มรดกโลก คนหลวงพระบางที่ไม่ใช่คนหลวงพระบาง

1 มรดกโลก : คนหลวงพระบางท่ีไม่ใช้คนหลวงพระบาง บทความโดย : นายทวิทย์ สิทธ์ิทองสี รหสั 617220004-1 สาขาวฒั นธรรมศิลปกรรม และการออกแบบ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั ขอนแก่น ภาพประกอบท่ี 1 มรดกโลกหลวงพระบาง สปป.ลาว เมืองหลวงพระบางกบั การเป็ นมรดกโลก หลวงพระบางเคยเป็นท่ีต้งั และแควน้ ของเผ่าไทยลาวในแถบลุ่มน้าโขง น้าคาน น้าอู และน้าเซืยง มาก่อนคร้ังถึงปี 1353 เจา้ ฟ้างุม้ ไดท้ รงรวบรวมแผ่นดินก่อต้งั อาณาจกั รลา้ นช้างข้ึนตรงบริเวณที่เป็ นเมือง หลวงพระบางในปัจจุบนั แต่ในสมยั น้ันเรียกวา่ เมืองชวา เพราะมีชาวชวาเขา้ มาอาศยั อยู่กนั มากต่อมาได้ เปล่ียนชื่อเมืองเป็ นเมืองเชียงทอง คร้ังกษตั ริยข์ อมพระราชทานพระบางซ่ึงเป็ นพระพุทธรูปแบบสิงหลมา ใหเ้ จา้ ฟ้างมุ้ จึงทรงเปล่ียนชื่อเมืองเป็นเมืองหลวงพระบาง ตามชื่อพระพุทธรูปรูปน้นั (พวงนิลคาปังสุ์,2555) เมืองหลวงพระบางประกอบดว้ ยชนเผ่าต่างๆ ที่อาศยั อยู่จานวนมาก ซ่ึงชนเผ่าต่างๆ เหล่าน้ีส่วน ใหญ่จะเป็ นชาวล้ือหรือชาวไทล้ือ ชาวลาวลุ่มและชนเผ่าลาวสูงต่างๆ อีกหลายชนเผ่าท่ีอาศยั อยรู่ ่วมกนั ใน แขวงหลวงพระบาง ชาวหลาวงพระบางส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ มีขนบธรรมเนียมประเพณีที่มีความ คลา้ ยคลึงกนั กบั ในประเทศไทย ในดา้ นวฒั นธรรมประเพณีน้นั ชาวหลวงพระบางมีวฒั นธรรมและประเพณี ท่ีมีความโดดเด่นเป็ นเอกลักษณ์และปฏิบัติสืบต่อกันมาเป็ นเวลายาวนาน เช่น ประเพณีบุญข้ึนปี ใหม่ ประเพณีบุญแขง่ เรือ เป็น นอกจากน้ีสถาปัตยกรรมและโบราณสถานต่างๆยงั ถูกเกบ็ รักษาเอาไวไ้ ดเ้ ป็นอยา่ ง ดี ซ่ึงทาให้องค์การยูเนสโก (UNESCO) ไดป้ ระกาศรับรองให้เป็ นเมืองมรดกโลกในปี ค.ศ.1997 ในดา้ น

