บทความ ฮูปแต้มไทลื้อ ฤ เชียงแสน

ฮปู แตมŒ ไทลือ้ ฤ เชยี งแสน ชนัญญา คงยืน* บทนำ ลานนา ใขณะที่อาณาจักรลานนารุงเรืองขึ้น เชียงใหม เปนราชธานีราวป พ.ศ. 2004 เมืองนานก็ขึ้นตอเชียงใหม จังหวัดนานเปนจังหวัดหนึ่งที่มีความหลากหลาย และรวมเปนอาณาจักรลานนา จนอาณาจักรลานนาไดตก ของกลุมชาติพันธุ “ไทยลื้อ” เปนชาติพันธุหนึ่งที่ปรากฏ เปนเมืองขึ้น ของพมารวมถึงนานดวย ใน พ.ศ.2099 ถึง วา มกี ารตง้ั ถน่ิ ฐานอยใู นจงั หวดั นา น สว นใหญอ พยพมา จาก พ.ศ.2317 เมอื งเชยี งใหมเ อาชนะพมา ไดแ ละรวมเมอื งตา งๆ สิบสองปนนาและหวั เมอื งตางๆ บรเิ วณท่ีราบลมุ แมน ำ้ โขง รวมถึงเมืองนานเปนอาณาจักรลานนา ในป พ.ศ.2352 ซึ่งมีทั้งอพยพมาดวยความสมัครใจและอพยพมาเนื่องจาก อาณาจักรลานนาถูกผนวกเขากับ อาณาจักรไทย เมือง เกิดศึกสงครามทั้งภายในหัวเมืองลื้อเองและอพยพมามาก นานถูกแบงออกจากลานนา มีฐานะเปนเมืองประเทศราช ที่สุดยุคเก็บผักใสซาเก็บขาใสเมืองของเจากาวิลละแหง เจาเมืองขึ้นตรงกับกรุงรัตนโกสินทรเรื่อยมา อาณาจักร เชียงใหม เจาอัตถวรปญโญฯ แหงนครนานและยุคของเจา เชียงแสน หรือปจจุบันนิยมเรียกวา อาณาจักรลานนาไทย สุมนเทวราช อีกทั้งมีการอพยพเขามาเรื่อยๆครั้งเกิดการ เพื่อใหมีความหมายกวางขึ้นหมายถึง เมืองตางๆ ทางภาค ปฏวิ ตั กิ ารปกครองประเทศของจนี ชาวไทลอ้ื อาศยั ตง้ั บา น เหนือ หรือเขตจังหวัดตางๆ ในปจจุบันเชน เชียงราย เชียง เรือน อยูกระจัดกระจายตามลุมน้ำตางๆในจังหวัดนานมี ใหม ลำปาง ลำพูน แพร และนานเปนตน อาณาจักรนี้มี มากทส่ี ดุ คอื อำเภอปว แทบทกุ ตำบลอำเภอทา วงั ผา อำเภอ ความเจริญ มีอารยธรรม และวัฒนธรรมเปนแบบหนึ่งโดย สองแควอำเภอเชยี งกลางและอำเภอทงุ ชา ง เลยไปถงึ อำเภอ เฉพาะพงศาวดารเมืองหริภุญไชย กลาวถึงความเจริญของ เฉลิมพระเกียรติ ไทลื้อในจังหวัดนานแบงเปน 2 กลุม คือ บรเิ วณภาคเหนอื โดยเฉพาะทเ่ี มอื งหรภิ ญุ ไชย ซง่ึ คอื ลำพนู (สมเจตน วิมลเกษม,2546) ในปจจุบันวา เจริญมาแตราวตนพุทธศตวรรษที่ ๑๔ พระ นางจามเทวี พระราชธิดากษัตริยละโวเสด็จไปครองเมือง 1) ไทลื้อฝงสิบสองปนนาตะวันออก ไดแก เมือง หรภิ ญุ ไชย เมอื งนเ้ี จรญิ สบื ตอ มา จนถงึ สมยั ทพ่ี ระเจา เมง็ ราย ลาเมืองมาง (อาศัยอยูแถบลุมแมน้ำนาน บริเวณชุมชน เสด็จจากเชียงแสนมาสรางเมืองเชียงใหม ศูนยกลางของ บานหนองบัว ตำบลปาคา อำเภอทาวังผาและแถวตำบล ภาคเหนอื จงึ ยา ยจากลำพนู มาอยทู เ่ี ชยี งใหม ตง้ั แต พ.