การแต่งกายแม่หญิงลาว ในยุคสังคมนิยม

1 การแต่งกายแมห่ ญิงลาว ในยคุ สงั คมนิยม MALEENY PHINITH สาขาวิชา วฒั นธรรม ศิลปกรรม และการออกแบบ คณะศิลปกรรมศาสตรม์ หาวิทยาลยั ขอนแก่น รศ.ดร.นิยม วงคพ์ งษ์คา บทคดั ย่อ การศกึ ษา การแต่งกายแม่หญงิ ลาว ในยุคสงั คมนิยม มจี ุดประสงคเ์ พอ่ื ศกึ ษารูปแบบการแตง่ กายของผหู้ ญงิ ในยุคปัจจบุ นั ในเขตุนคหลวงเวยี งจนั ทน์ เน่ืองจากเป็นเมอื งหลวงเป็นศูนยก์ ลางของประเทศทผ่ี คู้ นจากทุกแขวงเขา้ มา เพ่อื ทางานประกอบอาชพี ต่างๆเป็นจานวนมากทาใหเ้ กดี มวี ฒั นธรรมทห่ี ลากหลายรวมไปถงึ การแตง่ กายทม่ี อี ตั ลกั ษณ์ เป็นของตวั เองโดยเฉพาะการแต่งกายของผหู้ ญงิ ทบ่ี ่งบอกความเป็นตวั ตนของวฒั นธรรมไดเ้ ป็นอย่างดี วธิ กี ารศกึ ษา ดว้ ยการสงั เกตุ สมั ภาษณ์และจากเอกสาร วเิ คราะหจ์ ากการแต่งกายของผหู้ ญงิ ในปัจจุบนั ทป่ี ระกอบไปดว้ ย ทรงผม เสอ้ื ผา้ เคร่อื งประดบั รองเทา้ และของตกแต่งอ่นื ๆ จากการศกึ ษาทาใหร้ วู้ ่า รปู แบบการแต่งกายของแม่หญงิ ลาวแบ่ง ออกเป็น 4 รปู แบบคอื การแตง่ กายในชวี ติ ประจาวนั การแต่งกายในงานพธิ กี รรม การแตง่ กายในงานพธิ ที างการ การ แต่งกายสาหรบั งานเล้ยี ง ถึงการแต่งกายจะมหี ลากหลายแต่สิง่ สาคญั ในรูปแบบการแต่งกายนัน้ ก็คอื การใส่ผ้าซนิ่ นอกจากรูปแบบการแต่งกายในปัจจุบนั ทห่ี ญงิ สาวส่วนใหญ่จะใส่เสอ้ื ผ้าแฟรชนั่ ทน่ี าเขา้ จากไทย จนี เวยี ดนาม หรอื ประเทศยุโรบไม่กช็ ุดทป่ี ระยุกต์จากผา้ ทม่ี ใี นประเทศ ส่วนทรงผม เคร่อื งประดบั ของตกแต่งและ รองเทา้ จะใส่ใหเ้ ขา้ กบั เสอ้ื ผา้ และสะถานทน่ี นั้ ๆ การแต่งกาย หมายถงึ สง่ิ ทส่ี วมใส่และตกแตง่ รา่ งกายประกอบดว้ ย ทรงผม เสอ้ื ผา้ เคร่อื งประดบั ของตกแต่ง ร่างกายและรองเทา้ รปู แบบ หมายถงึ ลกั ษณะทางกายภาพ การแตง่ กายของแมห่ ญงิ ลาวในปัจจบุ นั แม่หญิงลาว ผหู้ ญงิ ทอ่ี าศยั อย่เู ขตนุ ครหลวงเวยี งจนั ทน์ ยคุ สงั คมนิยม ระบอบการปกครองปัจจบุ นั ของ สาธารณรฐั ประชาธปิ ไตย ประชาชนลาว บทนา สาธารณรฐั ประชาธปิ ไตย ประชาชนลาว เป็นประเทศทต่ี งั้ ในแหลมอนิ ดจู นี ตดิ กบั 5 ประเทศคอื ทศิ เหนือตดิ กบั สาธารณรฐั ประชาชนจนี ทศิ ใตต้ ดิ กบั ราชอาณาจกั รกมั พชู า ทศิ ตะวนั ออกตดิ กบั ประเทศเวยี ดนาม ทศิ ตะวนั ตกตดิ กบั ราชอาณาจกั รไทย และทศิ ตะวนั ตกเสย่ี งเหนือตดิ กบั สหะภาพเมยี นมา ปัจจุบนั ลาวมที