Jala Sanjeevini

ªÀÄÄ£ÀÄßr ²æà J¯ï. PÉ CwÃPï ¨sÁ. D .¸Éà ¸ÀPÁðgÀzÀ C¥ÀgÀ ªÀÄÄRå PÁAiÀÄðzÀ²ðUÀ¼ÀÄ, UÁæ«ÄÃuÁ©üªÀÈ¢üÞ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï E¯ÁSÉ PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀzÀ ªÀĺÀvÀézÀ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À°è ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖçÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÆ MAzÀÄ. UÁæ«ÄÃt ¨sÁUÀzÀ zÀÄrAiÀÄĪÀ PÉÊUÀ½UÉ PÉ®¸À ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ ¢ÃWÀðPÁ® ¨Á½PÉ §gÀĪÀ D¹Û ¸ÀÈd£ÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ d£ÀgÀ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À£ÀÄß §®¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ GzÉÝñÀªÁVzÉ. UÁæ«ÄÃt §zÀÄPÀ£ÀÄß ¸ÀĹÜgÀªÁVqÀ®Ä AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß PÁAiÉÄÝAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è ¥ÀæPÀn¸À¯ÁVzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV¸À®Ä gÁdå ¸ÀPÁðgÀ «£ÀÆvÀ£ÀªÁV \"fAiÉÆÃ-¸ÉàöAiÀįï vÀAvÀæeÁÕ£ÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÉ (NRM) PÁªÀÄUÁjUÀ¼À DAiÉÄÌ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀĪÀ\" PÀÄjvÀÄ “d® ¸ÀAf뤔 JA§ «£ÀÆvÀ£À PÁAiÀÄðPÀæªÀĪÀ£ÀÄß ªÀÄÄA¢£À DyðPÀ ªÀµÀð¢AzÀ gÁdåzÀ 15 f¯ÉèUÀ¼À°è ¥ÁægÀA©üPÀªÁV ºÀ«ÄäPÉƼÀî¯ÁUÀÄwÛzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV eÁjUÉƽ¸À®Ä C£ÀĵÁÖ£À ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ QæAiÀiÁ²Ã® ¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄvÉ CUÀvÀå«zÉ. F ¤nÖ£À°è UÁæ«ÄÃt ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀܽÃAiÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ½UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® PÁªÀÄUÁjUÀ¼À DAiÉÄÌ ºÁUÀÆ ªÀÄÄA§gÀĪÀ ªÀµÀðUÀ¼À°è «¸ÁÛgÀªÁzÀ AiÉÆÃd£Á ªÀgÀ¢ vÀAiÀiÁjPÉ ºÁUÀÆ CzÀgÀ°è£À PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß ºÀAvÀºÀAvÀªÁV (¢§â¢AzÀ ¢£Éß ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄr) C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀÆgÀ zÀÈ¶× AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr PÀÆ°PÁgÀgÀ DAiÀÄ- ªÀåAiÀĪÀ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ, MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉ ªÀiÁUÀð¸ÀÆaUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀAvÉ C©üªÀÈ¢Þ ªÀÄÄ£ÉÆßÃl ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¹ C£ÀĵÁÖ£ÀUÉƽ¸À®Ä MvÀÄÛ ¤ÃqÀĪÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ EzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ MlÄÖ ªÀåªÀºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀªÁVqÀ®Ä, «¼ÀA§«®èzÉà vÀPÀëtzÀ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ GvÀÛgÀzÁ¬ÄAiÀiÁVgÀ®Ä f. L. J¸ï. vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ £ÉgÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁVzÉ. F J¯Áè CA±ÀUÀ¼ÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ GzÉÝñÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁPÁgÀUÉƽ¸À®Ä £ÉgÀªÁUÀ°ªÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ C£ÀĵÁÖ£ÀzÀ°è UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ªÀÄlÖzÀ J®ègÀ ¥ÁvÀæ ªÀÄÄRåªÁVgÀÄvÀÛzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV ¥ÀjµÀÌøvÀUÉƼÀÄîªÀ ªÀiÁ»wUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀPÁ®zÀ°è CxÉÊð¹PÉÆAqÀÄ ¸ÀjAiÀiÁzÀ C£ÀĵÁÖ£À ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄðéZÁgÀuÉ ªÀiÁqÀ®Ä F «£Áå¸ÀzÀ ¸Á»vÀåUÀ¼ÀÄ £ÉgÀªÁUÀ°ªÉ. ªÀÄÄA¢£À ¢£ÀUÀ¼À°è PÁgÀåPÀæªÀĪÀ£ÀÄß ¤ªÀð»¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðPÉëÃvÀæzÀ C£ÀĵÁÖ£À ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼À£ÀÄß ¤¨sÁ¬Ä¸À®Ä £ÉgÀªÁUÀ° JA§ÄzÉà £ÀªÀÄä D±ÀAiÀÄ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 1

ªÀÄÄ£ÀÄßr ²æêÀÄw GªÀiÁ ªÀĺÁzÉêÀ£ï ¨sÁ. D .¸Éà ¸ÀPÁðgÀzÀ C¥ÀgÀ ªÀÄÄRå PÁAiÀÄðzÀ²ðUÀ¼ÀÄ, ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï UÁæ«ÄÃt d£ÀvÉAiÀÄ ¸ÀªÀðvÉÆêÀÄÄR C©üªÀÈ¢ÞUÁV gÁdå ªÀÄvÀÄÛ PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀUÀ¼ÀÄ ºÀ®ªÁgÀÄ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¹zÀÝgÀÆ ¸ÀºÀ UÁæ«ÄÃt d£ÀvÉAiÀÄÄ GzÉÆåÃUÀªÀPÁ±ÀPÁÌV ¥ÀlÖt ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÉ OzÀå«ÄPÀ PÉÃAzÀæUÀ½UÉ ªÀ®¸É ºÉÆÃUÀÄwÛgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉUÀlÖ®Ä, CªÀgÀÄUÀ½UÉ ¸ÀܽÃAiÀĪÁV GzÉÆåÃUÀ ¤ÃqÀĪÀ zÀÆgÀzÀȶ֬ÄAzÀ ªÀĺÁvÀäUÁA¢ü gÁ¶ÖçÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£É-2005 JA§ ªÀĺÁvÁéPÁAPÉë AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀªÀÅ gÁdå ¸ÀPÁðgÀUÀ¼À ¸ÀºÀAiÉÆÃUÀzÉÆqÀ£É gÁµÀÖçªÁå¦Û eÁjUÉ vÀA¢gÀÄvÀÛzÉ. F AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ C£ÀĵÁÖ£ÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæ«ÄÃt d£ÀvÉAiÀÄ C£ÀÄPÀÆ®PÁÌV ¸ÀܽÃAiÀÄ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢ÞUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ ¤gÀAvÀgÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀªÉ¤¸À§ºÀÄzÁzÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À£ÀÄß §®¥Àr¸ÀĪÀ GzÉÝñÀªÀ£ÀÆß ¸ÀºÀ F AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ §ºÀÄ¥ÀAiÉÆÃV AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄxÀð¤ÃAiÀĪÁV C£ÀĵÁÖ£ÀUÉƽ¸ÀĪÀ dªÁ¨ÁÝj ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆuÉUÁjPÉ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĵÁÖ£À ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ªÉÄðgÀÄvÀÛzÉ. F AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV C£ÀĵÁÖ£ÀUÉƽ¸ÀĪÀ dªÁ¨ÁÝj ±Á¸À£À§zÀÞªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ºÁUÀÆ EvÀgÉ C©üªÀÈ¢Þ E¯ÁSÉUÀ¼À C£ÀĵÁÖ£Á¢üPÁjUÀ¼À ºÉÆuÉUÁjPÉ ºÉaÑ£ÀzÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¥ÀAZÁ¬Äw gÁeï ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è d£ÀgÀ ¥ÁvÀæªÀÇ ¥ÀæªÀÄÄRªÁVzÉ. PÀ£ÁðlPÀ gÁdåªÀÅ ¨sÁgÀvÀzÀ 73 £Éà ¸ÁA«zsÁ¤PÀ wzÀÄÝ¥ÀrUÉ ªÀÄÄAZÉAiÉÄà DqÀ½vÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß «PÉÃA¢æÃPÀj¸ÀĪÀ°è, ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀPÁðj ¸ÀA¸ÉÜUÀ½UÉ C¢üPÁgÀªÀ£ÀÄß «vÀj¸ÀĪÀ°è DgÀA©üPÀ ªÀÄÄAZÀÆtÂAiÀÄ°èzÉ. CAUÀ£ÀªÁr PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ (¸ÀªÀÄUÀæ ªÀÄPÀ̼À C©üªÀÈ¢Þ ¸ÉêÁ AiÉÆÃd£É), UÁæ«ÄÃt UÀæAxÁ®AiÀÄUÀ¼À G£ÀßwÃPÀgÀt, ¸Àé¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀUÀ¼À §®ªÀzsÀð£É ªÀÄvÀÄÛ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è£À J¯Áè PÉëÃvÀæUÀ¼À°è ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀtzÀ, £ÀªÀÄä UÁæ«ÄÃt PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄAZÀÆtÂAiÀÄ zÀȲåÃPÀgÀtªÁVzÉ. 2 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

¸ÀAzÉñÀ ²¯Áà £ÁUï ¨sÁ. D .¸Éà DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ, UÁæ«ÄÃuÁ©üªÀÈ¢üÞ CPÀıÀ® UÁæ«ÄÃt d£ÀvÉAiÀÄÄ, C£ÁªÀÈ¶× CxÀªÁ CwªÀÈ¶× ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è, PÀȶ ZÀlĪÀnPÉUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ¸ÀܽÃAiÀĪÁV GzÉÆåÃUÀ zÉÆgÀPÀzÀ PÁgÀt, GzÉÆåÃUÀªÀ£ÀßgÀ¹ ¥ÀlÖtUÀ½UÉ ªÀ®¸É ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀjAzÀ zÉñÀzÀ DyðPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ ªÉÄÃ¯É zÀĵÀàjuÁªÀÄ ©ÃgÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ UÁæ«ÄÃt PÀÄlÄA§zÀ ±ÉÊPÀëtÂPÀ, DyðPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ ªÉÄÃ¯É ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß ¤ªÁj¸À®Ä ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀªÀÅ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖçÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£É-2005£ÀÄß eÁjUÉ vÀA¢gÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ±Á¸À£À§zÀÞ dªÁ¨ÁÝjAiÀiÁVzÀÄÝ, ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ F dªÁ¨ÁÝjAiÀÄ£ÀÄß CvÀåAvÀ ºÉÆuÉUÁjPɬÄAzÀ ¤ªÀð»¸À¨ÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ. UÁæ«ÄÃt d£ÀvÉUÉ ¸ÀܽÃAiÀĪÁV GzÉÆåÃUÀ ¤ÃqÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw ºÀAvÀzÀ°è §ºÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV ±Á±ÀévÀ ¸ÀévÀÛ£ÀÄß ¸ÀÈf¸À§ºÀÄzÁVgÀÄvÀÛzÉ. gÁdå ¸ÀPÁðgÀªÀÅ C£ÀĵÁÖ£ÀPÉÌ C£ÀÄPÀÆ®ªÁUÀĪÀAvÉ UÁæ«ÄÃt d£ÀgÀ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À£ÀÄß ºÉaÑ£À ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀzÀÈqsÀUÉƽ¸À®Ä AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr «£ÀÆvÀ£ÀªÁV “fAiÉÆÃ-¸ÉàöAiÀįï vÀAvÀæeÁÕ£ÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÉ (NRM) PÁªÀÄUÁjUÀ¼À DAiÉÄÌ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ” PÁAiÀÄðPÀæªÀÄzÀ ªÀÄÄRå zsÉåAiÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwUÀ½UÉ £ÉgÀªÁUÀĪÀAvÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ E¯ÁSÉUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁÖ£À ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÁV UÀÄgÀÄw¹ ªÀiÁUÀð¸ÀÆaUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæPÀn¹zÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß AiÀıÀ¹éAiÀiÁV C£ÀĵÁÖ£ÀUÉƽ¸À®Ä UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ªÀÄlÖzÀ°è C¢üPÁjUÀ¼À/¹§âA¢UÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ ¥ÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ dªÁ¨ÁÝjAiÀÄÄ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀܽÃAiÀĪÁV EvÀgÉ E¯ÁSÉUÀ¼ÉÆqÀ£É ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀĪÀ£ÀÄß ¸Á¢ü¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæ«ÄÃt ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÁªÀiÁfPÀ §AqÀªÁ¼ÀªÀ£ÀÄß ºÉZÀÄÑ ªÀiÁqÀ®Ä MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉ AiÀÄAvÀºÀ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ ªÀĺÀvÁéPÁAPÉë AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĵÁÖ£ÀUÉƽ¸À¨ÉÃPÁzÀgÉ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁzÀ ªÉÄðéZÁgÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£ÀzÀAvÀºÀ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉ EzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr C¼ÀªÀr¹PÉÆArgÀĪÀ ºÉƸÀ vÁAwæPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CxÉÊð¹PÉÆAqÀÄ vÀ¼À ºÀAvÀzÀªÀgÉUÉ ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀªÁV §¼À¹PÉƼÀî®Ä PÁAiÀÄðvÀvÀàgÀgÁUÀ¨ÉÃQzÉ. F ¤nÖ£À°è J®è ºÀAvÀzÀ C¢üPÁjUÀ¼À/¹§âA¢UÀ¼À ¸ÁªÀÄxÁåð©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀ®Ä ¥ÁæxÀ«ÄPÀ PÉʦr G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁUÀ°zÉ. . d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 3

¥Àj«r ¥ÀÅl ¸ÀASÉå «µÀAiÀÄUÀ¼ÀÄ 7 8 ªÀÄÄ£ÀÄßr 8 9 1. »£Éß¯É 9 1.1 ¥ÁæxÀ«ÄPÉAiÀÄ PÀÄjvÀÄ 10 1.2 ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£É ¹zÀÞ¥Àr¸ÀÄ«PÉAiÀÄ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ 11 12 2. ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£É - PÀ£ÁðlPÀ 13 2.1 GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ 14 2.2 PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀæªÀUÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĪÉÆâvÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀnÖ 14 2.3 ªÉÊAiÀÄQÛPÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À°è DzÀåvÉ 14 14 3. zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É (Perspective Plan) 15 3.1 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÀ ºÀAvÀUÀ¼ÀÄ 15 3.2 PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ ¹zÀÞ¥Àr¸ÀÄ«PÉ - ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ/ªÀĺÀvÀé 15 3.2.1 PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ (Labour budget) 15 3.2.2 PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄzÀ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ 15 3.2.3 DAiÀĪÀåAiÀÄ PÁ®«Äw 15 3.2.4 PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß w½zÀÄPÉƼÀÄîªÀ vÀ¼À ºÀAvÀzÀ ¸À«ÄÃPÉë 16 3.3 C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À UÀÄZÀÒ vÀAiÀiÁjPÉ 16 3.3.1 ºÀAvÀ-1: CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ. 16 3.3.2 QæAiÀiÁAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀ ¥ÀæQæAiÉÄ 18 3.3.3 QæAiÀiÁAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÁUÀ UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁzÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ 22 3.4 MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉ 22 3.4.1 ªÁ¶ðPÀ PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄzÀ ¯ÉPÁÌZÁgÀzÀ PÀÄjvÀÄ 22 3.4.2 QæAiÀiÁAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ PÁ®«Äw 24 3.4.3 QæAiÀiÁAiÉÆÃd£Á ¥ÀæQæAiÉÄ 24 26 4. ¤Ãj£À DAiÀÄ-ªÀåAiÀÄ 31 4.1 d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ KPÉ? 31 4.2 d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ°è d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ 32 4.3 ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ½UÉ d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ 5. zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w vÀAvÀæeÁÕ£À ªÀåªÀ¸ÉÜ C¼ÀªÀrPÉ (RS&GIS) 5.1 ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr GIS vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ªÀĺÀvÀé 5.2 zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w vÀAvÀæeÁÕ£À ªÀåªÀ¸ÉÜ C¼ÀªÀrPÉ 5.3 d¯Á£ÀAiÀÄ£À (Watershed) JAzÀgÉãÀÄ? 5.3.1 d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ªÀÄÄRå GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ 5.3.2 d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ°è EgÀĪÀ ¥ÀæªÀÄÄR WÀlPÀUÀ¼ÀÄ 4 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