ศ. 1839 ยอดอำเภอสองแคว) สำเนียงพูดใกลเคียงกับภาษาไทย เปน ตน มา (ไตรภพ สทุ ธเขต. 2553 : 23) อาณาจกั รลา นนา อีสานปนลาวพวน โบราณมลี กั ษณะทางวฒั นธรรมทเ่ี ปน เอกลกั ษณ โดยเฉพาะ ในชวงสมัยของราชวงศมังราย “ลานนามีโครงสรางทาง 2) ไทลื้อฝงสิบสองปนนาตะวันตก ไดแก เมืองยู สงั คมทช่ี ดั เจน ไมว า จะเปน ดา นวฒั นธรรม ศาสนาความเชอ่ื เมืองยอง เมืองเชียงลาบ เมืองเสี้ยว (อาศัยอยูแถบลุมแม ระบบเศรษฐกจิ และการเมอื งการปกครอง (ชวศิ า ศริ ,ิ 2550) น้ำยาง บริเวณชุมชนตำบลยม อำเภอทาวังผา แถบลุมแม น้ำปว ตำบลศิลาเพชร ตำบลศิลาแลง อำเภอปว ถึงตำบล หวยโกน อำเภอเฉลิมพระเกียรติ) สำเนียงพูดเหมือนสำ เนยี งคนยองในจงั หวัดลำพนู -เชยี งใหม ในขณะที่จังหวัดนานเปนสวนหนึ่งของอาณาจักร

อาณาจักรลานนาหรือเชียงแสน ศิลปะลานนา หรือ ศิลปะเชียงแสน มีลักษณะ เกา แกม ากคาดวา มกี ารสบื ทอดตอ เนอ่ื งของศลิ ปะทวาราวดี ที่มา : วิกิพิเดียสารานุกรมเสรี (เว็บไซต) และลพบุรี ในดินแดนแถบนี้มาตั้งแตสมัยหริภุญชัย ศูนย กลางของศิลปะ ลานนาเดิมอยูที่เชียงแสน เรียกวาอาณา ชาวไทยลื้อเปนชาติพันธุไทยกลุมหนึ่งที่มีวิถีชีวิต จักรโยนก ตอมาเมื่อพญามังรายไดยายมาสรางเมืองเชียง วัฒนธรรมและภาษาใกลเคียงกับคนไทยมาก ถิ่นเดิมอยู ใหมศูนยกลางของของอาณาจักรลานนาจึงอยูที่ เมือง แถบสิบสองปนนา (สรัสวดี อองสกุล,2539) เมื่อชาวไทย เชียงใหมในขณะที่ชาวไทยลื้อเปนสวนหนึ่งของอาณาจักร ลื้ออพยพเขามาตั้งถิ่นฐานอยูในอาณาเขตที่เปนจังหวัด ลานนาศิลปวัฒนธรรมไทลื้อจึงมีการแสดงใหเห็นถึงการ นานในปจจุบัน จึงอยูในอาณาเขตอิทธิพลของอาณาจักร ถายทอดเอกลักษณของศิลปะลนนาหรือเชียงแสน หลัก ลานนาหรืออาณาจักเชียงแสนนั่นเอง จากการศึกษาหลัก ฐานที่สำคัญที่แสดงวามีศิลปะของลานนาหรือเชียงแสน ฐานอางอิงหลายแหลง มีหลักฐานปรากฏวาอาณาจักร ปรากฏในงานศิลปของไทยลื้อในจังหวัดนาน ไดแก วัด ลานนามีผาใชกันแลว เชนเดียวกับอาณาจักรอื่นๆ ในยุค ภมู นิ ทรแ ละวดั หนองบวั มสี ถาปต ยกรรมและภาพจติ รกรรม เดียวกัน หรือที่เจริญในระยะเวลารวมสมัยกัน ในการทำ ไทลื้อที่หาดูไดยาก ปจจุบันกรมศิลปากรเขาไปอนุรักษไว บุญทางศาสนา มีการถวายจตุปจจัยไทยธรรม ซึ่งมีผารวม และหลักฐานที่ปรากฏเดนชัดคือภาพจิตรกรรมของวัด อยดู วย เชน ถวายจวี รหม แกพระ และผา อื่นๆ ใหเปน ทาน ภูมินทร ซึ่งมีภาพจิตรกรรมที่โดงดัง เรียกวา กระซิบรัก แกคนยากจน มีผาแพร ผาสักหลาด ผาสีจันทนขาว ผา บนั ลือโลกที่ใชคำเรยี กขานวาเปน “ฮูปแตม” สีจันทนแดง