ระบบบริหารงานคุณภาพ

หน่วยที่ 3 ระบบบริหารงานคุณภาพความสาคญั ของระบบมาตรฐาน มาตรฐาน ISO 9000 ไดเ้ ขา้ มามีบทบาทอยา่ งมากตอ่ อุตสาหกรรมการผลิต ธุรกิจดา้ นบริการ รวมไปถึงสถานศึกษาและหน่วยงานราชการตา่ ง ๆ ดว้ ย อุตสาหกรรมการผลิตและการบริการต่าง ๆ จะคุน้ เคยกบั รูปแบบของ “คุณภาพ” จะแตกต่างกนั ตรงที่วา่ ISO 9000 เป็นเร่ืองของ “การประกนั คุณภาพ” ซ่ึงเป็นเรื่องของระบบการบริหารคุณภาพขององคก์ าร นอกเหนือจากคุณภาพของตวั สินคา้ หรือบริการ มาตรฐาน ISO เป็นมาตรฐานระหวา่ งประเทศที่ใชไ้ ดก้ บั องคก์ ารต่าง ๆ ไมไ่ ดม้ ีการจากดั ขนาดโดยเฉพาะธุรกิจที่เก่ียวขอ้ งกบั การส่งออกมาตรฐาน ISO จึงเป็นปัจจยั สาคญั ที่องคก์ ารผผู้ ลิตจาเป็นตอ้ งผา่ นการรับรอง เพ่อื เป็ น “ใบเบิกทาง” สู่การคา้ตลาดโลกจนบางคร้ังมีผเู้ ขา้ ใจวา่ ISO 9000 คือ เครื่องมือกีดกนั การคา้ ระดบั โลกอยา่ งหน่ึง เมื่อองคก์ ารธุรกิจต่าง ๆ มีการติดตอ่ ซ้ือขายสิ่งสาคญั ที่ตอ้ งนามาพจิ ารณาเป็ นเกณฑใ์ นการทาธุรกิจร่วมกนั หรือซ้ือขายกนั กค็ ือ มาตรฐาน (Standard) ของสินคา้ และบริการ การที่จะทราบวา่ คูค่ า้ ผลิตสินคา้ ไดต้ ามมาตรฐานหรือไมน่ ้นั ผซู้ ้ือจะตอ้ งเขา้ ไปตรวจสอบการผลิตวา่ มีประสิทธิภาพหรือไม่และเชื่อถือไดเ้ พียงใด การตรวจสอบระหวา่ งคู่คา้ จึงเป็ นเรื่องยงุ่ ยากและเสียเวลาดว้ ยกนั ท้งั 2 ฝ่ ายและอาจนาไปสู่ความขดั แยง้ ได้ ดงั น้นั จึงจะตอ้ งมีฝ่ ายท่ี 3 ซ่ึงเป็นคนกลางทาการตรวจสอบรับรองมาตรฐานระบบคุณภาพของคูค่ า้ ท้งั 2ฝ่ าย โดยอาศยั มาตรฐานกลางท่ียอมรับกนั โดยทว่ั ไป

องคก์ ารรับรองระบบงาน องคก์ ารใหก้ ารรับรอง มาตรฐานการรับรอง องคก์ ารที่ตอ้ งการการรับรอง รอ รูปท่ี 3.1 แสดงระบบการรับรองคุณภาพ มาตรฐาน ISO 9000 จึงเป็นเรื่องของการตรวจรับรองคุณภาพโดยบุคคลท่ี 3 หรือฝ่ ายที่ 3 ซ่ึงในปัจจุบนัจะมีการบงั คบั ใหอ้ ุตสาหกรรมบางประเภท เช่น ของเล่นเดก็ เคร่ืองมือส่ือสาร เคร่ืองมือแพทย์ ฯลฯ ที่จะตอ้ งไดร้ ับการรับรองคุณภาพ ISO 9000 ก่อน จึงจะส่งสินคา้ เขา้ ไปขายในกลุ่มประเทศตลาดร่วมยโุ รป (EU)ได้ และมีแนวโนม้ วา่ รายการสินคา้ ท่ีบงั คบั จะขยายกวา้ งออกไปครอบคลุมสินคา้ ประเภทต่าง ๆ มากข้ึน ดงั น้นั ไม่ใช่วา่ธุรกิจส่งออกเทา่ น้นั ท่ีจะตอ้ งใหค้ วามสนใจต่อการขอใบรับรองมาตรฐาน ISO 9000 ธุรกิจตา่ ง ๆ ก็ควรใหค้ วามสนใจในมาตรฐาน ISO 9000 ซ่ึงจะมีผลเป็นอยา่ งมากในการดาเนินธุรกิจการผลิตและการบริการมาตรฐาน ISO 9000  มาตรฐาน ISO 9000 คือ ชุดของมาตรฐาน ( อนุกรมมาตรฐาน ) ระหวา่ งประเทศเป็ นมาตรฐานสากลสาหรับระบบคุณภาพ ( Quality System ) ประเทศไทยไดป้ ระกาศใชเ้ ป็นมาตรฐาน “อนุกรมมาตรฐานมอก. 