5.3.3 d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀzÀ ¥ÀjZÀAiÀÄ 33 5.3.4 d¯Á£ÀAiÀÄ£ÀzÀ ªÀÄÄRå CA±ÀUÀ¼ÀÄ 33 5.3.5 ¢§â¢AzÀ PÀt廃 DzsÁjvÀ G¥ÀZÁgÀ (Ridge to Valley Approach) ºÁUÀÆ PÉÊUÉwÛPÉƼÀÀÄzÁzÀ 34 PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ 6. «µÀAiÀiÁzsÁjvÀ UÀÄA¥ÀÅ ZÀZÉðUÀ¼ÀÄ 35 6.1 ªÀÄ»¼Á UÁæªÀĸÀ¨sÉ 35 6.2 gÉÊvÁ¦ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ 36 6.3 zÀħ𮠪ÀUÀðUÀ¼ÀÄ 36 7. d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÉÆA¢UÉ QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ ¥ÀæQæAiÉÄ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄPÀÆ®UÀ¼ÀÄ 37 7.1 ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉ 37 7.2 ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ C£ÀÄPÀÆ®UÀ¼ÀÄ 37 7.3 ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ ¦.Dgï.J (Participatory Rural Appraisal) 38 7.3.1 ¦.Dgï.J GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ; 38 7.3.2 ¸ÀÄUÀªÀÄUÁgÀ (Facilitator)jUÉ EgÀ¨ÉÃPÁzÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ 38 7.3.3 n¥ÀàtÂzÁgÀjUÉ (Note taker) EgÀ¨ÉÃPÁzÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ 38 7.3.4 ¦.Dgï.J ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁqÀ¨ÁgÀzÀ ºÀ®ªÀÅ CA±ÀUÀ¼ÀÄ 38 38 C) ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁzÀzÀÄÝ (Do’s) 39 D) ªÀiÁqÀ¨ÁgÀzÀÄÝ (Dont’s) 39 7.4 d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ°è UÁæ«ÄÃt «±ÉèõÀuÉ (PRA) AiÀÄ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ 39 7.4.1 ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉë 39 7.4.2 PÁ®Ä £ÀrUÉ (CqÀØ£ÀrUÉ) (Transect walk) 40 7.4.3 IÄvÀĪÀiÁ£À £ÀPÉë vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ (Seasonality Mapping) 41 7.4.4 ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ (Identification of Problems) 41 7.4.5 PÁªÀÄUÁjUÀ¼À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ ºÁUÀÆ d£ÀgÀ CUÀvÀåvÉUÀ¼À DzÀåwÃPÀgÀt 41 7.5 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr PÉÊUÉƼÀÀÄzÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ (Permissible Works) 42 8. UÁæªÀÄ ¥Àj¸ÀgÀ C©üªÀÈ¢Þ ¸À«Äw (f¦JJ¸ï)/ d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¤ªÀðºÀuÁ ¸À«Äw 44 9. UÉÆêÀiÁ¼À G¥ÀAiÉÆÃd£É (Gomala Sub Plan) 44 9.1 »£Éß¯É 44 9.2 GzÉÝñÀ 44 9.3 UÉÆêÀiÁ¼ÀªÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀ°è zÀvÁÛA±À §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£À 44 9.4 PÁAiÀÄðUÀ¼À AiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðUÀvÀUÉƽ¸ÀÄ«PÉ 45 9.5 UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¥Àæ¸ÁÛ«vÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ 45 9.6 UÉÆêÀiÁ¼À AiÉÆÃd£ÉUÉ §¼À¸À¨ÉÃPÁzÀ £ÀªÀÄÆ£É 46 9.7 UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÁV PÉÊUÉƼÀÀÄzÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À «ªÀgÀ 47 10. «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉ G¥ÀAiÉÆÃd£É (Disaster Management Sub- Plan) 47 10.1 f¯Áè «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÁ UÀÄj ªÀÄvÀÄÛ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ 48 11. ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¸À®ºÁ ªÀiÁzÀjAiÀÄ PÁ®«Äw d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 5

12. ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV «¸ÀÈÛvÀ AiÉÆÃd£Á ªÀgÀ¢ vÀAiÀiÁjPÉUÉ PÁAiÀÄ𠤪Àð»¸ÀÄwÛgÀĪÀ ¹§âA¢UÀ¼À ¥ÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ 49 dªÁ¨ÁÝjUÀ¼ÀÄ 49 12.1 vÁ®ÆèPÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw PÁAiÀÄ𠤪ÁðºÀPÀ C¢üPÁj (EO) 49 12.2 vÁ®ÆèPÀÄ ¸ÀºÁAiÀÄPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ (UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ) (AD) 49 12.3 ¥ÀAZÁAiÀÄw C©üªÀÈ¢Þ C¢üPÁj (PDO) 50 12.4 ¸ÀºÁAiÀÄPÀ f¯Áè PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀiÁ¢üPÁj (ADPC) 50 12.5 f¯Áè NRDMS 50 12.6 f¯Áè LE¹ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ (D/TIEC) 50 12.7 vÁ®ÆPÀÄ vÁAwæPÀ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ (TC) 51 12.8 f¯Áè r.JA.L.J¸ï(DMIS)/n.JA.L.J¸ï(TMIS) 51 12.9 vÁAwæPÀ ¸ÀºÁAiÀÄPÀgÀÄ (TA) ¹«¯ï/ PÀȶ/CgÀtå/vÉÆÃlUÁjPÉ/gÉõÉä 52 13. ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjAiÀÄ°è CLART-DET app 52 13.1 PÁèmï𠧼ÀPɬÄAzÁUÀĪÀ C£ÀÄPÀÆ®UÀ¼ÀÄ 52 13.2 CLART-DET. App C£ÀÄß ¸Áämïð ¥ÉÇãï UÀ¼À°è E£ÁìÖ¯ï ªÀiÁrPÉƼÀÄîªÀ §UÉ 52 13.3 PÉëÃvÀæ ªÀÄlÖzÀ°è CLART DET §¼ÀPÉ 54 13.4 CLART – DET §¼ÀPÉ ªÀÄÆ®PÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥Àj²Ã®£É ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĪÉÆÃzÀ£É 55 ¥Àæ±ÁߪÀ½UÀ¼ÀÄ 78 ¸ÀÄvÉÆÛÃ¯É 89 C£ÀħAzsÀ 106 ªÀiÁ»wAiÀÄ ªÀÄÆ® 106 App UÀ¼ÀÄ 106 ¥ÀÇgÀPÀ vÀAvÁæA±ÀUÀ¼ÀÄ 106 ¥ÀÇgÀPÀ eÁ®vÁtUÀ¼ÀÄ 106 ¸ÀAQë¥ÁÛPÀëgÀUÀ¼ÀÄ 107 PÀÈvÀdÕvÉUÀ¼ÀÄ 6 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

CzsÁåAiÀÄ-1 »£Àß¯É ªÀĺÁvÀäUÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è d£ÀjUÉ GzÉÆåÃUÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀ°à¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ, fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ¨sÀzÀævÉUÉ CªÀ±ÀåPÀ«gÀĪÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸ÀÄwÛzÉ. AiÆÉ Ãd£AÉ iÄÀ rPÁªÄÀ UÁjU¼À £À ÄÀ ßAiÆÉ Ãf¸ÄÀ ªÅÀ zÄÀ ,C£ÄÀ µÁÖ£UÀ ÆÉ ½¸ÄÀ ªÅÀ zÄÀ ,ªÄÉ Ã°éZÁguÀ ɪÄÀ vÄÀ ÛªiÀ Ë®åªiÀ Á¥£À zÀ AÀ vºÀ À ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ GvÀÛgÀzÁ¬ÄvÀéªÀ£ÀÄß RavÀ¥Àr¸ÀÄwÛzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr, zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ PÁ«ÄðPÀ DAiÀÄ-ªÀåAiÀĪÀ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ºÀAvÀªÁVzÉ. PÁAiÉÄÝAiÀÄ ¥ÀæPÀgÀt 14jAzÀ 16gÀªÀgÉUÉ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À dªÁ¨ÁÝjAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÉÄÝAiÀÄ C£ÀĸÀÆa 1gÀ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ gÀÆ¥ÀÅ-gÉõÉUÀ¼À ¢PÀÆìaAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀàµÀÖ¥Àr¹zÉ. C£ÀĸÀÆa 1gÀ PÀArPÉ 7gÀ°è ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁj ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¹PÉƼÀÄîªÀAvÉ ²¥sÁgÀ¸ÀÄì ¤ÃrzÉ. ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ PÁAiÀiÁðZÀgÀuÉ ªÀiÁUÀð¸ÀÆa 2013gÀ 4£Éà DªÀÈwÛ ªÀÄvÀÄÛ ªÁ¶ðPÀ ¥ÀæzsÁ£À ¸ÀÄvÉÆÛïÉAiÀÄ°è AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀ¼ÀºÀAvÀ¢AzÀ, MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ DzsÁjvÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß vÉÆqÀV¹PÉÆAqÀÄ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤¢ðµÀÖ PÁ®«ÄwAiÉƼÀUÉ ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀAvÉ w½¹zÉ. F jÃwAiÀiÁV ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀ QæAiÀiÁAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÁqïð ¸À¨sÉ ªÀÄvÀÄÛ UÁæªÀĸÀ¨sÉUÀ¼À°è ZÀað¹ C£ÀĪÉÆâ¸À¨ÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ. gÁdåzÀ°è AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV ¹zÀÞ¥Àr¸À®Ä, 2016-17£Éà ¸Á°¤AzÀ, E¸ÉÆæà ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ ¸ÀºÀPÁgÀzÉÆA¢UÉ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß fAiÉÆà mÁåUï ªÀiÁqÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÁªÀðd¤PÀgÀ «ÃPÀëuÉUÉ CªÀPÁ±ÀªÀ£ÀÄß PÀ°à¹zÉ. 2018-19£Éà ¸Á°¤AzÀ UÁæ«ÄÃuÁ©üªÀÈ¢Þ DAiÀÄÄPÁÛ®AiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C§ÄÝ¯ï £ÀfÃgï ¸Á¨ï gÁdå UÁæ«ÄÃuÁ©üªÀÈ¢Þ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄÄ E-¸ÀPÀëªÀiï (GIS based Planning) PÀÄjvÁV gÁdåÁzÀåAvÀ PÁAiÀÄðPÉëÃvÀæzÀ ¹§âA¢UÀ¼À ¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß ºÉaѹ vÀAvÀæeÁÕ£À §¼ÀPÉAiÉÆA¢UÉ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr d® DAiÀĪÀåAiÀÄ ¹zÀÝ¥Àr¹, £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À®£ÀÆä®UÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß PÁèmïð vÀAvÁæA±ÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ UÀÄuÁvÀäPÀªÁV UÀÄgÀÄw¸À®Ä ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁUÀĪÀAvÉ MvÀÄÛ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. F »£É߯ÉAiÀÄ°è AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr ¥Àæ¸ÀPÀÛ ¸Á°£À°è AiÉÆÃd£Á ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV ¹zÀÞ¥Àr¸À®Ä, C£À¸ÁgÁUÁæ¥ÀAgÁ ¸ÀA¸ÉÜ, vÁAwæPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀéAiÀÄA ¸ÉêÁ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÁzÀ GIZ ªÀÄvÀÄÛ FES ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß vÉÆqÀV¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ. EzÀPÉÌ ¥ÀÇgÀPÀªÁV PÉÊUÉƼÀî¨ÉÃPÁzÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀæUÀ¼À£ÀÄß gÀÆ¥ÀÅUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ CvÀåªÀ±ÀåPÀªÁVzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 7

1.1 ¥ÁæxÀ«ÄPÉAiÀÄ PÀÄjvÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀ¼ÀºÀAvÀzÀ°è ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV C£ÀĵÁÖ¤¸À®Ä vÉÆqÀV¹PÉƼÀÄîªÀ ««zsÀ ºÀAvÀzÀ ¨sÁVÃzÁgÀgÀÄUÀ½UÉ, ¸ÀgÀ¼ÀªÁV, PÁ®«ÄwAiÉƼÀUÉ AiÉÆÃd£Á ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ CxÉÊð¸ÀÄ«PÉUÉ ¥ÀÇgÀPÀªÁV F ¥ÁæxÀ«ÄPÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À¯ÁVzÉ. F ¥ÁæxÀ«ÄPÉAiÀÄÄ, ¨sÁVÃzÁgÀgÀÄUÀ¼ÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÁUÀ ¸ÀAUÀ滸À¨ÉÃPÁzÀ ªÀiÁ»wUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ, C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ, C¼ÀªÀr¹PÉƼÀî¨ÉÃPÁzÀ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼ÀÄ, AiÉÆÃd£Á ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ ««zsÀ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À PÀÄjvÀÄ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÁUÀ ¥ÀgÁªÀIJð¸À¨ÉÃPÁzÀ ««zsÀ eÁÕ£À ¸ÀA¥À£ÀÆä®zÀ ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ, vÀAvÁæA±ÀUÀ¼ÀÄ, £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÁ®«ÄwAiÀÄ PÀÄjvÀÄ «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. 1.2 ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£É ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ: 1. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ (GIS) vÁAwæPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß DzsÀj¹ ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß gÀƦ¸ÀĪÀÅzÀÄ. 2. d® DAiÀÄ-ªÀåAiÀÄ DzsÀj¹, ¢§â¢AzÀ PÀtªÉAiÀĪÀgÉUÉ (Ridge to Valley concept) £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ««zsÀ G¥ÀZÁgÀ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÁAwæPÀªÁV AiÉÆÃf¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3. UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwUÀ¼À C©üªÀÈ¢Þ ªÀÄÄ£ÉÆßÃl (Perspective Plan) ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß (Annual Action Plan) ¤UÀ¢vÀ PÁ®«ÄwAiÀÄ°è ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. 4. ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV AiÉÆÃd£Á ªÀgÀ¢UÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À®Ä C£ÀĵÁÖ£ÀzÀ°è ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀvÉ (T), GvÀÛgÀzÁ¬ÄvÀé (A) ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé(P)ªÀ£ÀÄß SÁvÀj¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. (TAP) 5. ««zsÀ ¨sÁVÃzÁgÀgÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß (Capacity Building) ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV ºÉaѸÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¸ÀªÀÄxÀðgÀ£ÁßV¸ÀĪÀÅzÀÄ. 8 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

CzsÁåAiÀÄ-2 ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£É - PÀ£ÁðlPÀ “UÁæ«ÄÃt ¨sÁUÀzÀ zÀÄrAiÀÄĪÀ PÉÊUÀ½UÉ PÉ®¸À” J£ÀÄߪÀ WÉÆõÀuÉAiÉÆA¢UÉ 2005°è eÁjUÉ §AzÀ PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀzÀ ªÀĺÀvÁéPÁAQë PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À°è ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj C¢ü¤AiÀĪÀÄ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀÄzÀÄ. UÁæ«ÄÃt PÀÄlÄA§UÀ½UÉ DyðPÀ ¨sÀzÀævÉ MzÀV¸À®Ä MAzÀÄ DyðPÀ ªÀµÀðzÀ°è PÀ¤µÀ× 100 ¢£ÀUÀ¼À CPÀıÀ® PÉ®¸À ¤ÃqÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ ¢ÃWÀðPÁ°Ã£À ¸ÀĹÜgÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸ÀĪÀÅzÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ GzÉÝñÀªÁVzÉ. PÁAiÉÄÝAiÀÄr CPÀıÀ® PÁ«ÄðPÀjUÉ ºÀPÀÄÌ ªÀÄvÀÄÛ C¢üPÁgÀUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¨sÀzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¹zÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀĪÁUÀ PÁ«ÄðPÀjUÉ PÉ®¸ÀzÀ SÁvÀjAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀ ¸À®ÄªÁV PÀqÁØAiÀĪÁV ¥Á°¸À¨ÉÃPÁzÀ CA±ÀUÀ¼À PÀÄjvÀÄ ¸ÀàµÀÖ¥Àr¸À¯ÁVzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀvÉ ºÁUÀÆ GvÀÛgÀzÁ¬ÄvÀéªÀ£ÀÄß PÁAiÀÄÄÝPÉƼÀî®Ä ¸ÁªÀiÁfPÀ ¯ÉPÀÌ ¥Àj±ÉÆÃzsÀ£É ºÁUÀÆ PÀÄAzÀÄ- PÉÆgÀvÉ ¤ªÁgÀuÉ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¸À¯ÁVzÉ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ F PɼÀPÀAqÀ UÀÄjUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. 1. UÁæ«ÄÃt ¨sÁgÀvÀzÀ°è ªÁ¹¸ÀÄwÛgÀĪÀ zÀħ𮠪ÀUÀðzÀ d£ÀjUÉ GzÉÆåÃUÀzÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀ°à¸ÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ gÀPÀëuÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ 2. ¨sÀÆ ¸ÀAgÀPÀëuÉ, d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉaÑ£À ¨sÀÆ GvÁàzÀPÀvÉ ºÉaѸÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ UÁæ«ÄÃt d£ÀjUÉ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À ¨sÀzÀævÉ MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3. UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è §gÀUÁ® vÀqÉUÀlÄÖ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæªÁºÀ ¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀÅzÀÄ. 4. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¤¢ðµÀÖ ºÀPÀÄÌUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀÅzÀgÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀiÁdzÀ°è zÀħ𮠪ÀUÀðzÀªÀgÀÄ, «±ÉõÀªÁV ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ, ¥Àj²µÀ× eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀAUÀqÀzÀªÀgÀ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ£ÀÄß ¸Á¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ 5. ««zsÀ §qÀvÀ£À ¤ªÀÄÆð®£Á AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß MUÀÆÎr¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ «PÉÃA¢æÃPÀÈvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÉÆA¢UÉ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV gÀƦ¸ÀĪÀÅzÀÄ 6. ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀzÀÈqsÀUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß vÀ¼À ºÀAvÀzÀ°è ¨ÉÃgÀÆgÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. 7. DqÀ½vÀzÀ°è ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁzÀ ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ GvÀÛgÀzÁ¬ÄvÀéªÀ£ÀÄß vÀgÀĪÀÅzÀÄ. DzÀÄzÀjAzÀ d£À¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæ«ÄÃt ¨sÁgÀvÀzÀ°è ¸ÁªÀiÁfPÀ gÀPÀëuÉ, fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄ ªÀiÁUÀðUÀ¼À §®¥Àr¸ÀÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé ¸À§°ÃPÀgÀtzÀ SÁvÀjAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ PÁAiÉÄÝAiÀÄÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁzÀ ¸ÁzsÀ£ÀªÁVzÉ. 2.1 GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ 1. ªÀĺÁvÀäUÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ CrAiÀÄ°è CPÀıÀ® PÉ®¸À ªÀiÁqÀ®Ä EaÒ¸ÀĪÀ ¥Àæw UÁæ«ÄÃt PÀÄlÄA§PÉÌ MAzÀÄ DyðPÀ ªÀµÀðzÀ°è 100 ¢£ÀUÀ¼À PÀÆ° ¸À»vÀ CPÀıÀ® PÉ®¸À MzÀV¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è ¤UÀ¢vÀ UÀÄtªÀÄlÖ ªÀÄvÀÄÛ ¨Á½PÉ §gÀĪÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸ÀĪÀÅzÀÄ, 2. ªÉÊAiÀÄQÛPÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈd£É ªÀiÁqÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæ«ÄÃt d£ÀgÀ fêÀ£ÁzsÁgÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß §®¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ J¯Áè ºÀAvÀUÀ¼À°è ¸ÁªÀiÁfPÀ M¼ÀUÉƼÀÄî«PÉAiÀÄ£ÀÄß SÁvÀj¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. 4. ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß §®¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 9