ผาสีดอกจำปา และผาธรรมดา พวกชนชั้น สูงมีผากัมพลใชพันเอว ในทางศาสนาผาที่เปนเครื่องใช วัดภูมินทร วัดหนองบัว สำหรับพระสงฆ มีรัดประคด ผาผลัดอาบน้ำ อาสนะปูนั่ง ผาปูลาด และผากรองน้ำ นอกเหนือไปจากไตรจีวร ภาพจิตรกรรมฝาผนังภายในวัดภูมินทร จังหวัด วฒั นธรรมไทลอ้ื หรอื ไตลอ้ื ในเขตจงั หวดั นา นเพง่ิ เรม่ิ ปรากฏ นาน \"ปูมานยามานหรือหนุมกระซิบ\" เปนผลงานของ ใหเห็นชัดขึ้นเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 23 – 24 ซึ่งตรงกับ หนานบวั ผนั จติ รกรพน้ื ถน่ิ เชอ้ื สายไทลอ้ื เปน ศลิ ปน ผเู ขยี น สมัยรัตนโกสินทรตอนตน หลังจากไทยไดขับไลพมาออก จิตรกรรมประวัติศาสตรทั้งที่ วัดหนองบัว และวัดภูมินทร  ไปจากลา นนา เชยี งแสน และบรเิ วณภาคเหนอื เจาฟา ภาพ \"ปูมานยามาน\" เปนหนึ่งในงานจิตรกรรมฝาผนังถูก อตั ถวรปญ โญ ซง่ึ เปน เจา เมอื งนา นไดส วามภิ กั ดต์ิ อ กรงุ เทพฯ วาดขน้ึ ชว งป พ.ศ. 2410-2417 ระหวา งการบรู ณะซอ มแซม วัดภูมินทรในสมัยเจาอนันตฤทธิวรเดชครองเมืองนานซึ่ง รชั กาลท่ี 1 ทรงมพี ระราชดำรใิ หเ จา ฟา อตั ถวรปญ โญ ตรงกบั ปลายรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั ไปกวาดตอนผูคนชาวไทลื้อในเขตสิบสองปนนาลงมาตั้ง ซง่ึ ภาพจติ รกรรมสว นใหญจ ะเปน เรอ่ื งราวในชาดก และแสดง รกรากในเขตเมอื งนา น เพอ่ื แกป ญ หาจำนวนประชากรของ ใหเ หน็ ถงึ วถิ ชี ีวิตของชาวนานในอดตี ภาพ \"ปูมานยา มาน\" เมือง จึงปรากฏวิถีชีวิตและวัฒนธรรมประเพณีแบบไทลื้อ เปน หนง่ึ ในภาพทม่ี ชี อ่ื เสยี งของงานจติ รกรรมฝาผนงั ดงั กลา ว ในจงั หวดั นา นและจงั หวดั ใกลเ คยี งของไทยมาจนถงึ ปจ จบุ นั ดว ยไดร บั การยกยอ งวา เปน ภาพทส่ี มบรู ณแ บบทส่ี ดุ ทง้ั ดา น ดวยเหตุนี้ชาวไทลื้อจึงกลายเปนคนพื้นถิ่นของเมืองนาน องคประกอบและอารมณ ไดรับการยอมรับวาเปนผลงาน และวัฒนธรรมของชาวไทลื้อไดกลายเปนวัฒนธรรมหลัก ทป่ี ราณตี และเปน ภาพทโ่ี ดดเดน ประจำวดั ภมู นิ ทร โดยเปน ของเมืองนา น ภาพชายหญิงคูหนึ่งกำลังกระซิบสนทนา และมีชื่อเสียงวา เปนภาพกระซิบรักบันลือโลก\" ซึ่งหนานบัวผัน\"ไดตั้งชื่อ

