝ પેક્્સ (એમપેક્્સ) ન હોય ત્્યયાાં સધુ ી કોઈપણ રાષ્ટટ્ર વિકાસ કરી શકતંુ ના કોમ્્પ્યટુય રાઈઝેશનની પ્રક્રિયા પરૂ ્ણ્ કરનાર નથી. પ્રધાન મતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર મોદી દ્વારા રાષ્ટ્રીય માધવી એમ.વિપ્રદાસ ઉત્તરાખડં દેશનંુ પ્રથમ રાજ્્ય બન્્યંુય છે. આ કેન્દ્રીય પચં ાયતી રાજ દિવસની ઉજવણીમાં ‘દીદી કેફે’ નો વિવકે સક્્સનસે ા સહકાર મતં ્રાલય દ્વારા રજૂ અને 2021 માં પ્રધાન ઉલ્્લલેખ થયા પછી, ઘણા રાજ્્યયોએ આ લક્ષષ્યને પરૂ ્્ણ મતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર મોદી શરુ કરવામાં આવેલ પ્રાથમિક કરવા માટે કામે લાગી ગયા. હિતને ્દદ્ર પ્રતાપ સિહં કષૃ િ ધિરાણ મડં ળીઓ (પેક્્સ) ના રાષ્ટ્રીય પેક્્સના રશીદ આલમ કોમ્્પ્યટુય રાઇઝેશનના અભિયાનનો એક ભાગ છે. પાના નં 15 સહકાર ઉદય સબં ધં િત કોઈપણ સચૂ ન અથવા પાના નં 13 ડરે ી માટે ભારત બનશે ગ્્લલોબલ પ્રતિભાવ માટે કૃપા કરીને અહીીં સપં ર્્ક કરો: ડેસ્્ટટિનેશન [email protected] પાના નં 18 જોઈન્્ટ જનરલ મેનજે ર (સહકારી વિકાસ) ઇફકો સદન, સી-1, ડિસ્ટ્રિક્્ટ નેનો યરુ િયાથી થયો પાકની સને ્્ટર, સાકેત પ્્લલેસ, ઉપજમાં 14.5%નો વધારો નવી દિલ્્હહી 110017 નેનો ફર્્ટટિલાઇઝરથી ટંકૂ સમયમાં પાના નં 24 તમે અમારો સપં ર્્ક અહીીં પણ કરી શકો છો: ભારત બનશે આત્્મનિર્્ભર ભારતનંુ કષૃ િ પ્રોત્્સસાહન Iffco.coop પાના નં 27 ઇફકો બાયો-ડિકોમ્્પપોઝરથી શેરડીનંુ ઉત્્પપાદન IFFCO_PR સહારા રોકાણકારોના નાણાં પરત કરતા ખેડતૂ ોની વધી અવાક કરવાને અંતિમ સ્્વરૂપ આપી રહી Iffco_coop છે સરકાર પ્રકાશક: ઇનડ્ િયન ફાર્મરસ્ ફર્ટિલાઇઝર કોઓપરેટિવ લિ. પાના નં 30 પર્ િન્ટર: રોયલ પ્રસે છોડના અવશેષો સળગાવવાની ઓખલા, નવી દિલહ્ ી. બદલે ભારતનો પ્રભાવશાળી અને 2 Sahkar Uday May, 2023 પર્્યયાવરણને અનકુ ળૂ વિકલ્્પ

સદં ેશ સપં ાદક તરફથી સહકાર ઉદયની પહલે ી આવતૃ ્તિને અમારા વાચકો તરફથી પ્રાપ્્ત થયલે અપાર સમર્્થન અને પ્રોત્્સસાહન મળ્્યયું છે અને તથે ી, અમે વધુ પ્રભાવશાળી વાર્્તતાઓ, મહત્્વપરૂ ણ વિકાસ અને અન્્ય સબં ધં િત ઘટનાઓ તમારા સધુ ી પહોોંચાડવા માટે પ્રોત્્સસાહિત અને પ્રેરિત થયા છીએ અને હવે અમે સહકાર ઉદયની બીજી આવતૃ ્તિ રજૂ કરી રહ્યા છીએ. ‘એક માટે બધા અને બધા માટે એક’ ના સર્વોપરી સિદ્્ધાાંત સાથે સહકારી આંદોલને સમગ્ર ભારતમાં અપાર સફળતા મળે વી છે અને ડેરી, ખાતર અને અન્્ય કૃષિ ક્ેષત્રો જેવા વિવિધ ક્ેષત્રોમાં દેશભરમાં અનેક ઉપલબ્્ધધીઓ પ્રાપ્્ત કરી છે. આપણા દેશમાં ‘શ્તવે ક્્રાાંતિ’ને ઉત્પ્રેરિત કરવામાં સહકારી મડં ળીઓએ મખુ ્્ય ભમૂ િકા ભજવી છે અને તેમાથં ી ઘણી મડં ળીઓ હવે એક બ્રાન્્ડ બની ગઈ છે. ભારતમાં કુલ ખાડં ઉત્્પપાદનના 40 ટકા જેટલું ઉત્્પપાદન સહકારી ક્તષે ્રો દ્વારા કરવામાં આવે છે અને એટલું જ નહિ, પરંતુ ગ્રામીણ વિસ્્તતારોમાં બેકંે િંગ અને ફાઇનાન્્સના ક્ષેત્રો વિસ્્તતારવામાં પણ તમે નો મહત્્વપરૂ ્ણ્ ફાળો છે. હાલમા,ં માનનીય કેન્દ્રીય ગહૃ અને સહકાર મતં ્રી શ્રી અમિત શાહે ઇફકો દ્વારા ઉત્્પપાદિત વિશ્વના પ્રથમ નને ો ડીએપી (તરલ) નું ઉદ્ઘાટન કર્્યુ.ું તેમના ભાષણ દરમિયાન, શ્રી શાહે ઇફકોના સફળ પ્રયાસોની અને રાષ્ટ્રીય સહકારી સસં ્્થથાઓને સશં ોધન અને અન્્ય નવા ક્ષતે ્રોમાં આગળ વધવા માટે પ્રેરિત કરવા બદલ પ્રશસં ા કરી હતી. ભારતના સહકારી ક્ષેત્ર દ્વારા નને ો ખાતરનું ઉત્્પપાદન, એ વાતનું પ્રમાણ આપે છે કે ભારતનું સહકારી આંદોલન નવી ઉપલબ્્ધધીઓ હાસં લ કરી રહ્્યું છે. સહકારના સાત મહત્્વના સિદ્્ધાાંતો પકૈ ી એક છે ‘શિક્ષણ, તાલીમ અને માહિતી’ની ભાવના લાગુ કરવી. સહકારી ક્ષેત્રના દરેક સભ્્ય સધુ ી સાચી, અર્્થપરૂ ્્ણ અને યોગ્્ય માહિતી સૌથી અસરકારક રીતે પહોોંચી શકે તેવો ‘સહકાર ઉદય’નો ઉદ્દેશ્્ય છે. આ અંકમા,ં અમે પકે ્્સના કોમ્્પ્યટુય રાઈઝશે ન, વિશ્વના પ્રથમ નેનો ખાતર, આબોહવામાં પરિવર્્તનની અસરોને ઘટાડવામાં સહકારી ક્ષેત્રની ભમૂ િકા અને અન્્ય મહત્્વપરૂ ્્ણ વિષયો વિશે વિગતવાર માહિતી તમારી સમક્ષ રજૂ કરી રહ્યા છીએ. હમં ેશની જેમ, અમને તમારા પ્રતિસાદ અને અભિપ્રાયની પ્રતીક્ષા કરીશ.ું સાદર આભાર. May, 2023 Sahkar Uday 3

સહકારી ક્ષેત્રનો ઉદય બીએલ વ ભર ર ટઆ હસ ા્ેક ર્ મી ્સં તમ્સા ્છ થ ન થ,સરેા.ાઓકજઉાબંેનઆ્યતસ્દ્્ધનં મપ્હરિપીંતેાવયતદકઓ્રસખીાન,રરહભછતીકાસાહાારકનરતત્ાીકથાષસેતોર્રબેરમઆજકદજાાોેંરરડપપટનાપમવયણોાીાેલંએમલનસીાાહવમંભનઆકીવામકનરવ્ી્ીળરારીસાંકતશેનિછહ્્દદષથ.ેે્કેતર્રઅનાઈરમેનીોેદી દકસ્ેશષતેાથ્નરોમ-ે ીસાઇં ાવથફ્્યકેયાસોવહજસેકવાાયરીિનસકીતહભકા,ાારશવીોનધસાસં ્અજ્થીથાનવઓિે તમએારર્કેતાટખિમગં ીાનમછીે. અકેન્મદ્રિીયતગશહૃ ાઅહ ને સહકાર મતં ્રી સહકારથી સમદૃ્ધિ તરફ આગળ એ જણાવતા આનદં થઇ રહ્યો છે કે નાણાકીય વર્્ષ 22-23 વધવાની સાથ’ે #IFFCO માં ઇફકોએ શાનદાર એ નોોંધપાત્ર વદ્ૃ ધિ કરી છે. પ્રદર્્શન કર્્યુંુ છે. રાષ્ટ્રીય સહકારી મડં ળી @ ઉત્્પપાદન અને વેચાણમાં ઉત્્કકૃષ્્ટ સહકાર સાથે ઇફકો IFFCO નો નાણાકીય વર્્ષ સમદૃ્ધિનું સ્્વપ્્ન સાકાર કરી રહ્્યું છે. ઇફકોના બોર્્ડ ઓફ 2022-23માં નફો, 62 ડિરેક્્ટર્્સ, એમડી @drusa- wasthi અત્્યયાર સધુ ીના સૌથી ટકાથી વધીને રૂ. 3,053 ઉત્્કકૃષ્્ટ પ્રદર્્શન સાથે સૌથી વધુ નફો કમાવવા બદલ @drusawasthi સમગ્ર કરોડ થયો છે. ટીમને અભિનદં ન. બીએલ વર્્મમા કેન્દ્રીય સહકારી રાજ્્ય મતં ્રી, ભારત સરકાર ઇફકો નેનો યરુ િયા અને દિલીપ સઘં ાણી ઇફકો નેનો ડીએપી તરલની અધ્્યક્ષ, ઇફકો લોકપ્રિયતા દિવસેને દિવસે વધી રહી છે. કષૃ િ ઉત્્પપાદનમાં વધારો, ઉત્્પપાદનની ગણુ વત્તા અને અર્્થતતં ્રની પ્રગતિમાં સહકારી સસં ્્થથાઓના યોગદાનનંુ મલૂ્્યયાાંકન કરવા માટે આંકડાઓ જરૂરી પ્રદૂષણ નિયતં ્રણને ધ્્યયાનમાં રાખીને છે. રાષ્ટ્રીય સહકારી ડેટાબેઝ દેશભરની 8.5 લાખ ખેડતૂ ો સ્્વવેચ્્છછાએ મોટી માત્રામાં આ સહકારી મડં ળીઓ પર અધિકતૃ માહિતી અને અપડટે ્્સ માટે સિગં લ પોઇન્્ટ એક્્સસેસ પ્રદાન કરશે. ખાતરની ખરીદી કરી રહ્યા છે. હવે સહકાર મતં ્રાલય ભારત આત્્મનિર્્ભર બની રહ્ંુય્ છે અને આત્્મનિર્્ભર ખેતીની વિચારણા વાસ્્તવિક થઇ રહી છે. ડૉ. ય.ુ એસ. અવસ્્થથી, એમડી અને સીઈઓ, ઇફકો 4 Sahkar Uday May, 2023

કવર સ્્ટટોરી પેક્્સનંુ કોમ્્પ્યટયુ રીઝાશન: ભારતમાં સહકારી સસં ્્થથાઓને આપશે નવી ઉર્ાજ સહકાર ઉદય ટીમ n પેક્્સ બનશે ઓનલાઈન, પારદર્્શરિશ ્્તતા સાથે વધશે વેપાર પ્રધાનમતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર મોદીના ‘સહકાર સે સમદૃ્ધિ’ દ્વારા ગ્રામીણ ભારતને બદલવાના સકં લ્્પને પરૂ ંુ કરવા માટે, કેન્દ્રીય સહકાર અને n કોને મળશે પ્રત્્યક્ષ લાભ ગહૃ બાબતોના મતં ્રી શ્રી અમિત શાહે સહકારી આંદોલનની મદદ લીધી છે. આ મહત્્વવાકાકં ્ષી અભિયાન હઠે ળ, સરકારે સહકારી ક્ષેત્રનો પાયો n દેશના વિવિધ રાજ્્યયોના 58,000 પેક્્સ થશે ગણાતા પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ સસં ્્થથાઓ (પેક્્સ)ને મજબતૂ કરવા કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝડ તરફ પગલાં લીધા છે. દરેકને સહકારી સસં ્્થથાઓ સાથે જોડવામાં અને સામાન્્ય લોકોને અનેક લાભો પ્રદાન કરવામાં પેક્્સ, નિર્્ણણાયક ભમૂ િકા કોમ્્પ્યટુય રાઈઝશે ન માટે દરખાસ્્ત મોકલી છે. ભજવે છે. નાબાર્્ડના સર્કેવ ્ષણ રિપોર્્ટ મજુ બ, હાલમાં કુલ એક લાખમાથં ી તથે ી, પકે ્્સને શ્ષેર ્્ઠ માળખાકીય સવુ િધાઓ પ્રદાન કરીન,ે કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝશે ન દ્વારા તને ા આધનુ િકીકરણની શરૂઆત કરી છે. આ 63,000 પકે ્્સ સક્રિય છે. આ સદં ર્્ભમા,ં કેન્દ્રીય સહકારી મતં ્રાલય,ે કેન્દ્રીય પહલે હઠે ળ, વિવિધ રાજ્્યયોએ સહકાર મતં ્રાલયને 58,000 પકે ્્સ ના કેબિનટે સમક્ષ પકે ્્સના કોમ્્પ્યટુય રાઈઝશે ન માટે વિગતવાર દરખાસ્્ત રજૂ કરી હતી જેને મજં ૂરી મળી ગઈ હતી. 29 જૂન 2022ના રોજ, કેબિનટે ે આ પ્રોજેક્્ટ, રાષ્ટ્રીય સ્્તરે હાથ ધરવા માટે ₹2,516 કરોડને મજં ૂરી આપી. May, 2023 Sahkar Uday 5

કવર સ્્ટટોરી સોફ્્ટવરે માં રાજ્્યના બાયલો પર આપવામાં આવશે ધ્્યયાન ઈન્્ટરનેટ સાથે કનેક્્ટ થયા પછી પેક્્સની તમામ કામગીરી ઓનલાઈન થઈ જશે અને આ સમગ્ર પ્રક્રિયાને વધુ સરળ અને સહજ બનાવવા માટે, નાબાર્્ડ, દરેકને સગવડ માટે બહવુ િધ ભાષાઓમાં એકલ સોફ્્ટવેર બનાવી પકે ્્સના દસ્્તતાવજે ો પણ ડિજિટલાઇઝડ થઇ રહ્ંુય્ છે. બધં ારણમાં સહકારી ક્ષેત્ર એ રાજ્્યનો વિષય છે. ફેડરલ જશ.ે સિસ્્ટમને ધ્્યયાનમાં લેતા, પેક્્સ રાજ્્યના નિયમો અનસુ ાર કાર્્ય કરી શકે તે સનુ િશ્ચિત કરવા માટે નાબાર્્ડનંુ સોફ્્ટવેર રાજ્્યના કાયદા- પકે ્્સ વિશે સકં ્ષિપ્્તમાં ઓને ધ્્યયાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવ્્યંુય છે. ¶વિવિધ રાજ્્યયોમાથં ી 58 હજાર દરમિયાન, સહકાર મતં ્રાલય નિષ્ક્રિય આ યોજના માટે અરજી અને મતં ્રાલય પકે ્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝશે ન પકે ્્સને સક્રિય કરવા માટે રાજ્્યયોને સતત દ્વારા તેઓને મજં ૂરીની સાથ-ે સાથે પકે ્્સ માટે પ્રાપ્્ત થયા પ્રસ્્તતાવ પ્રોત્્સસાહિત પણ કરી રહ્્યું છે. કેબિનટે દ્વારા કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝશે ન લાગુ કરવા માટે ભડં ોળ પરૂ ંુ મજં ૂર કરાયેલા આ ₹2,516 કરોડમાથં ી, કેન્દદ્ર પાડ્્યયું હત.ું મતં ્રાલયના અધિકૃત ડેટા મજુ બ ¶સહકારી આંદોલનને મળશે સરકાર 60 ટકા (₹1,528 કરોડ) ખર્્ચ વહન અત્્યયાર સધુ ીમાં ₹417 કરોડ જારી કરવામાં વગે કરશ,ે જ્્યયારે 30 ટકા (₹736 કરોડ) ખર્્ચ આવ્્યયા છે અને પેક્્સના કોમ્્પ્યટુય રાઈઝેશન રાજ્્યયો અને કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશો દ્વારા વહન માટે ભડં ોળ પરૂ ંુ પાડવાનું કામ ચાલી રહ્્યું છે. ¶સામાજિક-આર્્થકથિ ઇકોસિસ્્ટમ કરવામાં આવશ.ે બાકીના 10 ટકા (₹252 આ ભડં ોળથી ડેસ્્કટોપ કોમ્્પ્યટયુ ર અને અન્્ય માટે ગ્રામ પચં ાયતોની ભમૂ િકા કરોડ) ખર્્ચ નાબાર્્ડ ભોગવશે. જરૂરી સાધનો ખરીદવામાં આવશે. વધશે નિર્્ધધારિત સમયમાં આ કાર્્ય પરૂ ંુ કરવા પેક્્સને જિલ્્લલા કેન્દ્રીય સહકારી બેંેકો ¶દેશના 2.52 લાખ ગ્રામ માટે શ્રી શાહે સક્રિય પકે ્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝશે ન (ડીસીસીબી) અને રાજ્્ય સહકારી બેકંે ો પચં ાયતોમાથં ી માત્ર 95,000 માટે રાજ્્યયો અને કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશો પાસથે ી સાથે પ્રત્્યક્ષ રીતે જોડવા માટે શ્રી અમિત ધરાવે છે પકે ્્સ વિગતવાર માહિતી સાથે દરખાસ્્તતો માગં ી શાહે વ્્ય યૂહરચના બનાવી છે. પેક્્સના હતી. રાજ્્યયો દ્વારા આ પ્રસ્્તતાવ તરત જ કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝેશનની વ્્યવસ્્થથા ચાલુ છે અને ¶764 જિલ્્લલાઓમાથં ી માત્ર 352 સ્્વવીકારી લેવામાં આવ્્યયું હતું અને માત્ર તે તેના પ્રથમ તબક્કા પર છે, જેની શ્રી શાહ જિલ્્લલાઓ ધરાવે છે મધ્્યસ્્થ થોડા મહિનામા,ં 58,000 થી વધુ પેક્્સએ પોતે તેની દેખરેખ રાખશ.ે કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝ્્ડ અને સહકારી બેકેં ¶36 રાજ્્યયોમાથં ી માત્ર 34 રાજ્્યયો ધરાવે છે સહકારી બેંેક ¶100 વર્્ષ જૂના તેમજ હજારો કરોડનું વપે ાર કરનાર પેક્્સ પણ છે. 6 Sahkar Uday May, 2023