2.2 PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀæªÀUÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĪÉÆâvÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀnÖ 10 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

2.3 ªÉÊAiÀÄQÛPÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À°è DzÀåvÉ: ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ C¢ü¤AiÀĪÀÄzÀ C£ÀĸÀÆa-1, ¥ÁågÁ 5 gÀ°è ªÉÊAiÀÄQÛPÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀPÀAqÀ ªÀUÀðUÀ¼À ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼À DzÀåvÉ ªÉÄÃgÉUÉ PÉÊUÉƼÀî®Ä w½¸À¯ÁVgÀÄvÀÛzÉ. 1. ¥Àj²µÀÖ eÁw 2. ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀ 3. C¯ÉªÀiÁj §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼ÀÄ 4. C¢ü¸ÀÆZÀ£É¬ÄAzÀ PÉÊ©lÖ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼ÀÄ 5. §qÀvÀ£À gÉÃSÉVAvÀ PɼÀVgÀĪÀ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ 6. ªÀÄ»¼Á ¥ÀæzsÁ£À PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ 7. CAUÀ«PÀ®gÀ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ 8. ¨sÀÆ ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼ÀÄ 9. ªÀ¸Àw AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼ÀÄ 10. CgÀtå ºÀPÀÄÌ PÁAiÉÄÝ-2006 gÀ ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼ÀÄ 11. ¸ÀtÚ ªÀÄvÀÄÛ Cw ¸ÀtÚ gÉÊvÀgÀÄ F ªÉÄð£À ªÀUÀðzÀªÀgÀÄ ¸ÀA¥ÀÇtðUÉÆAqÀ £ÀAvÀgÀ ¸ÀtÚ ªÀÄvÀÄÛ Cw¸ÀtÚ gÉÊvÀgÀÄUÀ½UÉ (PÀȶ ¸Á® ªÀÄ£Áß ªÀÄvÀÄÛ ¸Á® ¥ÀjºÁgÀ AiÉÆÃd£É 2008 gÀ°è ªÁåSÁ夹gÀĪÀAvÉ) ªÉÊAiÀÄQÛPÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. (¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀªÀ®èzÀ, C¼ÀvÉ ªÀiÁqÀ¯ÁUÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÅ£ÀgÁªÀvÀð£É PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁÖ£À ªÀiÁqÀĪÀAw®è) d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 11

CzsÁåAiÀÄ-3 zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É (Perspective Plan) UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ ¸ÀªÀÄUÀæ C©üªÀÈ¢ÞUÁV J¯Áè ¨sÁVÃzÁgÀgÀÄ ¸ÉÃj, 3 CxÀªÁ 5 ªÀµÀðUÀ½UÉ ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀ C©üªÀÈ¢Þ ªÀÄÄ£ÉÆßÃlªÀ£ÀÄß ‘zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É’ J£ÀߧºÀÄzÁVzÉ. zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁj¸ÀĪÁUÀ »A¢£À 5 ªÀµÀðzÀ CAQ-CA±ÀUÀ¼ÀÄ, ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸À¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ, «±ÉèõÀuÉUÀ¼ÀÄ, ¥ÀjºÁgÀUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ ªÀiÁvÀæªÀ®èzÉ, UÀÄgÀÄw¸À®àlÖ ¸ÉÃªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ËPÀAiÀÄðUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁÖ¤¸À®Ä EgÀĪÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀĤ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ZÀlĪÀnPÉAiÀÄ ¨sÁUÀªÁV, UÁæ«ÄÃt ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄÄ ªÀĺÀvÀézÁÝVzÉ. J¯Áè ªÀUÀðzÀ d£ÀgÀÄ (¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ°è ¸ÀÄgÀQëvÀªÀ®èzÀ d£ÀgÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀAvÉ), d£À¥Àæw¤¢üUÀ¼ÀÄ, C¢üPÁjUÀ¼ÀÄ, PÁAiÀÄðPÉëÃvÀæzÀ ¹§âA¢UÀ¼ÀÄ, «µÀAiÀÄ vÀdÕgÀÄ, ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀiÁzsÁjvÀ ºÁUÀÆ ¸ÀPÁðgÉÃvÀgÀ ¸ÀAWÀ- ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ, UÁæ«ÄÃt ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ°è ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV vÉÆqÀV¹PÉƼÀÄîªÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀàµÀÖvɬÄAzÀ PÀÆrzÀ ¸ÀªÀÄUÀæ zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è ²ÃWÀæ, C¯ÁàªÀ¢ü, ªÀÄzsÀåªÀiÁªÀ¢ü, ¢ÃWÁðªÀ¢ü C£ÀĵÁ×£À ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ CªÀ¢üUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. DAiÀiÁ CªÀ¢üUÉ vÉÆqÀV¹PÉƼÀî¨ÉÃPÁzÀ ¸ÀA¸ÉÜ, E¯ÁSÉUÀ¼ÀÄ, PÉÊUÉƼÀî¨ÉÃPÁzÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ®¨sÀå ¸ÀA¥À£ÀÆä®zÀ ªÀÄÆ®UÀ¼À£ÀÄß RavÀ¥Àr¹PÉƼÀî¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ, gÁdåzÀ°è UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw ºÀAvÀzÀ°è zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÀ ¥ÀæQæAiÉÄUÉ ¸ÀPÁðgÀªÀÅ ZÁ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃrzÉ. zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÁUÀ ¸ÀĹÜgÀ C©üªÀÈ¢Þ UÀÄjUÀ¼À£ÀÄß PÉÃA¢æÃPÀj¹ gÁµÀÖæªÀÄlÖzÀ°è 9 ªÀ®AiÀÄUÀ¼ÁV gÀƦ¹zÉ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ; * §qÀvÀ£À ªÀÄÄPÀÛ UÁæªÀÄ * DgÉÆÃUÀåPÀgÀ UÁæªÀÄ * ªÀÄPÀ̼À ¸Éßû UÁæªÀÄ * d® ¸ÀªÀÄÈ¢Þ UÁæªÀÄ * ¸ÀéZÀÒ ªÀÄvÀÄÛ ºÀ¹gÀÄ UÁæªÀÄ * ªÀÄÆ® ¸ËPÀAiÀÄð ¸ÁéªÀ®A© UÁæªÀÄ * ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄgÀQëvÀ UÁæªÀÄ * GvÀÛªÀÄ DqÀ½vÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ UÁæªÀÄ * ªÀÄ»¼Á ¸Éßû UÁæªÀÄ gÁdåzÀ°è C£ÀĵÁ×£ÀPÉÌ ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁUÀĪÀAvÉ 8 ªÀ®AiÀÄUÀ¼À£ÁßV «AUÀr¹zÀÄÝ F ªÀ®AiÀÄUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ UÀÄgÀÄw¸À¯ÁzÀ ¸ÀÆZÀåAPÀUÀ¼ÀÄ F PɼÀV£ÀAwªÉ * §qÀvÀ£À, fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ P˱À¯Áå©üªÀÈ¢Þ * DgÉÆÃUÀå * ²PÀët * ªÀÄ»¼Á ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄPÀ̼À C©üªÀÈ¢Þ * ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄgÀQëvÀ UÁæªÀÄ 12 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

* ¥Àj¸ÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼ÀÄ * ªÀÄÆ® ¸ËPÀAiÀÄð ¸ÁéªÀ®A© UÁæªÀÄ * GvÀÛªÀÄ DqÀ½vÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ UÁæªÀÄ DzÀÄzÀjAzÀ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¨sÁUÀªÁV¸ÀĪÀÅzÀÄ CvÀåªÀ±ÀåPÀªÁVzÉ. 3.1 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÀ ºÀAvÀUÀ¼ÀÄ: zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ C£ÀĸÁgÀ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À®Ä C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ ºÀvÀÄÛ ºÀAvÀUÀ¼ÀÄ EAwªÉ. ºÀAvÀ - 1: UÁæªÀÄ AiÉÆÃd£Á ¸À«Äw * CzsÀåPÀëgÀÄ - UÁæªÀÄzÀ ªÁqïð ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ * ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼ÀÄ: - » EvÀgÉ J¯Áè ZÀÄ£Á¬ÄvÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ, » UÁæªÀÄzÀ EvÀgÉ C©üªÀÈ¢Þ E¯ÁSÉUÀ¼À C¢üPÁj/¹§âA¢UÀ¼ÀÄ » D¸ÀPÀÛ ¸ÀܽÃAiÀÄ ¤ªÀÈvÀÛ C¢üPÁj / ¹§âA¢ (ªÀ®AiÀĪÁgÀÄ M§âgÀAvÉ) » «µÀAiÀÄvÀdÕgÀÄ (ªÀ®AiÀĪÁgÀÄ ®¨sÀå«zÀÝ°è) » ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀéAiÀÄA ¸ÉêÁ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ¥Àæw¤¢üUÀ¼ÀÄ, » UÁæªÀÄzÀ ªÀÄ»¼Á ¸Àé-¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀUÀ¼À UÀÄA¦£À QæAiÀiÁ²Ã® ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄÄ CªÀ±ÀåªÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀ EvÀgÉ ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ » ¸ÀzÀ¸Àå PÁAiÀÄðzÀ²ð - UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw PÁAiÀÄðzÀ²ð UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw AiÉÆÃd£Á ¸À«Äw * CzsÀåPÀëgÀÄ - UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄ CzsÀåPÀëgÀÄ * ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼ÀÄ - d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 13

» G¥ÁzsÀåPÀëgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ J¯Áè ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼ÀÄ, » UÁæ.¥ÀA. PÉÃAzÀæ¸ÁÜ£ÀzÀ EvÀgÉ C©üªÀÈ¢Þ E¯ÁSÉUÀ¼À C¢üPÁj / ¹§âA¢UÀ¼ÀÄ » D¸ÀPÀÛ ¸ÀܽÃAiÀÄ ¤ªÀÈvÀÛ C¢üPÁj / ¹§âA¢ (ªÀ®AiÀĪÁgÀÄ M§âgÀAvÉ) » «µÀAiÀÄvÀdÕgÀÄ (ªÀ®AiÀĪÁgÀÄ ®¨sÀå«zÀÝ°è) » ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀéAiÀÄA ¸ÉêÁ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ¥Àæw¤¢üUÀ¼ÀÄ, » f.¦.J¯ï.J¥sï. ¥Àæw¤¢üUÀ¼ÀÄ / ªÀÄ»¼Á ¸Àé ¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀUÀ¼À UÀÄA¦£À QæAiÀiÁ²Ã® ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄÄ CªÀ±ÀåªÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀ EvÀgÉ ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ » ¸ÀzÀ¸Àå PÁAiÀÄðzÀ²ð - ¥ÀAZÁAiÀÄw C©üªÀÈ¢Þ C¢üPÁj ºÀAvÀ 2: ¢éwÃAiÀÄ zÀvÁÛA±À ¸ÀAUÀæºÀuÉ ºÀAvÀ 3: «µÀAiÀiÁzsÁjvÀ UÀÄA¥ÀÅ ZÀZÉð (J¥sï.f.r) ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀ¨sÁVà UÁæ«ÄÃt ¸À«ÄÃPÉë (¦.Dgï.J.) ºÀAvÀ 4: d£ÀªÀ¸Àw ªÀÄvÀÄÛ ªÁqïð ¸À¨sÉUÀ¼À DAiÉÆÃd£É ºÀAvÀ 5: ªÀ¸ÀÄÛ¹ÜwAiÀÄ «±ÉèõÀuÉ ªÀÄÆ®PÀ PÀgÀqÀÄ zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁj ºÀAvÀ 6: UÁæ.¥ÀA. ºÀtPÁ¸ÀÄ, ¯ÉPÀÌ ¥Àj±ÉÆÃzsÀ£É ªÀÄvÀÄÛ AiÉÆÃd£Á ¸ÁÜ¬Ä ¸À«Äw ¸À¨sÉ ºÀAvÀ 7: UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw ¸À¨sÉ ºÀAvÀ 8: PÀAzÁAiÀÄ UÁæªÀĪÁgÀÄ UÁæªÀĸÀ¨sÁ ¸À¨sÉUÀ¼À DAiÉÆÃd£É ºÀAvÀ 9: UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£É * zÀÆgÀzÀ馅 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¹zÀ £ÀAvÀgÀ ªÀÄÄA¢£À DyðPÀ ªÀµÀðPÉÌ C£Àé¬Ä¸ÀĪÀAvÉ PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀĪÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ. * ¹zÀÞ¥Àr¹zÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß CUÀvÀå ¥Àj²Ã®£É ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĪÉÆÃzÀ£ÉUÁV vÁ®ÆèPÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwUÉ PÀ¼ÀÄ»¸ÀĪÀÅzÀÄ. * C£ÀĪÉÆÃzÀ£ÉUÉÆAqÀ £ÀAvÀgÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ JALJ¸ï £À°è DgÉÆúÀtPÉÌ PÀæªÀĪÀ»¸ÀĪÀÅzÀÄ. ºÀAvÀ 10: vÀAvÁæA±ÀzÀ°è C¼ÀªÀr¸ÀĪÀÅzÀÄ 3.2 PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ ¹zÀÞ¥Àr¸ÀÄ«PÉ - ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ/ªÀĺÀvÀé: ªÀĺÁvÀäUÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj C¢ü¤AiÀĪÀÄzÀ PÁAiÀiÁðZÀgÀuÉ ªÀiÁUÀð¸ÀÆa 4£Éà DªÀÈwÛ 2013gÀ CzsÁåAiÀÄ 6gÀ°è PÀÆ°PÁgÀgÀ PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉAiÀÄ£ÀÄß zÁR°¸ÀĪÀ ºÀAvÀUÀ¼À PÀÄjvÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁV «ªÀj¸À¯ÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉÃrPÉAiÀÄ£ÀÄß zÁR°¸ÀĪÀ ªÉÆzÀ®Ä, PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀjªÀiÁt, PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉ ºÁUÀÆ PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀǪÀð¨sÁ«AiÀiÁV ¤zsÀðj¸ÀĪÀÅzÀÄ CªÀ±ÀåPÀªÁVzÉ. 3.2.1 PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr MAzÀÄ DyðPÀ ¸Á°£À°è PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁt, PÉ®¸ÀzÀ CªÀ¢ü ºÁUÀÆ CªÀÅUÀ½UÉ ¥ÀÇgÀPÀªÁV PÁªÀÄUÁj UÀÄZÀÒ¢AzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁr GzÉÆåÃUÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ J£À߯ÁUÀÄvÀÛzÉ. 3.2.2 PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ (Labour budget) PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀĪÀÅ PÀqÁØAiÀĪÁV F PɼÀPÀAqÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀ¨ÉÃPÀÄ, 1) PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß CAzÁf¸ÀĪÀÅzÀÄ. 2) PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉAiÀÄ ¤¢ðµÀÖ CªÀ¢üAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀÅzÀÄ. 14 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

