การเมืองการปกครองสุโขทัย_ปรินทร(14)

พฒั นาการทางดา้ นการเมอื งการปกครอง โดย นายปรนิ ทร เก้อื กลู ม.4/6 เลขที่ 14

เดมิ ทสี โุ ขทยั เปน็ สถานกี ารคา้ ของแควน้ ละโว้ ของอาณาจกั รขอม อยู่บริเวณลมุ่ แมน่ า้ ยม-นา่ น โดยมกี ลา่ วถงึ ในจารึกวดั ศรชี มุ วา่ มกี าร ปกครองกอ่ นโดยพอ่ ขนุ ศรีนาวนา้ ถมุ ต่อมาเมอ่ื พอ่ ขนุ ศรนี าวนา้ ถมุ สวรรคต ขอมสบาดโขลญลา้ พง ซงึ่ เป็นขนุ จากละโวเ้ ขา้ ทา้ การยดึ อา้ นาจ การปกครองสโุ ขทยั จงึ ส่งผลให้ พ่อขนุ ผาเมอื ง(พระราชโอรสของพอ่ ขนุ ศรีนาวนา้ ถมุ ) เจ้าเมอื งราด และ พอ่ ขนุ บางกลางหาว เจ้าเมอื งบางยาง ตดั สนิ พระทยั จะยดึ ดนิ แดนคนื การชงิ เอาอา้ นาจจากผคู้ รองเดมิ คอื อาณาจกั รขอม เมื่อปี พ.ศ. 1781 และสถาปนาเอกราชใหก้ รุงสโุ ขทยั ขนึ เป็นรัฐอสิ ระ โดยไมข่ นึ ตรงกบั รฐั ใด ต่อมาพอ่ ขนุ ผาเมอื ง กย็ กเมอื งสโุ ขทยั ให้พอ่ ขนุ บางกลางหาวครอง โดยไมท่ ราบเหตผุ ล แต่มแี นวคิดอยู่ 3 อย่างคอื 1.พ่อขนุ ทงั สองมคี วามสมั พนั ธ์กนั แบบเครือญาติ 2.พอ่ ขนุ บางกลางหาวรวบรวมเมอื งสา้ คญั ทรี่ ายลอ้ มสโุ ขทยั ได้ มากกวา่ พอ่ ขนุ ผาเมอื ง 3.พ่อขนุ ผาเมอื งพอใจกบั การปกครองเมอื งเดมิ ของพระองค์

การสถาปนาอาณาจกั รสโุ ขทัย อาณาจักรสุโขทัยก่อตังขนึ ประมาณ พ.ศ. 1792 โดยพ่อขุนศรีอินทราทติ ย์ ทรงพระนามเดมิ ว่า พ่อขุนบางกลางหาว ทรงสถาปนาสโุ ขทัยขนึ มา สร้างความเปน็ ปกึ แผ่นให้กับชนชาตไิ ทย โดยขยายเขตการปกครองออกไปอยา่ งกวา้ งขวาง ลักษณะการปกครองในสมยั สุโขทัยแบง่ เป็น 2 ระยะคอื 1. สมยั สุโขทยั ตอนตน้ เร่มิ ตังแตส่ มัยพอ่ ขุนศรอี นิ ทราทิตย์ ไปถึงสินสมยั ของพอ่ ขนุ รามคา้ แหง 2. สมยั สุโขทยั ตอนปลาย ตังแต่สมยั พระยาเลอไทยไปถงึ สมัยสุโขทยั หมดอา้ นาจ พอ่ ขนุ ศรอี นิ ทราทิตย์ องค์สถาปนาอาณาจักรสุโขทัยขึนมาเม่อื พ.ศ.1792