પકે ્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝેશનથી સહકાર મતં ્રીના નિર્દે શન હઠે ળ, કવર સ્્ટટોરી સહકારી સસં ્્થથાઓની છબી સપં રૂ ્ણ્ નાબાર્્ડ આ પ્રોજેક્્ટના અમલીકરણ રીતે બદલાઈ જશે અને આપણા માટે નોડલ એજન્્સસી તરીકે કામ કરી કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝેશનથી પેક્્સને ખડે તૂ ોને ઘણો ફાયદો થશ,ે કારણ કે રહી છે. બીજા તબક્કામા,ં તમામ શંુ મળશે? આ મડં ળીઓના મોટાભાગના સભ્્યયો પેક્્સ, જિલ્્લલા મધ્્યસ્્થ સહકારી ખેડતૂ ો છે. સહકારી ક્ેષત્રોની સૌથી બેંેકો (ડીસીસીબી) અને રાજ્્ય સહકારી બેંેક ¶ડસે ્કટોપ કમ્પય્ ુટર મોટી તાકાત વિશ્વાસ અને સમર્્થન સાથે સીધી રીતે જોડાઈ જશે અને નાબાર્્ડનું મલ્્ટટી-ફંક્્શનલ પ્રિન્્ટર્્સ છે. દરેકના સમર્્થનથી સહકારી ડિજિટલ ઍક્્સસેસ પણ મેળવશે. ભારતીય ¶ત્રણ કલાક પાવર બેકઅપ- સસં ્્થથાઓને મજબતૂ કરવાની છે. રિઝર્્વ બેેંકની સીધી દેખરેખ હઠે ળ પેક્્સના ની સવુ િધા આ જ ભારતના ‘અમતૃ કાલ’ તમામ નાણાકીય વ્્યવહારો હાથ ધરવામાં ¶બાયોમેટ્રિક સ્્કકેનર (ભારતની આઝાદીની 75મી વર્્ષ- આવશે. આ સાથે, સહકારી સસં ્્થથાઓના ¶અન્્ય તમામ સબં ધં િત ગાઠં )માં તેની સફળતાની એકમાત્ર સભ્્યયોને સીધો લાભ મળવા લાગશે અને સાધનો ગેરંટી છે. આ અમતૃ કાલ દરમિ- તમામ સહકારી એકમો એકબીજા સાથે યાન, અમે એવા તમામ લોકોને જોડાઈ જશે. સહકાર મતં ્રાલયે નાબાર્્ડના સમર્્પપિત ટીમની નિમણકૂ કરવામાં આવશે જે મજબતૂ બનાવવાની દિશામાં કામ એકલ સોફ્્ટવેરને કાર્્યરત કરવા માટે જૂન પેક્્સ સબં ધં િત તમામ પ્રકારની સમસ્્યયાઓનું કરી રહ્યા છીએ જેમને અસક્ષમ 2023નો લક્ષષ્ય નિર્્ધધારિત કર્યો છે. નિરાકરણ કરશે. હકીકતમા,ં નાબાર્્ડ જ અને ઓછા આંકવામાં આવતા કેન્દ્રીય અમલીકરણ એજન્્સસી છે જે કેન્દદ્ર હતા. નાના ખડે તૂ ો આજે દરેક રીતે પેક્્સને તાલીમ અને સમર્્થન અને રાજ્્યયોમાં પ્રોજેક્્ટ મને ેજમને ્્ટ યનુ િટ્્સ સશક્્ત બની રહ્યા છે. આપશે બીઆઇઆરડી (પીએમય)ુ ની સ્્થથાપના કરી રહી છે. આ પીએમયુ કોમ્્પ્યટુય રાઇઝેશનની સમગ્ર પ્રક્રિયા -પ્રધાન મતં ્રી કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝેશન ઉપરાતં , તમામ પેક્્સ પરુ ી કરવામાં મદદ કરશ.ે શ્રી નરેન્દદ્ર મોદી દસ્્તતાવેજો ટંકૂ સમયમાં ડિજિટલ બનાવી દેવામાં આવશ.ે નાબાર્્ડ સહકારી મડં ળીના પેક્્સના વિવિધ સ્્વરૂપો પકે ્્સના ઓનલાઈન થવાથી અને સભ્્યયોને આ સોફ્્ટવરે નો ઉપયોગ કરવા સહકારી આંદોલનના પ્રથમ પગલા,ં નાબાર્્ડના સોફ્્ટવરે સાથે જોડાયા પછી, ઘણી- માટે પ્રશિક્ષિત કરવામાં નિર્્ણણાયક ભમૂ િકા એટલે કે પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મડં ળીઓ બધી સવે ાઓ પ્રદાન કરવામાં આવશે. આનાથી ભજવશ.ે નાબાર્્ડની બેકેં ર્્સ ઇન્્સ્ટટિટ્્યટૂય ઓફ વપે ારના ક્ષેત્રમાં વદ્ૃ ધિ થશે અને તને ી સાથે રૂરલ ડેવલપમેન્્ટ (બીઆઇઆરડી), લખનૌ, સકં ળાયલે ા લોકોના જીવનમાં સધુ ાર થશ.ે કોમ્્પ્યટુય રાઇઝશે ન થયા પછીના બે વર્્ષ માટે તાલીમ અને સહાય પરૂ ી પાડશ.ે 20 પકે ્્સના દરેક સમહૂ માટે, એક પ્રશિક્ષિત યવુ ા વ્્યવસાયીની નિમણકૂ કરવામાં આવશ,ે જે તેઓને સમગ્ર પ્રક્રિયા વિશે તાલીમ આપશ.ે તવે ી જ રીતે, 200 પેક્્સ માટે બે વર્્ષ માટે May, 2023 Sahkar Uday 7

કવર સ્્ટટોરી Convenient 2019-20 દરમિયાન કુલ પ્રાથમિક કષૃ િ Online ધિરાણ મડં ળીઓની વિગતો* Processes રાજ્્યયો/કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશોના નામ પેક્્સ સક્રિય પેક્્સની સખં ્્યયા પેક્્સ Faster 1. આંદામાન અને નિકોબાર 58 0 PACS Loan 2. આંધ્ર પ્રદેશ 2046 2046 Computerization Disbursement Higher 3. અરુણાચલ પરદેશ 34 34 Efficiency in Operations 4. આસામ 775 775 5. બિહાર 8463 3779 6. ચડં ીગઢ 17 0 7. છત્તીસગઢ 2028 2028 More 8. દિલ્્હહી 0 0 Transparency 9. ગોવા 78 44 10. ગજુ રાત 8823 6016 11. હરિયાણા 769 646 (પેક્્સ) ની પરિકલ્્પના ભારતે ઘણા વર્ષો પહલે ા કરી હતી. આસામ 12. હિમાચલ પ્રદેશ 2175 810 અને છત્તીસગઢના આદિવાસી વિસ્્તતારો અને દૂરના ગામડાઓ સાથે જોડીને રચાયેલી, પેક્્સ, લોોંગ એરિયા મલ્્ટટીપર્્પઝ સોસાયટીઝ 13. જમ્્મમુ અને કાશ્્મમીર 620 0 (લેમ્્પ્્સ) તરીકે ઓળખાય છે, જ્્યયારે તમિલનાડુ અને કર્્ણણાટક જેવા કેટલાક રાજ્્યયોમાં સહકારી સસં ્્થથાઓને ફાર્્મર્્સ સર્્વવિસ સોસાયટી 14. ઝારખડં 1782 1782 (એફએસએસ) કહે છે. દેશમાં સો વર્્ષ જૂના પેક્્સ પણ છે. આવી સમિતિઓ સ્્થથાનિક સ્્તરે ટંકૂ ા ગાળાના કામ માટે સ્્થથાપિત કરવામાં 15. કર્્ણણાટક 5481 5168 આવી હતી જ્્યયાાં મડં ળીઓ સભ્્યયો, ખેતી, લગ્્ન, બાળકોના શિક્ષણ અને આવી અન્્ય જરૂરિયાતો માટે સરળતાથી લોન મેળવી શકતા 16. કેરળ 1643 1299 હતા. 17. મધ્્યપ્રદેશ 4536 4536 બેેંક ન હોવા છતાં પણ બેંેકિંગ 18. મહારાષ્ટટ્ર 20,788 20,788 પેક્્સ એક બેંેક ન હોવા છતાં પણ તેના સભ્્યયોને બેેંક જેવી સવુ િધાઓ પરૂ ી પાડે છે. સહકારી મડં ળીમાં સભ્્યયોની બચત, 19. મણિપરુ 261 232 એકબીજાની જરૂરિયાતો માટે જમા કરવામાં આવે છે. તે તેની મડૂ ી છે, જેના દ્વારા સભ્્યયોની જરૂરિયાતો પરૂ ી થાય છે. જો કે, તમામ પેક્્સ 20. મઘે ાલય 179 128 જિલ્્લલા મધ્્યસ્્થ સહકારી બેેંક (ડીસીસીબી) ના સભ્્યયો પણ છે જ્્યયાાંથી તેઓ તેમની જરૂરિયાતો પરૂ ી કરવા માટે લોન લે છે. ડીસીસીબી એ 21. મિઝોરમ 153 30 લાઇસન્્સ પ્રાપ્્ત બેેંકો છે જે કોર બેેંકિંગ સોલ્્યશયુ ન્્સ (સીબીએસ) દ્વારા રાજ્્ય સહકારી બેંેકો સાથે જોડાયેલ છે. રાજ્્ય સરકારો ત્રિ-સ્્તરીય 22. નાગાલને ્્ડ 1719 150 સહકારી મડં ળીઓના સચં ાલકો છે જે રાજ્્યયોના સહકારી નિયમો દ્વારા સચં ાલિત થાય છે, જ્્યયારે નાબાર્્ડ સહકારી મડં ળીઓને પનુ ર્્ધધિરાણ 23. ઓરિસા 2701 1239 અને સમર્્થન આપે છે. એકવાર કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝ થઈ ગયા પછી, પેક્્સ તેમના સબં ધં િત ડીસીસીબી અને રાજ્્ય જાહરે ક્ષેત્રની બેંેકો સાથે 24. પોોંડિચરે ી 53 0 સીધી રીતે જોડાઈ જશે. 25. પજં ાબ 3922 3367 26. રાજસ્્થથાન 6569 4050 27. સિક્કિમ 178 178 28. તમિલનાડુ 4525 007 29. તલે ગં ાણા 799 727 30. ત્રિપરુ ા 268 268 31. ઉત્તર પ્રદેશ 8929 2330 32. ઉત્તરાખડં 706 8 33. પશ્ચિમ બગં ાળ 7405 4173 કુલ સખં ્્યયા 95509 67251 સહકારી સસં ્્થથાઓ માટે અપાર સભં ાવનાઓ લાભ મળે . હાલમાં દેશના માત્ર 352 જિલ્્લલામાં જ ડીસીસીબીની સ્્થથાપના દેશમાં 2.52 લાખ ગ્રામ પચં ાયતો છે, જ્્યયારે પેક્્સ માત્ર એક લાખ કરવામાં આવી છે, જ્્યયારે જિલ્્લલાઓની સખં ્્યયા 764 પર પહોોંચી જ છે. સરકાર આ તફાવતને જલ્્દદીથી જલ્્દદી ભરવા માગં ે છે. ગઈ છે. આવી સ્્થથિતિમા,ં સરકારનું માનવું છે કે અન્્ય જિલ્્લલાઓ- માં સહકારી આંદોલનની પ્રક્રિયામાં સધુ ાર કરવાની જરૂર છે, જેથી ¿¿¿ કરીને દરેક ગામ અને જિલ્્લલાને સહકારી સસં ્્થથાઓમાથં ી વધનુ ે વધુ 8 Sahkar Uday May, 2023

કાર્્ય સિદ્ધિ ઉત્તરાખડં માં એમપેક્્સનું કોમ્્પ્યટુય રાઈઝેશન પરૂ ્્ણ કરનાર પ્રથમ રાજ્્ય સહકારી જન ઔષધિ અને જન સવુ િધા કેન્દ્રોનંુ પણ થયંુ કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝેશન સહકાર ઉદય ટીમ મોડેલ શરૂ કરવામાં આવ્્યયા છે. ભવિષ્્યમા,ં નલ સે જલ યોજના પકે ્્સને ઉત્તરાખડં બન્્યયું મલ્્ટટીપરપઝ દેશમાં સહકારી મતં ્રાલયની સ્્થથાપના સોોંપી દેવામાં આવશે જેથીીં કરીને પેક્્સ પેક્્સ (એમપેક્્સ) ના તમામ 670 સાથ,ે દેશમાં કાર્્યરત તમામ 63,000 બહવુ િધ કાર્યો કરી શકે. આ પ્રસગં ે કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝેશનની પ્રક્રિયા પરૂ ્ણ્ પકે ્્સની કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝેશનની પ્રક્રિયા ઉત્તરાખડં ના મખુ ્્યમતં ્રી પષુ ્્કર સિંહ કરનાર ભારતનું પ્રથમ રાજ્્ય. કેન્દ્રીય શરૂ કરવામાં આવી હતી. સરકાર હવે ધામી સહિત અનકે મહાનભુ ાવો પણ સહકાર મતં ્રાલય દ્વારા શરૂ કરવામાં રાષ્ટ્રીય સહકારી ડેટાબેઝ, નવી રાષ્ટ્રીય ઉપસ્્થથિત રહ્યા હતા. આવલે અને 2021 માં વડાપ્રધાન નરેન્દદ્ર સહકારી નીતિ, અને સહકારી ક્ષેત્ર માટે મોદી દ્વારા ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવલે આ તેની વિવિધ પહલે ના ભાગરૂપે રાષ્ટ્રીય સહકારી મતં ્રાલયનું ગઠન કરીને, વડા પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મડં ળીઓ (પેક્્સ) સહકારી વિશ્વવિદ્યાલયોની સ્્થથાપના પણ પ્રધાન મોદીએ ઘણા સીમાતં ખડે તૂ ોને ના રાષ્ટ્રીય પકે ્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝશે ન કરી રહી છે. આ સાથે બીજનું માર્ેકટિગં , નાની જમીન અને અનેક પ્રકારના અભિયાનનો એક ભાગ છે જે. 30 ઓર્ગેનિક ફાર્્મિગંિ અને ખેત-પદે ાશના વ્્યવસાયોમાં આગળ વધવામાં મદદ ઓક્્ટટોબર 2021 ના રોજ, ભારતમાં નિકાસ માટે પણ બહ-ુ રાજ્્ય સહકારી કરી છે. હવે પેક્્સ એક બહહુ તે કુ પકે ્્સ કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝશે નની પ્રક્રિયા મડં ળીઓની રચના કરવામાં આવી છે. સસં ્્થથા બનવાની સાથ,ે પીએમ મોદીએ પ્રથમ વખત ઉત્તરાખડં માં શરુ કરવામાં સહકારી ક્ષેત્રો દ્વારા ખડે તૂ ોની આવક આવી હતી અને હવે રાજ્્યના તમામ રાજ્્યમાં પેક્્સને સોોંપવામાં આવી નલ વધારવા માટે એક પ્રેરક પગલું ભર્્યુું છે. 670 પકે ્્સ અને જાહરે સ્્થળો સહીત 307 સે જલ યોજના સહકારી ક્ેષત્ેર લેવામાં આવલે ી તમામ જિલ્્લલા સહકારી બેકેં ો કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝ્્ડ પહલે , પાયાના સ્્તરેથી પષુ ્્કર સિંહ થઈ ગઈ છે. ઉત્તરાખડં ના હરિદ્વારમાં મલ્્ટટીપરપઝ ધામીની આગેવાની હઠે ળની ઉત્તરાખડં પેક્્સ (એમપેક્્સ), સયં કુ ્્ત સહકારી સરકાર દ્વારા લાગુ કરવામાં આવી છે આનાથી સિસ્્ટમમાં પારદર્્શશિતા વધશે ખતે ી, જન સવુ િધા કેન્દ્રો અને જન અને તેનાથી દેવભમૂ િના નાના ખડે તૂ ોને અને ઓનલાઈન ઓડિટની સવુ િધાને ઔષધિ કેન્દ્રોના કોમ્્પ્યટુય રાઇઝેશનનું પણ ફાયદો થયો છે. પણ સમર્્થન મળશે જે બદલામાં તને ી ઉદ્ઘાટન કરતી વખતે કેન્દ્રીય મતં ્રી નાણાકીય કામગીરીમાં સધુ ારો કરશ.ે શ્રી અમિત શાહે જાહરે ાત કરી હતી કે ¿¿¿ સહકારી મડં ળીઓ હઠે ળ 95 જન ઔષધિ કેન્દ્રો અને જન સવુ િધા કેન્દ્રો શરૂ કરનાર પ્રથમ રાજ્્ય પણ ઉત્તરાખડં છે. સહકારી જન ઔષધિ કેન્દ્રો દ્વારા લોકોને લગભગ 50 થી 90 ટકા સસ્્તતી દવાઓ ઉપલબ્્ધ થશ.ે 95 જન સવુ િધા કેન્દ્રોની મદદથી 300 થી વધુ કેન્દદ્ર અને રાજ્્ય સરકારની યોજનાઓ સીધી ગામડાઓમાં પહોોંચાડવામાં આવશ.ે આ સાથે ઉત્તરાખડં ના 95 વિકાસખડં માં એકીકૃત સહકારી સામહૂિક ખતે ીના May, 2023 Sahkar Uday 9

પરૂ ્્વવાધિકાર ‘દીદી કેફે’ સાથે મદુ ્રા યોજનાની અદભતૂ સફળતા પચં ાયતી રાજ, મહિલા સ્્વ-સહાય એક-બીજા સાથે જોડણી છે. સરકાર દરેક એસએચજીને કોઈપણ બેંેક ગેરંટી જૂથો (એસએચજી) અને મહિલા વિના ₹20 લાખ સધુ ીની લોન આપી રહી છે જેથી તઓે સરળતાથી કામ સહકાર ઉદય ટીમ ઉદ્યોગસાહસિકતા જેવી યોજનાઓનું કરવાનું શરૂ કરી શકે. આ યોજના દ્વારા, દીદી કેફે પણ સમગ્ર રાજ્્યમાં ખલુ ્્યયા છે મહિલાઓ સશક્્ત અને આત્્મનિર્્ભર ન નિરંતર વિકાસ થઇ રહ્્યું છે. અને મહિલાઓએ ત્્યયાાં ઘણા નાના-મોટા બને ત્્યયાાં સધુ ી કોઈપણ રાષ્ટટ્ર વિકાસ ઉદ્યોગો શરૂ કર્્યયા છે. તઓે પચં ાયતોમાં કરી શકત ું નથી. રાષ્ટ્રીય પચં ાયતી પ્રધાનમતં ્રી મદુ ્રા યોજના ચટંૂ ાઈ રહી છે અને ત્્યયાાં પણ આગળ રાજ દિવસની ઉજવણીમાં વડા પ્રધાન વધી રહી છે, જેમાં એસએચજી સાથે નરેન્દદ્ર મોદીએ ‘દીદી કેફે’ નો ઉલ્્લલેખ (પીએમએમવાય) ની મદદથી સકં ળાયેલી લગભગ 17,000 મહિલાઓ કર્યો, જે પછી ઘણા રાજ્્યયોએ આ લક્ષષ્ય હાસં લ કરવા માટે પ્રયાસ કરવાના શરુ મધ્્યપ્રદેશની મહિલાઓએ કર્્યયા. મધ્્યપ્રદેશના રીવા ખાતે રાષ્ટ્રીય સફળતાપરૂ્્વક એસએચજીની રચના કરી પચં ાયતી રાજ દિવસના કાર્્યક્રમમાં વિવિધ પરિયોજનાઓનું ઉદ્ઘાટન છે અને હાલમા,ં મધ્્ય પ્રદેશની 50 લાખ કરતી વખતે પીએમએ કહ્્યું “દીદી કેફે મહિલા સ્્વ-સહાય જૂથો અને મહિલાઓ અને સમગ્ર દેશમાથં ી નવ ઉદ્યોગસાહસિકતાનું સારંુ ઉદાહરણ છે”. પીએમના નેતતૃ્્વ હઠે ળ, હર ઘર કરોડ મહિલાઓ આ યોજનાની મદદથી જલ, પીએમ સ્્વવામિત્્વ, મદુ ્રા યોજના, 10 Sahkar Uday May, 2023