3) PÉ®¸À ¤ªÀð»¸ÀĪÀªÀjUÉ PÉ®¸ÀzÀ ¥ÀjªÀiÁt ªÀÄvÀÄÛ ªÉüÁ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3.2.3 QæAiÀiÁAiÉÆÃd£É ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÀ ¥ÀæQæAiÉÄ: 1. UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ªÁå¦ÛAiÀÄr IÄvÀĪÀiÁ£À DzsÁjvÀªÁV PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæªÀiÁtzÀ PÀÄjvÀÄ PÀqÁØAiÀĪÁV GzÉÆåÃUÀ aÃnzÁgÀgÀ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß £ÀqɸÀ¨ÉÃPÀÄ. 2. ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄÄ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ªÁå¦ÛAiÀÄr §gÀĪÀ ¥ÀæwAiÉƧâ GzÉÆåÃUÀ aÃnzÁgÀgÀ PÀÄlÄA§ªÀÅ §AiÀĸÀĪÀ PÉ®¸ÀzÀ ¨ÉÃrPÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀ¢üAiÀÄ PÀÄjvÁzÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀAwgÀ¨ÉÃPÀÄ. 3. ¥Àæw UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄ°è ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß £ÀqɸÀ®Ä vÀAqÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹ vÀgÀ¨ÉÃw ¤ÃqÀ¨ÉÃPÀÄ. 4. ªÀÄÄAZÀÆtÂAiÀÄ°ègÀĪÀ CxÀªÁ ¸ÀܽÃAiÀĪÁV QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀĪÀ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ DzsÁjvÀ ¸ÀAWÀ- ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À £ÉgÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÀÄzÀÄ. 5. ¥Àæw ªÀµÀðªÀÇ F jÃwAiÀÄ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß £ÀqɸÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀÄlÄA§ DzsÁjvÀªÁV fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À°è£À §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À PÀÄjvÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀî®Ä ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. 6. f¯Áè ªÀÄvÀÄÛ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÀÄ C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÝ¥Àr¸À¨ÉÃPÁzÀgÉ vÀ¼À ºÀAvÀzÀ ¸À«ÄÃPÉë PÀqÁØAiÀĪÁzÀ CA±ÀªÁVzÉ. 7. PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀĪÀÅ C£ÀĪÉÆÃzÀ£ÉAiÀiÁUÀ¨ÉÃPÁzÀgÉ GzÉÆåÃUÀ aÃnzÁgÀgÀ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ DzsÁgÀzÀ°è F ªÉÄîÌAqÀ «zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀqÁØAiÀĪÁV ¥Á°¸À¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. 3.2.4 QæAiÀiÁAiÉÆÃd£É ¹zÀÝ¥Àr¸ÀĪÁUÀ UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁzÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ: - £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¸ÀAgÀPÀëuÁ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ - ±ÉÃ. 65 (NRM). - CgÀtÂåÃPÀgÀt ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ - ±ÉÃ.20 - UÁæ«ÄÃt ¸ÀA¥ÀPÀð ¸ÀA§A¢üvÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ - UÀjµÀ× ±ÉÃ.10 - J¯Áè PÁªÀÄUÁjUÀ½UÉ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw ªÀÄlÖzÀ°è PÀÆ° ¸ÁªÀÄVæ C£ÀÄ¥ÁvÀªÀ£ÀÄß (60:40) ¤ªÀð»¸À¨ÉÃPÀÄ. 3.3 MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉ 1. ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄrAiÀÄ°è C£ÀĵÁפ¸ÀĪÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖ ¸ÀÄzsÁj¸À®Ä, vÁAwæPÀ ¸ÀºÀPÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄzÁ£À ¸ÉÃjzÀAvÉ £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ E¯ÁSÉUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¸ÀºÀPÁgÀ ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉAiÀÄ ªÀÄÄRå GzÉÝñÀªÁVzÉ. 2. ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¤¢ü ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¤¢üUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ¸ÀĹÜgÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸À®Ä EgÀĪÀ PÉÆgÀvÉ ¤ÃV¸ÀĪÀ°è MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉ ªÀÄÄRå ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀÛzÉ. 3. ¥ÀæªÀÄÄRªÁV CgÀtå E¯ÁSÉ, vÉÆÃlUÁjPÉ E¯ÁSÉ, PÀȶ, gÉõÉä, ¥ÀA.gÁeï EAf¤AiÀÄjAUï ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁ×£À ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÁßV UÀÄgÀÄw¹zÉ. EzÀ®èzÉà d®¸ÀA¥À£ÀÆä® E¯ÁSÉ, ¸ÀtÚ ¤ÃgÁªÀj E¯ÁSÉ, d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ E¯ÁSÉ. ¥À±ÀÄ ¸ÀAUÉÆÃ¥À£É, «ÄãÀÄUÁjPÉ, UÁæ«ÄÃt PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÉʪÀÄð®å E¯ÁSÉ, gÉʯÉé E¯ÁSÉ, ªÀÄ»¼Á ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄPÀ̼À PÀ¯Áåt E¯ÁSÉUÀ¼À PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉAiÉÆA¢UÉ PÁAiÀÄðUÀvÀUÉƽ¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ. 3.3.1 ªÁ¶ðPÀ PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ ¯ÉPÁÌZÁgÀzÀ PÀÄjvÀÄ:- AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr £ÉÆAzÁ¬Ä¹PÉÆAqÀ PÀÄlÄA§UÀ¼À°è, »A¢£À DyðPÀ ¸Á°£À°è AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è vÉÆqÀV¹PÉÆAqÀ MlÄÖ PÀÄlÄA§UÀ¼À ¸ÀASÉå, DyðPÀ ªÀµÀðzÀ°è ®¨sÀå«gÀĪÀ PÀ¤µÀ× PÀÆ° ¢£ÀUÀ¼ÀÄ (¸À«ÄÃPÉëAiÀÄAvÉ) ªÀÄvÀÄÛ PÀÆ° zÀgÀ, ¸ÁªÀÄVæ ªÉZÀÑ ºÁUÀÆ DqÀ½vÁvÀäPÀ ªÉZÀÑUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀAvÉ ªÁ¶ðPÀ PÁ«ÄðPÀ DAiÀĪÀåAiÀÄ ¹zÀÞ¥Àr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 15

3.3.2 AiÉÆÃd£Á ¥ÀæQæAiÉÄ: ªÁ¶ðPÀ ¥ÀæzsÁ£À ¸ÀÄvÉÆÛÃ¯É 2021-22 gÀAvÉ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr PɼÀV£À PÁ®«ÄwAiÀÄAvÉ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ««zsÀ ºÀAvÀUÀ¼À°è ¤ªÀð»¸À¨ÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ. 16 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 17

CzsÁåAiÀÄ-4 ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀÄ J£ÀÄߪÀÅzÀÄ, MAzÀÄ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ¥ÀæªÉò¸ÀĪÀ ¤Ãj£À ¥ÀæªÀiÁt ªÀÄvÀÄÛ ¤UÀð«Ä¸ÀĪÀ ¤Ãj£À ¥ÀæªÀiÁtªÁVzÉ.EzÀÄ d¯Á£ÀAiÀÄ£À CxÀªÁ d®ZÀgÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ J¯Áè ¥ÀÇgÉÊPÉAiÀÄ ªÀÄÆ®UÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ §¼À¸ÀÄ«PÉ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À ªÀiÁqÀĪÀ MAzÀÄ ªÀiÁUÀðªÁVzÉ..¥Àj¸ÀgÀ ¸ÀªÀÄvÉÆî£ÀªÀ£ÀÄß PÁAiÀÄÄÝPÉƼÀî®Ä, M¼À§gÀĪÀ (¤Ãj£À ªÀÄÆ®) ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀºÉÆÃUÀĪÀ (¤Ãj£À £ÀµÀÖUÀ¼ÀÄ) ¤Ãj£À ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß UÀt£ÉAiÉÄ “d® DAiÀĪÀåAiÀÄ”.MAzÀÄ ¥ÀæzÉñÀzÉƼÀUÉ d® ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ£ÀÄß ¤ªÀð»¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ PÁ¯Á£ÀAvÀgÀzÀ°è ¤Ãj£À ¸ÀªÀÄxÀð¤ÃAiÀÄ ¥ÀÇgÉÊPÉAiÀÄ£ÀÄß RavÀ¥Àr¹PÉƼÀî®Ä ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀĪÀ£ÀÄß §¼À¸À§ºÀÄzÀÄ. ¥Àæw UÁæªÀÄzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ - DyðPÀ ¹ÜwUÀw, ¨sÀÆ ¸ÀA¥À£ÀÆä®, ªÀÄtÂÚ£À ¸ÀA¥À£ÀÆä® ªÀÄvÀÄÛ d® ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÉÊeÁÕ¤PÀ CAQCA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAUÀ滹 CzÀgÀ C£ÀĸÁgÀªÁV ¤Ãj£À CAiÀĪÀåAiÀĪÀ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ¥Àæw UÁæªÀÄPÉÌ JµÀÄÖ ¤ÃgÀÄ ¨ÉÃPÀÄ, D UÁæªÀÄ ªÀÄ¼É ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ d®ªÀÄÆ®UÀ½AzÀ JµÀÄÖ ¤ÃgÀÄ ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß CjvÀÄ D UÁæªÀÄPÉÌ zÉÆgÉAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀÄ CzÉà UÁæªÀÄzÀ°è ºÉaÑ£À ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀªÀÄxÀðªÁV §¼ÀPÉAiÀiÁUÀĪÀAvÉ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀ»¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÀªÁªÀiÁ£À ªÉÊ¥ÀjÃvÀå¢AzÁV ªÀļÉAiÀÄ C¤²ÑvÀvÉ ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¥Àæw ªÀµÀðzÀ°è£À MlÄÖ ªÀļÉAiÀÄ ¢£ÀUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛzÀÄÝ, F ¤nÖ£À°è UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ªÀÄlÖzÀ°è ¤Ãj£À ®¨sÀåvÉ CxÀªÁ PÉÆgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CAzÁf¹ ¤Ãj£À CAiÀĪÀåAiÀÄ ¹zÀÞ¥Àr¹ CzÀgÀ£ÀéAiÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÁ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁÖ£ÀUÉƽ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ d® ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ d® ¨sÀzÀævÉ, ºÀªÁªÀiÁ£À ºÉÆAzÁtÂPÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ««zsÀ CA±ÀUÀ¼À »A¢gÀĪÀ «eÁÕ£À ªÀÄvÀÄÛ vÀAvÀæeÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸À°zÀÄÝ, F PÀÄjvÀ ªÀiÁ»w ¸ÀAUÀæºÀuÉ, ªÀiÁ»w PÉÆæÃrüÃPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ»w «±ÉèõÀuÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ d® ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀ¨sÁVÃzÁgÀgÀ ¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß RavÀ¥Àr¹PÉÆAqÀÄ ªÀiÁ»wAiÀÄÄPÀÛ ¤tðAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀî®Ä C£ÀÄPÀÆ®ªÁUÀÄvÀÛzÉ. ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀĪÀ£ÀÄß CAzÁf¸À®Ä F PɼÀV£À CAQCA±ÀUÀ¼ÀÄ CvÀåUÀvÀåªÁVªÉ. ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀÄ ¹zÀÝ¥Àr¸À®Ä UÁæªÀÄ¥ÀAZÁ¬Äw ºÁUÀÆ ºÉÆç½ ªÀÄlÖzÀ°è ¤Ãj£À ®¨sÀåvÉ ¥ÀæªÀiÁt ºÁUÀÆ ¤Ãj£À ¨ÉÃrPÉ §UÉÎ ªÀiÁ»w ¸ÀAUÀ滹 EzÀgÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ PÉÆAiÀÄÄè, ªÀÄtÂÚ£À vÉêÁA±À »r¢lÄÖPÉƼÀÄîªÀ ªÀiÁUÉÆÃð¥ÁAiÀÄUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ¤Ãj£À ¸ÀAgÀPÀëuÁ AiÉÆÃd£É (ªÁlgï ¸ÉPÀÆåjn ¥Áè£ï) ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. d® CAiÀÄ-ªÀåAiÀÄ 18 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

¤Ãj£À DAiÀÄQÌAvÀ ªÀåAiÀÄ ºÉaÑzÀÝ°è ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ ¸ÀAgÀPÀëtÁ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁפ¸À¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. (ªÀļɸÀgÁ¸Àj ©Ã¼ÀÄ«PÉ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ). ¤Ãj£À ªÀåAiÀÄQÌAvÀ DAiÀÄ ºÉaÑzÀÝ°è ¨sÀÆZÀlĪÀnPÉUÀ½UÉ ºÉZÀÄÑ MvÀÄÛ ¤ÃqÀ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 19

¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀÄzÀ ZÀPÀæ: d® DAiÀĪÀåAiÀÄ vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ ªÀÄÄ£Àß C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄÆ® zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ UÁæªÀÄzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀiÁ»w : (ªÀÄÆ®https://censusindia.gov.in/2011 census/) ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV NRM £ÀÄß (£ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÉ) CjAiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¤¢ðµÀÖªÁV d® ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß w½zÀÄPÉƼÀî®Ä PɼÀV£À PÉÆõÀÖPÀzÀ°è£À ªÀiÁ»wAiÀÄÄ UÁæªÀÄ/f¯Áè ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄ §UÉV£À ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄßMzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ, F ªÀiÁ»wAiÀÄÄ ¥ÀæzÉñÀzÀ ¸ÁgÁA±ÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛªÉ. (C£ÀħAzsÀ-1A) 1. DqÀ½vÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ. 2. ¨sËUÉÆýPÀ ¥ÀæzÉñÀ. 3. CPÁëA±À gÉÃSÁA±À. 4. PÀȶ-ºÀªÁªÀiÁ£À ªÀ®AiÀÄ/¥Áj¸ÁjPÀ WÀlPÀUÀ¼ÀÄ. 5. ºÀªÁªÀiÁ£À «ªÀgÀUÀ¼ÀÄ. ¸ÁªÀiÁfPÀ - DyðPÀ ªÀiÁ»w : (ªÀÄÆ® : https://censusindia.gov.in/2011 census/) UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwUÀ¼À°è£À d£ÀUÀtwAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É DAiÀiÁ UÁæªÀÄzÀ MlÄÖ d£À¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ DyðPÀ ¹ÜwUÀwAiÀÄ ªÀiÁ»w ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÁVgÀÄvÀÛzÉ. F CAQ CA±ÀzÀ C£ÀĸÁgÀ ¸ÀܽÃAiÀÄ ¤Ãj£À ¨ÉÃrPÉ, ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À PÉÆgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CjvÀÄ F ¤nÖ£À°è PÀæªÀÄ PÉÊUÉƼÀî¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.(C£ÀħAzsÀ-1B) MGNREGA eÁ¨ï PÁqïð ºÉÆA¢gÀĪÀgÀ ªÀiÁ»w : (ªÀÄÆ® : MIS:MGNREGA) ªÀĺÁvÁä UÁA¢ü GzÉÆåÃUÀ SÁwæ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ PÁqïð ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼ÀÄ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß EA¢ÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ. (C£ÀħAzsÀ-2A) 20 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