9000” เป็นมาตรฐานระดบั ชาติ เพ่ือใหอ้ งคก์ ารหรือผสู้ ่งมอบ และลูกคา้ หรือผซู้ ้ือนาไปใช้ อนุกรมมาตรฐาน มอก. 9000 มีเน้ือหาและรูปแบบเช่นเดียวกนั กบั อนุกรมาตรฐาน ISO 9000 ขององคก์ ารระหวา่ งประเทศ มาตรฐานดงั กล่าวจะระบุถึงขอ้ กาหนดที่จาเป็ นตอ้ งมีในระบบคุณภาพ และใชเ้ ป็นบรรทดั ฐานในการปฏิบตั ิ ซ่ึงนาไปใชไ้ ดก้ บั อุตสาหกรรมโดยทว่ั ไป มาตรฐาน ISO 9000 เป็นมาตรฐานที่นาเอาสามญั สานึกมาจดั ทาเป็นลายลกั ษณ์อกั ษรจดั เป็นระบบ เพ่ือใหน้ าไปใชง้ านในองคก์ ารไดอ้ ยา่ งสะดวก ซ่ึงจะระบุถึงหนา้ ที่ข้นั ตอนวธิ ีการปฏิบตั ิและหลกั เกณฑต์ ่าง ๆ เพอื่ ใหเ้ กิดความมน่ั ใจวา่ ผลิตภณั ฑส์ ินคา้ หรือบริการขององคก์ ารน้นัเป็นไปตามที่ลูกคา้ ตอ้ งการ อนุกรมมาตรฐาน ISO 9000 จะกล่าวถึงการจดั ทาระบบคุณภาพ รวมท้งั เอกสารและการรักษาระบบน้นัใหม้ ีประสิทธิภาพ พร้อมท้งั แสดงใหล้ ูกคา้ เห็นไดว้ า่ องคก์ ารผกู พนั และยดึ มนั่ กบั ระบบคุณภาพ ผลิตสินคา้ หรือ

ส่งมอบสินคา้ ท่ีมีคุณภาพตามท่ีลูกคา้ ตอ้ งการ องคก์ ารผผู้ ลิตหรือผสู้ ่งมอบ สามารถนาอนุกรมมาตรฐานISO 9000 ไปใชใ้ นการจดั ระบบคุณภาพขององคก์ าร ขณะที่ลูกคา้ ขององคก์ ารอาจจะระบุใหอ้ งคก์ ารผผู้ ลิตตอ้ งมีการควบคุมระบบบริหารงานคุณภาพ ซ่ึงผา่ นการรับรองจากหน่วยงาน โดยที่ลูกคา้ และบุคคลทวั่ ไปอาจใช้ISO 9000 เป็นหลกั เกณฑใ์ นการประเมินระบบบริหารงานคุณภาพขององคก์ ารผผู้ ลิต หรือผสู้ ่งมอบซ่ึงจะสะทอ้ นถึงความสามารถในการผลิตสินคา้ หรือการใหบ้ ริการ ดงั น้นั ประโยชนท์ ่ีองคก์ ารผา่ นการประเมินตามอนุกรมมาตรฐาน ISO 9000 จะไดร้ ับอยา่ งตอ่ เนื่องกค็ ือองคก์ ารไดม้ ีการพฒั นาตรวจสอบคุณภาพ และใชท้ รัพยากรท่ีมีอยอู่ ยา่ งมีประสิทธิภาพ ภายใตก้ ารควบคุมกระบวนการต่าง ๆ อยา่ งมีระบบ องคก์ ารผสู้ ่งออกท่ีไดร้ ับการรับรองแลว้ พบวา่ การประเมินจากหน่วยงานท่ีเชื่อถือไดจ้ ะช่วยใหเ้ กิดการยอมรับจากต่างประเทศ “ คุณภาพ ” ตามมาตรฐาน ISO 9000 จึงหมายถึง ลกั ษณะและคุณสมบตั ิท้งั หมดของผลิตภณั ฑส์ ินคา้หรือการบริการท่ีแสดงถึงความสามารถวา่ อยใู่ นสถานะที่พึงพอใจ หรือตามความตอ้ งการของลูกคา้ ท่ีไดก้ าหนดไว้ องคก์ ารท่ีไดร้ ับการรับรองตามาตรฐาน ISO 9000 จึงสร้างความมน่ั ใจแก่ลูกคา้ ไดว้ า่ ผลิตภณั ฑส์ ินคา้ หรือบริการขององคก์ ารน้นั ไดร้ ับการออกแบบและควบคุมการผลิตอยา่ งเหมาะสมตรงตามความตอ้ งการของลูกคา้มาตรฐาน ISO 9000 จึงเป็น “ ระบบประกนั คุณภาพ ” ขององคก์ ารปัจจยั ความสาเร็จการปรับองค์การเข้าสู่มาตรฐาน ISO 9000 ปัจจยั ความสาเร็จการปรับองคก์ ารเขา้ สู่มาตรฐาน ISO 9000 พอจะสรุปไดด้ งั น้ี 1. ฝ่ ายบริหารและตวั แทนฝ่ ายบริหาร ฝ่ ายบริหารจะตอ้ งแสดงออกท้งั ทางตรงและทางออ้ มต่อทุกส่ิงทุกอยา่ งที่จะมีผลกระทบตอ่ “ คุณภาพ ”ของผลิตภณั ฑส์ ินคา้ หรือบริการ โดยเฉพาะผทู้ ่ีไดร้ ับการแต่งต้งั ใหเ้ ป็ น “ ตวั แทนฝ่ ายบริหาร ” (ManagementRepresentative) ซ่ึงมกั เรียกกนั วา่ MR ส่วนผทู้ ่ีอยใู่ นตาแหน่ง “ ผจู้ ดั การคุณภาพ ” (Quality Manager) ท่ีเรียกกนั วา่ QMR “ ตวั แทนของฝ่ ายบริหาร ” ควรจะตอ้ งไดร้ ับการแตง่ ต้งั