สมยั สุโขทยั ตอนต้น ในระยะแรกใช้รูปแบบการปกครองแบบพอ่ ปกครองลกู (ปติ รุ าชาธิปไตย) เนื่องจากกรุงสโุ ขทัยยงั มีขนาดเล็ก ประชาชนมีนอ้ ย การปกครองแบบนที ้าให้ผูป้ กครอง สุโขทัยสามารถดแู ลราษฎรไดอ้ ย่างท่ัวถงึ และมีความใกลช้ ิดกับประชาชน เปรยี บเหมอื นพ่อกบั ลูก ผู้ปกครองจงึ เรยี กว่า “พ่อขุน” เชน่ สมยั ของพ่อขุนรามคา้ แหงมหาราช ท่มี ีปรากฏในศิลาจารกึ สุโขทยั หลักที่ 1 กล่าวถงึ วิธีท่ีพ่อขนุ รามคา้ แหงทรงใช้เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสงบสขุ แก่ราษฎร กระดิ่งรอ้ งทกุ ข์ เชน่ ทรงใหแ้ ขวนกระดง่ิ ไวท้ ่ปี ระตูวงั เพอ่ื ใหป้ ระชาชนท่เี ดือดร้อนมาส่นั กระด่งิ รอ้ งทกุ ข์ สรา้ งพระแท่นมนังคศลิ าอาสนไ์ ว้กลางดงตาล ในวันพระจะนิมนต์พระสงฆ์มาเทศน์ และยังทรงอบรมส่งั สอนขุนนางและราษฎรให้รบู้ าป บญุ คณุ โทษ พระแท่นมนังคศิลาอาสน์

ลักษณะทส่ี า้ คญั 1. รูปแบบการปกครองเป็นแบบราชาธปิ ไตย พระมหากษตั ริยท์ รงมี ฐานะเปน็ ผ้ปู กครองสงู สดุ 2. พระมหากษตั รยิ ์มีความสมั พนั ธ์ใกลช้ ิดกบั ประชาชนเปรยี บเสมือน บิดากบั บุตร มพี ระนามนา้ หน้าว่า พ่อขนุ 3. ลกั ษณะการปกครองระบบครอบครัวลดหลน่ั กนั เปน็ ชัน ๆ ดังนี -ใหค้ รวั เรือนหลายครวั เรอื นรวมตวั กนั เป็น บา้ น อยู่ในความ ดแู ลของ พอ่ บา้ น ผู้อย่ภู ายใตก้ ารปกครอง เรียกว่า ลูกบา้ น -หลายบา้ นรวมกนั เปน็ เมอื งผู้ปกครองเรียกว่าขุน -เมืองหลายเมืองรวมกันเป็น อาณาจกั รอยู่ในการปกครองของพ่อขนุ 4. พระมหากษตั รยิ ์ทรงยึดหลกั ธรรมทางศาสนาในการบรหิ ารบา้ นเมือง นอกจากนใี นสมัยสุโขทยั ตอนตน้ ยงั มกี ารปกครองแบบทหารแอบแฝงอยูด่ ้วยเนื่องจาก ในระยะแรกตังสโุ ขทยั เปน็ อาณาจักรขนาดเลก็ ทกุ คนจึงต้องมีหนา้ ท่ใี นการป้องกนั ประเทศเทา่ ๆกนั จึงก้าหนดว่า เวลาบ้านเมืองปกติประชาชนตา่ งท้ามาหากินแต่เวลาเกดิ ศกึ สงครามชายฉกรรจท์ ุกคน ตอ้ งเป็นทหาร โดยมีพระมหากษตั รยิ ์ทรงเป็นจอมทพั