¨sÀÆ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼ÀÄ: (ªÀÄÆ® : https://censusindia.gov.in/2011 census/) ¥Àæw UÁæªÀÄzÀ ¨sËUÉÆýPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆ ¸ÀA¥À£ÀÆä®zÀ «ªÀgÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄ UÁæªÀÄzÀ°è£À ¤Ãj£À CUÀvÀå ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À ºÀjªÀ£ÀÄß CAzÁf¸À§ºÀÄzÀÄ. d£ÀUÀtwAiÀÄ C£ÀĸÁgÀ ¨sÀÆ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À §¼ÀPÉAiÀÄ ªÀVÃðPÀgÀtUÀ¼À ªÀiÁ»w ¥ÀqÉzÀÄ DAiÀiÁ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è CUÀvÀåPÉÌ C£ÀĸÁgÀªÁV ¤¢ðµÀÖ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁפ¸À§ºÀÄzÀÄ. (C£ÀħAzsÀ-2B) ªÀÄtÂÚ£À ¸ÀA¥À£ÀÆä®: (ªÀÄÆ® : https://soilhealth.dac.gov.in/) MAzÀÄ UÁæªÀÄzÀ°è£À ªÀÄtÂÚ£À PÀÄjvÁzÀ CAQ CA±ÀªÀÅ D ¥ÀæzÉñÀzÀ°è£À ªÀÄtÂÚ£À ¥Ë¶ÖPÁA±ÀUÀ¼À «ªÀgÀ, ¸ÀÆPÀëä ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÆÜ® ¥ÉÇõÀPÁA±ÀUÀ¼ÀÄ, ¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀiÁ°£ÀåPÁgÀPÀUÀ¼À PÀÄjvÀ ªÀiÁ»w ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. F ªÀiÁ»wAiÀÄ C£ÀĸÁgÀ DAiÀiÁ ¥ÀæzÉñÀzÀ ªÀÄtÂÚ£À C¥Ë¶×PÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjºÀj¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ CzÀPÉÌ ºÉÆAzÀĪÀ PÀȶ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀĪÀ PÀÄjvÁzÀ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀ»¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. (C£ÀħAzsÀ-2C) d® ¸ÀA¥À£ÀÆä®: (ªÀÄÆ® https://censusindia.gov.in/2011 census/ MAzÀÄ UÁæªÀÄzÀ°è£À d®ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ, PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ®¨sÀåvÉ, ªÉÄïÉÊä ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÁªÀj ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À PÀÄjvÁzÀ ªÀiÁ»wAiÀÄÄ ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ ªÀ¸ÀÄÛ¹Üw w½AiÀÄ®Ä CvÀåUÀvÀå. £Á¯ÉUÀ½AzÀ §gÀĪÀ ¤Ãj£À ¥ÀæªÀiÁt ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À §¼ÀPÉAiÀÄ ªÁå¦Û PÀÄjvÀ ªÀiÁ»wAiÀÄÄ d®ªÀÄÆ®UÀ¼À ªÉÄð£À CªÀ®A§£É ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀªÀÄxÀ𠧼ÀPÉAiÀÄ PÀÄjvÁzÀ ¤ªÀðºÀuÉUÉ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ. ¤Ãj£À UÀÄtªÀÄlÖzÀ PÀÄjvÀ ªÀiÁ»w ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ DAiÀiÁ UÁæªÀÄzÀ°è£À PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀȶ §¼ÀPÉ ¤Ãj£À ¸ÀÄgÀPÀëvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁ¥ÁqÀ®Ä PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀî®Ä C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ. (C£ÀħAzsÀ-2D) PÀȶ: (ªÀÄÆ® https://www.cropsurvey.karnatakagov.in/CropsurveyDetails/) ¨É¼É ªÀiÁ»w - PÀȶ ¨É¼ÉUÉ ¨ÉÃPÁzÀ ¤Ãj£À CUÀvÀåzÀ PÀÄjvÀ ªÀiÁ»wAiÀÄÄ ¤ÃgÁªÀjUÉ §¼ÀPÉAiÀiÁUÀĪÀ ¤Ãj£À ¥ÀæªÀiÁt, ªÉÄïÉÊä ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀdð®zÀ PÉÆgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CjAiÀÄ®Ä ªÀÄÄRåªÁUÀÄvÀÛzÉ. ¤Ãj£À ¸ÀªÀÄxÀ𠧼ÀPÉAiÀÄ PÀÄjvÁV PÀæªÀÄ ªÀ»¸À®Ä EzÀÄ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛPÀgÀ. eÁ£ÀĪÁgÀÄ - eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ½UÉ PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄêÀÅ MzÀV¸À®Ä £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß ¸ÀªÀÄxÀðªÁV §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀ ¤nÖ£À°è eÁ£ÀĪÁgÀÄ UÀtwAiÀÄÄ §ºÀĪÀÄÄRåªÁVzÉ. (C£ÀħAzsÀ- 2D) d®ªÀiÁ¥À£À ±Á¸ÀÛæ (Hydrometry) - (ªÀÄÆ®: https://indiawris.gov.in/wris/) Source:climate data ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ d® ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ F ªÀiÁzÀjAiÀÄÄ ºÀªÁªÀiÁ£À PÀÄjvÀ ªÀiÁ»wUÀ¼ÁzÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À, D«AiÀiÁUÀÄ«PÉ, ªÀÄtÂÚ£À vÉêÁA±À ªÀÄvÀÄÛ ªÀļÉAiÀÄ ªÀiÁ»wUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ªÀÄtÂÚ£À vÉêÁA±À ªÀÄvÀÄÛ D«AiÀiÁUÀÄ«PÉAiÀÄ f¯ÁèªÁgÀÄ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀA§A¢ü¹zÀ eÁ®vÁtUÀ½AzÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀÄ ªÉÄð£À ««zsÀ ªÀUÀðUÀ¼À PÀÄjvÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß PÉÆæÃrüÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ¤Ãj£À DAiÀĪÀåAiÀĪÀ£ÀÄß CAzÁf¸À§ºÀÄzÀÄ. F DAiÀĪÀåAiÀÄzÀ C£ÀĸÁgÀ ¥Àæw UÁæªÀÄzÀ ¤Ãj£À CUÀvÀå ºÁUÀÆ ¥Àæw ¥ÀæeÉAiÀÄ ¤Ãj£À CUÀvÀå, ºÀjzÀĺÉÆÃUÀĪÀ ¤Ãj£À ¯ÉPÁÌZÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À ®¨sÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß CAzÁf¸À§ºÀÄzÀÄ. F ªÀÄÆ®PÀ ¤Ãj£À ¸ÀAgÀPÀëuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À PÉÆgÀvÉ CxÀªÁ ºÉZÀÄѪÀj ¤Ãj£À ®¨sÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÉñÀzÀ C£ÀĸÁgÀªÁV w½AiÀħºÀÄzÀ. (C£ÀħAzsÀ 3A) d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 21

4.1 d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ KPÉ? 1. ªÀÄtÂÚ£À ¸ÀªÀPÀ½ vÀ¦à¹, ¥sÀ®ªÀvÀÛvÉ ºÉaѹ GvÀÛªÀÄ E¼ÀĪÀj ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä 2. ¸ÀtÚ, Cw ¸ÀtÚ gÉÊvÀgÀ, PÀȶ PÀÆ°PÁgÀgÀ DzÁAiÀÄ ºÉaѸÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÀ®¸É vÀqÉAiÀÄ®Ä. 3. ¸ÀªÀÄUÀæ PÀȶ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ gÉÊvÀgÀ PÀȶ DzÁAiÀÄ ºÉaѸÀ®Ä 4. CAvÀdð® ºÉZÀѼÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ¸ÀªÀĸÉå ¤ÃV¸À®Ä 5. eÁ£ÀĪÁgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀȶ G¥ÀPÀ¸ÀħÄUÀ¼À£Àß gÀƦ¸À®Ä. 4.2 d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ°è d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ d£ÀjAzÀ - d£ÀjUÁV - d£ÀgÉà C©üªÀÈ¢Þ ¥ÀqɸÀĪÀ ¥ÀæAiÀÄvÀß ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ GvÀÛªÀÄ ¥À°vÁA±ÀªÉà “d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ°è d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ” d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß L¦¦E(PRA or IPPE) (Intensive Participatory Planning Exercise) ªÀÄÆ®PÀ UÁæªÀĸÀÜgÀ ¸ÀQæAiÀÄ ¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄ«PÉAiÉÆA¢UÉ ¹zÀÞ¥Àr¸À¨ÉÃPÀÄ, EzÀjAzÁV £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjºÀj¸ÀĪÁUÀ CªÀgÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DzÀåvÉUÀ¼À£ÀÄß w½AiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. 4.3 ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ½UÉ d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ: ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ¸ÀĹÜgÀ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ£ÀÄß RavÀ¥Àr¹PÉƼÀî®Ä d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß C¼ÀªÀr¹PÉƼÀÄîªÀ CªÀ±ÀåPÀvɬÄzÉ. EzÀÄ CPÀıÀ® GzÉÆåÃUÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸ÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ ¨Á½PÉ §gÀĪÀ D¹ÛUÀ¼À ¤ªÀiÁðtPÉÌ £ÉgÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. ªÀĺÁvÁä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr, £ÀgÉÃUÁ C£ÀĸÀÆa-1,¥ÁågÁ £ÀA. 4 (1) £À°è C£ÀĪÀÄw¸À¯ÁzÀ ºÉaÑ£À PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀªÀ£ÀÄß C©üªÀÈ¢ÞUÉ M¼À¥Àr¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¤ªÀðºÀuÁ PÁAiÀÄðUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ GvÁàzÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀ®Ä C£ÀĪÀÅ ªÀiÁrPÉÆqÀÄvÀÛªÉ. EzÀ£ÀÄß ««zsÀ vÁAwæPÀ ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ ²¥sÁgÀ¸ÀÄ ªÀiÁrzÀÄÝ ««zsÀ d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¤ªÀðºÀuÁ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À C£ÀĵÁ×£ÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸Áܦ¸À¯ÁVzÉ. ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀzÀ ¸ÀªÀÄUÀæ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄÄ §gÀ vÀqÉUÀlÄÖªÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¸ÀAgÀPÀëuÉ, ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ GvÁàzÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ, PÀȶ ¥ÀæzÉñÀzÀ «¸ÀÛgÀuÉ, GzÉÆåÃUÀ ¸ÀÈd£É ªÀÄvÀÄÛ UÁæ«ÄÃt ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁfPÀ G£ÀßwUÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ, AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ GzÉÝñÀªÀ£ÀÄß ¸Á¢ü¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è £ÀgÉÃUÁ ¤¢üAiÀÄ UÀjµÀ× §¼ÀPÉUÁV, ¢§â¢AzÀ PÀtªÉAiÀĪÀgÉUÉ ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÉÆA¢UÉ d¯Á£ÀAiÀÄ£À «zsÁ£ÀzÀ°è AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À¨ÉÃPÀÄ. 22 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 23

CzsÁåAiÀÄ-5 zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w vÀAvÀæeÁÕ£À ªÀåªÀ¸ÉÜ C¼ÀªÀrPÉ (RS & GIS) PÀ£ÁðlPÀzÀ°è ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀªÀÄxÀ𠤪ÀðºÀuÉUÁV jªÉÆÃmï ¸É¤ìAUï ªÀÄvÀÄÛ GIS vÀAvÀæeÁÕ£ÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ZÁ°vÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£Á «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀÄwÛzÉ. jªÉÆÃmï ¸É¤ìAUï ªÀÄvÀÄÛ fLJ¸ï ¸ÀA¥À£ÀÆä® ªÀiÁå¦AUï, qÉÃmÁ¨Éøï GvÁàzÀ£É, «±ÉèõÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ vÀAiÀiÁjPÉ, Google Earth Pro, CLART ªÀÄvÀÄÛ DISHANK C¦èPÉñÀ£ÀßAvÀºÀ ¸ÀgÀ¼À vÀAvÁæA±ÀUÀ¼ÀÄ £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ C£ÀĵÁ×£À ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄðéZÁgÀuÉUÁV C¼ÀªÀr¹PÉÆAqÀ ¥ÀæªÀÄÄR vÀAvÀæeÁÕ£ÀUÀ¼ÁVªÉ. G¥ÀUÀæºÀ jªÉÆÃmï ¸É¤ìAUï C£ÀÄß zÁ¸ÁÛ£ÀÄ, ªÀiÁå¦AUï ªÀÄvÀÄÛ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÀiË®åªÀiÁ¥À£ÀPÁÌV ªÁå¥ÀPÀªÁV §¼À¹PÉƼÀî¯ÁVzÉ. ¨sÀÆ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À PÀÄjvÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ ªÉÄðéZÁgÀuÉ, ¨sÀÆ ªÉÄïÉÊä §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj¸ÀgÀzÀ ªÉÄÃ¯É CzÀgÀ ¥Àæ¨sÁªÀªÀ£ÀÄß ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À ªÀiÁqÀ®Ä G¥ÀUÀæºÀzÀ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ zÉÆgÉAiÀÄĪÀ zÀvÁÛA±ÀªÀ£ÀÄß AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr §¼À¹PÉƼÀî¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. 5.1 ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr GIS vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ªÀĺÀvÀé ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w vÀAvÀæeÁÕ£À ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ (Geographical Information System) ¨sÀÆ ¥ÀæzÉñÀzÀ ªÉʲµÀÖåvÉAiÀÄ£ÀÄß £ÀPÉëUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ w½¹ PÉÆqÀĪÀ PÀA¥ÀÇålgï DzsÁjvÀ ¸ÁzsÀ£ÀªÁVzÉ. ªÀÄvÉÆÛAzÉqÉ, zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ (Remote Sensing) vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀ¸ÀÄÛ«£ÉÆA¢UÉ ¨sËwPÀ ¸ÀA¥ÀPÀð«®èzÉ G¥ÀUÀæºÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ. zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ (Remote Sensing) vÀAvÀæeÁÕ£À¢AzÀ ¥ÀqÉzÀAvÀºÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w ªÀåªÀ¸ÉÜ (GIS)AiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ zÀvÁÛA±ÀªÀ£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀ, ¤ªÀð»¸ÀĪÀ, «±Éèö¸ÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÀPÉë vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß PÀ°à¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ (Remote Sensing) ªÀÄvÀÄÛ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼ÀÄ (GIS) «eÁÕ£À ºÁUÀÆ EvÀgÀ CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼À°è ªÀiÁå¦AUï ªÀÄvÀÄÛ «±ÉèõÀuÉUÉ §¼À¸À¯ÁUÀĪÀ CvÀÄåvÀÛªÀÄ ¸ÁzsÀ£ÀUÀ¼ÁVªÉ. ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ (MGNREGA) AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ ¥Àæw UÁæ«ÄÃt PÀÄlÄA§PÉÌ MAzÀÄ DyðPÀ ªÀµÀðzÀ°è £ÀÆgÀÄ ¢£ÀUÀ¼À PÀÆ°AiÀÄ£ÀÄß SÁvÀj¥Àr¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ d£ÀgÀ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ¨sÀzÀævÉUÁV GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±À PÀ°à¸ÀĪÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁVzÉ. F AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÉ (NRM) PÁªÀÄUÁjUÀ½UÉ ºÉZÀÄÑ MvÀÄÛ ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛvÀÄÛ. 24 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

£ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À®èzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸À®Ä QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸À®Ä GIS vÀAvÀæeÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ. £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÀåªÀ¹ÜvÀ C©üªÀÈ¢Þ ªÀiÁqÀĪÀAvÀºÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÁzÀ d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ, PÀȶ ºÉÆAqÀUÀ¼ÀÄ, EAUÀÄ UÀÄArUÀ¼ÀÄ, ZÉPï qÁåAUÀ¼ÀÄ, ¤ÃgÁªÀj PÁ®ÄªÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV ºÁUÀÆ ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV «±Éèö¸À®Ä ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w ªÀåªÀ¸ÉÜ (GIS) ºÁUÀÆ zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ (Remote Sensing) ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ (Remote Sensing) vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ¸ÀºÁAiÀÄzÉÆA¢UÉ ¨sÀÆ ¥ÀæzÉñÀzÀ Kj½vÀUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀÄ£ÀzÀ°èlÄÖPÉÆAqÀÄ MAzÀÄ UÁæªÀÄzÀ ¤¢ðµÀÖ ¥ÁæzÉòPÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß GIS DzsÁjvÀ £ÀPÉëUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. GIS £ÀPÉëUÀ¼ÀÄ PÀ£ÁðlPÀ gÁdå zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ C£Àé¬ÄPÀ PÉÃAzÀæ (Karnataka State Remote Sensing Applications Centre), BHUVAN, ºÁUÀÆ PÀ£ÁðlPÀ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w ªÀåªÀ¸ÉÜ (Karnataka Geographic Information System) ªÀÄÄAvÁzÀ ««zsÀ eÁ®vÁtUÀ¼À°è ®¨sÀå«gÀÄvÀÛªÉ. DAiÀiÁ UÁæªÀÄzÀ UÀrUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ £ÀPÉëUÀ¼À£ÀÄß KGIS CxÀªÁ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ eÁ®vÁtzÀ ªÀÄÆ®PÀ qË£ï ¯ÉÆÃqï ªÀiÁrPÉƼÀî¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. £ÀAvÀgÀ GIS ªÉâPÉAiÀÄ°è ªÀĺÁvÁä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À «µÀAiÀiÁzsÁjvÀ £ÀPÉëUÀ¼ÁzÀ ¨sÀÆ §¼ÀPÉ ¨sÀÆ £ÀPÉë (Land Use Land Map), ¨sÀÆ ¸ÀªÉvÀ £ÀPÉë (Erosion Map), §AdgÀÄ ¨sÀÆ«Ä £ÀPÉë (Wasteland Map), G¥ÀÅà ¦ÃrvÀ ¥ÀæzÉñÀ ¨sÀÆ £ÀPÉë (Salt affected Map) ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß MAzÀgÀ ªÉÄïÉÆAzÀÄ (overlay) Ej¹ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAUÀ滹 ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV ¨sÀÆ ¸ÀªÉvÀ, §AdgÀÄ ¨sÀÆ«Ä ªÀÄÄAvÁzÀĪÀÅUÀ¼À ªÀiÁ»w ¥ÀqÉzÀÄ £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄrAiÀÄ°è d®ªÀÄÆ®UÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÉ, §zÀÄ ¤ªÀiÁðt ªÀÄÄAvÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉwÛPÉƼÀî¯ÁUÀÄwÛzÉ. 1. ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ ºÀjzÀÄ §gÀĪÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ½UÉ GIS DzsÁjvÀ Drainage Map ªÀÄÆ®PÀ ¨sÀÆ£ÀPÉëUÀ¼À Geo-reference (CPÁëA±À, gÉÃSÁA±À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ) DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ, ¤ÃgÀÄ ºÀjzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉzÀÄ EAV¸À®Ä ZÉPï qÁåA PÁªÀÄUÁj ¸ÀܼÀªÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ 2. £Á¯Á ¸ÀªÀPÀ½ ¤AiÀÄAvÀætPÉÌ ¤UÀ¢vÀ ¸ÀܼÀzÀ°è PÀ®ÄèvÀqÉUÉÆÃqÉ(Loose Boulder Check Dams - LBCD) PÁªÀÄUÁjUÉ ¸ÀܼÀ UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ 3. PÀȶ ¨sÀÆ«ÄUÀ¼À°è E½eÁgÀ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹ PÀȶ ºÉÆAqÀ ¤ªÀiÁðtPÉÌ UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ. 4. ªÀÄ¼É PÀrªÉÄ ©Ã¼ÀĪÀ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è QgÀÄ EAUÀÄ ºÉÆAqÀUÀ¼À£ÀÄß (Mini Percolation Tank - MPT) ¤«Äð¸ÀĪÀÅzÀÄ. 5. PÀȶ/ PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À PÉƼÀªÉ ¨Á«UÀ¼À ¸ÀÄvÀÛ d® ªÀÄgÀÄ¥ÀÇgÀt WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß ¤«Äð¹ ªÀÄ¼É ¤ÃgÀ£ÀÄß EAV¸ÀĪÀÅzÀÄ 6. ªÀÄtÂÚ£À ¸ÀªÀPÀ½ vÀqÉAiÀÄ®Ä ºÁUÀÆ ªÀÄtÂÚ£À ¥sÀ®ªÀvÀÛvÉAiÀÄ ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÁV DAiÀÄÝ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è vÉÆÃlUÁjPÁ ¸À¹UÀ¼À£ÀÄß £ÉqÀĪÀÅzÀÄ 7. ªÀÄ£ÉUÀ½AzÀ §gÀĪÀ vÁådå ¤Ãj£À ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ ¤ªÀðºÀuÉ ªÀiÁqÀ®Ä EAUÀÄUÀÄAr ¤ªÀiÁðtPÉÌ ¸ÀܼÀ UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ. 8. ¤ÃgÀÄ ¸ÀAUÀæºÀuÁ ¸ÁªÀÄxÀåð ºÉaѸÀ®Ä PÉgÉAiÀÄ ºÀƼÀÄ vÉUÉzÀÄ C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ ºÀjAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä PÉëÃvÀæ §zÀÄ, ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ PÉƬÄèUÁV PÀȶ ºÉÆAqÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ GIS vÀAvÀæeÁÕ£À¢AzÀ ¥ÀqÉzÀ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ ¨sËUÉÆýPÀ ¸ÀéwÛ£À ¸ÀªÀÄUÀæ £ÉÆÃlªÀÅ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ ªÀgÀ¢UÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁUÀzÉAiÉÄÃ, C¤ªÁAiÀÄð ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ¼À°è PÉëÃvÀæ ¨sÉÃn ¤ÃqÀ¯ÁUÀ¢zÀÝ°è GIS ¨sÀÆ £ÀPÉë ªÀÄÆ®PÀ PÁªÀÄUÁjUÀ½UÉ ZÁ®£É ¤ÃqÀ§ºÀÄzÀÄ. GIS DzsÁjvÀ AiÉÆÃd£ÉUÉ ªÉÊeÁÕ¤PÀ G¯ÉèÃRzÀ CUÀvÀå«zÀÄÝ MAzÀÄ ¥ÀæzÉñÀzÀ GzÀÝ CUÀ®UÀ¼À£ÀÄß ¤RgÀªÁV PÀAqÀÄPÉƼÀî¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¤nÖ£À°è ¸ÀPÁðgÀzÀ eÁ®vÁtUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVªÉ. GIS ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹ vÀdÕgÀ ¸À®ºÉAiÀÄAvÉ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁÖ¤¸À®Ä CUÀvÀå«gÀĪÀ ªÉZÀÑ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ£ÀªÀ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß CAzÁdÄ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 25