2 ความเช่ือน้นั มีความคลา้ ยคลึงกบั ความเชื่อของชาวลาวทว่ั ไปซ่ึงโดยส่วนใหญ่จะนบั ถือผีต่างๆ ผีพ่อ ผีแม่ผี แถน ผีฟ้า เป็นตน้ (วิไลมอญ พงศส์ วสั ด์ิ,2551) ในดา้ นสภาพเศรษฐกิจของเมืองหลวงพระบางน้นั ส่วนใหญ่ ประชากรจะมีรายได้จากการเกษตรกรรมและปศุสัตว์รวมท้ังยงั มีอุตสาหกรรมและหัตถกรรมอีกด้วย นอกจากน้ันสิ่งที่สาคญั คือหลวงพระบางเป็ นเมืองท่ีมีศกั ยภาพในดา้ นการท่องเท่ียวที่เป็ นผลจากการเป็ น เมืองมรดกโลก จึงทาใหห้ ลวงพระบางกลายเป็นแหลง่ รายไดท้ ่ีสาคญั ของตลาดอุตสาหกรรมการทอ่ งเท่ียวที่ มีรายไดแ้ ละผลประโยชน์ตอบแทนสูง (ศุภชยั สิงหย์ ะบศุ ย,์ 2551) คนหลวงพระบางท่ีไม่ใช้คนหลวงพระบาง การเปล่ียนแปลงของเมืองหลวงพระบาง ในช่วงมรดกโลกเร่ิมคึกคกั ประชาชนเริ่มมีรายไดจ้ าก การคา้ ขาย และบริการรวมท้งั เงินลงทุนจากพ่ีนอ้ งท่ีอย่ตู ่างประเทศในบรรยากาศของความคึกคกั ที่ปรากฏ ข้ึนจากกระแสการท่องเท่ียวทาให้หลวงพระบางกลายเป็ นพ้ืนท่ีของการแย่งชิงพ้ืนท่ีรองรับธุรกิจการ ท่องเที่ยวระหว่างคนทอ้ งถ่ิน กบั นักลงทุนส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงและขยายตวั อยา่ งไร้ทิศทางในขณะท่ี สานักงานมรดกหลวงพระบางเพียงพยายามตรึงพ้ืนท่ีกากบั และควบคุมการเปล่ียนแปลงให้ดาเนินไปใน รูปทรงของอดีตบางคนปรับเพื่อให้คนอ่ืนเขา้ มาอยแู่ ทน เมืองมรดกโลกสิ่งที่เห็นไดช้ ดั เจนและเด่นชดั คือ ความเปลี่ยนแปลงด้านอาคารสถานที่ในตัวเมืองท้งั ในส่วนของประชาชน และพ้ืนท่ีต่างๆ ที่เริ่มแออัด สานกั งานมรดกโลกไดใ้ ชบ้ ทบาทในฐานะผกู้ ากบั ดูแลโครงการเมืองมรดกโลกหลวงพระบาง (สมาคมไทย – ลาวเพือ่ มิตรภาพ,2554) ภาพประกอบที่ 2 น้าโขงหลวงพระบาง สปป.ลาว การท่องเที่ยวเมืองมรดกโลกแห่งน้ี ไดถ้ ูกเปลี่ยนความหมายจาก อดีตราชธานี สู่การเป็ นตลาด ทอ่ งเท่ียวอดีต และสิ่งเสมือนอดีต ขณะเดียวกนั การท่องเท่ียวก็ไดเ้ ปล่ียนระบบเศรษฐกิจของคนหลวงพระ

3 บางจากกสิกรรมรวมหมู่ตามแนวทางแห่ง มาร์กซ์ เลนิน หันมาพ่ึงพิงอุตสาหกรรมท่องเที่ยวด้วยอาชีพ ใหบ้ ริการการผลิตการจาหน่ายหตั ถกรรม และสินคา้ พ้นื เมือง ซ่ึงจากรายงานวิจยั ของ UNESCO ไดก้ ล่าวถึง คณุ คา่ ของการท่องเท่ียววา่ ไดส้ ร้างทางเลือกใหมใ่ หก้ บั คนหลวงพระบางมากยงิ่ ข้ึน สาหรับจานวนคนหลวง พระบางท่ีทางานกบั การท่องเท่ียว หัวหน้างานวิชาการฝ่ ายท่องเท่ียวหลวงพระบางให้ทศั นะว่า ไม่อาจจะ กาหนดเป็ นตัวเลขแน่ชัดได้เพราะในความเป็ นจริงคนหลวงพระบางแทบท้ังหมดล้วนทางานท่ีมี ความสัมพนั ธ์กบั การท่องเท่ียว ไม่ว่าจะเป็นแม่คา้ ขายขนั หมากเบง แจ่วบอง ผา้ แพร ผผู้ ลิต และจาหน่าย ของท่ีระลึก แม่คา้ ในตลาดมืด คนขับเรือ คนขายอาหารให้นักท่องเที่ยวตักบาตรสรุปได้ว่าแทบทุก ครอบครัวลว้ นมีรายไดท้ ่ีสมั พนั ธ์กบั การทอ่ งเท่ียวไมท่ างตรงก็ทางออ้ ม ภาพประกอบท่ี 3 คนหลวงพระบางความสัมพนั ธ์กบั การท่องเท่ียวของหลวงพระบาง สปป.ลาว การท่องเท่ียวจึงทาให้ภาพโดยรวมของ อดีตราชธานี แห่งน้ีกลายเป็ นเวทีของการท่องเที่ยวท่ี รองรับตวั ละครท้งั คนหลวงพระบางกลุ่มต่างๆ และคนอ่ืนท่ีหลากหลายประกอบดว้ ยเจา้ หนา้ ที่ภาครัฐ ท้งั ระดบั ชาติและทอ้ งถ่ิน เจา้ หนา้ ที่สานกั งานมรดกโลกหลวงพระบาง ท้งั คนลาว และสากล นักท่องเที่ยว นกั ธุรกิจภายในประเทศและต่างประเทศ ส่ือมวลชนนกั วิชาการ และผูด้ าเนินโครงการที่ซ้อนอยู่ในพ้ืนท่ี เมืองมรดกโลกหลวงพระบาง ปฏิสมั พนั ธ์ของตวั ละครท่ีหลากหลายบนเวทีแห่งน้ีก่อใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลง อยา่ งมีภายใตพ้ ้ืนที่ของการเปล่ียนแปลงวฒั นธรรม ให้เป็นสินคา้ ดว้ ยยทุ ธศาสตร์ระดบั ประเทศท่ีเชื่อมโยง ทอ้ งถ่ินกบั สากล (ศุภชยั สิงห์บศุ ย,์ 2553)

