ÂDÂB KITABI ILK 16 S.

İstanbul / h. 1441 - m. 2020

© Fikir ve Sanat Eserleri Yasası gereğince bu eserin yayın hakkı anlaşmalı olarak Erkam Yayın San. ve Tic. A.Ş.’ne aittir. İzinsiz, kısmen ya da tamamen çoğaltılıp yayınlanamaz. Âdâb Muhammed bin Abdullah el-Hânî Erkam Yayın No : 21 Yayın Yönetmeni : Sâlih Zeki Meriç Kapak Tasarım : altınolukgrafik / Halil Ermiş İç Tasarım : altınolukgrafik / Mustafa Erguvan ISBN No : 978-975-6247-89-1 Yayın ve Matbaa Sertifika No : 19891 Baskı - Cilt : Erkam Yayın San. ve Tic. A.Ş. İkitelli Organize San. Bölg. Mah. Atatürk Bulvarı Haseyad 1. Kısım No: 60/3 Başakşehir / İstanbul Tel : (0212) 671 07 00 Faks : (0212) 671 07 48 Baskı Tarihi : İstanbul/2020

Müellifi: Muhammed bin Abdullah el-Hânî Mütercimi: Ali Hüsrevoğlu



İÇİNDEKİLER Müellifin Takdîmi....................................................................................... 9 Birinci Bölüm Giriş....................................................................................................... 11 İkinci Bölüm Mânevî Neseb......................................................................................... 27 Üçüncü Bölüm Hazret-i Muhammed Mustafa (s.a.v.).......................................................... 33 Ebû Bekir Sıddıyk (r.a.)............................................................................. 40 Selmân-ı Fârisî (r.a.)................................................................................. 44 Kâsım bin Muhammed (r.a.)...................................................................... 47 Ca’fer-i Sâdık (r.a.).................................................................................. 49 Bâyezid Bistâmî (k.s.)............................................................................... 52 Ebu’l-Hasen Harakanî (k.s.)...................................................................... 56 Ebû Ali Farmedî (k.s.)............................................................................... 58 Yûsuf Hemedânî (k.s.).............................................................................. 60 Abdülhâlık Gucdüvânî (k.s.)....................................................................... 62 5

Hâce Ârif Rivegerî (k.s.)........................................................................... 67 Hâce Mahmûd Fağnevî (k.s.)..................................................................... 69 Hâce Ali Râmitenî (k.s.)............................................................................ 71 Muhammed Baba Semmasî (k.s.).............................................................. 74 Seyyid Emir Külâl (k.s.)............................................................................ 77 Hâce Muhammed Bahâuddîn Nakşbend (k.s.)............................................. 80 Hâce Alâuddin Attâr (k.s.)........................................................................ 87 Hâce Ya’kub Çerhî (k.s.).......................................................................... 90 Hâce Ubeydullah Ahrâr (k.s.).................................................................... 93 Hâce Muhammed Zâhid (k.s.)................................................................... 98 Derviş Muhammed (k.s.)..........................................................................100 Hâcegî Muhammed İmkenegî (k.s.)...........................................................102 Hâce Muhammed Bâkî (k.s.)....................................................................103 İmâm Rabbânî Ahmed Fârûk Serhindî (k.s.)..............................................105 el-Urvetü’l-Vüskâ Muhammed Ma’sum (k.s.)..............................................108 Şeyh Seyfüddîn (k.s.)...............................................................................110 Seyyid Nûr Muhammed Bedâyûnî (k.s.).....................................................112 Habîbullah Mazhar Cân-ı Cânan Şemsüddîn (k.s.)......................................114 Şah Abdullah Dehlevî (k.s.)......................................................................116 Mevlânâ Hâlid Zıyâuddîn Bağdâdî (k.s.).....................................................119 Dördüncü Bölüm Abdülkerim Ciylî Hazretlerinin Mühim Tavsiyeleri......................................123 Beşinci Bölüm Âdâb Kısmı............................................................................................127 Müridin Kendi Kendisiyle Olan Âdâbı.......................................................128 Sûfîlerin Dereceleri.................................................................................150 Mürşidle Beraber Olmanın Âdâbı.............................................................155 6