สมัยสุโขทัยตอนปลาย การปกครองแบบพอ่ ปกครองลูกเสอ่ื มลงเพราะสถาบันพระมหากษัตรยิ ไ์ ม่มัน่ คง พระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงตระหนักถึงความไมม่ ่ันคงภายในจึงทรงดาเนนิ พระราชกุศโลบาย โดยทรงทานุบารุงส่งเสริมพระพุทธศาสนา พอดีกบั ที่ตอ่ มา สโุ ขทยั ไดร้ บั พระพทุ ธศาสนา นิกายเถรวาทลัทธลิ ังกาวงศจ์ ากนครพัน และนครศรีธรรมราช ทาใหร้ บั แนวคิด “ธรรมราชา” มาใช้ในการปกครอง เรียกกษัตริยว์ า่ “พระมหาธรรมราชา” โดยกษตั ริย์ทรงปกครองตามหลักธรรม ในพระพทุ ธศาสนา คือหลกั ทศพิธราชธรรม(หลกั ธรรม 10 ประการสาหรับ ผปู้ กครอง) ไดแ้ ก่ ทาน ศลี บริจาค ความซื่อตรง ความอ่อนโยน ความเพยี ร ความไมโ่ กรธ ความไมเ่ บียดเบียน ความอดทน ความเที่ยงธรรมและเริม่ มกี ารนา ราชาศพั ท์มาใช้ในราชสานกั แสดงให้เห็นคตใิ นการปกครองที่กษัตริย์ทรงเป็น สมมติเทพตามความเช่อื ของศาสนาพราหมณ์-ฮินดอู กี ด้วย การปกครองแบบธรรมราชานี้ถกู นามาใช้จนประทงั่ สนิ้ สดุ สมัยสุโขทยั

การปกครองแบบกระจายอา้ นาจ/แบง่ เขตการปกครอง

1. เมืองหลวงหรือเมืองราชธานี เปน็ ศนู ย์กลางการปกครอง เศรษฐกจิ สงั คม ศาสนาและ วัฒนธรรม มีกษัตริย์เปน็ ผู้ปกครอง อาณาจกั รสุโขทยั มีสุโขทัยเป็นราชธานี แต่มีบางสมัยเมืองหลวงย้ายไปที่เมืองพิษณุโลก 2. เมืองลกู หลวง/เมืองหน้าด่าน/หัวเมืองช้ันใน เป็นเมืองที่บรรดาลูกหลวง/เชือ้ พระวงศ์ออกไปปกครอง ทาหน้าที่เปน็ เมืองหน้าด่าน เป็นที่สะสมเสบียงอาหารและกาลังคนตั้งอยู่รายรอบราชธานีทั้ง 4 ทิศ ห่างจากเมืองหลวงมีระยะทางเดนิ เท้า 2 วัน เมืองลกู หลวงประกอบดว้ ย เมืองศรีสชั นาลยั (สวรรคโลก) ทางเหนือ เมืองสระหลวง(พิจิตร) ทางใต้ เมืองสองแคว (พิษณุโลก) ทางตะวันออก เมืองชากงั ราว (กาแพงเพชร) ทางตะวันตก 3. เมืองพระยามหานคร/หัวเมืองช้ันนอก เปน็ เมืองทีต่ ั้งอยหู่ ่างจากเมืองลูกหลวงออกไปพระมหากษตั ริย์จะทรงแต่งต้ังขุนนางชนั้ ผู้ใหญห่ รือ ผู้ทีเ่ หมาะสมไปปกครองดแู ลหรือเป็นเชอื้ สายของเจ้าเมืองเดิมเมืองพระยามหานครมีอานาจการปกครองตนเองแต่ขนึ้ ตรงต่อสุโขทยั เช่น เมืองเชียงทอง(ตาก) เมืองสพุ รรณบุรี(อู่ทอง) 4. เมืองประเทศราช ได้แกเ่ มืองทีอ่ ยนู่ อกอาณาจักร ชาวเมืองเปน็ ชาวต่างชาติให้เจา้ นายพืน้ เมืองเดมิ เป็นเจ้าเมืองปกครองกันเอง โดยไม่เข้าไปยงุ่ เกย่ี วกบั การปกครองภายใน ยกเว้นกรณีที่จาเปน็ เท่านั้น ยามปกติเมืองประเทศราชต้องสง่ เครือ่ งราชบรรณาการมาถวาย พระมหากษตั ริย์สุโขทัยทุก 3 ปี ยามสงครามต้องสง่ กองทพั และเสบียงอาหารมาช่วย เมืองประเทศราชในสมยั สโุ ขทยั เป็นไป ดังนี้ ทิศเหนือ เมืองแพร่ เมืองน่าน ทิศตะวันตก เมืองทะวาย เมืองเมาะตะมะ เมืองหงสาวดี ทิศตะวันออกเฉยี งเหนือ เมืองเซ่า (หลวงพระบาง ) เมืองเวยี งจนั ทน์ ทิศใต้ เมอื งนครศรีธรรมราช เมอื งมะละกา เมอื งยะโฮร์