งั หมด 17 แขวง และ 1 นค หลวงเวยี งจนั ทน์ แบ่งออกเป็น 3 ภาค คอื ภาคเหนือ มี 9 แขวงคอื ผง้ สาลี หลวงพระบาง เชยี งขวาง หวั พนั หลวงน้า ทา อุดมไช บ่อแก้วไชยะบูลี และไชสมบูน ภาคกลาง มี 5 แขวงคอื นครหลวงเวยี งจนั ทน์ แขวงเวยี งจนั ทน์ บอลคิ าไช คาม่วน และสะหวนั นะเขต ภาคใต้มี 4 แขวง คอื จาปาศกั ดิ ์ สาละวนั เซกอง และอตั ปือ (สเี หลอื บุญค้า และคณะ, 2009) เน่อื งจาก สปป ลาว มหี ลายชนเผา่ มวี ฒั นธรรม ประเพณี ความเชอ่ื ทแ่ี ตกต่างกนั ไปตามแต่ละพน้ื ทร่ี วมไปถงึ การ แต่กายนัน้ ยง่ิ บ่งบอกถงึ ความเป็นตวั ตนหรอื อตั ลกั ษณ์ของชนเผ่านัน้ ๆอย่างเหน็ ไดช้ ดั โดยเฉพาะการแต่งกายของแม่ หญิงทเ่ี ป็นจุดเด่นมอี ตั ลกั ษณ์ของและน่าสนใจมากกว่าผู้ชาย ในปัจจุบนั สปป ลาวมีการพฒั นาและร่วมมอื กบั หลาย ประเทศมกี ารแลกเปล่ยี นสนิ คา้ เคร่อื งใชต้ ่างๆอย่างมากมาย ซ่งึ นคหลวงเวยี งจนั ทน์เป็นศูนยก์ ลางของประเทศ ผคู้ น ลงั่ ไหลเขา้ มาหางานทาเพ่อื การดาลงชวี ติ มกี ารปรบั ตวั ในการแต่งกาย ใหเ้ ขา้ กบั พน้ื ท่ี ทาให้การแต่งกายของแม่หญงิ

2 ลาวก็มีความหลากหลายผสมผสานกันแต่ก็ยงั คงความเป็นอตั ลกั ษณ์ของชนเผ่าตนเองอยู่ในงานพิธีกรรมต่างๆ โดยเฉพาะในงานแตง่ งานเจา้ สาวจะใสชดุ ทส่ี วยทส่ี ดุ (หานชะนะ สสี าน, 2008) การแต่งกายเป็นส่วนหน่ึงของความต้องการพ้นื ฐานของมะนุษยจากความต้องการทงั หมดห้าขนั้ (มาสโลว์ สบื ค้นวนั ที 29 10 2018 จาก https://app.emaze.com) ทุกชาตทิ ุกชนเผ่าจะคงความเป็นตวั ตนผ่านการแต่งกาย ดงั่ (ชนิดา ตงั้ ถาวรสริ กิ ลุ , 2538)กลา่ วไวว้ ่า ศลิ ปะการตกแตง่ รา่ งกายเป็นความพยายามปรบั รา่ งกายของตน จากธรรมชาติ ส่กู ารเป็นวตั ถุทางวฒั นธรรม การแต่งกายจากแตก่ ่อนทม่ี รี ปู แบบไมม่ าก มเี พยี งการแตง่ กายแบบปกตอิ ยบู่ า้ น ไปวดั ไปงานบุญ ไปงานแตง่ ชุดใส่ทง่ี ดงามท่สี ุดคอื ชุดแต่งงาน แต่ในระบอบสงั คมนิยมแม่หญิงลาวมบี ทบาททางสงั คมทส่ี ูงขน้ึ มกี ารแต่งกายท่ี หลากหลายเพ่อื ใหเ้ ขา้ กบั การทางาน ดงั่ นัน้ ปัจจุบนั รูปแบบการแตง่ กายจากทห่ี ่มผา้ เบย่ี งบางครงั้ กไ็ มไ่ ดใ้ ส่ทุกงาน แต่ สงิ่ หน่งึ ทย่ี งั คงเป็นอตั ลกั ษณ์ไดน้ นั้ กค็ อื การแตง่ กายทน่ี ุ่งผา้ ซน่ิ ดงั่ นนั้ การเขยี นบทความน้ขี องผศู้ กึ ษา จะเปีนประโยชน์ ไดร้ ถู้ งึ ดา้ นรปู แบบการแต่งกาย ของแมห่ ญงิ ลาวในยคุ สงั คมนิยม