Müridin Bilmesi Gereken Hususlar...........................................................160 Sâdık Müridin Sermayesi Muhabbet ve Teslimiyettir...................................165 Mürîdin İhvanıyla Beraber Olduğunda Riâyet Etmesi Gereken Âdâbı............166 Mürîdin Ailesi İçindeki Âdâbı...................................................................172 İhvan Hanımlarının Tarîkata Sülûkü..........................................................177 Meşîhat ve Âdâbı....................................................................................180 Altıncı Bölüm Zikir......................................................................................................197 Yedinci Bölüm Kalb......................................................................................................201 Sekizinci Bölüm Tarîkata Sülûk Etmek..............................................................................203 Zikir Telkini...........................................................................................207 Dokuzuncu Bölüm Sohbet..................................................................................................212 Râbıta...................................................................................................214 Râbıtanın Önemi Hakkında.....................................................................216 Râbıtanın Âdâbı.....................................................................................220 Tenbih..................................................................................................222 Tam Bir İcâzetnâme Sûreti......................................................................224 Râbıtanın Delili.......................................................................................227 Şeyhin Telkin Ettiği Zikre Devam.............................................................233 Zikrin Âdâbı...........................................................................................236 Letâif Hakkında Bilgiler...........................................................................239 Nefy ü İsbât...........................................................................................240 Teveccüh ve Murâkabe...........................................................................243 7

Onuncu Bölüm Bazı Terimler.........................................................................................245 Tefrika - Vesvese - Kabz..........................................................................255 Kerâmetler ve Hârikalar..........................................................................261 Hatm-i Hâcegân.....................................................................................266 Fenâ ve Bekâ.........................................................................................268 Müridin Bâtınında Şeyhin Tasarrufda Bulunup Hastalığı Tedâvi Etmesi........271 Onbirinci Bölüm Allah Teâlâ’ya Karşı Zâhirî Âdâb..............................................................273 Hazret-i Şâh-ı Nakşbend (k.s.)..................................................................276 İmam Rabbânî (k.s.)................................................................................293 Mevlânâ Hâlid Zıyâüddin Bağdâdî (k.s.).....................................................300 Mevlânâ Hâlid Hazretlerinin Bir Mektubu..................................................307 Mevlânâ Hâlid Hazretlerinin Vasiyyeti.......................................................310 8

MÜELLIFIN TAKDÎMI Hamd, âlemlerin rabbi Allah’a; salât ü selâm da Peygamberimiz, Efen­ dimiz ve mürşidimiz Muhammed aleyhisselâtü ve’sselâm’a, onun âl ü ashâ­ bına. Ey Hak yolunun yolcusu, Bu yüce tarîkat üzerinde pek çok kitaplar yazılmıştır. Fakat büyükleri- miz, “her asırda, insanlara bir asır önceki irfânı o devir insanlarının anla- yacakları şekilde ifâde edip anlatacak bir mütercime ihtiyaç vardır” buyur- muşlar. Böyle bir ihtiyaç bulunmasa idi kitap tasnifleri bu kadar çoğalmaz- dı. Çünkü Kur’ân-ı Kerim ve hadîs-i şerifler bizim için gerekli bütün ahkâm ve âdâbı en güzel şekilde açıklamaktadır. Tarîkat-ı aliyye-i Nakşbendiyye âdâbı üzerinde te’lîf edilen en güzel eser, seyyidim allâme şeyh Muhammed bin Süleyman el-Bağdâdî’nin te’lîf ettiği “el-Hadîkatü’n-Nediyye” kitabıdır. Mevlâna Hâlid Bağdâdî efendi- miz bu eseri hayatta iken te’lif etmişlerdir. Bunu kendileri şöyle anlatırlar: “Bir gün mürşidim Mevlânâ Hâlid hazretleri bana: – Sohbetlerde ıhvâna ne okuyorsun? diye sordular. “el-Hadîkatü’n-Nediyye” kitabını okuyorum” dedim. Bana: “İbâresi fasih mi?” diye sordular. “Bu sâhada yazılmış en açık ifâdeli eserdir” dedim. Bunun üzerine 9