อยา่ งเป็นทางการจากผบู้ ริหารระดบั สูงสุดหรือผมู้ ีอานาจแต่งต้งั ตวั แทนฝ่ ายบริหารตามขอ้ กาหนดในมาตรฐาน ISO 9000 จะตอ้ งเป็นผทู้ ี่มีบทบาทสาคญัต่อความสาเร็จในการปรับองคก์ ารเขา้ สู่ระบบมาตรฐาน และยงั จะตอ้ งรับผดิ ชอบในเร่ืองที่เก่ียวกบั คุณภาพท่ีสาคญั อีก 2 เร่ือง คือ 1.1 การทาหนา้ ที่ติดตามดูแลการจดั ระบบคุณภาพขององคก์ าร จนมนั่ ใจวา่ ระบบคุณภาพท่ีสร้าง ข้ึนน้นั ไดม้ ีการนาไปปฏิบตั ิและสามารถดารงรักษาใหอ้ ยใู่ นสภาพท่ีสอดคลอ้ งกบั มาตรฐาน ISO 9000ได้ 1.2 การทารายงานผลการปฏิบตั ิงานใหแ้ ก่ผบู้ ริหารไดท้ ราบ เพ่ือจะไดม้ ีการทบทวนและใชเ้ ป็น พ้ืนฐานการปรับปรุงระบบคุณภาพ และตวั แทนของฝ่ ายบริหารยงั ตอ้ งทาหนา้ ท่ีเป็ นตวั เช่ือมประสาน ระหวา่ งที่ปรึกษากบั เจา้ หนา้ ที่ที่จดั ทาคูม่ ือมาตรฐานต่าง ๆ (Documentation) จากผทู้ ี่ไดร้ ับมอบหมายให้ เขียนคู่มือเอกสารและติดตามงานจนสาเร็จลุล่วง

2. มีการทบทวนข้อตกลง (Contract Review) วธิ ีการแกไ้ ขขอ้ เรียกร้องจากลูกคา้ ขอ้ กาหนดต่าง ๆ ของลูกคา้ จะตอ้ งมีความชดั เจนและเป็นท่ีเขา้ ใจกนัเป็นอยา่ งดี องคก์ ารมีความสามารถในการผลิตสินคา้ ก่อนท่ีจะมีการตอบตกลงกบั ลูกคา้ หากมีขอ้ กาหนดใดท่ีองคก์ ารไม่อาจทาไดห้ รือไม่มน่ั ใจ องคก์ ารจะตอ้ งแจง้ ใหล้ ูกคา้ ทราบ และมีการทบทวนขอ้ ตกลงกนั จนเขา้ ใจเป็นการป้ องกนั การตาหนิจากลูกคา้ (Customer Complaint) องคก์ ารจะตอ้ งมีวธิ ีการจดั การหรือวธิ ีแกไ้ ขขอ้เรียกร้องของลูกคา้ ใหห้ มดไป 3. มคี วามพร้อมในระบบเอกสาร (Document) องคก์ ารจะตอ้ งมีการจดั ระบบเอกสารตา่ ง ๆ ต้งั แตค่ ูม่ ือคุณภาพ (Quality Manual) ข้นั ตอนการทางาน(Procedure) วธิ ีการทางาน (Work Instruction) และแบบฟอร์มตา่ ง ๆ มีการจดั เกบ็ อยา่ งเป็นระบบ วธิ ีการปรับแกไ้ ขเอกสารใหท้ นั สมยั และการอา้ งอิง 4. การปฏบิ ัติตามเอกสารทไี่ ด้จัดทาไปแล้ว องคก์ ารจะตอ้ งแสดงใหเ้ ห็นวา่ ข้นั ตอน กระบวนการต่าง ๆ มีความสอดคลอ้ งสัมพนั ธ์กนั การปฏิบตั ิงานตา่ ง ๆ จะตอ้ งเป็นไปตามลาดบั ข้นั ตอนที่เขียนไว้ 5. การปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่อง เม่ือเกิดขอ้ บกพร่องหรือมีขอ้ ท่ีอาจจะนาไปสู่วธิ ีการผลิตสินคา้ หรือบริการท่ีไมไ่ ดค้ ุณภาพหรือไม่เป็นไปตามมาตรฐาน องคก์ ารจะตอ้ งมีวธิ ีการแกไ้ ขปรับปรุง (Corrective Action) อยา่ งมีประสิทธิภาพ และสามารถแสดงใหเ้ ห็นวา่ องคก์ ารมีวธิ ีการแกไ้ ขขอ้ บกพร่องต่าง ๆ ใหถ้ ูกตอ้ งได้ โดยเขียนเป็นวธิ ีการและเมื่อทาแลว้ ไดผ้ ลตามท่ีเขียนไว้ 6. การป้ องกนั ไม่ให้เกดิ ข้อบกพร่องซ้าบ่อย ๆ องคก์ ารจะตอ้ งมีวธิ ีปฏิบตั ิเชิงป้ องกนั (Preventive Action) อยา่ งเป็นรูปธรรมและมีการแสดงไวใ้ นเอกสาร เพื่อมิใหเ้ กิดขอ้ บกพร่องข้ึนซ่ึงจะทาใหส้ ินคา้ หรือบริการดอ้ ยคุณภาพข้ึนอีก 7. การตรวจติดตามและประเมนิ ผลระบบคุณภาพ องคก์ ารจะตอ้ งจดั