และประโยชน์แกผ่ ทู้ ส่ี นใจจะะศกึ ษาการแต่งกายของ แมห่ ญงิ ลาวต่อไป เนื้อหา การศกึ ษา รปู แบบการแต่งกายแมห่ ญงิ ลาว ในยุคสงั คมนยิ มไดศ้ กึ ษาในนครหลวงเวยี งจนั ทน์ การศกึ ษา ดา้ น รปู แบบประกอบดว้ ย ทรงผม เสอ้ื ผา้ เครอ่ื งประดบั ของตกแตง่ ร่างกายและรองเทา้ ตามกลมุ่ คนตา่ งๆ และสามารถแบง่ รปู แบบการแตง่ กายเป็น 4 รปู แบบดงั่ น้ี 1. การแตง่ กายในชวี ติ ประจาวนั ส่วนมากจะเป็นชุดธรรมดา ทใ่ี ส่อย่บู า้ น ไปตลาด ไปสถานทแ่ี บบไม่เป็นทางการ ส่วนมากใส่เสอ้ื ตาม สมยั กางเกง กระโปง แต่คนทม่ี อี ายุบางกลุ่มกใ็ ส่ผา้ ซนิ่ กบั เสอ้ื ยดื เสอ้ื แฟชนั่ ทรงผมไปตามชดุ ทใ่ี ส่ เคร่อื งประดบั ทใ่ี ส่ตดิ ตวั รปู แบบเรยี บงานเชน่ ทองคา เสน้ เลก็ ๆ ต่างหู นาฬกิ า รองเทา้ เป็นรองเทา้ ทใ่ี ส่และเขา้ กบั ชุด ใส่สะบาย ภาพที 1 แสดงการแตง่ กายในชวิ ติ ประจาวนั

3 2. การแต่งกายในงานพธิ กี รรม การแตง่ กายในงานพธิ กี รรม มหี ลายอย่างขน้ึ อย่กู บั รปู แบบของงาน เช่น งานบญุ ประเพณี งาน ทาบญุ ใสบ่ าตร งานบวช ทาบญุ บา้ น งานมดั แขน ผกู แขนหรอื สขู่ วญั จะนยิ มใส่เสอ้ื ผา้ ทเ่ี ป็นผา้ ไหม หรอื ผา้ ฝ้าย ใส่เป็นชุดคอื เสอ้ื และผา้ ซน่ิ ใส่ผา้ เบย่ี ง ในการเขา้ วดั ผหู้ ญงิ สว่ นมากจะใสผ่ า้ ซน่ิ ทรงผม ถา้ เป็นงานทเ่ี กย่ี วกบั พระ สว่ นมากจะรวบผม เครอ่ื งประดบั ทใ่ี สจ่ ะใส่เป็นชดุ เช่นชุดเงนิ ชดุ ทอง ให้ เขา้ กบั ชดุ ทใ่ี ส่ รองทา้ วมสี น้ เลก็ น้อยรปู แบบเรยี บรอ้ ย ชดุ ในงานพธิ กี รรมทส่ี วยงามทส่ี ุดคอื ชุด แตง่ งาน เจา้ สาวจะแตง่ ตวั ตามชดุ ชนเผา่ ของตนรปู แบบหรหู รา งดงาม เสอ้ื ผา้ จะเป็นวสั ดุทม่ี รี าคา เครอ่ื งประดบั จะเป็นของเจา้ สาวโดยเฉพาะทรงผมจะไปตามรปู แบบเครอ่ื งแตง่ กายของชนเผ่า สว่ น รองเทา้ จะเป็นรองเทา้ ตามสมยั นิยม ภาพที 2 การแตง่ กายไปงานบญุ ประเพณี ภาพที 3 การแตง่ กายในชุดแตง่ งานของชนเผา่ 3. การแต่งกายในงานพธิ ที างการ การแตง่ กายในรปู แบบน้ีเป็นการแตง่ กายของผหู้ ญงิ ในวยั เรยี น ทางาน ในแตล่ ะองกรณ์จะมรี ปู แบบ และชดุ ยนู ฟิ อม เป็นของตน เช่น นกั เรยี น นักศกึ ษา ทหาร ครู หมอ แตช่ ดุ ทเ่ี ป็นชดุ ทเ่ี รยี กวา่ องคก์ ารจดั ตง้ มอี ยู่ 3 ชุดคอื ซาวหนุ่ม แม่หญงิ และกามะบาน และชุดทใ่ี ส่ทางการกใ็ ส่เสอ้ื สทู แตย่ งั ใส่ผา้ ซน่ิ ทรงผมจะเป็นทรงทเ่ี รยี บรอ้ ย ใส่รองเทา้ คชั ชสู เี ขม้