Mevlânâ Hâlid kuddise sirruh hazretleri: “Eser baştan sona benim ifâde­ lerimdir” buyurdular.” Bundan anladım ki, Mevlânâ Hâlid hazretleri eserin ibâresini söylemiş- ler, Muhammed bin Süleyman el-Bağdâdî de yazmışlardır. “el-Hadîkatü’n-Nediyye” kitabı, bâtın ilminin öğrenilmesinin gerek- li olduğunun isbatı, Nakşbendiyye tarîkatının en sağlam ve en üstün tarik olduğu ve bu yolun münkirlerinin susturulmasını hedef alarak te’lif edilmiş- dir. Kitab neşrolunduktan sonra Allah’ın tevfîki ve yardımıyla inatçıların, hasetcilerin ve mü’minlerin zihinlerini karıştıranların sesleri kesildi. Eserin içinden tarîkat âdâbı ile alâkalı bahisleri seçip öğrenmek yeni sâlikler için çok zor oluyordu. Bu sebebten biz bu yolun sâliklerinin kolay- lıkla istifâde edebilmeleri için “el-Hadîkatü’n-Nediyye” kitabını özetledik ve ecrini Allah’tan bekleyerek hepimiz için gerekli bulunan zâhirî ve batınî âdâbı tanzim ve tertib ederek bâzı ilâveler yaptık ve esere “el-Behce­tü’s -­Seniyye” ismini verdik. Bu mübârek yolun neş’esine ve feyzine ererek yaşamaya muvaffak kıl- masını Cenâb-ı Hak’dan niyaz ederiz. Başarıya ulaştıran, doğru yola kavuşturan ancak Allah’dır. Muhammed bin Abdullah el-Hânî 10

BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ ‫بسم الّٰل الر حمن الر حيم‬ ‫اَ ْل َح ْم ُد ِ ّٰ ِل َر ِّب ا ْل َعا َل ِمي َن َوال َّصلاَ ُة َوال َّسلاَ ُم‬ ‫َع َلى َس ِّيد َنا َو ُم ْر ِش ِد َنا ُم َح َّم ٍد َو ٰا ِل ِه َو َص ْح ِب ِه اَ ْج َم ِعي َن‬ Ey Allah’ı tanımak isteyen, bilesin ki, Nakşbendî büyüklerinin îtikâdı, ehl-i sünnet ve’l-cemaat îtikâdıdır. Yani, Peygamberimizin sünnetine sarılanların inancıdır. Bu tarîkatın temeli, Rasûlullah’ın tertemiz şerîatının hükümlerini yaşa- mak, hayatında tatbik etmektir. Bu yoldaki büyüklerimizden ikinci bin yılın müceddidi İmam Rabbânî Hazretleri, şerîat ahkâmına sarılmak konusunda buyurmuşlardır ki: “Âdabdan bir edebi dahî muhafaza etmek, mekruhlardan tenzîhî bile olsa bir mekruhu terketmek; zikirden, tefekkürden, murâkabe ve teveccühden çok daha efdaldir.” 11

Evet, bütün bu zikir, fikir, murâkabe ve teveccüh; şerîat-ı mutahhara- nın ahkâmına riâyetle beraber bir kimsede toplanırsa nur üstüne nurdur. O kimse hakîkaten büyük bir kurtuluşa ermiştir. Ama bu da, insanın yara- tılış gayesi olan ibâdet ve ubûdiyyete ihlasla devam etmeksizin asla gerçek- leşmez. İnsanın aşk ve mahabbet sahibi olması asıl maksatlardan olmayıp ubûdiyyet makamına vâsıl olmak için vesiledir. Bunun için insan mâsivâdan, yani Allah’dan başka her şeyden alâkasını kesmedikçe Allah’a gerçekten kul oldum diyemez. Bu yolda aşk ve mahabbet sahibi olması, kulun mâsivâdan alâkasını kesmesine vesiledir. Onun içindir ki ubûdiyyet, velâyet mertebelerinin en yükseğidir. Velâyet dereceleri içinde ubûdiyyetten, yani Allah’a şartınca kul olmaktan daha yüksek bir makam yoktur. Bu makamdan düşmemenin tek şartı da ibâdete ihlâsla devam etmektir. İbadet, insana her an kendini Allah’ın huzûrunda bilme şuûrunu kazan- dırmak içindir. Bu sebeble kulun tam istifâde edebilmesi için ibâdet anında Allah’dan gayriyle alâkasını kesmesi ve Allah’ın huzûrunda olmanın ürper- tisini duyması lâzımdır. Bu büyük saadet de, ancak Allah’ın lûtfu ile kulun kalbinde ibadet şevkinin bulunmasıyla kazanılır. Bunu kazanmak için de en sağlam yol, o aşka sahip bir kâmil şeyhin sohbetine devam etmektir. Bu konuda, şeyh Ebû Ali ed-Dekkak demiştir ki: “Kendi başına biten ağacın meyvesi olmaz. Sünnetullah, yani Allah’ın değişmez kanunu herşe- yi bir sebebe bağlamak üzre devam edip gitmektedir. Nasıl ki baba ve ana olmadan çocuk dünyaya gelmiyorsa, bir kâmil mürşidin terbiyesine girme- den yeni bir âleme doğuşta da birçok özürler, sürçmeler ve yıkılmalar ola- bilir.” Şeyh-i Ekber Muhyiddin İbni Arabî, “Fütûhât-ı Mekkiyye”sinde, insanın, “kâmil ve mükemmil bir şeyhe bağlanmasını zarûri ve mecbûri” görmüş ve “Şeyhi olmayanın şeyhi şeytandır” demiştir. “El-Hadîkatü’n-Nediyye” kitabında der ki: “İlâhî bir cezbe sayesinde selim bir kalbe sahip olmayan herkese, bâtın ilmini, bu yolda insanı kur- tuluşa ve helâka götüren şeyleri, seyr u sülûkün âdâbını ve muâmelatını öğrenmek farzdır.” Gerçi ilâhî cezbe, ledünnî ilim ve kudsî bir fıtratla kalb-i selîme sahib 12