પરૂ ્્વવાધિકાર પચં ાયતમાં પ્રતિનિધિ તરીકે ચટંૂ ાણી છે. પણ વધનુ ો અનદુ ાન આપવામાં આવ્્યયું હઠે ળ, લગભગ ₹2.5 લાખ કરોડ સીધા શહરે ી ક્ષેત્ર સાથે ગ્રામીણ ક્ષેત્રની છે. વર્્તમાન સરકારે છેલ્્લલા 8 વર્્ષમાં ખેડતૂ ોના બેેંક ખાતામાં હસ્્તતાાંતરિત મહિલાઓ પણ આત્્મનિર્્ભર બની રહી 30,000 થી વધુ પચં ાયત ભાવનોનું કરવામાં આવ્્યયા છે. આ યોજનાના છે. સરકાર દ્વારા એસએચજીને કોઈપણ નિર્્મમાણ કર્્યુંુ છે અને બે લાખથી વધુ ભાગરૂપે એકલા મધ્્યપ્રદેશના લગભગ બેેંક ગેરંટી વિના લોન આપવાથી, ગ્રામ પચં ાયતોને ઓપ્્ટટિકલ ફાઈબર 90 લાખ ખેડતૂ ોને ₹18,500 કરોડ મળ્્યયા મહિલાઓ પ્રગતિના માર્્ગ પર છે. કનકે ્્ટટિવિટી પરૂ ી પાડવામાં આવી છે. છે. રીવાના ખેડતૂ ોને આ નિધિમાથં ી વાસ્્તવમા,ં મધ્્યપ્રદેશના દીદી કેફેએ લગભગ ₹500 કરોડ મળ્્યયા છે. ખબૂ જ સફળતા પ્રાપ્્ત કરીને લોકોના પીએમ સ્્વવામિત્્વ યોજનામાં ડ્રોન હૃદયમાં એક ખાસ જગ્્યયા બનાવી લીધી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ, જમીન મધ્્યપ્રદેશમાં શરૂ કરવામાં આવલે ી છે અને દરેક જિલ્્લલામાં વધનુ ે વધુ ઓળખવામાં અને લોકોને કોઈપણ સર્્વસમાવશે ક વિકાસ યોજના પણ મહિલાઓ તમે ની સાથે જોડાઈ રહી છે. ભદે ભાવ વિના પ્રોપર્ટી કાર્્ડ આપવામાં ભારતના વિકાસ માટે એક મજબતૂ પચં ાયતોની કામગીરી બે સરકારી આવી રહ્યા છે. દેશના 75 હજાર પહલે સાબિત થશ.ે ‘સહકાર સે પોર્્ટલ, એટલે કે ‘ઈગ્રામસ્્વરાજ’ અને ગામડાઓમાં પ્રોપર્ટી કાર્્ડ આપવામાં સમદૃ્ધિ’ની ઘોષણા સાથ,ે કેન્દદ્ર સરકાર, ‘ગવર્્નમને ્્ટ ઈ-માર્ેકટપ્્લલેસ’ (જીઈએમ) આવ્્યયા છે. પીએમ હર ઘર જલ સહકારી મડં ળીઓ દ્વારા, તમામ ની મદદથી સરળ બની રહી છે. યોજના પણ ખબૂ જ સફળ રહી છે અને રાજ્્યયોના સર્્વાાંગી વિકાસ માટે પ્રતિબદ્ધ મધ્્યપ્રદેશમાં રાષ્ટ્રીય પચં ાયતી રાજ મધ્્ય પ્રદેશમા,ં અગાઉના 13 લાખની છે. ઉજવણીમાં વડા પ્રધાને ધ્્યયાન કહ્્યું હત ું સરખામણીમાં હવે 60 લાખ ઘરોને કે 2014 પહલે ા,ં નાણાં પચં તરફથી નળના પાણીની સવુ િધા ઉપલબ્્ધ થઇ ¿¿¿ પચં ાયતોને માત્ર ₹70,000 કરોડ રહી છે. રાજ્્ય સરકાર પણ ખેડતૂ ોને આપવામાં આવ્્યયા હતા, જે ખબુ ઓછા લાભ આપવાને પ્રાથમિકતા આપી હતા. પરંત ુ 2014 પછી ₹2 લાખ કરોડથી રહી છે. પીએમ-કિસાન સન્્મમાન નિધિ સહકાર ઉદય ટીમ કેન્દદ્ર અને રાજ્્ય સહકારનંુ રોલ મોડલે સહકારી સઘં વાદને વગે આપવા માટે કેન્દદ્ર પીએમ દ્વારા સિલ્્વવાસામાં સરકાર, કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશોમાં માળખાકીય વિકાસ પર ધ્્યયાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. કરવામાં આવ્્યંુય ₹4,850 કરોડની પશ્ચિમ કાઠં ા વિસ્્તતારમાં દમણ, દીવ, દાદરા અને નગર હવલે ીમાં આદિવાસીઓની પરિયોજનાનંુ અનાવરણ વસ્્તતી વધુ છે અને દરિયાકાઠં ાના વિસ્્તતારો હોવાને કારણે તમે ની આજીવિકાનો મખુ ્્ય યવુ ાનોને અહીીં તકો ન મળવાના કારણે સિલ્્વવાસા, દાદરા અને નગર હવલે ીમાં સ્ત્રોત દરિયો છે. વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દદ્ર તેમને ડોક્્ટર બનવા માટે બીજા રાજ્્યયોમાં ₹4,850 કરોડથી વધનુ ી અનકે વિકાસ મોદી એવા પ્રથમ વડાપ્રધાન છે કે જેમણે જવું પડે છે. પરિયોજનાઓનું ઉદ્ઘાટન કર્્યુ,ંુ જેમાં અહીીં રહતે ા વચં િત લોકોની જરૂરિયાતોને પીએમ મોદીએ શિલાન્્યયાસ પણ કર્્યુું અને સિલ્્વવાસામાં નમો તબીબી શિક્ષણ અને સર્વોચ્્ચ પ્રાથમિકતા આપીને ₹4,850 કરોડની પરિયોજનાઓ શરુ કરી છે. May, 2023 Sahkar Uday 11 આદિવાસી વસ્્તતીની સામાન્્ય જરૂરિયાતો પરુ ી કરવા માટે અહીીં અનેક આવાસ, આરોગ્્ય અને શિક્ષણ સબં ધં િત પરિયોજનાઓ પરૂ ્ણ્ કરવામાં આવી છે. અહીીં બનેલી નવી મેડિકલ કોલેજ અને મેડિકલ રિસર્્ચ ઈન્્સ્ટટિટ્્યટયૂ નું ઉદ્ઘાટન કર્્યયા બાદ શ્રી મોદીએ કહ્,્યું “સ્્વતતં ્રતાના આટલા વર્ષો પછી પણ દમણ, દીવ, દાદરા અને નગર હવલે ીમાં એક પણ સારી હોસ્્પપિટલ કે મડે િકલ કોલજે નથી.

આત્્મનિર્્ભરતા સશં ોધન સસં ્્થથા, સરકારી શાળાઓ, દમણમાં તેમણે કહ્,્યું “મને ₹5000 કરોડની નવી દરમિયાન, અહીીંના સ્્થથાનિક મડે િકલ સરકારી એન્્જજિનિયરિંગ કોલેજ; વિવિધ પરિયોજનાઓ શરૂ કરવાની તક મળી છે. આ સ્્ટટુડેંેટ્્સએ લોકોને સક્રિયપણે મદદ કરી રસ્્તતાઓને સદું ર, મજબતુ અને પહોળા પરિયોજનાઓ આરોગ્્ય, આવાસ, પ્રવાસન, હતી. તેમણે જણાવ્્યયું કે ‘મન કી બાત’માં બનાવવા, માછલી બજાર અને શોપિગં શિક્ષણ અને શહરે ી વિકાસ સાથે સબં ધં િત તમે ણે અહીીંના સ્્થથાનિક વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા કોમ્્પ્લલેક્્સ અને પાણી પરુ વઠા યોજના જેવી છે, જે જીવનશલૈ ી, પ્રવાસન, પરિવહન ચલાવવામાં આવતા ગામ દત્તક કાર્્યક્રમનો 96 પરિયોજનાઓ મખુ ્્ય છે. અને વપે ારમાં સધુ ારો કરશ.ે શોક વ્્યક્્ત ઉલ્્લલેખ કર્યો હતો. વધમુ ા,ં તમે ણે કહ્્યું કે તેમણે દીવ અને સિલ્્વવાસામાં પ્રધાનમતં ્રી કરતા વડા પ્રધાને કહ્્યું કે લાબં ા ગાળાની મેડિકલ કોલજે થી સ્્થથાનિક તબીબી સ્્થળો આવાસ યોજના (પીએમએવાય) શહરે ીના સરકારી વિકાસલક્ષી પરિયોજનાઓ કાં પરનુંદબાણ ઘટી જશે અને 300 પલગં વાળી લાભાર્થીઓને ઘરની ચાવીઓ પણ આપી. તો અગાઉ અટકી ગઈ હતી, કાં તો છોડી નવી હોસ્્પપિટલનું નિર્્મમાણ થઇ રહ્્યું છે અને પીએમએ કોલજે કેમ્્પસ મોડલનું પણ દેવામાં આવી હતી અથવા તો ધ્્યયાન નવી આયરુ ્દેવ િક હોસ્્પપિટલ માટે પણ મજં ૂરી નિરીક્ષણ કર્્યુંુ અને શૈક્ષણિક બ્્લલોકમાં આપવામાં નહત ું આવ્્ય,યું ક્યારેક તો એટલી આપવામાં આવી છે. મેડિકલની સાથે એનાટોમી મ્્યયુઝિયમ અને ડિસેક્્શન રૂમની હદ સધુ ી કે શિલાન્્યયાસ જ કાટમાળ બની એન્્જજિનિયરિગં કોલજે ના ઉદ્ઘાટનથી દર મલુ ાકાત લીધી. ગયો હતો અને આ પરિયોજનાઓ અધરૂ ી વર્ષે 300 વિદ્યાર્થીઓને એન્્જજિનિયરિંગનો દમણ, દીવ, દાદરા અને નગર હવલે ીને રહી ગઈ હતી. પરંત ુ છેલ્્લલા નવ વર્ષોમા,ં અભ્્યયાસ કરવાની તક મળશ.ે પીએમ તમે ની પ્રથમ નેશનલ એકેડેમિક મેડિકલ પરિયોજનાઓ સમયસર પરૂ ્્ણ કરવા પર મોદીએ દમણમાં એનઆઇએફટી સટે ેલાઇટ ઓર્ગેનાઈઝેશન (નમો) મેડિકલ કોલેજ, વધુ ભાર સાથે નવી કાર્્યશલૈ ી વિકસિત કેમ્્પસ, સિલ્્વવાસામાં ગજુ રાત નેશનલ મોદી સરકારના સેવાલક્ષી અભિગમ અને થઈ છે. લો યનુ િવર્્સટસિ ી કેમ્્પસ અને દીવમાં સમર્્પણને કારણે મળી છે. વડાપ્રધાને આઈઆઈઆઈટી વડોદરા કેમ્્પસ વિશે કહ્્યું કે છેલ્્લલા અમકુ વર્ષોમાં કેન્દદ્ર સરકારે પીએમ મોદીએ કહ્્યું કે આ પ્રદેશના પણ જણાવ્્ય.યું વડા પ્રધાને જણાવ્્યયું હત ું કે કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશોને ₹5500 કરોડ લગભગ 150 યવુ ાનોને દર વર્ષે મેડિસિનનો સરકારે પાછલા વર્ષોમાં દેશમાં 3 કરોડથી ફાળવવામાં આવ્્યયા છે. આ પ્રદેશોના ભૌતિક અભ્્યયાસ કરવાની તક મળશે અને નજીકના વધુ ગરીબ પરિવારોને પાકાં મકાનો આપ્્યયાાં અને સામાજિક માળખા પર પણ ઘણું ભવિષ્્યમાં આ ક્ષેત્રમાથં ી લગભગ 1,000 છે, જેમાથં ી 15,000 થી વધુ મકાનો સરકાર કામ કરવામાં આવ્્યયું છે. તમે ણે એલઇડી- મડે િકલ વિદ્યાર્થીઓ ડૉક્્ટર બનશ.ે તઓે એ દ્વારા જ બનાવવામાં આવ્્યયા છે અને તેઓને લાઈટવાળા રસ્્તતાઓ, ડોર ટુ ડોર ગાર્બેજ એક છોકરીના સમાચાર અહવે ાલનો પણ સોોંપવામાં આવ્્યયા હતા. તમે ણે કહ્્યું કે 1200 કલકે ્્શન અને 100 ટકા વેસ્્ટ પ્રોસસે િંગનો ઉલ્્લલેખ કર્યો કે જેણે કહ્્યું કે તે માત્ર તેના થી વધુ પરિવારોને પોતાનું ઘર મળ્્યયું છે પણ ઉલ્્લલેખ કર્યો હતો. પરિવારમાં જ નહીીં પરંત ુ સમગ્ર ગામમાં અને પીએમ આવાસ યોજના હઠે ળ ઘરોમાં પીએમ મોદીએ આ રાજ્્યમાં ઉદ્યોગ અને મડે િસીનનો અભ્્યયાસ કરનાર પ્રથમ વ્્યક્્તતિ મહિલાઓને સમાન હિસ્્સસો આપવામાં આવે રોજગાર વધારવાના સાધન તરીકે નવી છે. છે. ઔદ્યોગિક નીતિની પણ પ્રશસં ા કરી. વડા પ્રધાને કહ્્યું કે સવે ાની ભાવના અહીીંના લોકોના હૃદયમાં વસે છે અને કહ્્યું કે કોરોના ¿¿¿ 12 Sahkar Uday May, 2023

આત્્મનિર્્ભરતા ટંકૂ સમયમાં નેનો ખાતર બનાવશે ભારતને આત્્મનિર્્ભર સ્્થથાનિક કારખાનાઓમાં યરુ િયાના ઉત્્પપાદનમાં વધારા અને નેનો યરુ િયા જેવી શોધને કારણે યરુ િયાની આયાતમાં થયો છે ઘટાડો. સહકાર ઉદય ટીમ ખાતરના ક્ષેત્રમાં ભારત આત્્મનિર્્ભર આ સમં ેલનમાં સહકાર મતં ્રાલયના કારણે યરુ િયાની આયાતમાં ઘટાડો બની રહ્્યું છે. વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દદ્ર સચિવ શ્રી જ્ઞાનેશ કુમાર, ઈફકોના થયો છે. વર્્ષ 2021-22માં યરુ િયાની મોદીના નતે તૃ્્વ હઠે ળ ઇફકો નને ો યરુ િયા અધ્્યક્ષ શ્રી દિલીપ સઘં ાણી અને આયાતમાં સાત લાખ ટન જેટલો અને ડીએપી (ડી એમોનિયમ ફોસ્્ફફેટ) વહીવટી સચં ાલક ડૉ. ઉદય શકં ર ઘટાડો જોવા મળ્્યયો છે. શ્રી શાહે કહ્્યું દેશના દરેક ભાગમાં ખડે તૂ ો સધુ ી અવસ્્થથી અને અન્્ય ઘણા મહાનભુ ાવો કે ઇફકોની સફળતા અન્્ય રાષ્ટ્રીય પહોોંચાડવાની ખાતરી સાથ,ે ભારત હાજર રહ્યા હતા. સહકારી સસં ્્થથાઓ માટે સશં ોધન અને ખાતરના ક્ષેત્રમાં આત્્મનિર્્ભર બની વિકાસના નવા ક્ષતે ્રોમાં સાહસ કરવા રહ્્યું છે. નેનો ડીએપીના લોન્્ચ વખત,ે ‘લબે ટુ લેન્્ડ’ દ્વારા નને ો ખાતરો અને માટે મોટી પ્રેરણા પરુ વાર થશ.ે કેન્દ્રીય સહકાર અને ગહૃ બાબતોના વજૈ ્ઞાનિક સશં ોધનને સીધા ખડે તૂ ો મતં ્રી શ્રી અમિત શાહે ભારપરૂ્્વક સધુ ી પહોોંચાડવામાં ઇફકોની ભમૂ િકાની વાસ્્તવમા,ં નને ો યરુ િયા પ્રથમ વખત જણાવ્્યયું હત ું કે આ પહલે થી ભારતના પ્રશસં ા કરતાં શ્રી શાહે ઇફકોની, તને ી ઓગસ્્ટ 2021માં બજારમાં આવ્્યયું અને કૃષિ ક્ષેત્રમાં અદભતુ પરિવર્્તન થશ.ે ‘અસાધારણ કામગીરી’ માટે પ્રશસં ા માર્્ચ 2023 સધુ ીમાં નેનો યરુ િયાની ખડે તૂ ોને ફાયદો થવા ઉપરાતં , ભારત કરી હતી. વધમુ ાં તમે ણે કહ્્યું કે સ્્થથાનિક 6.3 કરોડ બોટલનું ઉત્્પપાદન થયું હત.ું પોતાનું ખાતર પણ બનાવી શકશ.ે કારખાનાઓમાં યરુ િયા ઉત્્પપાદનમાં શ્રી શાહએ ખડે તૂ ોને ખાતરી આપતા વધારો અને નને ો યરુ િયા જેવી શોધને કહ્્યું કે દાણાદાર યરુ િયા અને ડીએપીને May, 2023 Sahkar Uday 13