ภาพดังกลา วตามเจตนารมณด วยการกำกบั ชื่อดา นบนของ พระจนั ทร แลว ลากหวั คว้ิ ขา งหนง่ึ ลงมาเปน สนั จมกู เหมอื น ภาพวา \"ปมู า นยา มา น\"  และ วนิ ยั ปราบรปิ ู (2552) ศลิ ปน กันทั้งที่วัดหนองบัวและวัดภูมินทรยิ่งไปกวานั้น ยังมีการ และเจา ของหอศลิ ปร มิ นาน ไดคนควาเก่ียวกบั ทม่ี าของช่อื คน พบภาพรา งดว ยหมกึ บนกระดาษสาพบั (ชาวลา นนาเรยี ก \"ปมู า นยา มา น\" หมายถงึ วา  เขาเรยี กผชู ายพมา ผหู ญงิ พมา ปบสา) ระบุวาเปนของ \"หนานบัวผัน\" ใชรางกอนภาพ คูนี้ เปนนัย เปนสามีภรรยา แลวการเกาะไหลกันเปน จริงลงบนฝาผนัง ซึ่งมีหลายภาพอาทิ ภาพอีโรติกของลิง ธรรมชาติของผูชายผูหญิงที่เปนสามีภรรยา ถาเปนหนุม หนุมสาว เปนภาพรางใน \"ปบสา\"พบที่วัดหนองบัว แลวมี สาวถูกเนื้อตองตัวไมได และรูปลักษณะการแตงกายชี้ชัด ภาพนไ้ี ปปรากฎทฝ่ี าผนงั วดั ภมู นิ ทรด ว ย ศลิ ปน ผเู ขยี นภาพ ไปอีกสอดคลองกับคำวา ปูมาน ยามาน มานคือพมา ปูนี่ ลงในฮูปแตมของวัดทั้งสองนี้ไดสอดแทรกวิีชีวิตของชาว คือผูชาย พนวัยเด็กผูชายเรียกปู พนวัยเด็กผูหญิงเรียกยา ไทลอ้ื ลงไปในภาพ โดยเฉพาะภาพวถิ ชี วี ติ การแตง กายแบบ ซ่งึ ท่จี ริงออกเสียง \"งา\" ไมใชป ูยา ตายาย โบราณลา นนาทป่ี รากฎในจติ รกรรมฝาผนงั วดั ภมู นิ ทรส ะทอ น ใหเ หน็ ถงึ วถิ ชี วี ติ ความเปน อยแู ละการแตง กายของผคู นสมยั ในสมัยนั้นมีทั้งผาซิ่นลายน้ำไหลหรือ ผาซิ่นตีนจก ผืนยาว กรอมเทา คาดเอวดว ยเขม็ ขดั เงนิ บา งกห็ ม สะไบ บา งมี ผา ผนื บางๆพันอก และการเปลือยอกในสมัยนั้นก็ถือวาเปนเรื่อง ธรรมดา ภาพกระซิบรักบันลือโลกในฮูปแตมวัดภูมินทร จังหวัดนาน วัดภูมินทร วัดหนองบัว ภาพของมานยามานและภาพอื่นๆ ที่ปรากฏใน จงึ มคี วามเปน ไปไดว า \"หนานบวั ผนั \" สลา ชาวไทลอ้ื วัดภูมินทรนี้ แสดงใหเห็นถึงอิทธิพลของศิลปวัฒนธรรม ซึ่งมีหลักฐานวาเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดหนองบัว พมา เห็นไดชัดจากเครื่องแตงกายที่เปนการแตงกายของ อำเภอทา วงั ผา ในชว ง พ.ศ. 2410-2431 จะเปน ผรู งั สรรค พมาในยุคสมัยนั้น ซึ่งอาจารย วินัย ปราบริปู ศิลปนสาย ภาพจติ รกรรมฝาผนงั วดั ภมู นิ ทร ระหวา งการบรู ณะครง้ั ใหญ เลือดนาน ไดแสดงทัศนะไวในบทความ \"ใครคือศิลปน โดยเจาอนนั ตวรฤทธิเดชฯ ระหวา งพ.ศ. 2410-2418 หรอื ผเู ขยี นภาพจิตรกรรมฝาผนงั วดั ภมู นิ ทร? \" ไวอยา งนา สนใจ อาจเขียนที่วัดหนองบัวกอน แลวมาเขียนที่วัดภูมินทร ใน ยิ่งวา ศิลปนผูเขียนภาพที่วัดภูมินทรเปนศิลปนคนเดียว สมยั พระเจา สรุ ยิ ะพงษผ รติ เดชฯซง่ึ ปกครองนครนา นระหวา ง กับผูเขียนภาพที่วัดหนองบัว วัดสำคัญของชาวไทลื้อที่ พ.