olanlar da vardır. Ama bunlar nâdirdir. Dînin hükümleri ise istisnâlara göre değil, bütün insanların durumlarına göre konulmuştur. Zâhir ilmi tahsil etmek, insanı bâtın ilmini tahsil etmekten müstağnî kılmaz. Yani zâhir ilmi tahsil eden, batın ilmine ihtiyacı olmadığını söyle- yemez. Evvelkilerden ve sonrakilerden birçok büyük âlimler zâhir ilminden sonra bâtın ilmini, terbiye ve hizmet yoluyla tahsilin zarûretine inanmışlar ve bu yolun sâlikleri olmuşlardır. Meselâ: Hanefî imamlarından İbni Hümam, İbni Şiblî, Şürunbilâlî, Hayreddin Remlî, Hamevî ve emsali; Şâfiî imamlarından Sultânü’l-ulemâ Izz’übnü Abdisselâm, İmam Gazâli, Tâcüddin Sübkî, İmam Süyûtî, Şeyhulislâm kadı Zekeriyyâ, allâme Şihab, İbni Hacer el-Heytemî ve emsali; Mâlikî imamlarından Ebu’l-Hasen Şâzelî ve halîfesi şeyh Ebu’l-Abbas el-Mürsî, onun halîfesi Şeyh İbni Atâullah el-İskenderî, İbni Ebî Hamze, Nâsıruddin el-Likaanî, muhakkık âlim Ahmed ez-Zerruk el-Berlesî ve emsali. Hanbelî imamlarından şeyh Abdulkadir el-Ciylî, şeyhulislâm Abdullah el-Ensârî el-Herevî, şeyh İbnü’l-Buhârî el-Fütûhî ve emsâli. Bütün bu büyük âlimler, zâhirî ilimlerle meşgul olup onları tahsil ettik- ten sonra bâtınî ilimlerini ehillerinden sohbet, hizmet, seyr u sülûk, husn-i îtikâd, İhlâs, rezâili terk ve fazîletlerle zînetlenmek sûretiyle tahsil ettiler ve hayrın en büyüklerine nâil oldular. Rivayet olunduğuna göre bir âlim şöyle anlatır: Yüzlerinde hayır açıkça görülen bir cemaat içinde İmam Gazâlî’yi gör- düm. Üzerinde yamalı bir elbise ve elinde bir ibrik vardı. Kendisine dedim ki: – Ey imam, Bağdad medreselerinde ders vermen bundan daha iyi değil miydi? Bana derin derin baktı ve dedi ki: – Saadet dolunayı, müridlik feleğinde doğunca akıl güneşi vuslat yolu- nu gösterdiği için böyle yaptım.  13