ทีมงานตรวจติดตามภายใน (Internal Audit) เพ่อื ประเมินผลงานอยา่ งสม่าเสมอและต่อเนื่อง เพือ่ ประเมินดูวา่ วธิ ีปฏิบตั ิตา่ ง ๆ ยงั มีขอ้ บกพร่องหรือขาดความสอดคลอ้ งตรงตามมาตรฐาน ISO 9000กาหนดหรือไม่ เพ่ือปรับปรุงแกไ้ ขใหถ้ ูกตอ้ งประโยชน์ของมาตรฐาน ISO 9000  องคก์ ารท่ีไดร้ ับใบรับรองมาตรฐาน ISO 9000 นอกจากสร้างความน่าเชื่อถือและสร้างความมน่ั ใจใหแ้ ก่ลูกคา้ แลว้ ยงั เป็นการประชาสัมพนั ธ์วา่ สินคา้ หรือบริการขององคก์ ารมีคุณภาพ ISO 9000 ยงั เป็นเคร่ืองมือที่มีคุณภาพในการปรับปรุงประสิทธิภาพและประสิทธิผลขององคก์ ารดว้ ย เพราะเป็นระบบบริหารจดั การที่เนน้ การป้ องกนั มากกวา่ การแกไ้ ข มีการจดั เกบ็ ขอ้ มูล การบนั ทึกจดั ทาเป็ นเอกสารแสดงข้นั ตอนการปฏิบตั ิงานที่มีประสิทธิภาพ และมีการทบทวนอยา่ งสม่าเสมอระหวา่ งองคก์ ารคู่คา้ และภายในองคก์ ารเก่ียวกบั กระบวนการ

ผลิต การควบคุมคุณภาพการผลิต ซ่ึงพนกั งานทุกคนจะรู้ถึงหนา้ ที่และข้นั ตอนวธิ ีการทางานของตนเองอยา่ งชดั เจน ทาใหอ้ งคก์ ารสามารถลดปัญหาการทางานซ้าซอ้ น ทาใหเ้ กิดคุณภาพโดยรวมขององคก์ าร มาตรฐาน ISO 9000 เป็นเคร่ืองมือสาคญั ที่จะช่วยให้องคก์ ารผลิตสินคา้ และบริการที่มีประสิทธิภาพสามารถกา้ วไปสู่ “องคก์ ารแห่งคุณภาพ” ได้ ซ่ึงในปัจจุบนั ตลาดมีการแข่งขนั กนั อยา่ งรุนแรง การเพิ่มผลผลิตสินคา้ หรือผลิตภณั ฑท์ ่ีมีคุณภาพเท่าน้นั ท่ีจะทาใหอ้ งคก์ ารดาเนินการอยไู่ ด้ นอกจากน้นั มาตรฐานสากลต่าง ๆไดม้ ีการประกาศใชม้ ากข้ึน เช่น ISO 14000 (ระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม EMS : Environmental ManagementSystem) กป็ ระกาศออกมาแลว้ QS 9000 สาหรับอุตสาหกรรมรถยนตแ์ ละ ISO 18000 ซ่ึงเป็นมาตรฐานการจดั การความปลอดภยั และสุขอนามยั เป็นตน้การท่ีองคก์ ารธุรกิจอุตสาหกรรมมีการเตรียมความพร้อม กจ็ ะสร้างความไดเ้ ปรียบในการแขง่ ขนั มากกวา่คู่แข่งขนั รายอ่ืน ๆ ประโยชน์ของมาตรฐาน ISO 9000 ท่ีสาคญั คือ1. ประโยชน์ต่อองค์การ1.1 องคก์ ารสามารถผลิตผลิตภณั ฑท์ ี่มีคุณภาพและลดการสูญเสียใหน้ อ้ ยลง1.2 สามารถพฒั นาคุณภาพของวตั ถุดิบได้ เนื่องจากระบบตรวจสอบและการเลือกสรร1.3 การควบคุมกระบวนการต้งั แต่เร่ิมตน้ จนจบ ช่วยใหป้ ระหยดั ค่าใชจ้ ่ายและเวลา1.4 องคก์ ารสามารถจดั ส่งสินคา้ เขา้ สู่การแข่งขนั ไดส้ ะดวกมากยงิ่ ข้ึน เน่ืองจากมาตรฐาน ISO 9000เป็นที่ยอมรับกนั อยโู่ ดยทวั่ ไป1.5 สร้างความเช่ือมนั่ ใหก้ บั ลูกคา้ ทาใหย้ อดการจาหน่ายสินคา้ เพิ่มมากข้ึน1.6 สร้างความมนั่ ใจใหก้ บั ลูกคา้1.7 มาตรฐาน ISO 9000 ช่วยลดการเส่ียงในการผลิตสินคา้ ท่ีไมป่ ลอดภยั1.8 สร้างโอกาสในการส่งออกสินคา้ มากข้ึน2. ประโยชน์ต่อลกู ค้า2.1 ไดร้ ับรู้ในระดบั คุณภาพของสินคา้ หรือบริการของบริษทั ซ่ึงผา่ นการตรวจประเมินจากหน่วยงานอิสระ2.2 ลูกคา้ มีทางเลือกในการเลือกซ้ือสินคา้ และบริการมากข้ึนจากการแขง่ ขนั2.3 ลูกคา้ มีความมน่ั ใจในคุณภาพของสินคา้ หรือบริการ2.4 ลดการเส่ียง เพราะมาตรฐาน ISO 9000 ช่วยผลกั ภาระความรับผดิ ชอบใหก้ บั ผขู้ าย2.5 ตรวจสอบระบบคุณภาพของผขู้ ายได้ ซ่ึงจะตอ้ งเป็ นไปตามความตอ้ งการของลูกคา้3. ประโยชน์ต่อพนักงานลกู จ้าง3.1 ลดระดบั ปัญหาและความยงุ่ ยากในการทางาน เนื่องจากการจดั ระบบอยา่ งมีประสิทธิภาพ