શ્વેતક્્રાાંતિ બદલે લીકવીડ નને ો યરુ િયા અને કરવામાં આવ્્યયું છે. શ્રી અમિત શાહે સસં ્્થથાઓના કારણે ભારત આત્્મનિર્્ભર ડીએપી વધુ અસરકારક રહશે .ે ઇફકોએ કહ્,્યું “ઇફ્્કકો અને ક્રિભકો જેવી સહકારી બનવા તરફ આગળ વધ્્યયું છે.” નેનો તેના ઉત્્પપાદન માટે ગજુ રાતના કલોલ, ખાતરનો એક ક્્રાાંતિકારી ઉત્્પપાદન તરીકે કંડલા અને ઓડિશામાં પારાદીપ ઉલ્્લલેખ કરતા શ્રી શાહે જણાવ્્યયું હત ું કે ખાતે ઉત્્પપાદન એકમો સ્્થથાપ્્યયા છે, લીકવીડ ડીએપીનો માત્ર છોડ પર જ જેમાં કલોલના કારખાનામાં ઉત્્પપાદન છટં કાવ કરવામાં આવતો હોવાથી તે પહલે ેથી જ શરૂ થઇ ગયું છે. ચાલુ ઉત્્પપાદનની ગણુ વત્તા અને માત્રામાં વર્્ષમાં નેનો ડીએપીની પાચં કરોડ વધારો કરવાની સાથ,ે જમીનના સરં ક્ષણ બોટલનું ઉત્્પપાદન થવાનું છે જે 25 અને જમીનની ગણુ વત્તા સધુ ારવામાં લાખ ટન દાણાદાર ડીએપી સમાન પણ મદદ કરશે. આમ, તે રાસાયણિક હશ.ે એવી અપેક્ષા છે કે 2025-26 ખાતરો જમીનમાં ઉતરી જવાના કારણે સધુ ીમા,ં ભારત ઇફકોના ત્રણેય ડીએપી કરોડો લોકોના સ્્વવાસ્્થ્્યને અસર કરતા પ્્લલાન્્ટમાથં ી નને ો ડીએપીની 18 હજાર જોખમને સમાપ્્ત કરવામાં મદદ કરશ.ે કરોડ બોટલનું ઉત્્પપાદન કરશ.ે શ્રી શાહે જણાવ્્યયું કહ્્યું કે ઇફકો અને ક્રિભકો જેવી સહકારી મડં ળીઓ ખાતર, ઇફકો સદનમાં આયોજિત સમારોહમાં દૂધ ઉત્્પપાદન અને માર્ેકટિંગ ક્ષેત્રમાં પ્રતિનિધિઓને સબં ોધતા, તમે ણે ભારતને આત્્મનિર્્ભર બનાવવામાં ખબુ સહકારીનો મળૂ મતં ્ર ‘માસ પ્રોડક્્શન વધારે યોગદાન આપશ.ે તેના અજોડ બાય માસસે ’ નો ઉલ્્લલેખ કર્યો અને વ્્યયાવસાયીકરણની સાથ,ે ઇફકોએ કહ્્યું કે સહકારી મડં ળીઓએ આ મતં ્રનું સશં ોધન, ક્ષમતા અને સામર્્થ્્યના અનસુ રણ કરીને સહકારની ભાવના ક્તષે ્રોમાં પણ ઉદાહરણો સ્્થથાપિત કર્્યયા જીવિત રાખી છે. તમે ણે જણાવ્્યયું કે છે. તેમણે કહ્્યું કે ઇફકો એટલા માટે દેશમાં કુલ 384 લાખ ટન ખાતરમાથં ી, સફળ છે કારણ કે આજે જો ઇફકો એક સહકારી સસં ્્થથાઓએ 132 લાખ ટનનું રૂપિયો કમાય છે, તો તેમાથં ી આવકવેરો ઉત્્પપાદન કર્્યુું છે, જેમાં એકલા ઇફકો કાપીને 80 પૈસા સીધા ખડે તૂ ોને મળે છે. દ્વારા 90 લાખ ટન ખાતરનું ઉત્્પપાદન 14 Sahkar Uday May, 2023 ¿¿¿

શ્વેતક્્રાાંતિ કહ્્યું કે આ લક્ષ્યો હાસં લ કરવા માટે એનડીડીબીની પટે ાકંપનીઓને મખુ ્્ય ભમૂ િકા ભજવવી પડશ.ે તેઓએ આફ્રિકા સહિતના પડોશી દેશોમાં ડેરી ઉદ્યોગને મજબતૂ કરવા માટે એનડીડીબીના યોગદાનની પ્રશસં ા કરી હતી. તમે ણે જણાવ્્યયું કે ભારતને ‘વિશ્વની ડેરી’ બનાવવા માટે દૂધ ઉદ્યોગ સાથે જોડાયલે ા ખેડતૂ ોની આવક વધારવાની સાથે દૂધ અને દૂધથી બનેલા ઉત્્પપાદોનું નિકાસ વધારવાની જરૂર છે. આ તમામ પ્રયાસોથી મોદીજીનું ‘વસધુ વૈ કુટુંબકમ’નું સપનું સાકાર થઈ શકે છે. ડેરી માટે ભારત ગ્્લલોબલ એનડીડીબીના અધ્્યક્ષએ શ્રી શાહને ખેડતૂ ોના પ્રથમ લક્ષષ્ય, સહકારી વ્્ય યૂહરચના, ડેસ્્ટટિનેશન બનશે વજૈ ્ઞાનિક ડેરી, ખેડતૂ ો દ્વારા અપનાવવામાં આવલે ી પશપુ ાલન નીતિઓ, ડેરી સહકારી ગ્રામીણ વિકાસમાં ડેરી ક્ષેત્રમાં ભમૂ િકા ખબૂ જ મહત્્વપરૂ ્્ણ છે અને સસં ્્થથાઓને મજબતૂ કરવા અને ખેડતૂ ોની પીએમ નરેન્દદ્ર મોદી દ્વારા તને ો ઘણી વખત ઉલ્્લલેખ કરવામાં આવ્્યયું છે આજીવિકા સધુ ારવામાં એનડીડીબીના યોગદાનની સાથે તેની ભાવિ યોજનાઓ જવાબદારી નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્્ટ બોર્્ડ વિશે માહિતી આપી હતી. ત્્યયારબાદ અધ્્યક્ષ (એનડીડીબી)ને સોોંપવામાં આવી છે. સહિત નિયામક મડં ળએ સહકારી મતં ્રીનો, તેમના માર્્ગદર્્શન બદલ આભાર માન્્યયો સહકાર ઉદય ટીમ મડં ળની બઠૈ ક દરમિયાન, શ્રી શાહને ડેરી પેક હતો અને ડેરી ક્ષેત્રના વિકાસ માટે સપં રૂ ્ણ્ બનાવવા સબં ધં િત તમામ જટિલ વિગતો સહકારની ખાતરી આપી હતી કેન્દ્રીય સહકારી મતં ્રી, ભારત સરકાર, શ્રી આપવામાં આવી હતી અને તમે ણે મલ્્ટટી અમિત શાહે ભારતના દૂધ ઉદ્યોગમાં નેશનલ કોમોડિટી કોઓપરેટિવ સોસાયટી તેમજ એનડીડીબીના અધ્્યક્ષ શ્રી મીનશે શાહ, ડેરી ડેવલપમેન્્ટ બોર્્ડ (એનડીડીબી) ના સહકારી ક્ષેત્રના તમામ ઉત્્પપાદનો બનં ે માટે યોગદાનની પ્રશસં ા કરતાં તમે ણે ડેરી એક જ બ્રાન્્ડ બનાવવાનું સચૂ વ્્યયું હત.ું વધમુ ાં સચિવ (સહકાર) શ્રી જ્ઞાનશે કુમાર, સયં કુ ્્ત સહકારીનો વ્્યયાપ વિસ્્તતારવાનું સચૂ વ્્ય.યું તમે ણે કહ્્યું કે આનાથી સહકારી ઉત્્પપાદનોની તેમણે ડેરી સહકારી મડં ળીઓને મજબતૂ નિકાસને ખબુ વગે મળશે અને ઓર્ગેનિક સચિવ (સહકાર) શ્રી પકં જ કુમાર બસં લ અને વિસ્્તરણ કરવાની અને દરેક પચં ાયત ઉત્્પપાદનોને પ્રોત્્સસાહન આપવામાં અને અને ગામમાં તેની સ્્થથાપના કરવાની પ્રોસસે ્્ડ દૂધનો વધુ સારો ભાવ મળે વવામાં અને એનડીડીબીના નિયામક મડં ળ, ભારત જરૂરિયાત પર ભાર મકૂ ્યો હતો. ડેરી ક્ષેત્રમાં પણ મદદ કરશ.ે શ્રી શાહે એનડીડીબીને ડેરી બે લાખ પ્રાથમિક સહકારી મડં ળીઓની મશીનરીમાં આત્્મનિર્્ભરતા વધારવા માટે સરકારના પશપુ ાલન અને ડેરી વિભાગ, રચના અંગેની સમીક્ષા બઠે ક દરમિયાન નતે તૃ્્વ કરવા અને તને ી સહાયક કંપની, તમે ણે આ ટિપ્્પણી કરી હતી. આઈડીએમસી લિમિટેડ દ્વારા સ્્વદેશી ડેરી અધિક સચિવ શ્રી વર્્ષષા જોષી, ગજુ રાત સાધનોની નિકાસ વધારવાની જરૂરિયાત શ્રી શાહે ભારપરૂ્્વક જણાવ્્યયું કે ભારતની ડેરી પર પણ ધ્્યયાન કેન્દ્રિત કર્્યુું હત.ું તેઓએ સહકારી દૂધ માર્ેકટિંગ ફેડરેશનના અધ્્યક્ષ સહકારી સસં ્્થથાઓ તેને વિશ્વની ડેરી બનાવી શકે છે. ગ્રામીણ વિકાસમાં ડેરી ક્ષેત્રની શામલભાઈ બાલાભાઈ પટેલ, હિમાચલ ભમૂ િકા ખબૂ જ મહત્્વપરૂ ્્ણ છે અને પીએમ નરેન્દદ્ર મોદી દ્વારા વારંવાર તેના પર જોર સ્્ટટેટ કોઓપરેટિવ મિલ્્ક પ્રોડ્્યયુસર ફેડરેશન આપવામાં આવ્્યયું છે. વાસ્્તવમા,ં પશપુ ાલન અને ડેરી ક્ષેત્ર ગામડાના ભમૂ િહીન ખેડતૂ ો લિમિટેડના અધ્્યક્ષ નિહાલ ચદં શર્્મમા અને માટે આજીવિકાનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત છે. આ તથ્્યને ધ્્યયાનમાં રાખીને શ્રી અમિત શાહે કામધેનુ વિશ્વવિદ્યાલયના કુલપતિ ડૉ. તેને સર્વોચ્્ચ પ્રાથમિકતા આપી છે અને ડેરી ક્ષેત્રમાં બે લાખ પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ એનએચ કેલાવાલાએ કેન્દ્રીય મતં ્રી શ્રી સહકારી મડં ળીઓ (પકે ્્સ) બનાવવાનો નિર્યણ્ કર્યો છે. આ નિર્્યણ ને લાગુ કરવાની શાહનું સ્્વવાગત કર્્યુંુ હત.ું ¿¿¿ May, 2023 Sahkar Uday 15

ચિત્ર બદલવંુ શિક્ષણમાં બદલાવ માટે આવશે અને હમં ેશાની જેમ, સરકાર દ્વારા તમામ વર્ગોની સમાન ભાગીદારી સનુ િશ્ચિત સહકારી શાળાઓ: કરવામાં આવશ.ે બી એલ વર્્મમા તેઓએ પચં ાયત સ્્તરે પેક્્સની નોોંધણીની વ્્યવસ્્થથા કરવા અને સામાન્્ય જનતાને શ્રી વર્્મમાએ કહ્્યું કે આ રાજ્્ય સ્્તરીય સહકારી ફાયદો થાય તે માટે જમ્્મમુ અને કાશ્્મમીરમાં સહકારી સસં ્્થથાઓની સખં ્્યયા વધારવા વિશે શાળાઓમાં એકીકૃત શિક્ષણના પણ વાત કરી. રાજ્્યમતં ્રીએ યવુ ાનોને આકર્્ષવા સહકારી વિભાગની વિવિધ સહકાર ઉદય ટીમ અમિત શાહના સક્ષમ માર્્ગદર્્શન હઠે ળ યોજનાઓ વિશે લોકોને અવગત કરવા પર આ પ્રભાવશાળી બન્્યયું છે. યોજના મજુ બ, ભાર મકૂ ્યો હતો. દેશમાં સહકારી સકં લ્્પનાને પ્રોત્્સસાહન ગ્રામીણ વિસ્્તતારોમાં વિવિધ કાર્્યકારી આપવા માટે ઘણા રાજ્્યયોમાં સહકારી મડં ળીઓને પટે ્રોલ પપં અને ગેસ એજન્્સસીઓ કેન્દદ્ર સરકાર, યવુ ાનોને રોજગાર પરૂ ો પાડવા શાળાઓ બનાવવામાં આવી રહી છે. પરૂ ્વોત્તર પ્રદાન કરવાને પ્રાથમિકતા આપવામાં માટે ખબુ કામ કરી રહી અને આ દિશામાં ક્ષેત્રના વિકાસ અને સહકાર રાજ્્ય મતં ્રી શ્રી આવી છે અને સરકાર, ગામડાઓમાં સરકાર દ્વારા ઘણા પગલાં લેવામાં આવ્્યયા બીએલ વર્્મમાએ જમ્્મમુ અને કાશ્્મમીરમાં જિલ્્લલા અનાજના સગં ્રહ માટે, ગોડાઉન સ્્થથાપવા છે. આ સદં ર્્ભમાં સરકાર દ્વારા વિવિધ સ્્તરે સ્્તરીય સહકારી શાળાઓ બનાવવાના આ માટે સહકારી સસં ્્થથાઓ દ્વારા જરૂરી સહાય રોજગાર મળે ાઓનું આયોજન કરવામાં પ્રસ્્તતાવની પ્રશસં ા કરી છે. દરેક જિલ્્લલામાં પણ પરૂ ી પાડશ.ે ભારતમાં શિક્ષણના વિકાસ આવી રહ્્યું છે અને યવુ ાનોમાં નિમણકૂ પત્રોનું સહકારી શાળાઓની સ્્થથાપના કરવાની અને સમાનતા અને સલુ ભતા સનુ િશ્ચિત વિતરણ કરવામાં આવી રહ્્યું છે. ભારત જરૂરિયાત પર ભાર આપતા શ્રી વર્્મમાએ કરવા દરેક જિલ્્લલામાં સહકારી શાળાઓ સરકાર ભારતની પ્રથમ રાષ્ટ્રીય સહકારી કહ્્યું કે આ શાળાઓમાં પ્રયોગશાળાઓ, પર વિશેષ ભાર મકૂ ીને શિક્ષણ ક્ેષત્ેર પણ વિશ્વવિદ્યાલયની સ્્થથાપના તરફ કામ કરીને પસુ ્્તકાલયો, સ્્મમાર્્ટ કલાસરૂમ અને શ્ષરે ્્ઠ સહકારી શરૂ કરવામાં આવશ.ે દેશમાં સહકારી આંદોલનને મજબતૂ કરવા આધનુ િક સવુ િધાઓ પરૂ ી પાડવામાં આવશે. માટે પણ સતત કામ કરી રહી છે. તેના તેમણે કહ્્યું કે સમાજના વચં િત લોકોની શ્રી વર્્મમાએ કહ્્યું કે આ રાજ્્ય સ્્તરીય સહકારી વિસ્્તરણમાં ગવર્્નમેન્્ટ ઈ-માર્ેકટપ્્લલેસ સમસ્્યયાઓ ઉકેલવાના ઉદ્ેદશ્્ય સાથે આ દેશ, શાળાઓમાં એકીકૃત શિક્ષણના અનભુ વ (જીઈએમ) પોર્્ટલ પણ ખબૂ જ ઉપયોગી સહકારી આંદોલનને ફરીથી શરુ કરવાની માટે આધનુ િક સવુ િધાઓ પ્રદાન કરવામાં સાબિત થઈ રહ્્યું છે. આ પોર્્ટલ પર ઘણી જરૂરિયાતનો અનભુ વ કરી રહ્્યું છે અને કહ્્યું આવશ.ે મહિલાઓ અને યવુ ાનોને સહકારી સહકારી સસં ્્થથાઓ તમે ના ઉત્્પપાદોનું વચે ાણ કે વડા પ્રધાન નરેન્દદ્ર મોદી અને ગહૃ પ્રધાન સસં ્્થથાઓ સાથે જોડાવવા માટે પ્રોત્્સસાહિત કરી રહી છે. કરવાને સર્વોચ્્ચ પ્રાથમિકતા આપવામાં ¿¿¿ 16 Sahkar Uday May, 2023

પેક્્સને મજબતૂ બનાવવંુ પેક્્સ ને મળશે પેટ્રોલ પપં અને એલપીજી ડીલરશીપ લાઇસન્્સ -ઇથને ોલ બલ્ ેન્ડડે પટે ્રોલ (ઇબીપી) કારય્ કર્ મ હઠે ળ ખાડં સહકારી મીલોને ઇથેનોલ વચે વા માટે પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે. -પકે સ્ ને તેમની પોતાની મળે ે રીટેલ આઉટલટે ચલાવવાની મંજરૂ ી આપવામાં આવશે. સહકાર ઉદય ટીમ પાડવામાં આવતા તલે ના PACS ભાવ, અન્્ય કોમર્્શશિયલ સરકારે નિર્યણ્ લીધો છે કે પટે ્રોલ અને ડીઝલ પપં ો સાથે સમાન રીતે will be ડીઝલ ડીલરશીપ લાયસન્્સ ધરાવતી નક્કી કરવા માટે વિનતં ી કરી able to પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મડં ળીઓ (પેક્્સ)ને હતી. distribute હવે તેમના બલ્્ક કન્્ઝ્યમુય ર પપં ને રિટેલ આઉટલટે ્્સમાં રૂપાતં રિત કરવા માટે એક સહકાર મતં ્રાલયના જણાવ્્યયા LPG વખતનો વિકલ્્પ આપવામાં આવશે જેથી અનસુ ાર,પકે ્્સને એલપીજીની કરીને સહકારી સસં ્્થથાઓને મજબતૂ બની ડિસ્ટ્રીબ્્યટુય રશિપ માટે પાત્ર આપવામાં આવશે. પેટ્રોલિયમ મતં ્રાલય શકે. સરકાર દ્વારા આ નિર્્યણ , ભારતની બનાવવા માટે પટે ્રોલિયમ સહકારી સસં ્્થથાઓને મજબતૂ કરવા માટે મતં ્રાલય દ્વારા નિયમોમાં ખાતરી કરશે કે સહકારી ખાડં મિલો, લેવામાં આવ્્યયો છે. પેક્્સને પેટ્રોલ પપં પણ ફેરફાર કરશ.ે આ અને એલપીજી ડીલરશીપ માટે લાયસન્્સ હઠે ળ એક મોડલ બાયલો ઇથને ોલની ખરીદી માટે અન્્ય ખાનગી મેળવવાની સવુ િધા આપવામાં આવશ.ે આ તૈયાર કરવામાં આવ્્યયો છે પછી તમામ પ્રાથમિક સહકારી મડં ળીઓ જેના દ્વારા સમગ્ર દેશમાં કંપનીઓ સાથે જોડાઈ છે. ¿¿¿ પટે ્રોલ પપં અને એલપીજી ડીલર તરીકે એક લાખ પકે ્્સ ગ્રામીણ કાર્્ય કરી શકશ.ે ક્ેષત્રોના આર્્થિથક વિકાસમાં મદદ કરશ.ે આનાથી 13 આ નિર્યણ્ , પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ કરોડથી વધુ ખેડતૂ ોને 25 થી મતં ્રી, હરદીપ સિંહ પરુ ી સાથે આયોજિત વધુ વિવિધ પ્રવતૃ ્તિઓ દ્વારા કેન્દ્રીય સહકાર મતં ્રી, અમિત શાહની તેમની આવક વધારવામાં બેઠકમાં લવે ામાં આવ્્યયો હતો. આ હઠે ળ મદદ મળશ.ે આ સિવાય, પેટ્રોલ અને ડીઝલ માટે નવી ડીલરશીપની પકે ્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝશે ન ફાળવણીમાં પકે ્્સને પણ પ્રાથમિકતા માટે કેન્દ્રીય પ્રાયોજિત આપવામાં આવશ.ે આ સિવાય પકે ્્સ, યોજના લાગુ થઇ રહી છે. આ એલપીજીની ડિસ્ટ્રિબ્્યટુય રશિપ પણ લઈ હઠે ળ, પેક્્સ, કોમન નશે નલ શકશે અને કેન્દદ્ર સરકારે આ માટે પહલે ા જ સોફ્્ટવરે દ્વારા નાબાર્્ડ સાથે મજં ૂરી આપી દીધી છે. જોડાઈ શકશ.ે ઇથને ોલ સમં િશ્રણ કાર્્યક્રમ હઠે ળ આ માટે, નેશનલ કોઓપરેટિવ ફેડરેશન ઇથને ોલના વચે ાણમાં ખાડં સહકારી મિલોને ઓફ ઈન્્ડડિયાના પ્રમખુ દિલીપ સઘં ાણીએ પ્રાથમિકતા આપવાનો નિર્યણ્ લેવામાં પણ કેન્દ્રીય સહકારી મતં ્રી અમિત શાહને પત્ર આવ્્યયો છે. પકે ્્સને તેમની પોતાની મળે ે લખીને બહહુ તે કુ સહકારી મડં ળીઓ દ્વારા રિટેલ આઉટલેટ્્સ ચલાવવાની પણ મજં ૂરી ચલાવવામાં આવતા ડીઝલ પપં ોને પરૂ ા May, 2023 Sahkar Uday 17