ศ. 2336-2461 กเ็ ปน ได อำเภอทา วงั ผา จงั หวดั นา น บคุ คลทา นนน้ั คอื \"หนานบวั ผนั \" หรือ ทิดบัวผัน ชางวาด หรือ\"สลา\" ชาวไทลื้อ ดวยเหตุผล “สวนภาพหนมุ กระซิบรกั บนั ลอื โลก ซง่ึ ไมมีความ สำคัญคือ ภาพจิตรกรรมวัดภูมินทรกับวัดหนองบัวมีโครง เกี่ยวของกับเรื่อง คันธกุมารชาดก สน สีมาตรัง (2556) สรางสีเดียวกัน คือ แมสีแดง น้ำเงิน เหลืองเปนหลัก ที่ แหงมหาวิทยาลัยศิลปากรไดตั้งขอสันนิษฐานในเบื้องตน สำคญั คือ มภี าพทค่ี ลา ยคลึงกันถึงกวา 40 จุด เชน ใบหนา วา นาจะเปนภาพตัวศิลปนเองกับคนรักของเขานั้น แต คน การแตงกาย สรรพสัตว ทั้งไกแจ นก ลิง กวาง แม ทวา ชายหนุมในภาพขมวดผมไวกลางกระหมอม พรอม กระทง่ั แนวการลากเสน สายพมุ ไมแ ละกอสบั ปะรด กย็ งั เปน ผาพันผมแบบพมา นุงผาลายลุนตะยาแบบพมา พรอมผา แบบเดยี วกนั คอื เปน แนว \"คตนิ ยิ ม\" หรอื เขยี นตามจนิ ตนาการ พันผมแบบพมา มีสักยันตสีแดงตามลำตัว ซึ่งเปนที่นิยม มากกวาจะเขียนเปนภาพเหมือนจริง(Realistic) ที่เดนชัด ในหมชู นชาวไทใหญ สอดคลองกบั ตวั อักษรลานนาท่ีเขยี น คือการเขียนคิ้วบนใบหนาชายและหญิงใหโคงเปนวง

กำกบั ไวว า \"ปมู า นญา มา น\" ซง่ึ จะแปลวา หนมุ สาวชาวพมา หนานบัวผัน 2. อาจจะมาจากประสบการณภาพจำของ หรือชาวไทใหญที่อยูในเขตพมาก็ได ดังนั้น อาจารยวินัย หนานบัวผัน 3. อาจเปนไปไดวาจังหวัดนานนี้เปนพื้นที่ที่ จึงเชื่อวาชายหนุมในภาพนี้ ไมนาเปนภาพตัวศิลปนผูวาด อยูภายใตอิทธิพลของวัฒนธรรมลนนาหรือเชียงแสนจึงมี เพราะมีหลักฐานที่นาเชื่อถือไดแลววา ศิลปนผูวาดคือ การสบื สอดวัฒนธรรมตอ กนั มา \"หนานบัวผัน\" นั้นเปนชาวไทลื้อ เพราะดวยเหตุผลที่วา ลานนาตกเปนประเทศราชของหงสาวดีกวา 200 ป วัดภูมินทร วัดหนองบัว วัฒนธรรมไดฝงแนนคลุกเคลาผสมปนเปกับวัฒนธรรม ของชาติพันธุเผาตาง ในเมืองนาน ศิลปน \"หนานบัวผัน\" “ฮูปแตม” เปนศิลปะที่มีมาตั้งแตสมัยกอนประ จึงถายทอดอารมณและความรูสึกนึกคิดของตน ผานภาพ วัติศาสตร มีอายุราว 5,000 – 6,000 ป (กรธนา กองสุข, เขยี นเปน ภาพหญงิ สาวแสนสวยชายตาแสดงความกรมุ กรม่ิ 2557) ฮูปแตมในผนังโบสถวัดภูมินทรและวัดอื่นๆ ใน ในอารมณค รู กั หนมุ ชาวพมา หนานบวั ผนั ไมไ ดเ ขยี นบคุ คล จังหวัดนานที่มีลักษณะคลายคลึงกัน แสดงใหเห็นถึงการ ที่เปนตัวตน หากแตเขียนภาพความสมบูรณของบุคคลใน ถายทอดวัฒนธรรมของพมาและเชียงแสนหรือลานนาโดย ความรสู กึ นกึ คดิ ความรสู กึ และความศรทั ธาในความ \"ขลงั \" ศิลปนชาวไทยลื้อในจังหวัดนาน ดังเชนที่ ฟรานซ โบแอส มากกวา จะเขียนภาพตามคติและความเปน จริง (Franz Boas) นักมานุษยวิทยาชาวเยอรมันเชื้อสายยิว ไดสนับสนุนทฤษฎี “การแพรกระจายทางวัฒนธรรมวา ลักษณะของภาพจิตรกรรมในวัดภูมินทร