กฎหมาย กฎหมายในสมยั สโุ ขทัยมลี ักษณะเป็นแบบกฎหมายชาวบ้าน ซง่ึ กค็ อื เปน็ กฎเกณฑท์ ่เี กดิ ขึนจากเหตุผลธรรมดาของสามญั สา้ นึกของคน โดยกฎเกณฑ์ เชน่ ว่านีจะมีพนื ฐานมาจากแนวความคิดทางดา้ นศลี ธรรม เช่น กฎหมายภาษี กฎหมายทรพั ยม์ รดก กฎหมายสทิ ธิประโยชนใ์ นท่ีดิน กฎหมายลักษณะลกั พา กฎหมายระหวา่ งประเทศ กฎหมายว่าดว้ ยวิธีพจิ ารณาความ ราษฎรในสมยั สโุ ขทยั ราษฎรมอี สิ ระในการด้าเนนิ ชีวติ และการประกอบอาชพี ดังทีศ่ ลิ าจารึกหลกั ที่ 1 ระบวุ ่า “ใครจกั ใครค่ า้ ช้าง คา้ ใครจกั ใครค่ า้ ม้า ค้า ใครจกั ค้าเงินค้าทอง ค้า” ประชาชนตอ้ งอยภู่ ายใต้การปกครองที่มกี ฎหมาย เช่น กฎหมายลกั ษณะโจร ในยามสงบ ประชาชนทา้ ไร่ ไถนา คา้ ขาย ในยามสงครามตอ้ งทา้ หนา้ ทเี่ ปน็ ทหาร

การเสอ่ื มของอาณาจกั ร การทีก่ รงุ สุโขทัยตอ้ งอ่อนแอและตกเปน็ ของกรุงศรอี ยุธยาเกิดขึนจากหลายสาเหตุ เชน่ ความออ่ นแอทางด้านการทหาร การแยง่ ชงิ อา้ นาจภายในของสโุ ขทยั การคา้ กบั ตา่ งประเทศเรมิ่ ตกตา่้ ทา้ ให้อ้านาจทางเศรษฐกจิ หมดไป ประกอบกบั กรุงศรอี ยธุ ยาทอ่ี ยทู่ างตอนใต้มคี วามเข้มแข็งทางดา้ นการเมือง การทหารเพิ่มขนึ และ อยู่ในท้าเลท่ตี งั ดกี วา่ สุโขทยั คอื มีแม่น้าหลายสายไหลผา่ นและอยใู่ กลก้ บั ทะเล จึงท้าให้กรงุ ศรอี ยธุ ยาเป็นศูนย์กลางเศรษฐกจิ แทนสุโขทัย

แหลง่ ขอ้ มลู https://bit.ly/3A4cFbz https://sites.google.com/site/phawattisatthai/bth-reiyn http://km.nssc.ac.th/files/1706121515282994_17120615150249.pdf https://maymeanjulie.wixsite.com/sukhothaihistory/blank-mtyj0 http://119.46.166.126/self_all/selfaccess7/m1/402/lesson/lesson2.php https://bit.ly/3jp4ArT http://veepeeradon.blogspot.com/2013/05/blog-post.html https://sites.google.com/site/social00083/bth-thi-8

ขอบพระคณุ ครบั