અત્્યયાધિક ઉપજ નેનો યરુ િયાની સફળતાની વાર્્તતા નને ો યરુ િયાએ પાકની ઉપજમાં કર્યો 14.5%નો વધારો એસ. પરણજોથી નેનો યરુ િયાના ઉપયોગથી ઉત્્પપાદન ખર્્ચ ઘટે છે અને પ્રતિ એકર રૂ. 7360 એસ મણિકંદને દાણાદાર યરુ િયાનો નો નફો વધે છે. સ્્મમાર્્ટ ખતે ી કરવા અને આબોહવા પરિવર્્તન સામે લડવા ઉપયોગ કરવાને બદલે નેનો યરુ િયા માટે, નને ો યરુ િયા ખરેખર એક ટકાઉ વિકલ્્પ છે અને તે છોડની નાઇટ્રોજનની (લીકવીડ) નો છટં કાવ કરીને ખેતીને વધુ જરૂરિયાતને પણ પરુ ી કરે છે. સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે નને ો યરુ િયાના કણો નફાકારક બનાવીને એક પ્રકારનો રેકોર્્ડ લગભગ 20-25 નને ોમીટર કદના હોવાથી, તેઓ દાણાદાર યરુ િયા કરતા બનાવ્્યયો છે. આનાથી બે દાયકાથી ખેતી કરી રહ્યા મણિકંદન માટે માત્ર ખર્્ચમાં 10,000 ગણા વિસ્્તતારને આવરી લે છે. ઘટાડો જ નહિ પરંત ુ તેમના સમાજના અરિયાલરુ જિલ્્લલાના સહકારી વિભાગ બીજી તરફ પરંપરાગત યરુ િયામાં માત્ર અન્્ય લોકોને તમે ના નવા વિચારો દ્વારા ઉલાગલાથં ા ચોગમ ગામમાં 30 ટકા કાર્્યક્ષમતા છે અને તે વિકલ્્પ અપનાવવા માટે પણ પ્રેરિત કર્્યયા છે. નેનો યરુ િયા અને તેના ફાયદાઓ અંગે પર્્યયાવરણ-અનકુ ળૂ છે જે પરિવહન માટે મણિકંદન તમિલનાડુના અરિયાલરુ જાગતૃ િ અભિયાન શરૂ કરવામાં આવ્્યયું પણ સરળ છે. જિલ્્લલામાં રહે છે. હત.ું નેનો યરુ િયા, 90 ટકા ખાતરના ઘણા ખડે તૂ ોએ તમે ના ખેતરોમાં નેનો ઉપયોગની કાર્્યક્ષમતા સાથે છોડને યરુ િયાનો ઉપયોગ કરવાની ઈચ્્છછા હાલમા,ં ભારતીય ખેડતૂ ખાતર નિયમિત પોષણ પ્રદાન કરી શકે છે. વ્્યક્્ત કરી છે. સહકારી લિમિટેડ (ઇફકો) સાથે મળીન,ે 18 Sahkar Uday May, 2023

અત્્યયાધિક ઉપજ આના પગલે મણિકંદને તને ી એક બીજી વખતના છટકાવ કર્્યયાના 45 નો નફો વધે છે. સ્્મમાર્્ટ ખેતી કરવા એકર જમીનમાં નેનો યરુ િયા અને તેની દિવસ પછી, ખડે તૂ ે ફરીથી નેનો યરુ િયા અને આબોહવા પરિવર્્તન સામે લડવા બાકીની ત્રણ એકર જમીનમાં એમઓપી અને સાગરિકાના ઉપયોગ કર્્યુ.ંુ બીજી માટે, નને ો યરુ િયા ખરેખર એક ટકાઉ સાથે પરંપરાગત યરુ િયાનો ઉપયોગ વખત નને ો યરુ િયાનો છટં કાવ કર્્યયા વિકલ્્પ છે અને તે છોડની નાઇટ્રોજનની કરવાની ઈચ્્છછા વ્્યક્્ત કરી હતી. એક પછી, ખેડતૂ ે જોયું કે છોડ અંકુરણ જરૂરિયાતને પણ પરુ ી કરે છે. સૌથી મહિના પછી, ઈફકોના પ્રતિનિધિએ દરમિયાન અનાજના કાન વિકાસ પામી મોટો ફાયદો એ છે કે નને ો યરુ િયાના તેમને 500 મિલી નને ો યરુ િયા અને 500 રહ્યા છે. તેણે જોયું કે નેનો યરુ િયા માટે કણો લગભગ 20-25 નેનોમીટર કદના મિલી સાગરિકાનો ઉપયોગ કરવાની વપરાતા પાક લાબં ા સમય સધુ ી લીલા હોવાથી, તઓે દાણાદાર યરુ િયા કરતા સલાહ આપી. સાગરિકા લીકવીડમાં રહે છે અને આનાથી તેનો વિશ્વાસ 10,000 ગણા વિસ્્તતારને આવરી લે છે. 18 ટકા પોટાશ હોય છે. નેનો યરુ િયાનો મજબતૂ થયો કે તને ે ચોક્કસપણે વધુ તેથી, ખેડતૂ ોને નેનો યરુ િયા, દાણાદાર છટં કાવ કર્્યયાના એક અઠવાડિયા પછી, સારી ઉપજ મળશ.ે યરુ િયા કરતાં વધુ પોસાય છે. તે પાકની ખેડતૂ ે ફરીથી ખતે ર જોયું તો વદ્ૃ ધિ અને ઉત્્પપાદકતામાં વધારો કરીને ખેડતૂ ોની હરિયાળી એક-સમાન હતી. મણિકંદને તેમણે ડાગં રના એક એકર પાકમાથં ી આવકમાં વધારો કરે છે અને સાથ-ે સાથે પછી સાથી ખડે તૂ ોને કહ્્યું કે આગામી 65 કિલોગ્રામ ધરાવતી હોય તેવી 36 ઉત્્પપાદન ખર્્ચમાં પણ ઘટાડો કરે છે. 20 દિવસ સધુ ી જે ખેતરમાં તણે ે થલે ી અનાજનું ઉત્્પપાદન કર્્યુ.ંુ અનાજનું નેનો યરુ િયાનો છટં કાવ કર્યો હતો તે કુલ ઉત્્પપાદન, 2,210 કિગ્રાના સરેરાશ નને ો યરુ િયાનું ઉત્્પપાદન કુદરતી પરંપરાગત યરુ િયા ધરાવતા વિસ્્તતાર ઉત્્પપાદન કરતાં 130 કિલો વધારે, જૈવવિવિધતાને જાળવવા માટે કરવામાં કરતાં વધુ હરિયાળુું દેખાઈ રહ્્યું હત ું એટલે કે 2,340 કિલો હત,ું જે 5.88% આવ્્યયું છે અને નને ો યરુ િયાથી, કુદરતી અને અહીીં વધુ સારી વદ્ૃ ધિ થઇ હતી. વધુ ઉપજ દર્્શશાવે છે. જે ખતે રમાં નને ો ખાતર બનાવવા માટે મહત્્વપરૂ ્્ણ મણિકંદને 30મા દિવસે 500 મિલી નને ો યરુ િયા છાટં વામાં આવ્્યયું હત,ું ત્્યયાાં 1,260 હોય તવે ા અળસિયાને મારી નાખતા યરુ િયા અને 500 મિલી સાગરિકાનો કિલો અને જે ખતે રમાં પરંપરાગત રાસાયણિક ખાતરો જેવી કોઈ નકારાત્્મક ઉપયોગ એક એકર ખેતર માટે કર્યો. યરુ િયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્્યયું હત,ું અસર થતી નથી. તેથી નેનો યરુ િયાના ત્્યયાાં 1,100 કિલો પાકનું ઉત્્પપાદન થયું ઉપયોગથી માત્ર જમીન, હવા અને હત,ું એટલે કે 14.54 ટકાનો વધારો પાણીની ગણુ વત્તા જ નહીીં, ઉત્્પપાદનની થયો હતો. મણિકંદન હવે સાથી ખડે તૂ ોને ગણુ વત્તામાં પણ સધુ ારો થાય છે અને જમીનના સારા સ્્વવાસ્્થ્્ય અને સરુ ક્ષિત ખડે તૂ ો વધુ નફો કમાય છે. તે ભગૂ ર્્ભ ભવિષ્્ય માટે નને ો યરુ િયાનો ઉપયોગ જળની ગણુ વત્તા પર પણ હકારાત્્મક કરવાની સલાહ આપે છે. આ રીતે તેઓ અસર કરે છે અને સ્્થથાયી વિકાસ તરફ તેમના બાપદાદાનો કૃષિના વ્્યવસાયને દોરી જાય છે. પણ બચાવી શકશ.ે (સિનિયર ફિલ્્ડ રીપ્રેઝન્્ટટેટિવ તિરુચી) નેનો યરુ િયાના ઉપયોગથી ઉત્્પપાદન ખર્્ચ ઘટે છે અને પ્રતિ એકર રૂ. 7360 ¿¿¿ May, 2023 Sahkar Uday 19

પહલે આબોહવાના પ્રભાવને ઘટાડવા માટે ઇફકોએ સામદુ ાયિક સહભાગિતાની પહલે શરૂ કરી ઇફકોની અનોખી ક્્લલાઈમેટ ચેન્્જ મિટિગેશન પહલે ને મળ્્યયો લોકોનો સમર્્થન સહકાર ઉદય ટીમ રહશે ે તો આવનારી પેઢીને એક પણ કુદરતી બીજ ઉત્્પપાદન, કષૃ િ-પરુ વઠો, સીએસઆર પદાર્્થ નહીીં મળે . આઇએફએફડીસી જેવી અને ક્રોસ-કટીીંગ ઇન્્ટરવેન્્ટટિઓન જેવી આબોહવા પરિવર્્તન અને ઝડપથી નષ્્ટ થઇ સહકારી સસં ્્થથાઓ ગ્રામીણ સ્્તરની સહકારી પ્રવતૃ ્તિઓ પણ શરૂ કરી. રહ્યા કુદરતી સસં ાધનોની આ પરિસ્્થતિમા,ં મડં ળીઓ દ્વારા આબોહવા પરિવર્્તન વિશેની ઇન્્ડડિયન ફાર્્મર્્સ ફર્્ટિટલાઇઝર કોઓપરેટિવ જાગરૂકતા અને સ્્થથાનિક ઇકોસિસ્્ટમને થતા સામાજિક વનીકરણ અને આબોહવા લિમિટેડ (ઇફકો) એ ઇકોસિસ્્ટમ અને પડતર નકુ સાનને રોકવામાં મહત્્વપરૂ ્્ણ ભમૂ િકા પરિવર્્તન જમીનના વિકાસને સતં લુ િત કરવાના ભજવી રહી છે. હતે થુ ી એક નવીન કષૃ િ-સામાજિક વનીકરણ આઇએફએફડીસી દ્વારા શરુ કરવામાં આવેલ પહલે ની કલ્્પના કરી છે. ભારતીય કષૃ િ આ પહલે ીવાર નથી જ્્યયારે ઇફકોએ આબોહવા કષૃ િ વનીકરણ કાર્્યક્રમ, ખેડતૂ ો, ગ્રામ વનીકરણ વિકાસ સહકારી લિમિટેડ પરિવર્્તનની હાનિકારક અસરોને ઘટાડવા પચં ાયતો અને સરકારની પડતર અને (આઇએફએફડીસી) જેવી સહકારી સસં ્્થથાઓ માટે કામ કર્્યું હોય. વર્્ષ 1986-1987મા,ં સીમાતં જમીનો પર સ્્વૈવચ્્છછિક વનીકરણના અને સ્્થથાનિક લોકોના સમર્્થનથી આ પહલે ઇફકોએ ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્્યપ્રદેશ અને વિકાસ દ્વારા આબોહવા પરિવર્્તનની અસરોને ઉત્તર પ્રદેશ, ઉત્તરાખડં , મધ્્ય પ્રદેશ અને રાજસ્્થથાનમાં કષૃ િ-સામાજિક વનીકરણ દ્વારા ઘટાડે છે. આમા,ં સબં ધં િત સમદુ ાયોને રાજસ્્થથાનમાં શરૂ કરવામાં આવી છે. એક સમાન પહલે એટલે કે ઇકો-રેસ્્ટટોરેશન પ્રાથમિક કષૃ િ-વનીકરણ સહકારી મડં ળીઓ અને પડતર જમીનના વિકાસની પહલે શરૂ (પીએફએફસીએસ) માં સગં ઠિત કરવામાં આબોહવામાં ગભં ીર પરિવર્્તન, જગં લોની કરી હતી. આના પગલે, આઇએફએફડીસી આવે છે. આઇએફએફડીસી, ખેડતૂ ોને જરૂરી ઘટતી સાખં ્્ય, વનસ્્પતિ અને પ્રાણીસષૃ્્ટટિ એ કષૃ િ-સામાજિક વનીકરણ અને આબોહવા તકનીકી અને નાણાકીય મદદ, ક્ષમતા પર નકારાત્્મક અસર અને વધતી જતી પરિવર્્તન ઉપરાતં વોટરશેડ પ્રબધં ન, નિર્્મમાણ, નેટવર્્કિંિગ, માર્ેકટિંગ અને સસં ાધન માનવ વસ્્તતીએ પથૃ ્્વવી પરના દરેક દેશ માટે પોષણ અને આર્્થકિથ સરુ ક્ષા, આજીવિકા, એકત્રીકરણમાં પણ મદદ કરે છે. સમસ્્યયાઓ ઉભી કરી છે. જો આમ જ ચાલતંુ 20 Sahkar Uday May, 2023

પહલે આઇએફએફડીસીની કષૃ િ-વનીકરણ પહલે ના પરિણામો ઇફકો નીચે આપલે લક્ષ્યો Ü29,400 હકે ્્ટરથી વધુ ઉજ્્જડ જમીન હવે Üઆ જગં લોમાં દર વર્ષે પશઓુ માટે 21,555 ટન ધરાવે છે:: 1,16,30,000 વકૃ ્ષો સાથે જગં લોમાં ઘાસનું ઉત્્પપાદન થાય છે. ફરે વાઈ ગઈ છે. (i) કુદરતી સસં ાધન વ્્યવસ્્થથાપન Üઆનાથી માટીનું ધોવાણ ઘટી ગયું છે, જેનાથી દ્વારા આબોહવા પરિવર્્તનની અસર Üવનીકરણ પ્રવતૃ ્તિઓએ ગ્રામીણ લોકો માટે દર વર્ષે 134,000 ટન માટીની બચત થઇ ઓછી કરવી; અને લગભગ 51,50,000 દિવસોની રોજગારી પદે ા રહી છે. કરી. (ii) ગ્રામ્્ય સ્્તરની સહકારી Üઉત્તર પ્રદેશની ઉજ્્જડ જમીન હવે ખતે ીલાયક સસં ્્થથાઓ દ્વારા નિર્્ધધારિત લક્ષ્યો Üએવું માનવામાં આવે છે કે આઇએફએફડીસીની જમીન બની ગઈ છે અને ખેડતૂ ો ત્્યયાાં પાક હાસં લ કરવાનો પ્રયાસ કરવો. મદદથી પીએફએફસીએસ દ્વારા વિકસાવવામાં ઉગાડી રહ્યા છે. આવલે ા જગં લોના પરિણામે આ જગં લોમાં 17,60,000 ટન નેટ કાર્્બન જપ્્ત થઇ રહ્્યું છે. Üવિકસિત થયેલી ઉજ્્જડ જમીનો વિવિધ વનસ્્પતિઓ અને પ્રાણીસષૃ્્ટટિ સાથે જૈવ વવૈ િધ્્યસભર જગં લોમાં પરિવર્્તતિત થઈ રહી છે. સમર્્થન ગ્રામ્્ય-સ્્તરની વનીકરણ સહકારી સમદુ ાયોના ગરીબ અને વચં િત સમાજ અભિયાન પણ હાથ ધરવામાં આવ્્યંુય હત.ંુ સસં ્્થથાઓને પ્રોત્્સસાહન ધરાવે છે. વન સહકારીમાં મહિલાઓની અહીીં, જમીનની નબળી ગણુ વત્તાને કારણે ભાગીદારી પર વિશેષ ભાર મકૂ વામાં આવ્્યયો વાણિજ્્યયિક કષૃ િ કાર્્ય શક્ય ન હત.ંુ આ આઈડીએફએફસીએ ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્્યપ્રદેશ, છે અને કુલ સભ્્યયોમાં 32 ટકા મહિલાઓ છે. પરિયોજનામાં ઉત્તરાખડં ના નૈનીતાલ અને રાજસ્્થથાન અને ઉત્તરાખડં માં વનીકરણ માટે ચપં ાવત જેવા જિલ્્લલાઓ પણ આવરી દાયકાઓ જૂની ઉજ્્જડ જમીનો ઓળખી આઇએફએફડીસીનો કાર્્યક્રમ રાજસ્્થથાનના લેવામાં આવ્્યયા હતા, જ્્યયાાં વનનાબદૂ ી અને કાઢી છે. આ પછી રાજસ્્થથાનમાં પચં ાયત ઉદયપરુ , ચિત્તોડગઢ અને રાજસમદં જેવા આબોહવા પરિવર્્તનને કારણે ઇકોસિસ્્ટમ જમીન, ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખડં માં દુ ષ્્કકાળગ્રસ્્ત જિલ્્લલાઓમાં શરૂ થયો. મધ્્ય પર નકારાત્્મક અસર પડી હતી. વ્્યક્્તતિગત માલિકીની જમીન અને મધ્્ય પ્રદેશમાથં ી સાગર, ટીકમગઢ અને છતરપરુ પ્રદેશમાં મહસે લૂ ી જમીનનંુ સપં ાદન કરવામાં જેવા જિલ્્લલાઓ પસદં કરવામાં આવ્્યયા હતા સહભાગી ગ્રામીણ મલૂ્્યયાાંકન (પીઆરએ) આવ્્યંુય હત.ંુ સહભાગી સામદુ ાયિક વનીકરણ અને મધ્્ય ભારતમાં બદંુ ેલખડં નો ગભં ીર પદ્ધતિ દ્વારા વકૃ ્ષારોપણ માટે સમદુ ાય દ્વારા માટે, પડતર જમીનના સબં ધં િત લોકોને રીતે દુ ષ્્કકાળગ્રસ્્ત વિસ્્તતાર પણ વનીકરણ વકૃ ્ષોની વિશાળ શ્રેણીની પસદં ગી કરવામાં 152 પ્રાથમિક કષૃ િ-વનીકરણ સહકારી માટે આવરી લેવામાં આવ્્યયો હતો. ઉત્તર આવી છે. વનીકરણ માટે પસદં કરાયેલ મડં ળીઓ (પીએફએફસીએસ) માં સગં ઠિત પ્રદેશમાં સલુ તાનપરુ , અમેઠી, રાયબરેલી, વકૃ ્ષોની પ્રજાતિઓ ઉપલબ્્ધ જમીન, કરવામાં આવ્્યયા છે. આઇએફએફડીસી પ્રયાગરાજ, પ્રતાપગઢ, કૌશામ્્બબી અને જમીનનો પ્રકાર, વોટર ટેબલની ઊંડાઈ, દ્વારા રચાયેલી પ્રાથમિક કષૃ િ-વનીકરણ ઉન્નાવ સહિત અનેક જિલ્્લલાઓમાં વકૃ ્ષારોપણ જમીનની ફળદ્પુર તા, વાવેતરની ઉપલબ્્ધ સહકારી મડં ળીઓ (એસીએસ)માં આશરે તકનીકો અને જળ સસં ાધનો પર આધારિત 19,331 સભ્્યયો છે, જેમાથં ી 36 ટકા ભમૂ િહીન છે. આઇએફએફડીસીના માર્્ગદર્્શન સાથે અને 53 ટકા સીમાતં અને નાના ખેડતૂ ો અને પીએફએફસીએસના નેતતૃ્્વ હઠે ળ છે. પીએફસીએસની માલિકી, ગ્રામીણ સમદુ ાય દ્વારા ભ-ૂ યોજન, ખેતર તૈયાર કરવ,ંુ May, 2023 Sahkar Uday 21