เปน กระบวนการทม่ี ลี กั ษณะสำคญั ของวฒั นธรรมหนง่ึ แพร กระจายไปสู อกี วฒั นธรรมหนง่ึ โดยปรบั เปลย่ี นใหส อดคลอ ง ในขณะที่ \"ปูมานยามาน\" ภาพเขียนที่ปรากฏใน กบั วฒั นธรรมใหม” อกี ทง้ั ยงั สนบั สนนุ ใหเ กดิ แนวคดิ ทเ่ี ชอ่ื ฮูปแตมของวัดภูมินทรที่มีชื่อเสียง และเปนที่รูจักนั้นกลับ วา “วัฒนธรรมสามารถวัดได โดยนำวัฒนธรรมที่แตกตาง มีภาพเขียนหนึ่งที่ปรากฏอยูในฮูปแตมเชนเดียวกันสตรีที่ กันมาเปรียบเทียบกันและพิจารณาคุณลักษณะที่ สูงกวา ปรากฏในภาพเขียนมีความโดดเดนและนาสนใจในเครื่อง หรอื ดอ ยกวา ของแตล ะวฒั นธรรมแตย งั คงเชอ่ื วา วฒั นธรรม แตง กาย ซง่ึ มคี ามแตกตา งอยา งชดั เจนกบั ภาพเขยี นของสตรี นน้ั ไมม วี ฒั นธรรมใดทด่ี กี วา หรอื เลวกวา กนั ” (ยศ สนั ตสมบตั ,ิ \"ปูมานยามาน\" เครื่องแตงกายที่ปรากฏอยูในจิตกรรมฝา 2559) แสดงใหเ หน็ วา วฒั นธรรมเปน มรดกทางสงั คมทต่ี อ ง ผนังนี้เปนการแตงกายแบบหอผาที่อกและปลอยชายลง การการถายทอดจากรุนหนึ่งไปยังอีกรุนหนึ่ง เพื่อใหเกิด 2 ขา ง จากการคน ควา มเี พยี งขอ มลู ทก่ี ลา ววา เปน การแตง การเรียนรูและนำไปปฏิบัติ โดยเฉพาะวัฒนธรรมที่สังคม กายสมัยเชียงแสน ซึ่งรูปภาพประกอบขอมูลนั้นเปนการ เห็นวามีคุณคาควรแกการรักษาไว เพื่อใหเปนวิถีชีวิตและ ลอกลายมาจาก จติ รกรรมฝาผนงั วดั ภมู นิ ทรแ ละยงั มเี ครอ่ื ง เปนแบบแผนการดำรงชีวิตของสมาชิกในสังคมตอไป แตง กายแบบเดยี วกนั นใ้ี นจติ รกรรมฝาผนงั ของวดั หนองบวั (สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติ, 2540) ซึ่ง ซ่ึงสนั นษิ ฐานวา ผทู ีว่ าดภาพจิตรกรรมฝากผนงั วัดภมู นิ ทร กระบวนการในการถา ยทอดเพอ่ื ใหเ กดิ การเรยี นรนู เ้ี รยี กวา และวัดหนองบัวเปนชางคนเดียวกัน คือหนานบัวผัน กระบวนการ กลอมเกลาทางสังคม วิเคราะหจิตรกรรมของ 2 วัดซึ่งฉัตรสุรางค แกวเปนทอง (2556) ไดตั้งสมมติฐานไววา ภาพการแตงกายแบบหอผา ทอ่ี กและปลอ ยชายลง 2 ขา งอาจจะเกดิ จากจนิ ตนาการของ

Dawson and Prewitt (1969)อธิบายวา การกลอมเกลา สถานศึกษา หนวยงานของรัฐโดยมีจุดมุงหมายเพื่อสราง ทางสังคมเพื่อสรางวัฒนธรรมอาจแบงเปนการกลอมเกลา วัฒนธรรมที่องคกรหรือสถาบันตองการ 4. ประสบการณ ทางตรงและทางออม การกลอมเกลาทางตรงโดยสามารถ โดยตรงเกดิ จากการรบั รู พบเหน็ วฒั นธรรมเหลา นน้ั โดยตรง แบงออกเปน 4 รูปแบบคือ 1. การเลียนแบบ ซึ่งเปนการ เรียนรูที่เกิดขึ้นไดในทุกชวงวัย การเลียนแบบอาจเกิดขึ้น