4 ภาพที 4 การแตง่ กายชดุ เครอ่ื งแบบแมห่ ญงิ ภาพที 4 การแตง่ กายชดุ เครอ่ื งแบบแมห่ ญงิ ใสสทู 4. การแต่งกายสาหรบั งานเลย้ี ง การแต่งกายในรปู แบบน้ีขน้ึ อยกู่ บั ประเภทของงานเลย้ี ง งานเลย้ี งในงานแต่งจะนยิ มใสเ่ สอ้ื ชน่ิ ทเ่ี ป็น ชดุ ผา้ ไหมพรอ้ มเครอ่ื งประดบั ทส่ี วยหรทู รงผมทส่ี วยสงา่ บวกกบั รองเทา้ สน้ สงู ทเ่ี ขา้ กบั ชดุ ถา้ เป็น เจา้ ของงานจะนิยมใสผ่ า้ เบย่ี ง ถา้ เป็นงานเลย้ี งแบบงานวนั เกดี จะใสช่ ุดราตรกี ระโปงยาวหรอื ผา้ ไหม แต่ตดั เป็นชุดร่วมสมยั

5 ภาพที 5 การแตง่ กายชดุ ผา้ ไหมลาว ภาพที 6 การแตง่ กายในชุดราตี บทสรปุ ผลการศกึ ษา การแต่งกายแม่หญงิ ลาว ในยุคสงั คมนิยม พบว่ารปู แบบการแต่งกายจากอดตี ถงึ ปัจจุบนั มกี าร เปล่ยี นแปลงตามยุคสมยั รูปแบบทรงผมจะไปตามชุดทใ่ี ส่ ในชุดทวั่ ไปจะไปตามสมยั นิยมนอกจากชุดแต่งงานทต่ี ้อง เป็นทรงผมรปู แบบเดมิ เสอ้ื ผา้ จะมกี ารผสมผสานในรปู แบบของเสอ้ื ทส่ี ามารถใสไ่ ดห้ ลายรปู แบบในแตล่ ะงานแตท่ ย่ี งั คง อยู่และเป็นอตั ลกั ษณ์คอื การใส่ผา้ ซน่ิ ในทเ่ี ป็นงานพธิ กี รรม และงานพธิ ที างการถงึ จะใส่เสอ้ื สูทแต่ก็ยงั ใส่ผา้ ซิ่น ส่วน เคร่อื งประดบั และรองเทา้ จะใสต่ ามเสอ้ื ผา้ และงาน งานกลางคนื หรอื งานสาคญั กจ็ ะใส่รปู แบบทห่ี รหู รา สรปุ แลว้ การแตง่ กายของแมห่ ญงิ ลาวในยุคสงั คมนยิ มมรี ปู แบบทแ่ี ตกต่างจากสมยั ก่อนเน่ืองจากผหู้ ญงิ ทางาน นอกบ้านและมสี งั คมมากข้นึ ทาให้ต้องมกี ารแต่งกายใหเ้ หมาะสมกบั ยุคสมยั แต่สง่ิ ท่ยี งั คงเป็นอตั ลกั ษณ์กค็ อื การใส ผา้ ซน่ิ ถงึ รปู แบบของทรงผม เสอ้ื เคร่อื งประดบั จะเปลย่ี นไปตามยคุ สมยั กต็ าม

6 เอกสารอ้างอิง ชนดิ า ตงั้ ถาวรสริ กิ ุล. 2538. ลวดลายผ้า ส่ือสญั ลกั ษณ์ของลาวเวียงจนั ทน์. วทิ ยานิพนธม์ หาบณั ฑศิ คณะสงั คม วทิ ยาและมนุษยวทิ ยา มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์. ดารา กนั ละยา และคณะ. 2001. ผา้ แพรนี้มตี านาน. เวยี งจนั ทน์ : กล่มุ สง่ เสรมิ ศลิ ปะและผา้ แพรลาว พวงผกา คโุ รวาด. 2535. ค่มู อื ประวตั ิเครื่องแต่งกาย. กรงุ เทพฯ : รวมสาสน์ (1997) สเี หลอื บุญค้า และคณะ. 2009. ชอกฮู้ชนเผ่าในลาว. เวยี งจนั ทน์ : สถาบนั วทิ ยาศาสตร์แห่งชาติ และสถาบนั คน้ ควา้ ชนเผ่าและศาสนา หานชะนะ สสี าน. 2008. ลาวดินแดนแห่งวฒั นธรรม. เวยี งจนั ทน์ : มนั ทาตุลาด