પહલે આઇએફએફડીસી પહલે દ્વારા વચં િત વર્ગોને પોષણ અને આર્્થિથક સરુ ક્ષા આદિવાસી અને વચં િત લોકોને પોષણ અને આર્્થકથિ સરુ ક્ષા પ્રદાન કરવા માટે, આઇએફએફડીસીએ આદિવાસી પરિવારોની જમીન પર નાના બગીચાઓની વિકાસ પરિયોજના હાથ ધરી છે. આ નાના બગીચાઓથી આદિવાસી પરિવારોને પૌષ્્ટટિક ખોરાક મળી રહ્ંુય્ છે અને વધારાની આવક મેળવી રહ્યા છે. સકં લિત વોટરશેડ બનાવવા માટે લગભગ 17,480 હકે ્્ટર જમીન, જમીન અને જળ સરં ક્ષણ માટેની પ્રવતૃ ્તિઓ દ્વારા સરખી કરવામાં આવી છે. જળ સસં ાધનોના વિકાસ માટે, 261 ચેકડેમ, 1117 તળાવ, 326 એલડીપીઈ ટાકં ી બનાવવામાં આવી છે અને 1,213 કવૂ ાની ઊંડાઈ વધારવામાં આવી છે. વોટરશેડ પ્રોગ્રામ એ ગ્રામીણ સમદુ ાયોની ખાદ્ય અને આજીવિકાની સરુ ક્ષા સનુ િશ્ચિત કરવાનો પ્રભાવશાળી પ્રયાસ છે. વકૃ ્ષારોપણ, સરં ક્ષણ અને વ્્યવસ્્થથાપન હાથ બનાવવી પડશે. છેલ્્લલા પાચં વર્ષોમાં વધુ પ્રજાતિઓનંુ વાવેતર કર્્યું છે. ધરવામાં આવ્્યંુય હત.ંુ પરિણામે, 500 થી આઇએફએફડીસીના કારણે ખેડતૂ ો 6 લાખથી વનીકરણની ગતિ વધારવા માટે વધુ ગામોની 29,421 હકે ્્ટર ઉજ્્જડ જમીન પણ વધુ રોપા વાવી શક્યા છે. આઇએફએફડીસીએ ઇફકો-ગોલ્્ડન જ્્યયુબિલી ફળદ્પરુ જમીન બની ગઈ છે. ટ્રેડિશનલ ગાર્્ડનમાં સ્્વદેશી ગાઢ જગં લના ઉજ્્જડ જમીનમાં સફળ વાવેતર માટે સારી વકૃ ્ષોની લપુ ્્ત થઇ રહી પ્રજાતિઓ ઝડપી વિકાસ માટે મિયાવાકી પદ્ધતિ ગણુ વત્તાના રોપાઓ સનુ િશ્ચિત કરવા માટે, (જાપાનીઝ તકનીક) લાગુ કરી. આ પદ્ધતિમા,ં સ્્વ-સહાય જૂથો બનાવીને પીએફસીએસ દેશની જૈવ-વિવિધતાને બચાવવા માટે જમીનની સ્્થથિતિમાં સધુ ારો કરવામાં આવે સ્્તરે રોપા-ઉછેર કેન્દ્રો બનાવવામાં આવ્્યયા વકૃ ્ષોની દુ ર્્લભ, લપુ ્્ત થઇ રહી અને છે અને મળૂ અને પરંપરાગત વકૃ ્ષોનંુ છે. એક અભ્્યયાસ મજુ બ, વધારાના કાર્્બન જોખમમાં મકુ ાયેલી (આરઈટી) પ્રજાતિઓને ગાઢ વાવેતર ચાર-સ્્તરીય પદ્ધતિ, એટલે સિકં બનાવવા અને ખેડતૂ ોની આવકમાં પનુ ઃસ્્થથાપિત કરવાની જરૂર છે. ઇફકોના કે, કેનોપી, વકૃ ્ષ, પેટા-વકૃ ્ષ અને ઝાડવામાં વધારો કરવા, આ બે લક્ષ્યો હાસં લ કરવા માર્્ગદર્્શન હઠે ળ, આઇએફએફડીસીએ કરવામાં આવે છે. સશં ોધન અને વિકાસ માટે ભારતે 2030 સધુ ીમા,ં વધારાના વકૃ ્ષોની લપુ ્્ત થઈ રહલે ી પ્રજાતિઓના હઠે ળ,153 જીનોટાઇપના ચાર સશં ોધન જગં લો અને વનીકરણમાથં ી 2.5 થી 3 સરં ક્ષણ માટે પ્રયાસો કર્્યયા છે અને લાસોડા પરીક્ષણો કરવામાં આવ્્યયા છે. બિલિયન ટનની વધારાની કાર્્બન સિકં (કોરડિયા માયક્્સસા), મહઆુ અને ખિરની જેવા દેશી અને પરંપરાગત છોડની 100 થી ¿¿¿ 22 Sahkar Uday May, 2023

ડો.મનીષા પાલીવાલ વિશેષ લેખ પેક્્સમાં સભ્્યયોની સહભાગિતા મજબતૂ બનાવવી ‘સબકા પ્રયાસ’ દ્વારા વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દદ્ર અધિનિયમો/નિયમો હઠે ળ સચં ાલિત પેક્્સમાં સભ્્ય-સહભાગિતાને મજબતૂ મોદીના ‘સબકા સાથ, સબકા વિકાસ, થાય છે કારણ કે ભારતના બધં ારણ કરવાની રીતો સબકા વિશ્વાસ’ની પરિકલ્્પના વાસ્્તવિક મજુ બ ‘સહકારિકતા’, એ રાજ્્યનો વિષય કરવા માટે સહકાર મતં ્રાલયની યાત્રા છે. અત્્યયાર સધુ ી, પેક્્સ દ્વારા મર્્યયાદિત 8 પારદર્્શતિશ ા અને વિશ્વસનીયતાને ત્્યયારે શરૂ થઈ જ્્યયારે સહકારની ભાવનાને પ્રવતૃ ્તિઓ કરવામાં આવતી જેના કારણે પ્રોત્્સસાહન આપવંુ પ્રાથમિકતા આપવા માટે પહલે કરવામાં તેમનંુ વ્્યવસાયિક વિકાસ અને પ્રસાર આવી. તે મજુ બ, 6ઠ્ઠી જુલાઈ 2021 ના ધીમંુ હત.ંુ પણ હવે, પેક્્સને સામદુ ાયિક 8 સભ્્યયોની સહભાગિતા વધારવી રોજ એક અલગ મતં ્રાલયની સ્્થથાપના સ્્તરે બહ-ુ પરિમાણીય અને બહહુ તે કુ 8 નાણાકીય શિક્ષણ પ્રદાન કરવંુ કરવામાં આવી હતી. આ નવંુ મતં ્રાલય, વ્્યવસાય એકમોમાં રૂપાતં રિત કરવાનો 8 યોગ્્ય ઉત્્પપાદનો અને સેવાઓ સપં રૂ ્્ણપણે સહકારિકતા પ્રત્્યયે સમર્્પપિત સમય આવી ગયો છે. છે. કેન્દ્રીય સ્્તરે નવા મતં ્રાલયની રચના પ્રદાન કરવી પાછળનો મખુ ્્ય ઉદ્દેશ્્ય સહકારના મોડલ સહકાર મતં ્રાલય દ્વારા પેક્્સ માટે ડ્રાફ્્ટ 8 ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ - ‘સહકાર સે સમદૃ્ધિ’ દ્વારા ભારતની સમદૃ્ધિ મોડલ પેટા-નિયમો તૈયાર કરવામાં એકંદરે, જ્્યયારે પેક્્સના ડિજિટાઈઝેશનથી હાસં લ કરવાનો હતો. આવ્્યયા અને રાજ્્યયો/કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશોમાં પેક્્સમાં સભ્્યયોની સહભાગિતામાં સધુ ારો ભારતની મોટા ભાગની વસ્્તતી ગામડાઓમાં તેનંુ પ્રસારણ કરવામાં આવ્્યંુય જેથી થશે, ત્્યયારે પેક્્સમાં સભ્્યની સહભાગિતા રહે છે અને ઐતિહાસિક રીતે, ગામડાઓ, તેઓ તેને યોગ્્ય રીતે અપનાવી શકે. મજબતૂ કરવા માટે, પારદર્્શતિશ ામાં સહકારના સિદ્્ધાાંત પર કામ કરે છે અને પેક્્સને બહહુ તે કુ , શ્રેષ્્ઠ વ્્યવસાયિક સધુ ારો કરવો, સભ્્યયોની સહભાઈત વધુ સારા ભવિષ્્ય માટે વિવિધ સામાજિક- સસં ્્થથા બનાવવાના ઉદ્દેશ્્ય સાથે વધારવી, નાણાકીય શિક્ષણ પ્રદાન કરવ,ંુ આર્્થકિથ અને લોકો-કેન્દ્રિત સધુ ારાઓનો કરવામાં આ પગલંુ લેવામાં આવ્્યંુય સબં ધં િત ઉત્્પપાદનો અને સેવાઓ પ્રદાન ઉપયોગ કરવાની અપાર ક્ષમતાઓ હત.ંુ આ ડ્રાફ્્ટ મોડલ પેટા-નિયમોમાં કરવી અને ટેક્્નનોલોજીનો લાભ ઉઠાવવા ધરાવે છે. પેક્્સની કામગીરીમાં વ્્યયાવસાયિકતા, જેવા બહપુ ક્ષીય અભિગમની પણ જરૂર પારદર્્શિશતા અને જવાબદારી લાવવા પડશે. સહકાર મતં ્રાલયની વિવિધ પ્રાથમિક કષૃ િ ધિરાણ મડં ળીઓ માટે વિવિધ જોગવાઈઓ છે. સરકારની પહલે ોના અમલીકરણની પ્રગતિની ગતિ (પેક્્સ) તરીકે ઓળખાતા ગ્રામ્્ય-સ્્તર, પેક્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝેશનની પહલે , સાથે, એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે સમદુ ાયના-માલિકીના અને સભ્્ય- પેક્્સને તેમની વ્્યયાપારી પ્રક્રિયાઓ અને કે મતં ્રાલય, ભારતના પ્રથમ સહકાર સચં ાલિત સહકારી એકમો, ભારતમાં વ્્યવહારોના ડિજિટાઈઝેશન દ્વારા વધુ મતં ્રી, એટલે કે શ્રી અમિત શાહના સક્ષમ સૌથી વધુ સખં ્્યયામાં સહકારી સસં ્્થથાઓ વ્્યવસાયિક રીતે વ્્યવસ્્થથિત બનાવશે. નેતતૃ્્વ હઠે ળ રાજ્્યયો/ કેન્દદ્રશાસિત પ્રદેશો બનાવે છે. પેક્્સ, એ ભારતમાં મહત્્વપરૂ ્ણ્ જ્્યયારે પક્્સનંુ કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝેશન એ અને સહકારી ક્ષેત્રના તમામ હિતધારકો સમદુ ાય-સ્્તરની નાણાકીય સસં ્્થથાઓ છે જે સમયની જરૂરિયાત હતી, ત્્યયારે પેક્્સનંુ સાથે પરામર્્શ કરીને અને સાથે મળીને ખેડતૂ ો અને ગ્રામીણ લોકોને ધિરાણ અને કોમ્્પ્યટુય રાઈઝેશન એ વિકાસ માટે પણ કામ કરશે જેથી કરીને પેક્્સ દ્વારા અન્્ય આધારભતૂ સેવાઓ પ્રદાન કરે છે. જરૂરી હત.ંુ કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝેશનથી પેક્્સના ખેડતૂ ોની સમદૃ્ધિ હાસં લ કરવા માટેની ભારતના ગામડાઓમાં 95,000 થી વધુ સભ્્યયોને પરિવર્્તનની જરૂરિયાતોને મશુ ્્કકેલીઓ દૂર થઇ શકે. મડં ળીઓ અને એકંદરે 90% ગામડાઓને સમજવા અને સમદુ ાયમાં સામાજિક- (પ્રોફેસર, શ્રી બાલાજી યનુ િવર્્સસિટી, પણુ ે) આવરી લેવાની સાથે, પેક્્સ દેશના આર્્થકથિ વદ્ૃ ધિના કારકોને ઓળખવા માટેની સહકારી ધિરાણ આંદોલનનો આધાર છે. આવશ્્યક ક્ષમતા ધરાવે છે. ¿¿¿ સહકારી સસં ્્થથાઓ વિવિધ રાજ્્ય-વિશિષ્્ટ May, 2023 Sahkar Uday 23

સફળતાની વાર્્તતા માડં ્્યયાના ખેડતૂ ોએ ઇફકોની ટેક્્નનોલોજીનો લીધો લાભ ભારતનંુ કષૃ િ પ્રોત્્સસાહન ઇફકો બાયો-ડિકોમ્્પપોઝરથી શેરડીનંુ ઉત્્પપાદન કરતા ખેડતૂ ોની વધી આવક પ્રધાનમતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર મોદીના ખેડતૂ ોની આવક બમણી કરવાના સપનાને સાકાર કરવામાં ઇફકોનો પ્રશસં નીય પ્રયાસ મહત્્વપરૂ ્ણ્ યોગદાન આપી રહ્યો છે. અંકઅંજલિદીપ ઘણી બધી સમસ્્યયાઓનું સામનો કરવો ઇફકોએ ખેડતૂ ોને એક નવંુ ઉત્્પપાદ પડે છે. આ પાકની ખેતીમાં ખબુ સમય એટલે કે ઇફકો બાયો-ડિકોમ્્પપોઝર ભારતે 50,00,00,000 મેટ્રિક ટન શરે ડીનું લાગે છે અને શરે ડીમાથં ી કેટલી ખાડં આપ્્ય.ંુય ભારતીય કષૃ િ સશં ોધન ઉત્્પપાદન કરીને વિશ્વમાં ખાડં ના સૌથી પ્રાપ્્ત થશે તે પણ અનિશ્ચિત હોય છે. પરિષદની સાથે મળીને બનાવવામાં મોટા ઉત્્પપાદક તરીકે બ્રાઝિલને પછાડીને શરે ડીનો એક પાકમાથં ી માત્ર 10 ટકા રેકોર્્ડ બનાવ્્યયો છે. સાહજીક રીતે, ભારત અથવા 100 ગ્રામ પ્રતિ કિલોગ્રામ અથવા આવેલ, પસુ ા ઇફ્્કકો બાયો- ખાડં નો સૌથી મોટો ઉપભોક્્તતા અને બીજા તેનાથી ડિકોમ્્પપોઝર આ નિશ્ચિત સમસ્્યયાને નબં રનો સૌથી મોટો નિકાસકાર પણ છે. ધ્્યયાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવ્્યંુય ઓછી ખાડં પ્રાપ્્ત થાય છે. આ ટકાવારી પરંત ુ આ યાત્રા મશુ ્્કકેલ હતી. કર્્ણણાટકના અન્્ય ખાડં નું ઉત્્પપાદન કરનાર અન્્ય દેશો હત.ંુ મસૈ રૂ નજીકના મડં ્્યયા જિલ્્લલાના ખેડતૂ ોનો કરતા ઘણી ઓછી છે. ઉદાહરણ જોઈએ તો તેમના જેવા અન્્ય ઘણા લોકો માટે, શરે ડીના ઉત્્પપાદનમાં 24 Sahkar Uday May, 2023