ªÀĺÁvÁä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ (MGNREGA) AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr GIS vÀAvÀæeÁÕ£ÀªÀÅ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ d£ÀgÀ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ¨sÀzÀævÉAiÀÄ UÀÄjAiÀÄ£ÀÄß ¤ªÀð»¸ÀĪÀ°è AiÀıÀ¹éAiÀiÁV PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄwÛzÉ. 5.2 zÀÆgÀ ¸ÀAªÉâ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËUÉÆýPÀ ªÀiÁ»w vÀAvÀæeÁÕ£À ªÀåªÀ¸ÉÜ C¼ÀªÀrPÉ ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉëUÀ¼À£ÀÄß fLJ¸ï qÉƪÉÄãï C°è d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛæ, ªÀļÉ, ¸ÁPÀëgÀvÉ ªÀÄÄAvÁzÀ EvÀgÀ ¥ÁæzÉòPÀªÀ®èzÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀAAiÉÆÃf¸À¯ÁVzÉ. d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¤ªÀðºÀuÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ F PɼÀV£À ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä RS ªÀÄvÀÄÛ GIS JgÀqÀ£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV §¼À¹PÉƼÀî¯ÁVzÉ. 1. d¯Á£ÀAiÀÄ£À ®PÀët. (Watershed Characterisation) 2. d¯Á£ÀAiÀÄ£À DzÀåvÉ. (Watershed Prioritisation) 3. £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÀiÁ»w ¸ÀAUÀæºÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À. 4. ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÀiÁ»w ¸ÀAUÀæºÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À. 5. PÉqɸÀÖæ¯ï £ÀPÉë. (UÁæªÀÄ £ÀPÉë) 6. CAvÀdð® ¸ÀA¨sÁªÀå ªÀ®AiÀÄUÀ¼ÀÄ. 7. CAzÁdÄ ¤Ãj£À ºÀjªÀÅ. 8. d® DAiÀĪÀåAiÀÄ. 9. ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ ¸ÀAgÀPÀëuÉAiÀÄ QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£É. 10. ºÁ° EgÀĪÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼À ªÀiÁå¦AUï. (Bhuvan MGNREGA) 11. PÁªÀÄUÁj ¸ÀܼÀzÀ DAiÉÄÌ. 12. ¤jÃQëvÀ ¥sÀ®±ÀÈw. 13. G¸ÀÄÛªÁj, ªÉÄðéZÁgÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À. 26 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

1. ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉë ««zsÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ ¥ÁæzÉòPÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀªÀ£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀÄîªÀ°è ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉëUÀ¼ÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀªÀÄUÀæ ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£Á ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉëUÀ¼À CrAiÀÄ°è, Land Use/Land Cover,Soil, Slope, Hydrogeology,Drainage, ¸ÁjUÉ eÁ® ªÀÄvÀÄÛ d£ÀªÀ¸Àw ¸ÀܼÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÉð £ÀA§gï ªÁgÀÄ d«Ää£À «ªÀgÀUÀ¼ÀÄ EvÁå¢UÀ¼À£ÀÄß KSRSAC ¤AzÀ gÀa¸À¯ÁVzÉ. ºÉaÑ£À UÀÄtªÀÄlÖzÀ G¥ÀUÀæºÀ avÀæUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ F ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉëUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁVzÉ. 2. ªÀÄtÂÚ£À «zsÀUÀ¼À £ÀPÉë (Soil Map) ªÀÄtÂÚ£À ªÉÄïÉÊä ®PÀëtUÀ¼ÀÄ, «zsÀ, E½eÁgÀÄ, ¤ÃgÀÄ EAUÀÄ«PÉAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ »r¢lÄÖPÉƼÀÄî«PÉAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåð, ªÀÄtÂÚ£À D¼À EvÁå¢ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹, vÀAiÀiÁj¹zÀ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄtÄÚ ¸ÀAgÀPÀëuÁ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À DAiÉÄÌ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĵÁ×£ÀPÉÌ §¼À¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. 3. CAvÀdð® ®¨sÀåvÉAiÀÄ «ªÀgÀuÁ £ÀPÉë (Groundwater Prospectus Mapping) d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 27

¨sÀƪÉÊeÁÕ¤PÀ £ÀPÉëAiÀÄÄ ¸ÀA¨sÁªÀå CAvÀdð® ªÀÄgÀÄ¥ÀÇgÀt ªÀ®AiÀÄUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹, ¸ÀܼÀ ¤¢ðµÀÖ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉwÛPÉƼÀî®Ä ¸ÀÆPÀÛ ¸ÀܼÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. CzÀgÀAvÉ, DAiÀÄÝ ¸ÀܼÀUÀ¼À°è ¸ÀÆPÀÛ gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁ×£À ªÀiÁqÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ, «Äw«ÄÃjzÀ CAvÀdð® §¼ÀPÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ. EzÀjAzÀ d®ZÀgÀUÀ¼ÀÄ, ¥ÀQëUÀ¼ÀÄ, ªÀ£Àå fëUÀ¼ÀÄ, £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À gÀPÀëuÉAiÀÄ eÉÆvÉUÉ ªÀÄÄA¢£À ¦Ã½UÉUÉ CAvÀdð® G½¸À§ºÀÄzÁVzÉ. 4. d®ªÁ»¤ £ÀPÉë (Drainage map) F £ÀPÉëAiÀÄÄ d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀzÀ°è£À PÉÆgÀPÀ®Ä, ºÀ¼Àî, PÉƼÀîUÀ¼À gÀZÀ£É, «zsÀ, GzÀÝ, CUÀ®, D¼À, PÉÆgÀPÀ°£À E½eÁgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÛgÀUÀ¼À ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀ ªÉÊeÁÕ¤PÀ £ÀPÉëAiÀiÁVzÉ. F £ÀPÉëAiÀÄ°è ¹UÀĪÀ d®ªÁ»¤AiÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÁßzsÀj¹, ºÀ¼Àî-PÉƼÀîUÀ¼À°è ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À gÀPÀëuÉUÉ ¥ÀÇgÀPÀªÁV PÁªÀÄUÁj ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÆPÀÛ ¸ÀܼÀUÀ¼À DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ®Ä ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. 5. gÀZÀ£ÁvÀäPÀ ¨sÀÆ«eÁÕ£À £ÀPÉë (Lineament Map): ¤Ãj£À ¸ÀAgÀPÀëtÉ, PÉÆAiÀÄÄè ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄgÀÄ¥ÀÇgÀt PÁªÀÄUÁjUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¤zsÁðgÀUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀî®Ä F £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉƼÀÀÄzÀÄ.. 6. E½eÁgÀÄ £ÀPÉë 28 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ E½eÁj£À ¤RgÀ ªÀiÁ»w ¤ÃqÀĪÀ F £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ, ¸ÀܼÀ ¤¢ðµÀÖ ªÀÄtÄÚ ¸ÀAgÀPÀëuÁ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß ªÀåªÀ¸ÁAiÀÄPÉÌ AiÉÆÃUÀå ªÀÄvÀÄÛ AiÉÆÃUÀåªÀ®èzÀ d«Ää£À°è PÉÊUÉwÛPÉƼÀÀÄzÀÄ. GzÁ:- ±ÉÃ.8QÌAvÀ PÀrªÉÄ E½eÁgÀÄ EgÀĪÀ PÀȶ ¨sÀÆ«ÄUÀ¼À°è §zÀÄ ¤«Äð¸ÀĪÁUÀ §zÀÄ«£À, GzÀÝ, §zÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÀ UÀÄgÀÄw¸À®Ä ªÀÄtÂÚ£À E½eÁgÀÄ CAQ-CA±ÀUÀ¼ÀÄ £ÉgÀªÁUÀÄvÀÛªÉ. EzÉà jÃwAiÀiÁV ±ÉÃ. 8-15, ±ÉÃ. 15-25 ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÃ. 25QÌAvÀ ºÉaÑ£À E½eÁgÀÄ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À£ÀÄß F £ÀPÉëAiÀÄ°è PÀAqÀÄPÉƼÀÀÄzÀÄ. 7. ¨sÀÆ §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆ ºÉÆ¢PÉ £ÀPÉë(Land Use and Land Cover Map) F £ÀPÉëAiÀÄÄ d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀzÀ°ègÀĪÀ ¨sÀÆ §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆ ºÉÆ¢PÉAiÀÄ ªÀiÁzÀj ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¥ÁæzÉòPÀ «vÀgÀuÉAiÀÄ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. PÀȶ ¨sÀÆ«Ä, ¥Á¼ÀÄ ¨sÀÆ«Ä, £ÉqÀÄvÉÆÃ¥ÀÅ, CgÀtå, §AdgÀÄ ¨sÀÆ«Ä EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À¯ÁVzÉ. PÀ®Äè/PÀ°è£À vÁådå EvÁå¢, d®ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ, ªÀ¸Àw ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ, gÀ¸ÉÛUÀ¼ÀÄ, ªÁtÂdå/PÉÊUÁjPÉ/UÀtÂUÁjPÉ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÉ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ ¨sÀÆ §¼ÀPÉ ªÀiÁ»wUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. F ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß DzsÀj¹, ªÀÄtÄÚ ¸ÀAgÀPÀëuÁ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ d«ÄãÀÄUÀ¼À C©üªÀÈ¢Þ ªÀÄvÀÄÛ CgÀtÂåÃPÀgÀt/vÉÆÃlUÁjPÉ ªÀÄÆ®PÀ gÉÊvÀgÀ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ d«ÄãÀÄUÀ¼À C©üªÀÈ¢Þ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ®Ä £ÉgÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. 8. ªÀÄtÂÚ£À «zsÀUÀ¼À £ÀPÉë PÁåqÁ¸ÀÖæ¯ï £ÀPÉë (cadastral map) F £ÀPÉëAiÀÄÄ ¨sÀƨsÁUÀzÀ UÀrUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀªÉð ¸ÀASÉåUÀ¼ÉÆA¢UÉ awæ¸ÀÄvÀÛzÉ. UÁæªÀĪÁgÀÄ ¨sÀÆ¥ÀæzÉñÀzÀ UÀrUÀ¼À£ÀÄß ªÉƸÁ¬Ä¸ï ªÀiÁr ¸Àj¥Àr¸À¯ÁVzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 29

9. C¹ÛvÀézÀ°ègÀĪÀ fAiÉÆÃmÁåUï ªÀiÁqÀ¯ÁzÀ £ÀPÉë F £ÀPÉëAiÀÄ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ MAzÀÄ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄ°è ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr FUÁUÀ¯Éà C£ÀĵÁפ¹gÀĪÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ªÀiÁ»w ®¨sÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß DzsÀj¹ D ¥ÀæzÉñÀzÀ°è vÉUÉzÀÄPÉƼÀÀÄzÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁj¸À®Ä C£ÀÄPÀÆ®ªÁUÀÄvÀÛzÉ. PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀÅ£ÀgÁªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉUÀlÖ®Ä EzÀÄ C£ÀÄPÀÆ®ªÁUÀÄvÀÛzÉ. * ªÉÄîÌAqÀ «µÀAiÀiÁzsÁjvÀ £ÀPÉëUÀ¼À ªÉÄîàzÀgÀzÀ CAwªÀÄ KML avÀæt 30 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

5.3 d¯Á£ÀAiÀÄ£À (Watershed) JAzÀgÉãÀÄ? ¨ÉlÖ UÀÄqÀØ ªÀÄvÀÄÛ ¢uÉÚAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ©Ã¼ÀĪÀ ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ E½eÁj£À°è ¸ÀtÚ ¸ÀtÚ PÉƼÀîUÀ¼ÁV ºÀjAiÀÄÄvÀÛzÉ. ºÁUÉ ºÀjzÀ ¸ÀtÚ PÉƼÀîUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ zÉÆqÀØ ºÀ¼ÀîPÉÌ ¸ÉÃgÀÄvÀÛzÉ. F zÉÆqÀØ ºÀ¼ÀîªÀÅ ªÀÄvÉÛ E½eÁj£À PÀqÉUÉ ºÀjzÀħAzÀÄ PɼÀ¨sÁUÀzÀ°ègÀĪÀ PÉgÉ CxÀªÁ £À¢UÉ ¸ÉÃgÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÉ d® ªÀÄÆ®UÀ½UÉ ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ ºÀjzÀÄ §gÀĪÀ ¨sÀÆ ¥ÀæzÉñÀªÀ£ÀÄß d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀªÉ£ÀߧºÀÄzÁVzÉ. ¢uÉÚ¬ÄAzÀ vÀUÀÄÎ¥ÀæzÉñÀzÀ MAzÀÄ PÉÃAzÀæ ©AzÀÄ«UÉ §AzÀÄ ¸ÉÃgÀĪÀ ªÀÄ¼É ¤Ãj£À ºÀj«£À ¨sÀÆ¥ÀæzÉñÀªÀ£ÀÄß d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀªÉ£ÀߧºÀÄzÀÄ. d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀªÀ£ÀÄß ªÀÄÆgÀÄ ¨sÁUÀUÀ¼ÁV «AUÀr¸À¯ÁVzÉ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ: ¢uÉÚ ¥ÀæzÉñÀ, ªÀÄzsÀå¥ÀæzÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ vÀUÀÄÎ ¥ÀæzÉñÀ. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV PÁAiÀÄðUÀvÀUÉƽ¸À®Ä d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀªÀ£ÀÄß G¥Àd¯Á£ÀAiÀÄ£À/ QgÀÄd¯Á£ÀAiÀÄ£ÀUÀ¼ÁV «AUÀqÀuÉ ªÀiÁrPÉƼÀî¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. 5.3.1 d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ªÀÄÄRå GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ ¢uÉÚ¬ÄAzÀ PÀtªÉAiÀÄvÀÛ ¤ÃgÀÄ ºÀjAiÀÄĪÁUÀ ªÀÄtÂÚ£À vÉêÁA±À, fêÀgÁ² ªÀÄvÀÄÛ CgÀtåUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAgÀQë¹ ªÀiÁ£ÀªÀ£À ¢£À¤vÀåzÀ CUÀvÀåUÀ¼À£ÀÄß FqÉÃj¸ÀĪÀ ¸À®ÄªÁV d¯Á£ÀAiÀÄ£À AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¸ÀªÀÄUÀæ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ£ÀÄß PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ ªÀĺÀvÀézÀ PÉ®¸ÀªÁVzÉ. d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ F PɼÀV£ÀAwªÉ: 1. £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ ªÀÄvÀÄÛ «ÄvÀ§¼ÀPÉUÉ GvÉÛÃd£À 2. ªÀÄ¼É ¤Ãj£À ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ §¼ÀPÉUÁV ªÀļɤÃj£À PÉƬÄèUÉ DzÀåvÉ 3. ªÀÄ¼É ¤ÃgÀ£ÀÄß ««zsÀ G¥ÀZÁgÀUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀAUÀ滹 ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ CAvÀdð® ªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ¸ÀÄzsÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ 4. ºÀ¹gÀÄ ºÉÆ¢PÉ ºÉaѸÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¥Àj¸ÀgÀ ¸ÀªÀÄvÉÆî£À PÀÄjvÀ eÁUÀÈw 5. §wÛzÀ vÉgÉzÀ ¨Á«/ PÉƼÀªÉ ¨Á«UÀ¼À ¥ÀÅ£ÀgÀÄfÓêÀ£À 6. ¥ÀæzÉñÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁUÀĪÀAvÉ PÀrªÉÄ ªÉZÀÑzÀ°è gÉÊvÀgÉà C¼ÀªÀr¹PÉƼÀÄîªÀ ¸ÀgÀ¼À vÀAvÀæeÁÕ£ÀUÀ¼À ¥ÀjZÀAiÀÄ 7. d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ¸ÀAWÀl£É 8. UÁæªÀÄUÀ¼À°è ¸ÀĹÜgÀ DzÁAiÀÄzÀ ªÀÄÆ®UÀ¼À ¸ÀÈd£É 9. UÁæ«ÄÃt ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄPÉÌ CzÀgÀ®Æè ¨sÀÆgÀ»vÀ ªÀUÀðPÉÌ GzÉÆåÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄr PÉÊUÁjPÉUÀ¼À ¸ÀĹÜgÀ GzÉÆåÃUÀ ¸ÀÈd£É. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 31