Şerîat ve tarîkat ilimlerinde büyük bir âlim bulunan İmam Şa’rânî, “Meşâriku’l- Envâri’l-Kudsiyye” kitabında der ki: “Bütün tarîkat ehille- ri; insanı Allah’ın huzûruna kalp huzûruyla çıkmaktan alıkoyan kötü sıfat- lardan kurtulma yolunu gösterecek bir kâmil mürşide bağlanmanın zarûri olduğunda ittifak etmişlerdir.” Fakat, insanın bağlandığı mürşidin âlim, ârif, kemâle ermiş ve kemâle erdirmeğe ehil bir mürşid olması lâzımdır. Huzurla namaz kılmayı insana bu mürşid öğretecektir. Bâtın hastalıklarının ilacı; dünya sevgisinden, kibirden, kendini beğen- mekten, riyâkarlıktan, insanlara kin beslemekten, hasetten, düşmanlıktan, iki yüzlülükten ve bunlar gibi kötü huylardan temizlenmektir. Bunların hepsi de Peygamber Efendimizin hadîs-i şeriflerinde birer birer beyan edilmiş ve bu gibi kötü huylara tutulanların ve kurtulamayan- ların azaplarının ağır olduğu haber verilmiştir. Bu kötü hasletlerden kendi- sini terbiye yoluyla kurtaracak bir mürşid-i kâmile bağlı olmayanlar, dolay- lı olarak Allah’ı ve Rasûlünü saymamış olurlar. Çünkü bir mürşidin terbi- yesine girmeyen kimse, bu kötü hasletlerden kurtulamaz. İsterse yüzlerce kitabı ezber bilsin. Böyle bir kimse, tıbba dâir bir kitap ezberleyip de hangi ilâcın han- gi hastalık için ve ne zaman tatbik edileceğini bilmeyen kimse gibidir. Bu kimse bu kitabı ders olarak da okutabilir. Bunu duyup da işin gerçeğini bil- meyenler: “Bu adam ne büyük bir tabib imiş!” derler. Fakat bir hasta ona hâlini anlatıp, tutulduğu hastalığın adını ve çaresini sorsa, tabibliğin sadece lafını ezberleyen o adam bunun cevabını veremiyeceği gibi bir ilaç da yapa- mayacaktır. O zaman böyle bir adama müracaatta bulunan hasta “bu ada- mın tabiblikten haberi yok!” diyecektir. Bunun için ey mü’min kardeşim! Bu tavsiyeye kulak ver ve bir kâmil mürşidin terbiyesine gir! Sakın ola ki, Kur’ân’ın ve Sünnet’in rûhuna uymayan bir yola sufiyye- nin yoludur demeyesin! Çünkü Kur’ân’ın ve Sünnet’in kabul etmediği yol küfür yoludur. Bizim yolumuz ise tamamen ahlâk-ı Muhammediyye’yi, yani Rasûlullah’ın yüksek ahlâkını yaşamak ve bütün hayatımızı Kur’ân’ın emir- lerine ve Rasûlullah’ın sünnetlerine göre düzenlemektir. İmam Şa’rânî yine bu kitabında şöyle demektedir: 14

“Rasûlullah sallâllahu aleyhi ve sellem Efendimiz, amel etmediğimiz ilimle kendimizi aldatmamak üzere bizden söz almıştır. Bugün insanların pek çoğu ise amelsiz ilimle kendilerini aldatmaktadırlar. Halbuki sâlih sele- fimiz, yani dine sözleriyle ve amelleriyle bağlı geçmişlerimiz böyle değiller- di. Bu ahde sâdık kalmak isteyenin bu yola girmesi lazımdır. Bu yolculukta, istenen maksada tehlikesiz ulaşabilmek için bir kâmil mürşide mutlaka ihti- yaç vardır. Böylece mürşidi onu Allah’ın izni ve tevfîki ile murâkabe dere- celerine ulaştıracak, terbiyesiyle ilâhî haşyeti kalbinde duyuracaktır. İlmiyle âmil olan âlimler böyle yapmışlar ve böyle yapılmasını tavsiye etmişlerdir.” Şeyhulislâm Zekeriyyâ el-Ensârî der ki: “Ehlullah ile bir araya gelme- yen fakih, katıksız kuru ekmek gibidir.” Aliyyü’l-Havvas şöyle der: “İlim öğrenmek isteyen, kâmil bir şeyhe bağlanmadıkça kemâle eremez. Çünkü böyle bir kimseyi ilmi mağrur ede- cek, bu aldanışı ise onun gözüne birçok hakîkatleri perdeleyecek ve gös- termeyecektir. Kâmil mürşide bağlı olduğu takdirde ise, onu bu büyüklen- melerden ve nefsinin tuzaklarından kurtaracak, doğru yolu gösterecektir. Tarîkat ehilleriyle beraber yola girmeyen bir kimse her işini birbirine karış- tıracak, ilimsiz amel dâvâsında bulunacak, aslını bilmeden yaptığı yanlış ameli doğru yapıyorum diye iddiaya kalkışacak, kendisine “ibâdetin az” diyene karşı nefsi kabaracak kendine bir ikazda bulunanı bir sürü hatâlarla ithama kalkışacaktır. Bu sözümde şüphesi olan varsa tecrübe edebilir.” Ey kardeşim! Bu sebeble bir kâmil şeyhin terbiyesi altında yola koyul, ona hizmet et. Cefasına ve seni kendinden uzak kılıp hasret çektirmesine sabret! O, senin kendi hareketlerine ve amellerine dikkat etmeni, hayatına bir çekidüzen vermeni ister. Bu senin için büyük bir dönüştür. Fakat bu yolculukta dünyevî işler mazeret gösterilirse maksûda ulaşılmaz. Kalbinle Allah’a dönmen lazım. İlmin kendine has bir büyüklüğü, insana verdiği bir gururu vardır. Nefis de hileleri ve tuzaklarıyla bunu beklemektedir. Nice büyük âlimler zâhirî ilim- lerine aldanarak bu gizli tehlikeleri görmemişler, birçokları yıkılıp gitmiş- lerdir. Henüz ilim tahsili çağında olanlar ise bu tuzaklardan mürşidsiz nasıl geçebileceklerdir? ‫َوالّٰلُ َي ْه ۪دي َم ْن َي َشا ُء ِا ٰلى ِص َرا ٍط ُم ْس َت ۪قي ٍم‬ “Allah, dilediğini doğru yola ulaştırır.” (Bakara sûresi / 213) 15