લાભ થાય છે. જો કે, શરે ડીના ખડે તૂ ો માત્ર એક અહવે ાલ અનસુ ાર, એક ખાડં નું ઉત્્પપાદન જ નહિ પરંત ુ તઓે વિવિધ કિલો ખાડં બનાવવા માટે દન પ્રકારના ઇથને ોલના ઉત્્પપાદન માટે શેરડીના રસ અને ગોળનો ઉપયોગ પણ કરી શકે છે. સરેરાશ 210 લિટર પાણીની એક અહવે ાલ અનસુ ાર, એક કિલો ખાડં પટે ્રોલમાં ઇથને ોલ મિશ્રણ પર સરકારના જરૂર પડે છે અને જ્્યયારે શદુ ્ધ બનાવવા માટે સરેરાશ 210 લિટર અસરકારક કાર્્યક્રમોને કારણે આજે દેશમાં ખાડં ની વાત આવે છે ત્્યયારે આ પાણીની જરૂર પડે છે અને જ્્યયારે શદુ ્ધ શરે ડીના પાકની ભારે માગં છે. માત્ર વધીને 1780 લિટર થઈ ખાડં ની વાત આવે છે ત્્યયારે આ માત્રા જે ખેડતૂ ો તમે નો પાક ખાડં ની મિલના જાય છે. તેથી, તે કહવે ંુ યોગ્્ય વધીને 1780 લિટર થઈ જાય છે. તેથી, માલિકોને વેચી શકતા ન હતા તઓે હવે આ છે કે માત્ર એક કિલો ખાડં ના તે કહવે ું યોગ્્ય છે કે માત્ર એક કિલો ખાડં ના પાક ઇથને ોલના ઉત્્પપાદકોને વચે ી શકશ.ે ઉત્્પપાદનમાં ઘણા સસં ાધનોનો ઉત્્પપાદનમાં ઘણા સસં ાધનોનો ઉપયોગ વિશ્વભરમાં ખાડં ની વધતી માગં સાથ,ે ભારત ખાડં ના નિકાસમાં વિકાસ કરી રહ્્યું ઉપયોગ થાય છે. છે. જેથી હવે ખાડં ઉદ્યોગ અને ખેડતૂ ો વધુ નફો અને વધુ આવક પ્રાપ્્ત કરે છે. બીજા તબક્કામા,ં ઇફકોએ ખેડતૂ ોને એક નવું ઉત્્પપાદન એટલે કે ઇફકો બાયો-ડિકોમ્્પપોઝર ખેડતૂ ોની સફળતામાં ઇફકોનંુ યોગદાન આપ્્ય.યું ભારતીય કૃષિ સશં ોધન પરિષદની માડં ્્યયાના મોટાભાગના ખડે તૂ ોને કચરાના સાથે મળીને બનાવવામાં આવલે , પસુ ા યોગ્્ય નિકાલના ફાયદાઓ વિશે કંઈપણ ઇફ્્કકો બાયો-ડિકોમ્્પપોઝર આ નિશ્ચિત ખબર ન હતી, તેઓ કાપણી પછીના પાકના સમસ્્યયાને ધ્્યયાનમાં રાખીને બનાવવામાં અવશષે ોને બાળી નાખ્્યયા હતા શરે ડીના આવ્્યયું હત.ું આ ઉત્્પપાદ ઇફકો બજારના ઉત્્પપાદકોને શિક્ષિત કરવા માટે. 2007 તમામ રિટેલ કેન્દ્રો, ઇફકો વચે ાણ કેન્દ્રો અને મા,ં ઇફકો એ કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દદ્ર (કેવીકે), મડં ળીઓ ઉપલબ્્ધ છે. આ સાથ,ે તને ે iff- માડં ્્યયાની સાથે મળીને સાતનરુ ગામ દત્તક cobazar.in પરથી ઓનલાઈન પણ ખરીદી લીધ.ું ગામના ખેડતૂ ોને કચરાના આધનુ િક શકાય છે. એક બોટલની કિમં ત માત્ર ₹20 રીતે નિકાલ કરવાના ફાયદાઓથી પરિચિત છે અને આમ આ ઉત્્પપાદ ખેડતૂ ોને પોસાય કરાવવામાં આવ્્યયા અને ઇફકોએ શરે ડીના તવે ું છે. કચરાનું મલ્્ચચિિંગ શરૂ કર્્યુ.ું આ બાયો-ડિકોમ્્પપોઝરને પાણી અને પ્રથમ તબક્કામા,ં પાકની કાપણી પરુ ી થયા ગોળના મિશ્રણ ભેળવવામાં આવે છે. પછી પછી, ખડે તૂ ો પાકના અવશેષોને કાપવા આ મિશ્રણ બાયોમાસ ધરાવતાં ખતે રોમાં માટે ટ્રેશ કટર મશીનનો ઉપયોગ શરૂ કર્યો. છાટં વામાં આવે છે. એકવાર ઉપયોગ કર્્યયા પછી, 40 દિવસના સમયગાળામાં પાકના અવશષે ો ખાતરમાં ફેરવાઈ જાય છે જે પછી જમીનને પોષક તત્્વવો પ્રદાન કરે છે. કેવીકે મડં ્્યયા દ્વારા કરવામાં આવલે ા સશં ોધનમાં જાણવા મળ્્યયું છે કે તે આનાથી પ્રતિ એકર, 5-6 ટન ઉપજમાં વધારો કરે છે. સાતનરુ ગામના એક ખડે તૂ , બોર ગૌડાએ ખશુ થતા-થતા કહ્્યું કે, “આ ટેક્્નનોલોજીથી જમીનના સ્્વવાસ્્થ્્યમાં સધુ ારો થયો છે અને ઉત્્પપાદકતા પણ વધી છે.” ¿¿¿ May, 2023 Sahkar Uday 25

કૌશલ્્ય માટે તાલીમ કુશળ વ્્યયાવસાયિકોની માગં પરુ ી કરશે રાષ્ટ્રીય સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય સહકાર ઉદય ટીમ lરાષ્ટ્રીય સ્્તરના સહકારી વિશ્વવિદ્યાલયમાં થશે વિશિષ્્ટ અભ્્યયાસ lપેક્્સથી લઈને એપેક્્સ સધુ ીની સહકારી મડં ળીઓની જરૂરિયાતો થશે પરુ ી ભારતનું સહકારી ક્ષેત્ર બદલાતા સમયની સાથે ચાલે તે સનુ િશ્ચિત કરવા માટે, કુશળ આ વિશ્વવિદ્યાલય હાલની સહકારી મડં ળીઓ અને તાલીમ કેન્દ્રોમાં વ્્યયાવસાયિકોની માગં વધતી જય રહી શૈક્ષણિક અને સશં ોધન પ્રવતૃ ્તિઓને એકીકતૃ કરવા, સકં લન કરવા છે. આ માગં ને પરુ ી કરવા માટે કેન્દ્રીય અને પ્રમાણિત કરવા માટે સર્વોચ્્ચ સસં ્્થથા તરીકે કાર્્ય કરશે. આમાં સહકાર મતં ્રાલય, ભારતમાં વિશ્વની સૌથી મોટી વિશ્વવિદ્યાલયની સ્્થથાપના કરી સહકારી ક્ષેત્ર સાથે સબં ધં િત વિવિધ અભ્્યયાસક્રમોમાં ડિગ્રી અને રહ્્યું છે. રાષ્ટ્રીય સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય ડિપ્્લલોમા પણ આપવામાં કરશે. એક અનોખી શૈક્ષણિક સસં ્્થથા હશે જેમાં શિક્ષણ, પ્રશિક્ષણ, સશં ોધન અને વિકાસ વધુ પ્રભાવશાળી બનાવવા માટે યદુ ્ધ સહકારી કાયદા, સહકારી પરીક્ષણ જેવી સબં ધં િત વિષયો શીખવવામાં આવશ.ે જેવી તૈયારીઓ કરવામાં આવી રહી છે. અહીીં, શીખનારાઓને સચં ાલન, દેખરેખ, તાલીમ કાર્્ય રાષ્ટ્રીય સહકારી તાલીમ વિવિધ વિષયોને ધ્્યયાનમાં રાખીને વિશષે વહીવટ, તકનીકી અને કામગીરી જેવી પરિષદ દ્વારા વિવિધ સ્્થળોએ સ્્થથિત વિવિધ સહકારી શ્ેરણીઓમાં વિશેષતા વિવિધ સસં ્્થથાઓમાં હાથ ધરવામાં શાળાઓ સ્્થથાપવામાં આવશ.ે મળશ.ે આવે છે, જેમાથં ી પાચં પ્રાદેશિક કક્ષાની કેબિનટે ની બઠે કમાં નક્કી થયા મજુ બ, અને 14 રાજ્્ય કક્ષાની મખુ ્્ય તાલીમ સહકાર મતં ્રાલયના જણાવ્્યયા મજુ બ, સહકારી મતં ્રાલયે રાષ્ટ્રીય સહકારી સસં ્્થથાઓ છે. ચદં ીગઢ, બેગંે ્્લલોર, કલ્્યયાણી, વિશ્વવિદ્યાલયની સ્્થથાપના માટે થતી ગાધં ીનગર, પટના ખાતે પાચં મખુ ્્ય રાષ્ટ્રીય સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય તેના તયૈ ારીઓની ગતિ વધારી દીધી છે. આના પ્રાદેશિક સહકારી વ્્યવસ્્થથાપન સસં ્્થથાઓ કારણે રાજ્્ય સરકારો તરફથી સમાન છે. ભોપાલ, ભવુ નશે ્વર, ચેન્નાઈ, દેહરાદૂન, ઉદ્ેદશ્્યયો હાસં લ કરવા માટે સહકારી રાજ્્ય સ્્તરીય સહકારી વિશ્વવિદ્યાલયો ગવુ ાહાટી, હૈદરાબાદ, ઈમ્્ફફાલ, જયપરુ , પણ સ્્થથાપવાની દરખાસ્્તતો આવી છે. કિન્નૌર, લખનૌ, મદુ રાઈ, નાગપરુ , પણુ ે શિક્ષણ અને તાલીમ સસં ્્થથાઓનું અખિલ આ વિશ્વવિદ્યાલય સહકારી ક્ષેત્ર વિશે અને સહકારી ક્ષેત્રમાં તાલીમ આપનારી અને તિરુવનતં પરુ મ ખાતે તાલીમ ભારતીય નેટવર્્ક પણ બનાવશ.ે હાલની સસં ્્થથાઓ વિશે પણ જાગતૃ િ વધારશ.ે તે સસં ્્થથાઓની સ્્થથાપના કરવામાં આવી છે. સમાન પરિમાણો સાથે વિકસાવવામાં આ સસં ્્થથાઓમાં સહકારી ક્ષેત્રના તમામ સહકારી સસં ્્થથાઓ અને તાલીમ કેન્દ્રોમાં આવશ.ે આવી સહકારી સસં ્્થથાઓમાં સ્્તરના સમાજના લોકો માટે તાલીમ આધનુ િક સાધનોની સવુ િધા આપવામાં કાર્્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવે છે. શૈક્ષણિક અને સશં ોધન પ્રવતૃ ્તિઓને આવશ.ે રાષ્ટ્રીય સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય સાથે કેન્દ્રીય સહકારી મતં ્રાલય હઠે ળની તમામ સકં ળાયેલી સસં ્્થથાઓનું નેટવર્્ક, સહકારી એકીકૃત કરવા, સકં લન કરવા અને સ્્વવાયત્ત સહકારી મડં ળીઓ, મડં ળોના કર્્મચારીઓ અને બોર્્ડના આ વિશ્વવિદ્યાલય હઠે ળ કામ કરશ.ે સભ્્યયોની ક્ષમતા નિર્્મમાણ અને વિકાસ પ્રમાણિત કરવા માટે આ વિશ્વવિદ્યાલય મતં ્રાલય સ્્તરે યોજાયેલી સમીક્ષા માટે કામ કરશ.ે વિશ્વવિદ્યાલય સાથે બઠે કમાં ખામીઓ અને જરૂરિયાતોને જોડાયલે ા ક્ષતે ્રોના અગ્રણી રાજ્્યયોમાં સર્વોચ્્ચ સસં ્્થથા તરીકે કાર્્ય કરશ.ે તે ઓળખીને આ સસં ્્થથાઓના કાર્્યક્ષેત્રને ડેરી, મત્્સ્્યઉદ્યોગ, ગ્રામીણ ધિરાણ, સહકારી ક્ષેત્ર સાથે સબં ધં િત વિવિધ અભ્્યયાસક્રમોમાં ડિગ્રી અને ડિપ્્લલોમા પણ પ્રદાન કરશ.ે સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય વિશ્વની સૌથી મોટી વિશ્વવિદ્યાલય હશ.ે રાજ્્ય સરકારોને રાજ્્ય સ્્તરની સહકારી વિશ્વવિદ્યાલયોના વિકાસ પર પણ ધ્્યયાન આપવાનું કહવે ામાં આવ્્યયું છે અને ટંકૂ સમયમાં આ વિશ્વવિદ્યાલયો સ્્થથાપવામાં આવશ.ે સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય શિક્ષણ અને તાલીમ સાથે શૈક્ષણિક સશં ોધન અને વિકાસના ધોરણો વિકસાવવા માટે કામ કરશ.ે ¿¿¿ 26 Sahkar Uday May, 2023

રાહત અધિકારીઓ પાસેથી રોકાણકારોના નાણાં પરત કરવાની પ્રક્રિયા અંગેની માહિતી પણ માગં ી હતી. મતં ્રાલયે એક વ્્યયાપક વ્્ય યૂહરચના પર ચર્્ચચા કરી જેના દ્વારા નાણાં પરત કરવાની પ્રક્રિયા વહલે ી તકે શરૂ કરવામાં આવશ.ે સહારાની સહકારી મડં ળીઓના રોકાણકારો પાસેથી વિગતવાર માહિતી પહલે ાથી જ માગં વામાં આવી છે જેથી પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવી શકાય. પેક્્સનંુ કોમ્્પ્યટયુ રાઇઝેશન પ્રધાનમતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર મોદીના ‘સહકાર સે સમદૃ્ધિ’ના ઠરાવને આગળ વધારતા, સહકારી મતં ્રાલય, સમગ્ર ભારતમાં પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મડં ળીઓ (પકે ્્સ) ના કોમ્્પ્યટુય રાઈઝેશન માટે કામ કરી સહારાના રોકાણકારોના નાણાં પરત રહી છે. કેન્દ્રીય સહકાર અને ગહૃ મતં ્રી કરવાને અંતિમ સ્્વરૂપ શ્રી અમિત શાહે તેની પ્રગતિની સમીક્ષા કરવા માટે રાજ્્યયો સાથે અનકે બેઠકોનું આયોજન કર્્યુંુ હત.ું આમાં તયૈ ાર કાર્્ય આપવાનંુ કામ કરી રહી છે સરકાર યોજનાના અમલીકરણ માટે રાજ્્યયો સાથે વિગતવાર ચર્્ચચા કરવામાં આવી સહકાર ઉદય ટીમ કેન્દ્રીય સહકારી સચિવ શ્રી જ્ઞાનશે છે. રાજ્્યયોને હાર્્ડવરે થી લઈને સોફ્્ટવરે કુમારની અધ્્યક્ષતામાં સહકાર મતં ્રાલય સધુ ીની માળખાકીય સવુ િધાઓ પરૂ ી સહકારી મતં ્રાલય, સરકારની અને સહારા ગ્પુર ના પ્રતિનિધિઓ વચ્્ચચે પાડવામાં આવી રહી છે અને ઘણા મખુ ્્ય પ્રાથમિકતાઓમાનં ી વિવિધ ઉચ્્ચ સ્્તરીય બેઠકનું આયોજન થયું હત ું રાજ્્યયો પકે ્્સના કોમ્્પ્યટયુ રાઈઝશે નના યોજનાઓના અમલીકરણ પર સતત જેમાં તેઓએ સપુ ્રીમ કોર્્ટના નિર્ણ્યના 100 ટકા લક્ષષ્યને હાસં લ કરવામાં સફળ ધ્્યયાન આપી રહે છે. સહારા ગ્પુર ની ચાર આદેશના અમલીકરણ અંગે ચર્્ચચા કરી થયા છે. સહકારી મડં ળીઓમાથં ી રોકાણકારોના હતી. સહકારી સચિવે સહારાના ઉચ્્ચ નાણાં પરત મળે વવા માટે રાજ્્યયો સાથે ¿¿¿ સમીક્ષા બેઠકો યોજવામાં આવી રહી છે. પેક્્સના બાયલોઝને રાજ્્યયો તરફથી મળ્્યંુય સમર્્થન આ સદં ર્્ભમા,ં હાલમા,ં સપુ ્રીમ કોર્ટે એક ઐતિહાસિક નિર્ણ્ય આપ્્યયો હતો, જેના પકે ્્સ માટે તયૈ ાર કરાયલે ા બાયલોને રાજ્્યયો તરફથી સમર્્થન મળી રહ્્યું છે. પેક્્સ હઠે ળ સહારા ગ્પરુ ની ચાર મડં ળીઓને બાયલોમાં એકસમાનતા લાવવા માટે, કેન્દ્રીય સહકાર મતં ્રાલયે રાષ્ટ્રીય સ્્તરે મોડલ રોકાણકારોના પૈસા પરત કરવા માટે બાયલો તયૈ ાર કર્્યયા હતા જે પછી રાજ્્યયોને મોકલવામાં આવ્્યયા હતા. મતં ્રાલયમાં કહવે ામાં આવ્્યયું છે. સહકાર મતં ્રાલયની આયોજિત બેઠકમાં તને ી પ્રગતિની સમીક્ષા કરવામાં આવી હતી. ઉત્તર પ્રદેશ, પહલે પછી, સપુ ્રીમ કોર્્ટના આદેશે આસામ, આંધ્ર પ્રદેશ, ઓડિશા, રાજસ્્થથાન, મણિપરુ , પશ્ચિમ બગં ાળ, અરુણાચલ રોકાણકારોના નાણાં પરત કરવાનો પ્રદેશ, સિક્કિમ અને ઉત્તરાખડં માં મોડલ બાયલો લાગુ કરવામાં આવ્્યયા છે, જ્્યયારે માર્્ગ મોકળો કર્યો. કોર્ટે સહારા ગ્પરૂ ને મધ્્યપ્રદેશ, હિમાચલ પ્રદેશ, ગજુ રાત, પજં ાબ અને હરિયાણામાં આ મોડલ લાગુ આગામી નવ મહિનામાં લગભગ 10 કરવાની પ્રક્રિયા હજુ ચાલુ છે. બાકીના રાજ્્યયોમાં પણ સામાન્્ય ફેરફારો સાથે મોડલ કરોડ રોકાણકારોને ₹5,000 કરોડ બાયલો લાગુ કરવા માટે ચર્્ચચાઓ ચાલી રહી છે. સમીક્ષા બઠે ક દરમિયાન, સચિવ પરત કરવાનો આદેશ આપ્્યયો છે. શ્રી જ્ઞાનશે કુમારે પેક્્સ મોડલ બાયલોઝના વિવિધ પરિમાણોની ચર્્ચચા કરી અને રાજ્્યયો દ્વારા પછૂ વામાં આવલે ા તમામ પ્રશ્નોના વિગતવાર જવાબ આપ્્યયા. May, 2023 Sahkar Uday 27