5.3.2 d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ°è EgÀĪÀ ¥ÀæªÀÄÄR WÀlPÀUÀ¼ÀÄ: £É®, d® ºÁUÀÆ ªÀiÁ£ÀªÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ CªÀ±Àå«gÀĪÀ ¸ÀÆPÀÛ vÀAvÀæeÁÕ£À ºÁUÀÆ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥ÀjºÁgÉÆÃ¥ÁAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß MnÖUÉ vÀgÀĪÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ªÀiÁUÀðªÉà d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ PÁAiÀÄðPÀæªÀĪÁVzÉ. ¤¸ÀUÀðzÀ J¯Áè ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄÄ M¼ÀUÉÆArzÉ. F J¯Áè ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼ÀÄ MAzÀgÀ ªÉÄïÉÆAzÀÄ CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ°è ¤¸ÀUÀðzÀ J¯Áè ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À £ÀqÀĪÀt ¸ÀA§AzsÀUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀÄ£ÀzÀ°èlÄÖPÉÆAqÀÄ J¯Áè ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ¥ÀÇgÀPÀªÁVgÀĪÀAvÉ AiÉÆÃf¸À¨ÉÃPÀÄ. F ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄRåªÁV 6 ¨sÁUÀUÀ¼ÁV «AUÀr¸À¯ÁVzÉ. 1. ªÀiÁ£ÀªÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® C©üªÀÈ¢Þ: £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ ¸ÀÆPÀÛ jÃwAiÀÄ°è §¼ÀPÉ ªÀiÁqÀĪÀAvÉ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ w¼ÀĪÀ½PÉ ºÁUÀÆ P˱À®åUÀ¼À£ÀÄß ºÉaѸÀ¨ÉÃPÀÄ. F PÉ®¸ÀªÀ£ÀÄß ¸ÀPÁðgÉÃvÀgÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ d£ÀgÀ ¸ÀAWÀl£É ªÀiÁr, ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ DzsÁjvÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÁzÀAvÀºÀ d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ ¸À«Äw, ¸Àé ¸ÀºÁAiÀÄ UÀÄA¥ÀÅ ºÁUÀÆ §¼ÀPÉzÁgÀgÀ UÀÄA¥ÀÅUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀiÁr UÀÄA¦£À ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ½UÉ ºÁUÀÆ UÁæªÀĸÀÜjUÉ ¸ÀÆPÀÛ vÀgÀ¨ÉÃwUÀ¼À£ÀÄß K¥Àðr¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ, d£ÀgÀ°è CjªÀ£ÀÄß ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ. 2. ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ ¸ÀAgÀPÀëuÁ ZÀlĪÀnPÉ: ¨sÀÆ ¸ÀªÀPÀ½AiÀÄ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ©zÀÝ ªÀÄ¼É ¤ÃgÀ£ÀÄß CzÉà ¸ÀܼÀzÀ°è EAUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀ®Ä ºÀ®ªÀÅ ªÀÄtÄÚ ºÁUÀÆ ¤ÃgÀÄ ¸ÀAgÀPÀëuÁ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß DAiÀiÁ ¸ÀܼÀPÉÌ ¸ÀÆPÀÛªÁUÀĪÀAvÉ PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ°è F WÀlPÀPÉÌ ¥ÀæxÀªÀÄ DzÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ ¸ÀAgÀPÀëuÁ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß PɼÀV£ÀAvÉ «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ. * ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ ¸ÀAgÀPÀëuÁ G¥ÀZÁgÀUÀ¼ÀÄ: ¸ÀªÀÄ¥ÁvÀ½ §zÀÄ, PÀAzÀPÀ §zÀÄ, ¸ÀªÀÄ¥ÁvÀ½ PÀAzÀPÀ, ¸À¸Àå vÀqÉ EvÁå¢. * ¸ÁUÀĪÀ½ d«Ää£À°è ¸ÀÄzsÁjvÀ ¨ÉøÁAiÀÄ PÀæªÀÄUÀ¼ÁzÀ ªÀiÁV G¼ÀĪÉÄ, ¸ÀªÀÄ¥ÁvÀ½ ¨ÉøÁAiÀÄ, ¸ÀªÀÄ¥ÁvÀ½ UÀÄAl CxÀªÁ E¼ÀÄPÀ°UÉ CqÀتÁV ¸ÀtÚ §zÀÄUÀ¼ÀÄ, zÉÆÃt ¸Á®ÄUÀ¼ÀÄ, §zÀÄ ¨ÉøÁAiÀÄ, ZËPÀ ªÀÄrUÀ¼ÀÄ EvÁå¢, * ºÉZÀÄѪÀj ¤ÃgÀ£ÀÄß ¸ÀÄgÀQëvÀªÁV ºÉÆgÀ ºÁPÀĪÀ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ: wgÀĪÀÅUÁ®ÄªÉ, ¤ÃgÀÄ zÁj EvÁå¢. * PÉÆgÀPÀ®Ä ¤ªÀðºÀuÁ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ: PÉÆgÀPÀ®Ä, PÉƼÉî ¤ªÀðºÀuÁ gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ EvÁå¢. * ºÀjAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ¸ÀAUÀæºÀuÁ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ: ZÉPï qÁåA, £Á¯Á§zÀÄ, QAr CuÉPÀlÄÖ EvÁå¢. 3. PÀȶ GvÁàzÀ£É ºÉaѸÀĪÀ ZÀlĪÀnPÉ: d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ¨sÀƸÁgÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ / ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À ¸ÀAgÀPÀëuÉ 32 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

ªÀiÁqÀĪÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¹zÀ £ÀAvÀgÀ, D ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ¨sÀÆ ¸ÀªÀPÀ½ PÀrªÉÄAiÀiÁV ªÀÄtÂÚ£À ¥sÀ®ªÀvÀÛvÉ ¸ÀÄzsÁgÀuÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÉZÀÄÑ ¤ÃgÀÄ / vÉêÁA±À ®¨sÀå«gÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀÆPÀÛ ¨É¼É ¥ÀzÀÞwUÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¸ÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ DAiÉÄÌ ªÀiÁrzÀ ¨É¼ÉUÀ¼À DzsÀĤPÀ GvÁàzÀ£Á vÁAwæPÀvÉUÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¹ D ¥ÀæzÉñÀzÀ MmÁÖgÉ GvÁàzÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ. 4. CgÀtÂåÃPÀgÀt: d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ªÀÈPÀë ¸ÀA¥ÀvÀÄÛ ºÁUÀÆ eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ½UÉ CªÀ±ÀåPÀªÁzÀ ªÉÄêÀ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀ ¸À®ÄªÁV ¸ÀÆPÀÛ CgÀtÂåÃPÀgÀt ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. 5. vÉÆÃlUÁjPÉ: d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀ ªÀļÉAiÀiÁ²ævÀ ¥ÀæzÉñÀªÁVzÀÄÝ, vÉÆÃlUÁjPÁ ¨É¼ÉUÀ¼À ¨ÉÃgÀÄUÀ¼ÀÄ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ°è D¼ÀPÉÌ E½zÀÄ C°è£À vÉêÁA±ÀªÀ£ÀÄß §¼ÀPÉ ªÀiÁrPÉÆAqÀÄ ¨É¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀÆPÀÛ ¨É¼ÉUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼É¸ÀĪÀAvÉ ªÀiÁr, DyðPÀ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ. 6. fêÀ£ÁzsÁgÀ ªÀÄÆ®ªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀ®Ä ««zsÀ PÀȶAiÉÄÃvÀgÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ: PÀȶ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ªÉÄð£À CªÀ®A§£É PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ®Ä PÀȶAiÉÄÃvÀgÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÁzÀ ªÁå¥ÁgÀ, DzÁAiÉÆÃvÀà£Àß G¢ÝªÉÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÉÇæÃvÁ컸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ d£ÀgÀ fêÀ£ÀªÀÄlÖ ¸ÀÄzsÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ. 5.3.3 d¯Á£ÀAiÀÄ£À ¥ÀæzÉñÀzÀ ¥ÀjZÀAiÀÄ: 5.3.4 d¯Á£ÀAiÀÄ£ÀzÀ ªÀÄÄRå ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ: d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 33

5.3.5 ¢uÉÚ¬ÄAzÀ PÀt廃 G¥ÀZÁgÀ (Ridge to Valley Approach): 34 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

CzsÁåAiÀÄ-6 «µÀAiÀiÁzsÁjvÀ UÀÄA¥ÀÅ ZÀZÉðUÀ¼ÀÄ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr, £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÉUÁV ±ÉÃ. 65QÌAvÀ ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ªÉZÀÑ ªÀiÁqÀ®Ä CªÀPÁ±À PÀ°à¹zÉ. PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀæªÀUÀðzÀ°è ªÉÆzÀ® DzÀåvÉAiÀÄ°è £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÉUÁV, £É®-d® ¸ÀAgÀPÀëuÉAiÀÄ PÁªÀÄUÁjUÀ½UÉ MvÀÄÛ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. EzÀÄ fêÀªÉÊ«zsÀåvÉ, PÀȶ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀĹÜgÀªÁVqÀ®Ä ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁVzÉ. «±ÉõÀªÁV gÉÊvÁ¦ d£ÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÉAiÀÄ PÁAiÀÄðzÀ°è vÉÆqÀV¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ, CªÀjUÉ F PÀÄjvÀÄ eÁUÀÈw ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è ¥Á¯ÉÆμÀî®Ä CªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÈf¸À¨ÉÃQzÉ. ¨sÁgÀvÀ ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ ¥ÀæPÀgÀt 4gÀ G¯ÉèÃRPÉÌ ¥ÀÇgÀPÀªÁV, PÀ£ÁðlPÀ UÁæªÀÄ ¸ÀégÁeï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï C¢ü¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀæPÀgÀt 3 gÀ°è UÁæªÀÄ ¸ÀégÁeï WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ M¼ÀUÉƼÀÄî«PÉAiÀÄ ¨sÁUÀªÁV gÀa¸À¯ÁVzÉ. UÁæªÀĸÀ¨sÉUÀ½UÉ ªÀÄÄ£Àß d£ÀªÀ¸Àw ªÀÄvÀÄÛ ªÁqïð ¸À¨sÉUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÆÃf¸À¨ÉÃQgÀÄvÀÛzÉ. ªÀµÀðPÉÌ PÀ¤µÀÖ 2 ¨Áj UÁæªÀĸÀ¨sÉUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÆÃf¸À¨ÉÃPÉAzÀÄ PÁAiÉÄÝAiÀÄ°è G¯ÉèÃT¸À¯ÁVzÉ. zÀħ𮠪ÀUÀðzÀ d£ÀgÀ£ÀÄß C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ªÀÄÄRå ªÁ»¤UÉ PÀgÉvÀgÀ®Ä gÁdå ¸ÀPÁðgÀªÀÅ, 4 «±ÉõÀ UÁæªÀĸÀ¨sÉUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀ®Ä CªÀPÁ±À PÀ°à¹zÉ. F ¥ÉÊQ ªÀÄ»¼Á UÁæªÀĸÀ¨sÉAiÀÄÆ MAzÀÄ. 6.1 ªÀÄ»¼Á UÁæªÀĸÀ¨sÉ ±ÉÆövÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ, MAn ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ, UÁæ«ÄÃt ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹, «±Éèö¹, ¸ÀܽÃAiÀÄ ªÀÄlÖzÀ ¥ÀjºÁgÀ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀî®Ä UÁæªÀĸÀ¨sÉAiÀÄÄ £ÉgÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ. ¸ÁzsÀ£ÉUÉÊzÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ£ÀÄß ¥ÉÇæÃvÁ컸ÀĪÀÅzÀÄ, C©üªÀÈ¢Þ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À PÀÄjvÀÄ eÁUÀÈw ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÉÃjzÀAvÉ, CºÀªÁ®ÄUÀ¼À£ÀÄß D°¸À®Ä CºÀð ªÀÄ»¼Á ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À®Ä ªÀÄ»¼Á UÁæªÀĸÀ¨sɬÄAzÀ ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 35

6.2 gÉÊvÁ¦ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ PÀȶAiÀÄ£Éßà §zÀÄQ£À DzsÁgÀªÁV¹PÉÆArgÀĪÀ gÉÊvÁ¦ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ §ºÀÄvÉÃPÀªÁV ªÀļÉAiÀÄ£Éß D±Àæ¬Ä¹zÀªÀgÁVzÁÝgÉ. PÀȶ §zÀÄPÀ£ÀÄß PÀnÖPÉƼÀÄîªÀ ¤nÖ£À°è ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÁ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ £ÉgÀ«UÉ ¤®ÄèvÀÛªÉ. DzÀÄzÀjAzÀ gÉÊvÁ¦ PÀÄlÄA§UÀ¼À£ÀÄß UÁæ«ÄÃt ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è vÉÆqÀV¹PÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ. PÀÆ° ¨ÉÃrPÉAiÀÄ ¸À«ÄÃPÉëUÀ¼À°è ¥ÀjUÀt¸À¨ÉÃPÀÄ. UÁæªÀÄUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ d£ÀªÀ¸Àw, ªÁqïð ªÀÄvÀÄÛ UÁæªÀĸÀ¨sÉUÀ¼À°è ¸ÀQæAiÀĪÁV ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß RavÀ¥Àr¹PÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ. ªÀÄ£É-ªÀÄ£É ¨sÉÃn ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr EgÀĪÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ®¨sÀå«gÀĪÀ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ ¸ÀªÀ®vÀÄÛUÀ¼À PÀÄjvÀÄ ªÀÄ£ÀªÀjPÉ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ. 6.3 zÀħ𮠪ÀUÀðUÀ¼ÀÄ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj C¢ü¤AiÀĪÀÄzÀ PÁAiÀiÁðZÀgÀuÉ ªÀiÁUÀð¸ÀÆa 4 £Éà DªÀÈwÛ 2013gÀ CzsÁåAiÀÄ 9gÀ°è G¯ÉèÃT¹gÀĪÀAvÉ, ºÁUÀÆ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj C¢ü¤AiÀĪÀÄzÀ PÀArPÉ 5gÀ G¯ÉèÃRUÀ¼ÀAvÉ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr zÀħ𮠪ÀUÀðUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀàµÀÖªÁV UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉ. EAvÀºÀ zÀħ𮠪ÀUÀðzÀ d£ÀjUÉ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß DzÀåvÉ ªÉÄÃgÉUÉ MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ PÀqÁØAiÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. ªÀiÁvÀæªÀ®èzÉà ¥ÀævÉåÃPÀªÁV «±ÉõÀ GzÉÆåÃUÀ aÃnUÀ¼À£ÀÄß «vÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ, zÉÊ£ÀA¢£À PÉ®¸ÀzÀ C¼ÀvÉUÀ¼À°è jAiÀiÁ¬Äw ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ ¸ÉÃjzÀAvÉ, CªÀPÁ±À«gÀĪÀ ºÉZÀÄѪÀj ¨sÀvÉåUÀ¼À PÀÄjvÀÄ CjªÀÅ ªÀÄÆr¹, CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß MzÀV¸À¨ÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ. ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü gÁ¶ÖæÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ SÁvÀj AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÁUÀ, gÉÊvÁ¦ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ, ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀħ𮠪ÀUÀðzÀ d£ÀgÉÆA¢UÉ ¥ÀævÉåÃPÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ DzÀåvÉ ªÉÄÃgÉUÉ ¸À¨sÉUÀ¼À£ÀÄß £Àqɹ, C©ü¥ÁæAiÀÄ ¸ÀAUÀ滸ÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ, PÀÆærüÃPÀÈvÀ ªÀiÁ»wUÀ¼À£ÀÄß «±Éèö¸ÀĪÀ, ¥ÀjºÁgÀ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¥ÀæAiÀÄvÀßUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. 36 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