ภาพเขียนที่ปรากฏในฮูปแตมของวัดภูมินทรและ โดยตั้งใจหรือไมตั้งใจก็ได เชน เด็กๆ จะเลียนแบบคานิยม วัดหนองบวั จงึ เปน สญั ลักษณท ี่แสดงใหเ หน็ วา ศลิ ปนชาว ของผใู หญโ ดยไมร ตู วั ขณะทผ่ี ใู หญ อาจจะเลยี นแบบเพราะ ไทยลอ้ื ไดถ า ยทอดไวเ ปน งานจติ รกรรมฝาผนงั ซง่ึ เปน อทิ ธพิ ล ความศรัทธาตอวัฒนธรรมที่พบเห็น 2. การเรียนรูโดยการ จากการกระจายวัฒนธรรมของพมาและการถายทอดทาง คาดการณล ว งหนา เปน การยอมรบั ในคา นยิ มและพฤตกิ รรม วฒั นธรรมในลักษณะของการกลอมเกลาทางสังคมท่ที ำให ที่สมาชิกในสังคมอยากเปน3. การศึกษา เปนการเรียนรู เกิดเปนผลงานอยางมีเอกลักษณปรากฏใหเห็นมาจนเทา อยา งตรงไปตรงมา ผานองคก รหรือสถาบัน เชนครอบครวั ทกุ วนั น้ี บรรณานุกรม กรธนา กองสุข. 2557. โครงการออกแบบผลิตภัณฑของที่ระลึก : แรงบันดาลใจจากฮูปแตม. ศิลปมหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ชวิศา ศิริ. 2550. การคาของอาณาจักรลานนาตั้งแตตนพุทธศตวรรษที่ 19 ถึงตนพุทธศตวรรษที่ 22. วิทยานิพนธ ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาประวัติศาสตรเอเชียตะวันออกเฉียงใต. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. ไตรภพ สุทธเขต. 2553. การสืบทอดพุทธศิลปลานนา : กรณีศึกษาวัดแสนเมืองมาหลวง (หัวขวง) จ. เชียงใหม. ปริญญาพุทธศษสตรมหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลัย. วินัย ปราบริปู. 2552. จิตรกรรมฝาผนังเมืองนาน. นาน : หอศิลปริมนาน. ยศ สันตสมบัติ. 2559. มนุษยกับวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. สน สีมาตรัง. 2556. คติความเชื่อไตรภูมิและจักรวาลวิทยาในจิตรกรรมฝาผนังไทย. กรุงเทพฯ : คณะมัณฑนศิลป มหาวิทยาลัยศิลปากร. สมเจตน วิมลเกษม. 2546. การจัดการเรียนการสอนเพื่ออนุรักษและสืบทอดภูมิปญญาทองถิ่นภาษาลานนา ของสถานศึกษาในจังหวัดนาน. วิทยานิพนธการบริหารการศึกษา ครุศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฎอุตรดิตถ. สรัสวดี อองสกุล. 2539. ประวัติศาสตรลานนา. พิมพครั้งที่ 2. กรุเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร คณะมนุษยศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม. สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติ. 2540. บรรพบุรุษของเรา. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ. Dawson and Prewitt. 1969. Political Socialization. Boston: Little, Brown & Co.