Ârif şeyh Abdülganî Nablûsî, “Miftâhu’l-Maıyye” kitabında şöyle der: “Bir kimsenin Allah’a giden yolda, şeyhini Allah’ın kapılarından bir kapı, bâbullah olarak görmesi müridliğin ilk mertebesidir.” Şeyh Muhammed el-Bekrî, Peygamberimizin hakîkat-ı Muhamme­ diyye’si hakkındaki beytinde der ki: “Sen Allah’ın kapısısın ya Rasûlallah! Kim o kapıya varır ise sensiz huzûra giremez!” Mürid, şeyhinden kendisine her geleni Allah’dan bilmelidir. Gelen hayır ise Allah’ın lutfu, şer gibi görünürse Allah’ın imtihanıdır. Müridliğin ve seyr u sülûkün temeli budur. Yine mürid şeyhini, Allah’ın isim ve sıfatlarının mazharı olarak görüp, Allah’ın emirlerini yerine getirmek, yasaklarından sakınmak sûretiyle ken- dini her zaman şeyhinin yanında bilerek edeb ve ahlâkını güzelleştirmesi lâzımdır. Bu da ikinci derecedir. Üçüncü derece ise, mürid şeyhini görmeyip, dilediğini doğru yola erdi- ren, dilediğini saptıran olarak ancak Allah’ı görmesidir. Bu mertebe, merte- belerin en yükseği olup Sıddıyk-ı ekber Ebû Bekir radıyallahu anh’in merte- besi ve makamıdır. Her an Hazret-i Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber olarak dinin hakîkatlerini ondan öğrenen Ebû Bekir Sıddıyk radı- yallahu anh, Rasûlullah’ın kim olduğunu anlamış olması sayesinde, Hazret-i Peygamber’in vefatıyla müslümanların arasına fitne düşünce demiştir ki: “Kim Muhammed’e tapıyor idiyse bilsin ki Muhammed vefat etmiştir. Kim de Allah’a tapıyorsa bilsin ki Allah Hayy’dır ve ölmez!” Bu konuda Mevlânâ, mürşidi Şems-i Tebrîzi hakkında: “Mürşidim Hakk’ın kapısıdır. Çünkü Hakk’a onunla vâsıl oldum” der. Aslolan şudur ki, şeyhin sûretinin, nefsinin ve aklının ötesinde zâhir olan, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’dır. Bütün varlığıyla şeyh, Allah’ın eserlerinden bir eserdir. Onun kendiliğinden bir tesir kudre- ti, bir fiil veya hareket meydana getirmesi mümkün değildir. Ancak Allah’ın dilemesiyle ve başarıya erdirmesiyle bir iş yapabilir. Eğer bir şeyhin talebesi, herhangi bir makamda onunla beraber bir mertebede bulunamıyorsa Allah’ın müridi olmak makamlarının dışında kal- mış olur.1 1. Mürid, irâde sahibi, isteyen demektir. Müridin gerçekte muradı ve matlubu Allah’tır. Mür- şid, müridi muradına götüren zâttır. Mürid, şeyhini muradı ve matlubu olarak görürse 16