3.2 พนกั งานเขา้ ใจในบทบาทหนา้ ที่และวตั ถุประสงคข์ ององคก์ าร 3.3 เขา้ ใจข้นั ตอนวธิ ีการทางานอยา่ งเป็นระบบจากระบบเอกสารท่ีมีประสิทธิภาพ 3.4 เพิม่ ขวญั และกาลงั ใจในการทางานใหแ้ ก่พนกั งาน 3.5 พนกั งานเรียนรู้ไดอ้ ยา่ งรวดเร็วและมีประสิทธิภาพจากการยอมรับและระบบเอกสารมาตรฐาน ISO 14000 มาตรฐาน ISO 14000 คือมาตรฐานสากลวา่ ดว้ ยการจดั การดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม (EnvironmentalManagement) ขององคก์ ารใหม้ ีผลกระทบต่อสิ่งแวดลอ้ มนอ้ ยท่ีสุด ท้งั ในส่วนของกิจการและภายในองคก์ ารกระบวนการผลิตสินคา้ และการจดั การเร่ืองผลกระทบจากส่ิงแวดลอ้ มองคก์ ารธุรกิจสามารถจดั ทาระบบจดั การส่ิงแวดลอ้ ม และขอการรับรองไดโ้ ดยสมคั รใจ องคก์ ารตอ้ งมีการประกาศนโยบายอยา่ งชดั เจน มีการดาเนินงานอยา่ งจริงจงั และเป็นข้นั ตอน โดยมุง่ เนน้ ใหอ้ งคก์ ารมีการพฒั นาปรับปรุง ตลอดจนรักษาส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งต่อเน่ือง องคก์ ารระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยมาตรฐาน (Internationnal Organization for Standardization - ISO) ได้กาหนดอนุกรมมาตรฐาน ISO 14000 (Environment Management Standards) ข้ึนเพอ่ื เป็นแนวทางใหป้ ระเทศสมาชิกตา่ ง ๆ ทวั่ โลกนาไปใชเ้ ป็นมาตรฐานเดียวกนั ในการจดั ทาระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม สานกั งานมาตรฐานผลิตภณั ฑอ์ ุตสาหกรรม (สมอ.) ไดน้ ามาประกาศใชใ้ นประเทศไทย เรียกวา่ “ อนุกรมมาตรฐานการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม มอก. 14000 ” โดยมีเน้ือหาของมาตรฐานเช่นเดียวกนัแนวคดิ ของมาตรฐาน ISO 14000 การจดั การสิ่งแวดลอ้ ม เป็ นผลสืบเนื่องมาจากแนวความคิดที่วา่ “ธุรกิจและส่ิงแวดลอ้ มเป็นสิ่งที่ตอ้ งดาเนินการควบคูก่ นั ไปเพ่อื ใหเ้ กิดการพฒั นาธุรกิจแบบยง่ั ยนื (Sustainable Management) โดยเฉพาะภาคธุรกิจและอุตสาหกรรม ซ่ึงมีส่วนอยา่ งมากในการสร้างปัญหาใหก้ บั สิ่งแวดลอ้ ม และเป็นแหล่งกาเนิดมลพิษ(Pollution) มาตรฐานดงั กล่าวจึงถูกกาหนดใหเ้ ขา้ มามีบทบาทการดูแลสิ่งแวดลอ้ มอยา่ งจริงจงั ในหลาย ๆ ประเทศ จากมาตรการที่ใชก้ นั อยภู่ ายในประเทศ ถูกยกระดบั ความสาคญั ข้ึนมาเป็ นเงื่อนไขกีดกนั ทางการคา้ระหวา่ งประเทศอีกรูปแบบหน่ึง จึงตอ้ งมีการกาหนดมาตรฐานสากลดว้ ยวา่ “ การจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ” ซ่ึงขณะน้ีไดม้ ีการประกาศใชใ้ นช่ือ “ มาตรฐาน ISO 14000 ” ท้งั น้ีเพื่อจะช่วยนาส่ิงแวดลอ้ มที่ดีกลบั คืนมาขณะเดียวกนั กช็ ่วยลดหรือช่วยบรรเทาความเสียหายตอ่ ส่ิงแวดลอ้ มท่ีอาจเกิดข้ึนใหเ้ บาบางลง

นโยบายดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม การปรับปรุงอยา่ งตอ่ เนื่อง (Envirommental policy) (Comtinual improvement) การนาไปปฏิบตั ิและดาเนินการ การตรวจสอบและปรบั ปรุงแกไ้ ข (Intlemnetaation and operation) (Checking and coorrective) )action) รูปท่ี 3.3 แสดงรูปแบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ment)องคก์ ารทุกองคก์ ารไมว่ า่ จะเป็นอุตสาหกรรมการผลิตหรือบริการ ยอ่ มมีกิจกรรมท่ีมีผลกระทบส่ิงแวดลอ้ มท้งั สิ้น องคก์ ารผผู้ ลิตจะผลิตสินคา้ หรือผลิตภณั ฑซ์ ่ึงในระหวา่ งกระบวนการผลิตอาจมีสิ่งที่ปลดปล่อยสู่ส่ิงแวดลอ้ ม หากมีการจดั การท่ีเหมาะสมก็สามารถควบคุมและลดผลกระทบเหล่าน้นั ได้ ซ่ึงจะเป็ นผลดีตอ่ องคก์ ารและชุมชนโดยรวมประโยชน์ของมาตรฐาน ISO 14000 ในแง่ของธุรกจิ อตุ สาหกรรมการผลติ จิตสานึกในเรื่องสิ่งแวดลอ้ มเป็นเรื่องที่ผบู้ ริหารควรใหค้ วามสนใจ และปรับกลยทุ ธ์มาใชใ้ นการบริหารงานดา้ นการผลิต การริเริ่มนาการจดั การส่ิงแวดลอ้ มมาใชใ้ นองคก์ ารยอ่ มไดเ้ ปรียบกวา่ คูแ่ ขง่ องคก์ ารที่จดั ระบบมาตรฐาน ISO 14000 จะไดร้ ับประโยชน์ดงั น้ี 1. ลดต้นทนุ ในระยะยาว องคก์ ารท่ีมีการบริหารงานดา้ นส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งเป็นระบบจะนาไปสู่การลด คา่ ใชจ้ ่ายต่าง ๆ เนื่องจากมีการจดั การทรัพยากร และการจดั การของเสียอยา่ งมีประสิทธิภาพ 2. สร้างภาพลกั ษณ์ทดี่ ใี ห้แก่องค์การ การบริหารงานดา้ นส่ิงแวดลอ้ มก่อใหเ้ กิดสภาพแวดลอ้ มท่ีดีใน การทางาน รวมท้งั มีการป้ องกนั ในกรณีที่อาจเกิดอุบตั ิเหตุ 3. เพมิ่ โอกาสด้านการค้า องคก์ ารท่ีไดร้ ับความเช่ือถือในดา้ นความเป็นผนู้ าการอนุรักษส์ ิ่งแวดลอ้ ม จะ เพ่มิ ขีดความสามรถในการแขง่ ขนั นาไปสู่การคา้ ในตลาดโลก

รูปแบบของระบบการจัดการสิ่งแวดล้อม1. การกาหนดนโยบาย (Policy)1.1 ผบู้ ริหารระดบั สูงขององคก์ ารเป็นผกู้ าหนดนโยบายที่เหมาะสมกบั สภาพและผลกระทบตอ่ส่ิงแวดลอ้ มท่ีเกิดจากกระบวนการผลิต ผลิตภณั ฑแ์ ละการบริการขององคก์ าร1.2 แสดงความมุง่ มนั่ อยา่ งชดั เจนตอ่ การปรับปรุง ป้ องกนั และปฏิบตั ิตามกฎหมายที่กาหนด1.3 จดั รูปแบบการดาเนินงานสาหรับการกาหนดและการทบทวนวตั ถุประสงคแ์ ละเป้ าหมาย1.4 จดั ทาเป็นลายลกั ษณ์อกั ษร เพ่อื นาไปสู่การปฏิบตั ิไดอ้ ยา่ งแทจ้ ริง1.5 ถ่ายทอดใหพ้ นกั งานทุกคนทราบ และเผยแพร่ต่อสาธารณชน2. การวางแผน (Planning)2.1 ลกั ษณะปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม เพ่อื กาหนดจุดเร่ิมตน้ และกระบวนการที่บ่งช้ีลกั ษณะปัญหา2.2 กฎหมายและขอ้ กาหนดอ่ืน ๆ ที่องคก์ ารไดก้ าหนดขอ้ ตกลง รวมท้งั กาหนดวธิ ีการปฏิบตั ิตามขอ้ ตกลงน้นั ดว้ ย2.3 วตั ถุประสงคแ์ ละเป้ าหมายท่ีองคก์ ารกาหนด