નીતિ નિર્્મમાતા સહકાર આંદોલનને મળ્્યંુય વેગ સરકાર દ્વારા સહકારી સસં ્્થથાઓને ખબુ વધારે પ્રોત્્સસાહન જિતેન્દદ્ર તિવારી જો દરેક ભારતીય નાગરિક દ્વારા ‘નેશન ચટંૂ ણીની જીત પછી, અમિત શાહને ગહૃ જ લોકો તેમને ‘આધનુ િક ભારતના ફર્્સ્્ટ ’ એટલે કે ‘દેશ સૌથી પહલે ા” મતં ્રાલય જેવા મહત્્વપરૂ ્્ણ વિભાગની લોખડં ી પરુ ુષ’ તરીકે ઓળખવા લાગ્્યયા. ખ્્યયાલને સફળતાપરૂ્્વક અપનાવી કામગીરી સોોંપવામાં આવી હત.ંુ શ્રી કાશ્્મમીરનંુ વિશેષ દરજ્્જજો પાછુું ખેંેચી રહ્ંુય્ છે, તો તે માટેનો સપં રૂ ્્ણ શ્ેરય, શાહ તરત જ આ સમસ્્યયાઓનો ઉકેલ લીધા પછી, આ રાજ્્ય છેલ્્લલા કેટલાક વડા પ્રધાન નરેન્દદ્ર મોદી અને કેન્દ્રીય શોધવા લાગવા અને સારી રીતે સમયથી આતકં વાદથી મકુ ્્ત થઇ ગયંુ ગહૃ સહકારી પ્રધાન અમિત શાહની વ્્યયાખ્્યયાયિત નીતિ સાથે આતકં વાદ છે. સરુ ક્ષા માટે અન્્ય એક ગભં ીર ખતરો, નીતિઓને મળે છે. પર સર્જિકલ સ્ટ્રાઈક સફળતાપરૂ્્વક પાર એટલે કે સરહદ પારથી ઘસૂ ણખોરીની એ વાત સાચી છે કે આરોગ્્ય, શિક્ષણ, પાડી. સમસ્્યયા પણ શ્રી શાહના નાગરિકતા આંતરિક સરુ ક્ષા અને મોટભાગે વૈશ્વિક સધુ ારા કાયદા સાથે સમાપ્્ત થઈ ગઈ સ્્તરે શક્્તતિ ધ્વુર ીકરણના સદં ર્્ભમાં આતકં વાદના મળૂ કારણ એટલે કે છે. ઉત્તરપરૂ્્વમાં ચાલી રહી સમસ્્યયાઓ ભારત, નીતિવિષયક લકવાથી પણ છેલ્્લલા કેટલાક વર્ષોથી સરકાર (પોલિસી પેરાલીસીસ) પીડિત હત.ંુ કલમ 370 અને 35એ ને નાબદૂ કરવંુ માટે એક મોટો પડકાર હતો અને મોદીજીના નેતતૃ્્વ અને શ્રી અમિત એ માત્ર વ્્યહયૂ ાત્્મક કાર્્ય જ નહીીં પરંત ુ નક્્સલવાદી હિસં ાને સફળતાપરૂ્્વક શાહના ઉદ્યમી પ્રયાસોને કારણે, ભારતે જનસઘં ના સ્્થથાપક, શ્્યયામા પ્રસાદ દબાવવાનો સપં રૂ ્્ણ શ્રેય ગહૃ મતં ્રીને નીતિવિષયક લકવાને માટે આપી મખુ ર્જીની નીતિ, ‘ એક જ રાષ્ટટ્રમાં બે જાય છે. અને આપડી પહલે ાની સરકારો દ્વારા માથા, બે ધ્્વજ, બે બધં ારણ નહિ ચાલે’ એક સમય એવો હતો જ્્યયારે ભારતમાં સર્જાયેલી અસખં ્્ય સામાજિક-આર્્થિકથ ને સન્્મમાન આપવાનંુ હત.ંુ ટંકૂ સમયમાં સમસ્્યયાઓને દૂર કરવા માટે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં નોોંધપાત્ર નિર્્ણયો લેવામાં આવ્્યયા. આ જ કારણે હંુ માનનીય અમિતભાઈ શાહજીને ‘ચાણક્ય’, ‘વિકાસ પરુ ુષ’ કે ‘લોખડં ી પરુ ુષ’ જેવા રૂપકોને બદલે ‘નીતિ નિર્્મમાતા’ માનંુ છુું. સાચી હકીકત એ છે કે શ્રી અમિત શાહ દ્વારા સભ્્યતાલક્ષી દૂરંદેશી નીતિઓના નવા યગુ ની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી અને તેઓએ નરેન્દદ્ર મોદી સરકારની ‘નિર્્ણય લેતી સરકાર’ તરીકેની છબી વધુ પ્રબળ કરી હતી. તે છબીનંુ પરિણામ છે કે ત્રીજી સામાન્્ય ચટંૂ ણીને માત્ર એક વર્્ષ બાકી હોવા છતાં સરકારમાં જનતાનો વિશ્વાસ અકબધં છે. ખરેખર તો આંતરિક સરુ ક્ષાની સમસ્્યયાને ઉકેલવા માટે પ્રબળ ઇચ્્છછાશક્્તતિની જરૂર હતી. તેથી, 2019 ની સામાન્્ય 28 Sahkar Uday May, 2023

નીતિ નિર્્મમાતા સહકારી આંદોલન લપુ ્્ત થઈ રહી હતી. સામનો કરી રહી અમદાવાદ જિલ્્લલા ખાતર ‘ઇફકો નેનો યરુ િયા (લિક્્વવિડ)’ની પરંત ુ પ્રથમ સહકારી મતં ્રી શ્રી અમિત સહકારી બેંેકને નવંુ જીવન આપીને શોધ કરી છે. કષૃ િ ક્ષેત્રમાં નેનો યરુ િયા શાહે તેને મોટા પાયે લોકપ્રિય બનાવતા તેને નફાકારક બનાવી. વિશ્વની અગ્રણી માત્ર ભારતની જ નહીીં પરંત ુ વૈશ્વિક તેને નવંુ જીવન મળ્્યંુય છે. ‘સહકાર સે સસં ્્થથા ઇન્્ડડિયન ફાર્્મર્્સ ફર્્ટિટલાઇઝર કષૃ િની સ્્થથિતિ અને દિશા નક્કી કરવા સમદૃ્ધિ’ ના ધ્્યયેયને હાસં લ કરવા માટે કોઓપરેટિવ લિમિટેડ (ઇફકો), સહકારી જઈ રહ્ંુય્ છે. વડા પ્રધાનની પ્રેરણા અને સરકાર જમીની સ્્તરના ખેડતૂ ો સાથે કામ આંદોલનને આગળ વધારવાના મોદી ગહૃ મતં ્રીના નેતતૃ્્વને કારણે જ સહકારી કરી રહી છે. શ્રી અમિત શાહ નવી રાષ્ટ્રીય સરકારના સપનાને સાકાર કરવા સખત મડં ળી ઇફકો એ એક નવી ઉપલબ્્ધધીઓ સહકારી નીતિનો મસુ દ્દો તૈયાર કરવા મહને ત કરી રહી છે. હાસં લ કરી છે જે વૈશ્વિક સ્્તરે અજોડ છે. ખબુ મેહનત કરી રહ્યા છે અને સરકાર નેનો યરુ િયાની વિશ્વભરમાં ખબૂ માગં છે. રાષ્ટ્રીય સહકારી વિશ્વવિદ્યાલય સ્્થથાપિત વર્્તમાનમા,ં ભારત કષૃ િ ઉત્્પપાદનોનંુ શ્રી શાહ મજુ બ, ‘આ સમગ્ર રાષ્ટટ્ર માટે કરવા ઉપરાતં શાળાના અભ્્યયાસક્રમમાં મખુ ્્ય ઉત્્પપાદક પણ છે અને વૈશ્વિક સ્્તરે ગર્્વની ક્ષણ છે.’ આજે નેનો યરુ િયાની સહકારી શિક્ષણનો સમાવેશ કરવા પર પ્રતિ એકર કષૃ િ ઉત્્પપાદકતામાં પણ મખુ ્્ય સમગ્ર વિશ્વમાં માગં છે. યરુ િયા પછી પણ વિચાર કરી રહી છે. હકીકતમા,ં આ સ્્થથાન ધરાવે છે. સ્્થથિર, સાતત્્યપરૂ ્્ણ હવે ડીએપીની શોધ, નેનો સ્્વરૂપમાં બધી તૈયારીઓ પહલે ેથી જ ચાલી રહી અને કાર્્યકારી સરકાર દ્વારા સચં ાલિત પણ થઈ છે અને ભારત એકમાત્ર છે . થવાના વધારાના ફાયદાએ પણ વર્ષોથી એવો દેશ છે જ્્યયાાં યરુ િયા અને ડીએપી, દેશની સ્્થથિતિમાં સધુ ારો કયો છે. ભારતે લીકવીડ સ્્વરૂપમાં ઉપલબ્્ધ છે. કષૃ િ 2023-24ના બજેટમાં સહકાર-આધારિત સમયની કસોટી અને નાના-મોટા તમામ ક્ષેત્રમાં ભારતની આ અદ્ભુત સિદ્ધિઓ એ આર્્થિથક વિકાસ મોડલને પ્રોત્્સસાહન પડકારોનો સામનો કર્યો છે. ભારતની કષૃ િ અર્્થતતં ્રને સશક્્ત બનાવવા અને આપવા અને પાયાના સ્્તરે તેની પહોોંચને શાસન પ્રણાલીએ સમયની કસોટીનો સ્્થથાપિત કરવા અને ખેડતૂ ો માટે બમણી મજબતૂ કરવા માટે ઘણી જોગવાઈઓ સામનો કર્યો છે અને આપણંુ લોકતતં ્ર, આવક ઊભી કરવાના પીએમ મોદીના કરવામાં આવી છે. ગામડાઓમાં ફેલાયેલી આ સમસ્્યયાઓનો સામનો કરીને વધુ દૂરંદેશી અભિગમનંુ પરિણામ છે. આ પ્રાથમિક કષૃ િ સહકારી મડં ળીઓ (પેક્્સ) મજબતૂ બની ગયંુ છે. વડા પ્રધાન સદં ર્ભે, ઈફકોના વહીવટી સચં ાલક, ડૉ. ને મજબતૂ કરવા માટે સખ્્ત પગલાં મોદીના પ્રયાસોથી જ ‘મેક ઇન ઇન્્ડડિયા’, ય.ુ એસ. અવસ્્થથીના માર્્ગદર્્શન હઠે ળ, લેવામાં આવી રહ્યા છે. જો કે ભારતમાં હાલના સમયમાં ભારતની સૌથી મોટી ઇફ્્કકો રાષ્ટટ્રની સેવા કરવા માટે મહત્્વપરૂ ્્ણ સહકારી આંદોલન નવંુ નથી, પરંત ુ આ બ્રાન્્ડ બની છે. ભમૂ િકા ભજવી રહ્ંુય્ છે. મતં ્રાલયની રચના, તેને વધુ સફળ બનાવવા માટે કરવામાં આવી છે. શ્રી રાસાયણિક ખાતરોનો ઉપયોગ (પ્રમખુ , ઇફકો ઓફિસર્્સ એસોસિએશન) શાહ, સહકારી મડં ળી સાથે ઘણા સમયથી ઘટાડવાની વડા પ્રધાનની અપીલથી સકં ળાયેલા છે. તેઓએ ભારે ખોટનો પ્રેરિત થઈને ઇફકોએ વિશ્વના પ્રથમ નેનો ¿¿¿ May, 2023 Sahkar Uday 29

સશં ોધન છોડના અવશેષોને સળગાવવાથી થતી ઇફકો આડઅસરો માટે ભારતનો પ્રભાવશાળી બાયો-ડિકોમ્્પપોઝર અને પર્્યયાવરણને અનકુ ળૂ વિકલ્્પ પછી ખડે તૂ ોએ આગામી પાક માટે જે જમીનને આડઅસરોથી બચાવશે અને આબોહવામાં કરશે સધુ ાર પણ ખતે ર તૈયાર કરવાનું હોય છે. પાકના અવશષે ો સળગાવવાથી સહકાર ઉદય ટીમ કાર્્બન ડાયોક્્સસાઇડ (સીઓ), કાર્્બન મોનોક્્સસાઇડ (સીઓ2) અને નાઇટ્રોજન પ્રદૂષણ અને આબોહવા પરિવર્્તનના આ ઓક્્સસાઇડ (એનઓએક્્સ) જેવા ઝરે ી યગુ મા,ં કચરાના નિકાલ માટે પર્્યયાવરણને ઘાતક વાયઓુ જેવા હાનિકારક વાયઓુ અનકુ ળૂ વિકલ્્પપોની જરૂરિયાત વધી બહાર આવે છે. આ હવાની ગણુ વત્તાને રહી છે. ભારતમાં દર વર્ેષ લગભગ બગાડે છે અને જમીનમાં હાજર 65,00,000 ટન પાકના અવશેષો અથવા કાર્્બનિક કાર્્બનને ક્ષીણ કરે છે. તને ા સ્્ટબલ ઉત્્પન્ન થાય છે. ચોખા અને ઘઉંના બદલ,ે આ બળી જતા અથવા વડે ફાઈ ઉત્્પપાદનમાં વધારો થવાથી પાકના જતા કાર્્બનિક તત્્વવો દ્વારા જમીનની અવશેષોની માત્રામાં પણ વધારો થાય ગણુ વત્તામાં સધુ ારો થઇ શકે છે. છે. અન્્ય પાકોની સરખામણીમાં ઘઉં અને ચોખાની ખેતીથી ખેડતૂ ોને નોોંધપાત્ર આર્્થકિથ લાભો મળે છે. તેથી, તેઓ આ માટે પણ ખેતર તૈયાર કરવાનંુ હોય છે. પાકને પ્રાથમિકતા આપે છે. જો કે, પાક પાકના અવશેષો સળગાવવાથી કાર્્બન કાપવા માટે યાતં ્રિક હાર્વેસ્્ટરનો ઉપયોગ ડાયોક્્સસાઇડ (સીઓ), કાર્્બન મોનોક્્સસાઇડ કર્્યયા પછી, ખેતરમાં ઓછામાં ઓછો પાચં (સીઓ2) અને નાઇટ્રોજન ઓક્્સસાઇડ સેમી લાબં ો પાક અને મોટા પ્રમાણમાં સ્ટ્રો (એનઓએક્્સ) જેવા ઝેરી ઘાતક વાયઓુ રહી જાય છે. આ કાર્્બનિક કચરો અથવા જેવા હાનિકારક વાયઓુ બહાર આવે પાકના અવશેષો નવા પાકની વહલે ી છે. આ હવાની ગણુ વત્તાને બગાડે છે ખેતીમાં અવરોધ ઊભો કરે છે. અને જમીનમાં હાજર કાર્્બનિક કાર્્બનને એક અંદાજ મજુ બ, એક ટન સ્્ટબલ ક્ષીણ કરે છે. તેના બદલે, આ બળી જતા ઘઉંના પાકની કાપણી અને ચોખાના અથવા વેડફાઈ જતા કાર્્બનિક તત્્વવો દ્વારા બાળવાથી 400 કિલો કાર્્બન, 5.5 કિલો નાઈટ્રોજન, 2.3 કિલો ફોસ્્ફરસ, 24 કિલો નવા પાકની રોપણી વચ્્ચચે ખેડતૂ ો જમીનની ગણુ વત્તામાં સધુ ારો થઇ શકે છે. પોટાશ અને 1.2 કિલો સલ્્ફરનો નાશ થાય છે. આ નકુ સાનની સાથે, પાકના અવશેષો પાસે ઘણો ઓછો સમય હોય છે. એક શ્ેરષ્્ઠ વિકલ્્પ છે આ પાકના સળગાવવાથી માણસો, પ્રાણીઓ અને અન્્ય જીવતં વસ્્તતુઓને પણ ભારે નકુ સાન સમયની અછત અને યાતં ્રિક કાપણી અવશેષોને માઇક્રોબાયલ પ્રક્રિયા દ્વારા થાય છે. આ મોટી સમસ્્યયાનો ઉકેલ છે પાકના આ અવશેષોને વિઘટિત કરીને દ્વારા પાકના અવશેષોની પ્રાપ્્ત થતી સારી ગણુ વત્તાવાળા અને પર્્યયાવરણને તેને કાર્્બનિક તત્્વવોમાં રૂપાતં રિત કરવાનો અતિશય માત્રાના કારણે ખેડતૂ ો પાસે અનકુ ળૂ ખાતરમાં રૂપાતં રિત કરવ.ંુ જો કે, જેનાથી આબોહવામાં સધુ ાર અને આર્્થથિક પાકના અવશેષો બાળવા સિવાય બીજો તેમાં હાજર લિગ્્નનોસેલ્્યલયુ ોઝ અને ઉચ્્ચ લાભ થઈ શકે છે. કોઈ વિકલ્્પ બચતો નથી. સી/એન ગણુ ોત્તરને કારણે ડાગં રના સ્ટ્રોનંુ ઘઉંના પાકની કાપણી અને ચોખાના નવા વિઘટન હાનિકારક માનવામાં આવે છે. પાકની રોપણી વચ્્ચચે ખેડતૂ ો પાસે ઘણો ઓછો સમય હોય છે. સમયની અછત અને યાતં ્રિક કાપણી દ્વારા પાકના અવશેષોની કષૃ િ ક્ષેત્રની આ સમસ્્યયાઓને ધ્્યયાનમાં પ્રાપ્્ત થતી અતિશય માત્રાના કારણે રાખીને, ઇફકો એ ઇફકો બાયો-ડિકોમ્્પપોઝર ખેડતૂ ો પાસે પાકના અવશેષો બાળવા નામનંુ રાસાયણિક મિશ્રણ તૈયાર કર્્યું સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્્પ બચતો નથી. છે, જે ખેડતૂ ો તેમજ વાતાવરણ માટે પછી તેઓને આગામી પાક લાભદાયક સાબિત થઈ રહ્ંુય્ છે. 30 Sahkar Uday May, 2023

કેન્દ્રીય સહકારી રાજ્્ય મતં ્રી, શ્રી બીએલ વર્્મમાએ ખડે તૂ ો નેનો યરુ િયા અને નેનો ડીએપીને લોકપ્રિય બનાવવા ગજુ કોમાસોલે અને કર્્મચારીઓને કેન્દદ્રમાં રાખવા માટે સહકારી ક્ષેત્રની ઇફકો સાથે હાથ મિલાવ્્યયા. આ પ્રસગં ે ઇફકો અને ગજુ કોમાસોલના પ્રશસં ા કરી. તાજેતરમાં જ શ્રી બી.એલ. વર્્મમા, શ્રી રાવલનાથ અધ્્યક્ષ દિલીપ સઘં ાણી, ડૉ. ય.ુ એસ. અવસ્્થથી, ઈફકોના વહીવટી કોઓપરેટિવ હાઉસિગં ફાયનાન્્સ સોસાયટીની પણુ ે શાખાના સચં ાલક, જયશે રાદડિયા, બોર્્ડના સભ્્ય, પરેશ પટેલ, ગજુ રાત ઉદ્ઘાટન માટે પણુ ે પહોોંચ્્યયા હતા. કોઓપરેટિવ એન્્ડ ક્રિભકોના ડીરેક્્ટર યોગેન્દદ્ર કુમાર, ઈફકોના માર્કેટિંગ હડે અને અન્્ય લોકો ઉપસ્્થથિત રહ્યા હતા. કેન્દ્રીય કૃષિ મતં ્રી શ્રી નરેન્દદ્ર સિંહ તોમર અને એનએએફઇડીના ઇફકો અને આઇએફએફડીસીએ ગ્રામીણ વિસ્્તતારોમાં સિંચાઈની વહીવટી સચં ાલક રાજબીર સિહં ે દિલ્્હહી હાટ ખાતે નશે નલ સવુ િધા વધારવા માટે ચકે ડેમ અને નાના ડેમ સાથે ઉજ્્જડ એગ્રીકલ્્ચરલ કોઓપરેટિવ માર્ેકટિગં ફેડરેશન ઓફ ઈન્્ડડિયા જમીનના પનુ ઃવનીકરણનું અભિયાન શરૂ કર્્યુું છે. (એનએએફઈડી) ના મિલટે ્્સ એક્્સપિરિયન્્સ સને ્્ટરનું ઉદ્ઘાટન કર્્યુ.ું ઉત્તર પ્રદેશના મલિકમાઉની પ્રાથમિક ફાર્્મ ફોરેસ્ટ્રી કોઓપરેટિવ ઇન્્ડડિયન કાઉન્્સસિલ ઓફ ફોરેસ્ટ્રી રિસર્્ચ એન્્ડ એજ્્યકયુ ેશન સોસાયટી (પીએફએફસીએસ) ના મહિલા સ્્વ-સહાય જૂથના સભ્્યયો, (આઈસીએફઆરઈ) ના મહાનિયામક, એ.એસ. રાવત મધમાખી ઉછેર કરે છે અને સાથ,ે મધમાખીની પેટીઓનું નિરીક્ષણ (આઈએફએસ) એ દેહરાદૂનના ફોરેસ્્ટ રિસર્્ચ ઇન્્સ્ટટિટ્્યટૂય કરે છે. (એફઆરઆઇ) ખાતે નાફેડ બજાર સ્્ટટોરનું ઉદ્ઘાટન કર્્યુ.ંુ May, 2023 Sahkar Uday

Postal Registration No.: DL(S)-18/3576/2023-25 Published on 28-05-2023 Applied for RNI Registration/Exempted for Six Months vide ADG Posts Letter No.22-1/2023-PO, dt.21-04-2023