4 สรุป หลวงพระบางไดถ้ ูกเปิ ดตวั ตอ้ นรับนกั ท่องเที่ยว พระราชวงั วดั วาอาราม ประเพณีพิธีกรรม วิถี ชีวิตคนท่ีตักบาตรยามเช้า แหล่งธรรมชาติ ชุมชน แวดล้อม ถ้าติ่ง สถานที่ทางประวัติศาสตร์ ตาหนกั และเรือนหลงั เก่าทุกอยา่ งมีความหมายต่อการท่องเท่ียวข้ึนมาทนั ทีระบบเศรษฐกิจในเมืองหลวง พระบางเริ่มขบั เคล่ือนดว้ ยการท่องเที่ยว และนกั ท่องเท่ียวท้งั ในและต่างประเทศ อดีตของหลวงพระบาง เขา้ มาในหลวงพระบางจานวนไม่นอ้ ยทยอยมาพร้อมกบั เงินและวิธีการลงทุน แบบทนั สมยั เช่นกนั กบั นัก ลงทนุ ชาวตา่ งแขวง และต่างประเทศที่เดินทางเขา้ มาขอซ้ือขอเช่า ตาหนกั โฮง และเรือน อาคารหลงั เก่าที่ พกั ทาเรือนที่พกั ร้านคา้ และพ้ืนท่ีธุรกิจ อ่ืนๆ รองรับนกั ท่องเที่ยวการท่องเท่ียวท่ีไดเ้ ขา้ มาในมรดกโลก หลวงพระบาง

5 เอกสารอ้างองิ พวงนิลคาปังสุ์ .(2555). ลาวและกมั พูชา. พมิ พค์ ร้ังที่ 1 กรุงเทพ : สานกั พิมพห์ นา้ ต่างสู่โลกกวา้ ง จากดั วิไลมอญ พงศ์สวัสด์ิ. (2551). คติความเชื่อที่มีผลต่อตัวเรือนเผ่าลาวลุ่มในเขตเมืองหลวงพระบาง. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่. ศภุ ชยั สิงห์ยะบุศย.์ (2551). หลวงพระบางเมืองมรดกโลก: พืน้ ท่พี ธิ กี รรมและการต่อรอง เชิงอัตลักษณ์บนกระแสโลกาภิวัตน์. วิทยานิพนธ์ปริญญาปรัชญาดุษฎีบณั ฑิต สาขาวิชาไทศึกษา บณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวิทยาลยั มหาสารคาม. ______________ (2553). หลวงพระบางเมืองมรดกโลกราชธานีแห่งความทรงจาและพื้นท่ีพิธีกรรมใน กระแสโลกาภวิ ตั น์. พมิ พค์ ร้ังท่ี 1 กรุงเทพ : สายธาร ในเครือบริษทั สานกั พมิ พว์ ิญญูชน จากดั สมาคมไทย – ลาวเพื่อมิตรภาพ. (2554). ฮักแพงแจ้งใจ. ศนู ยข์ อ้ มูลลาว มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น. พมิ พค์ ร้ังที่ 1 ขอนแก่น : หจก. ขอนแก่นการพิมพ์