และสามารถวดั ผลได้2.4 โครงการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม องคก์ ารตอ้ งจดั ทาโครงการเพ่อื ใหบ้ รรลุผลสาเร็จ ตามวตั ถุประสงคแ์ ละเป้ าหมายการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม3. การนาไปปฏบิ ัติ3.1 โครงสร้างและหนา้ ที่ความรับผดิ ชอบ องคก์ ารตอ้ งกาหนดหนา้ ที่ วธิ ีการและงบประมาณในการบริหารงาน3.2 การฝึกอบรม เพื่อสร้างจิตสานึกและความสามารถแก่บุคลากรอยา่ งเหมาะสมการประชาสัมพนั ธ์ กาหนดวธิ ีประชาสัมพนั ธ์ภายในและหน่วยงานภายนอก3.3 การจดั ทาเอกสาร องคก์ ารตอ้ งจดั ทาระบบการเกบ็ รักษาขอ้ มูลสาคญั และการอา้ งอิงเอกสาร3.4 การควบคุมเอกสาร3.5 การควบคุมการดาเนินการ3.6 การเตรียมพร้อมในสถานการณ์ฉุกเฉิน4. การตรวจสอบแก้ไข4.1 การติดตามและวดั ผล องคก์ ารตอ้ งกาหนดวธิ ีการดาเนินงาน เคร่ืองมือท่ีใชแ้ ละวธิ ีประเมินผล4.2 การแกไ้ ขขอ้ ผดิ พลาด ควรใชห้ ลกั หาสาเหตุ กาหนดวิธีแกไ้ ข วธิ ีควบคุม บนั ทึกการเปล่ียนแปลง4.3 การบนั ทึกผล องคก์ ารตอ้ งกาหนดวธิ ีบนั ทึกผลการฝึ กอบรม การตรวจติดตามและทบทวน

4.4 การตรวจติดตามระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม องคก์ ารจดั ทาโครงการติดตามระบบการ จดั การตามช่วงเวลาที่กาหนด5. การทบทวน 5.1 ผบู้ ริหารตอ้ งทบทวนระยะการจดั การส่ิงแวดลอ้ มเป็นระยะ ๆ เพ่ือใหม้ นั่ ใจวา่ ระบบน้นั ทา ใหเ้ กิดการปรับปรุงอยา่ งต่อเนื่อง 5.2 กาหนดใหม้ ีการเกบ็ ขอ้ มูลท่ีจาเป็นมาประกอบการพจิ ารณาดว้ ย 5.3 การทบทวนตอ้ งบนั ทึกไวเ้ ป็ นเอกสาร 5.4 กาหนดบทบาทหนา้ ท่ีความรับผดิ ชอบและมอบอานาจการดาเนินการ เพื่อจดั ระบบการ จดั การสิ่งแวดลอ้ ม การปฏิบตั ิและการรักษาระบบตามที่กาหนดไว้ ความต้งั ใจมงุ่ มน่ั นโยบาย วตั ถปุ ระสงคแ์ ละเป้ าหมาย กฎหมายขอ้ บงั คบั ปัจจยั และผลกระทบส่ิงแวดลอ้ มความต้งั ใจมงุ่ มนั่ โปรแกรมการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม กรณีฉุกเฉิน/ บนั ทึกขอ้ มูล อุบตั ิเหตุ การควบคุมการดาเนินการการพิจารณาทบทวน การตรวจสอบและแกไ้ ข โครงสร้าง โดยผบู้ ริหาร ความรับผิดชอบ การอบรม การส่ือสารขอ้ มลูรูปที่ 3.4 แสดง (ตวั อย่าง) แผนภูมิการรักษาระบบการจดั การสิ่งแวดล้อม การรับรองมาตรฐาน ISO 14000 โดยมี The Thai National Accreditation Council (NAC) ซ่ึงแต่งต้งัโดยมติคณะรัฐมนตรีเม่ือวนั ที่ 27 มิถุนายน 2538 เป็นผกู้ ากบั ดูแลองคก์ ารหรือผปู้ ระกอบการดาเนินการ การที่องคก์ ารมุ่งหวงั ใหไ้ ดร้ ับรองมาตรฐาน ISO 14000 เพ่ือหวงั ผลประโยชน์ทางธุรกิจเพียงอยา่ งเดียว ยอ่ มไม่ก่อใหเ้ กิดผลตามจุดหมายของการกาหนดมาตรฐาน ISO 14000 อยา่ งแทจ้ ริง ดงั น้นั องคก์ ารหรือหน่วยงานการ

ผลิตควรเอาใจใส่ และถือเป็นหนา้ ท่ีความรับผดิ ชอบร่วมกนั ในการปรับปรุงและปกป้ องสิ่งแวดลอ้ ม เพ่ือเป็นสมบตั ิของมวลมนุษยชาติอยา่ งตอ่ เนื่องมาตรฐาน ISO 18000 มาตรฐาน ISO 18000 หรือ OH & S ท่ีถูกกาหนดข้ึนมาน้นั จะอาศยั มาตรฐาน BS 8800 : OccupationalHealth and Safety Management System ของประเทศองั กฤษเป็นตน้ แบบ ซ่ึงเป็นเพยี งมาตรฐานคาแนะนาเทา่ น้นั ดงั น้นั BS 8800 จึงระบุไวว้ า่ ไมส่ มควรนามาตรฐานน้ีไปใชเ้ พ่ือรับรอง กระแสโลกาภิวตั น์ในปัจจุบนั สร้างผลกระทบอยา่ งมากแก่อุตสาหกรรม นบั ต้งั แต่การประกาศมาตรฐานอยา่ งเป็ นทางการ ISO 9000 (Quality Management System) และ ISO 18000 (EnvironmentalManagement System) ของสานกั งานมาตรฐานผลิตภณั ฑอ์ ุตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงอุตสาหกรรมแลว้ น้นัอุตสาหกรรมการผลิตตอ้ งปรับเปลี่ยนท้งั แนวความคิดและการทางาน เพื่อใหไ้ ดม้ าซ่ึงคุณภาพอยา่ งแทจ้ ริงอุตสาหกรรมการผลิตส่วนใหญจ่ ึงตอ้ งปรับเปลี่ยนแนวทางการบริหารการจดั การองคก์ าร เพื่อใหส้ อดคลอ้ งกบัมาตรฐานระดบั โลกที่นบั วนั จะถูกกาหนดมากยง่ิ ข้ึน ซ่ึงดูเหมือนวา่ มาตรฐานเหล่าน้ีจะถูกใชเ้ ป็นเคร่ืองมือท่ีกีดกนั ทางการคา้ กต็ ามการปรับปรุงอยา่ งตอ่ เน่ือง ทบทวนสถานะเร่ิมตน้ การทบทวนการจดั การ นโยบายอาชีวอนามยั และความปลอดภยั การตรวจสอบ และแกไ้ ข การวางแผน การนาไปใชแ้ ละปฏิบตั ิ รูปท่ี 3.5 แสดงองค์ประกอบการจดั การอาชีวอนามยั และความปลอดภยั ตาม มอก. 18000ภาพรวมของมาตรฐาน ISO 18000 มาตรฐาน ISO 18000 มีการกล่าวขานถึงกนั อยา่ งมากในหมูผ่ ทู้ ี่เกี่ยวขอ้ งวา่ มาตรฐาน ISO 18000 จะเป็นมาตรฐานสากลที่จะประกาศใชต้ อ่ ไปในอุตสาหกรรมการผลิตและบริการระหวา่ งประเทศ โดยคาดการณ์กนั วา่ISO 18000 จะเป็นมาตรฐานท่ีวา่ ดว้ ยระบบจดั การอาชีวอนามยั และความปลอดภยั (Occupational Health andSafety Management System เรียกส้นั ๆ วา่ OH & S)

ระบบการจดั การอาชีวอนามยั และความปลอดภยั มีวตั ถุประสงคห์ ลกั คือ การกาหนดมาตรการป้ องกนัการบาดเจบ็ พกิ ารและโรคภยั ตา่ ง ๆ ท่ีเกิดข้ึนจากการประกอบอาชีพ เพื่อลดความเส่ียงภยั ที่มีต่อพนกั งานและผเู้ กี่ยวขอ้ งใหเ้ หลือนอ้ ยที่สุด ปรับปรุงผลงานของอุตสาหกรรมเพื่อการเพ่ิมผลผลิต และเก้ือหนุนให้องคก์ ารสามารถสร้างภาพลกั ษณ์ดา้ นความรับผดิ ชอบต่อสงั คมให้แพร่กระจายและเป็นท่ียอมรับกนั ในตลาด มาตรฐานระบบจดั การอาชีวอนามยั และความปลอดภยั ISO 18000 จะมีขอ้ กาหนดลกั ษณะเดียวกนั กบัISO 9000 และ ISO 14000 โดยผมู้ ีส่วนไดส้ ่วนเสียหรือฝ่ ายท่ีเก่ียวขอ้ ง ไดแ้ ก่ บุคคลและหน่วยงานท้งั ภาครัฐและเอกชนท่ีเก่ียวขอ้ งกบั องคก์ ารการผลิตและการบริการหลกั การสาคัญของมาตรฐาน OH & S คือ 1. ปฏิบตั ิตามกฎหมายท่ีวา่ ดว้ ยอาชีวอนามยั และความปลอดภยั ตา่ ง ๆ ที่เก่ียวขอ้ ง 2. นาระบบการบริหารจดั การเขา้ มาใช้ เพื่อใหเ้ กิดประสิทธิภาพสูงสุดลดตน้ ทุนคา้ ใชจ้ ่าย จัดพมิ พ์และตรวจทานโดย ปวส. 1 บัญชี น.ส.รังสิยา บุญชยั น.ส.สุกญั ญา ยง่ั ยนื ท่ีมา : http://www.kicec.ac.th/elearning/moodledata/56/_3_.doc