CzsÁåAiÀÄ-7 AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À°è d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé 7.1 ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉ * UÁæªÀÄzÀ d£ÀgÀ ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ ¥Àj¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß w½AiÀÄĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CzÀ£ÀÄß ¸ÀÄzsÁj¸À®Ä K£ÀÄ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß ZÀað¹, wêÀiÁð¤¸ÀĪÀÅzÀÄ. * d£ÀgÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÉãÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¤ªÁgÀuÉUÉ EgÀĪÀ ªÀiÁUÉÆÃð¥ÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ PÀÄjvÀÄ ZÀað¹, ¸ÀÆPÀÛ ¤zsÁðgÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. * ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr EgÀĪÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÆ° PÁ«ÄðPÀgÀÄ PÉ®¸À ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ C¢üPÁgÀ ºÀPÀÄÌUÀ¼À£ÀÄß w½¸ÀĪÀÅzÀÄ. * PÉëÃvÀæUÀ¼À°è PÁAiÀÄ𠤪Àð»¸ÀÄwÛgÀĪÀ ªÀåQÛUÀ¼À, ¸ÀAWÀ-¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À eÁÕ£À, C£ÀĨsÀªÀ ªÀÄvÀÄÛ vÁAwæPÀvÉUÀ¼À£ÀÄß AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è §¼À¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. 7.2 ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ C£ÀÄPÀÆ®UÀ¼ÀÄ 1. ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÀÅ vÀªÀÄä ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjºÁgÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀî®Ä ªÀÄvÀÄÛ vÀªÀÄä ºÀPÀÄÌ ¨ÁzsÀåvÉUÀ¼À §UÉÎ ¥ÀæeÉÕ ªÀÄÆr¸À®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. 2. d£ÀjUÉ AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPɬÄAzÀ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀÄÆ»PÀªÁV DUÀĪÀ C£ÀÄPÀÆ®UÀ¼À£ÀÄß w½¸ÀÄvÀÛzÉ. 3. C£ÀÄPÀÆ® ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼ÀÄ, ªÉZÀÑzÀ°è£À zÀPÀëvÉ, DzÀåvÉ §UÉÎ ¸ÁªÀÄÆ»PÀ M¦àUÉUÉ CªÀPÁ±À ªÀiÁrPÉÆqÀÄvÀÛzÉ. 4. ¸ÀgÀ¼ÀªÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÄ®¨sÀªÁzÀ vÀAvÀæUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ ºÉaÑ£À d£ÀgÀ ¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄ«PÉUÉ GvÉÛÃf¸ÀÄvÀÛzÉ. 5. ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ ««zsÀ UÀÄA¥ÀÅUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¥ÀæwAiÉƧâgÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ C©ü¥ÁæAiÀÄ ªÀÄAqÀ£ÉUÉ CªÀPÁ±À ¤Ãr CªÀgÉƼÀUÉ «±Áé¸À ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ»w «¤ªÀÄAiÀÄ GAmÁUÀ®Ä CªÀPÁ±À ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. 6. J¯Áè ¸ÀzÀ¸ÀåjUÀÆ PÀgÀqÀÄ AiÉÆÃd£É §UÉÎ nÃPÉ n¥ÀàtÂUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄAr¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀAvÉ ¥ÀjµÀÌj¹ ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¤zsÁðgÀ PÉÊUÉƼÀî®Ä CªÀPÁ±À EgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀgÀ°è ºÉaÑ£À ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀÄvÀÛzÉ. 7. ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÉƼÀUÉ EgÀĪÀ C¢üPÁgÀ ¨sÉÃzÀUÀ¼À£ÀÄß M¦àPÉÆAqÀÄ “PÉÆ£ÉAiÀÄ ªÀåQÛAiÀÄ zsÀé¤AiÀÄÄ ªÉÆzÀ®Ä” §gÀĪÀÅzÀPÉÌ CªÀPÁ±À PÀ°à¹ F zsÀé¤UÀ½UÉ DzÀåvÉ ¤Ãr AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À°è ¥Àæw¥sÀ®£ÀªÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß zÀÈqsÀ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ. 8. PÁAiÀiÁð£ÀĵÁ×£ÀzÀ°è d£ÀgÀÄ ºÉZÀÄÑ ¨sÁUÀªÀ»¸À®Ä C£ÀĪÀÅ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. 9. AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPÉ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ P˱À®åUÀ¼À£ÀÄß ªÀÈ¢Þ¹, d£ÀgÀÄ ¸À¨sÉUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀĪÀÅzÀ£ÀÄß, ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß «±Éèö¸ÀĪÀ, DAiÀÄPÀnÖ£À AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß w½zÀÄ MmÁÖgÉ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ªÀåQÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ £ÁAiÀÄPÀgÀ£ÀÄß ¸ÀȶÖUÉ CªÀPÁ±À ªÀiÁrPÉÆqÀÄvÀÛzÉ. 10. ¸ÁªÀÄÆ»PÀ wêÀiÁð£ÀUÀ¼À ªÉÄÃgÉUÉ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉwÛPÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ d£ÀgÀ°è AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À §UÉÎ «±Áé¸À ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. 11. AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß UÁæªÀÄ ¸À¨sÉUÀ½AzÀ C£ÀĪÉÆÃzÀ£É ¥ÀqÉzÀÄ £ÀAvÀgÀzÀ°è EzÀPÉÌ DqÀ½vÁvÀäPÀ ªÀÄAdÆgÁw ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ §UÉÎ w¼ÀĪÀ½PÉ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. 12. d£À ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPɬÄAzÀ ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr PÉÊUÉƼÀÄîªÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄPÉÌ CvÀåUÀvÀåªÁVgÀĪÀÅzÀ®èzÉÃ, d£ÀjUÉ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À£ÀÄß PÀ°à¹, CªÀjUÉ ¢ÃWÀð PÁ°PÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 37

7.3 ¸ÀºÀ¨sÁVvÀé AiÉÆÃd£Á vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è ¦.Dgï.J C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ°è UÁæ«ÄÃt «±ÉèõÀuÉAiÀÄÄ (¦.Dgï.J / Participatory Rural appraisal) ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ (J¯Áè ªÀUÀðzÀ d£ÀgÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀAvÉ) CzsÀåAiÀÄ£ÀzÉÆA¢UÉ C©üªÀÈ¢Ý AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ°è UÁæ«ÄÃt ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ eÁÕ£À ªÀÄvÀÄÛ C©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAAiÉÆÃf¸ÀĪÀ MAzÀÄ ¥ÀæQæAiÉÄ. ¦.Dgï.J GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ; * ªÀiÁ»wAiÀÄ ¸ÀAUÀæºÀuÉ * ªÀ¸ÀÄÛ¹ÜwAiÀÄ «±ÉèõÀuÉ * ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ * ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ ¥ÀjºÁgÀUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀÄî«PÉ UÁæ«ÄÃt ¸ÀºÀ¨ÁVvÀé ¸À«ÄÃPÉëUÀ¼ÀÄ (PRA) PÉÊUÉƼÀî®Ä CUÀvÀå«gÀĪÀ ¸ÁªÀÄVæUÀ¼ÀÄ: §tÚzÀ ¥ÀÅr, gÀAUÉÆð ¥ÀÅr, ZÁmïð ¥ÉÃ¥Àgï, ¥É£ÀÄß £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼ÀÄ EvÁå¢. 7.3.2 C) ¸ÀÄUÀªÀÄUÁgÀ (Facilitator)jUÉ EgÀ¨ÉÃPÁzÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ * UÁæªÀĸÀÜgÀ£ÀÄß ¥ÉÇæÃvÁ컹, UËgÀ«¹ ºÁUÀÆ GzÉÝñÀªÀ£ÀÄß ªÀÄ£ÀzÀlÄÖ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. * ¸ÀÄUÀªÀÄUÁjPÉ EgÀ°. DzÀgÉ £Á£ÀÄ ºÉüÀĪÀÅzÀ£ÀÄß PÉý JA§ zsÉÆÃgÀuÉ AiÀiÁªÀÅzÉà PÁgÀtPÀÆÌ ¸ÀÄUÀªÀÄUÁgÀgÀ°è EgÀ¨ÁgÀzÀÄ * UÁæªÀĸÀÜgÀ C£ÀĨsÀªÀ ªÀÄvÀÄÛ eÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß UËgÀ«¸ÀĪÀ ºÁUÀÆ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀ ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ£É ºÉÆA¢gÀ¨ÉÃPÀÄ * J¯Áè UÁæªÀĸÀÜgÀÄ ¦.Dgï.J AiÀÄ°è ¥Á¯ÉÆμÀÄîªÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀ P˱À®å ªÀÄvÀÄÛ GvÁìºÀ ¸ÀÄUÀªÀÄUÁgÀgÀ°è EgÀ¨ÉÃPÀÄ 7.3.3 D) n¥ÀàtÂzÁgÀjUÉ (Note taker) EgÀ¨ÉÃPÁzÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ UÁæªÀĸÀÜgÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß AiÀÄxÁªÀvÁÛV zÁR°¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð ºÉÆA¢gÀ¨ÉÃPÀÄ. ªÀiÁ»w ¸ÀAUÀæºÀuÉ ¸ÀÆPÀÛ«gÀĪÀ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ Charts UÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæQæAiÉÄ ¥ÁægÀA©ü¸ÀĪÀ ªÀÄÄ£Àß ®¨sÀå«gÀĪÀAvÉ ºÉÆA¢¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. ¸ÀÄUÀªÀÄUÁgÀ EvÀgÉ ¸ÀzÀ¸ÀågÉÆA¢UÉ GvÀÛªÀÄ ¸ÀºÀPÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ vÁ¼Éä¬ÄAzÀ ªÀwð¸ÀĪÀÅzÀÄ CªÀ±ÀåPÀªÁVzÉ. 7.3.4 ¦.Dgï.J ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁqÀ¨ÁgÀzÀ ºÀ®ªÀÅ CA±ÀUÀ¼ÀÄ C) ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁzÀzÀÄÝ (Do’s) * AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPÉ ¥ÀæQæAiÉÄ ¥ÁægÀA©ü¸ÀĪÀ ªÀÄÄ£Áß AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPÁ vÀAqÀªÀÅ CªÀ±Àå ¸ÁªÀÄVæUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢¹lÄÖPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. * AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPÁ vÀAqÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ GvÀÛªÀÄ ¸ÀA¥ÀPÀð ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀPÁgÀ ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ. * QæAiÀiÁ AiÉÆÃd£É CAwªÀÄUÉƽ¸ÀĪÀ ªÀÄÄ£Áß CºÀðvÁ ªÀiÁ¥ÀPÀUÀ¼À£ÀÄß MªÉÄä CªÀ¯ÉÆÃQ¸ÀĪÀÅzÀÄ. * AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÆ° DAiÀĪÀåAiÀÄ CAwªÀÄUÉƽ¸À®Ä UÁæªÀÄ ¸À¨sÉAiÀÄ ¢£ÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAUÀ滸ÀĪÀÅzÀÄ D) ªÀiÁqÀ¨ÁgÀzÀÄÝ (Dont’s) * ºÀtPÁ¹£À §UÉÎ AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀZÀ£À ¤ÃqÀ¨ÁgÀzÀÄ. 38 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

* AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀiÁ»wUÀ¼À£ÀÄß ¤«ÄäµÀÖzÀAvÉ «±Éèö¸À¨ÉÃr. ªÉÆzÀ® ºÀAvÀzÀ «±ÉèõÀuÉAiÀÄ°è ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ªÀåQÛUÀ¼À£ÀÄß vÉÆqÀV¹. 7.4 d£ÀgÀ ¸ÀºÀ¨sÁVvÀézÀ°è UÁæ«ÄÃt «±ÉèõÀuÉ (PRA) AiÀÄ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ 7.4.1 ¸ÀA¥À£ÀÆä® £ÀPÉë: ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ°è AiÀiÁªÀ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄvÀÛªÉ, CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ºÉÃUÉ §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ°è F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. * UÁæªÀÄzÀ°è ®¨sÀå«gÀĪÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÀ¸ÀÄÛ¹Üw, PÁgÀtUÀ¼ÀÄ, ªÀiÁUÉÆÃð¥ÁAiÀÄUÀ¼À PÀÄjvÀÄ £ÀPÉë vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ. * ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À UÀæ»PÉ §UÉÎ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ. * DzÀåvÉUÀ½UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À £ÀPÉë gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ. * ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä UÀÄA¦UÉ ¸ÀºÀPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ. * £ÀPÉë §¼ÀPÉ ªÀiÁr «µÀAiÀÄ ªÀÄAqÀ£É. » CªÀ£ÀwUÉ PÁgÀtUÀ¼ÉãÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß ZÀað¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄAr¸ÀĪÀÅzÀÄ » ¸ÀA¥À£ÀÆä®zÀ ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ PÁgÀtUÀ¼ÀÄ PÀÄjvÀAvÉ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À ®PÀët CjvÀÄPÉƼÀî®Ä ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄPÉÌ ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. » ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÅ£À±ÉÑÃvÀ£ÀUÉƽ¸ÀĪÀ°è ºÉZÀÄѪÀj PÀæªÀÄUÀ½UÁV EvÀgÀgÀ C©ü¥ÁæAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄäw ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ. 7.4.2 PÁ®Ä £ÀqÀÄUÉ (CqÀØ £ÀrUÉ) (Transect walk) F «zsÁ£À C£ÀĸÀj¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ UÁæªÀÄPÉÌ ¸ÉÃjzÀ ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ºÁUÀÆ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ, CªÀÅUÀ¼À ¹ÜwUÀwUÀ¼À «±ÉèõÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħAzÀ°è CªÀÅUÀ½UÉ PÁgÀtUÀ¼ÉãÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjºÁgÀUÀ¼ÉãÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß w½zÀÄPÉƼÀÀÄzÁVzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 39

PÁ®Ä £ÀrUÉ ªÀiÁqÀ®Ä C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ * UÁæªÀĸÀÜgÉÆA¢UÉ UÁæªÀÄzÀ ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ªÀÄvÀÄÛ SÁ¸ÀV ¨sÀÆ«ÄUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ Erà UÁæªÀÄzÀ°è ¸ÀAZÀj¹ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ¹Üw, DVgÀĪÀ, DUÀ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ C©üªÀÈ¢Þ PÁAiÀÄðUÀ¼À£ÀÄß UÀÄwð¹PÉÆAqÀÄ §gÀ¨ÉÃPÀÄ. * UÁæªÀÄzÀ UÉÆêÀiÁ¼À, UÀÄAqÀÄvÉÆÃ¥ÀÅ, ¸Àä±Á£À, PÉgÉ, PÀÄAmÉUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÄvÁÛr UÀrAiÀÄ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À¨ÉÃPÀÄ. * UÁæªÀÄzÀ ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ JvÀÛgÀ ¥ÀæzÉñÀ¢AzÀ ºÀjzÀÄ §gÀĪÀ £Á¯ÉUÀ¼À£ÀÄß UÀÄwð¹ CzÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV DUÀ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ PÉ®¸ÀUÀ¼À£ÀÄß zÁR°¸À¨ÉÃPÀÄ. * ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¨sÀÆ«ÄUÀ¼À°è CqÀØ£ÀrUÉ ªÀiÁqÀÄvÁÛ AiÀiÁªÀ ¥ÁæAvÀåzÀ°è AiÀiÁªÀ ¸À¸ÀåªÀUÀðUÀ½ªÉ. AiÀiÁªÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß AiÀiÁªÀ ¥ÁæAvÀåzÀ°è JµÀÄÖ JPÀgÉ/¸ÀASÉåAiÀÄ°è £Án ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß zÁR°¸À¨ÉÃPÀÄ. * PÁ®Ä £ÀrUÉ ªÀiÁqÀĪÁUÀ F PɼÀPÀAqÀ vÁAwæPÀ ªÀiÁ»w ªÀÄvÀÄÛ D¥ïUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀÅzÀÄ » ««zsÀ ªÀiÁå¥ïUÀ¼ÀÄ - UÁæªÀÄ £ÀPÉë, ºÀ¼ÀîUÀ¼À £ÀPÉë, PÁèmïð ªÀiÁå¥ï, E½eÁgÀÄ £ÀPÉë, UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw UÀr £ÀPÀµÉ EvÁå¢ » ªÀiÁ»w - gÉÊvÀgÀ ¥ÀnÖ, ¸ÁªÀÄÆ»PÀ D¹ÛUÀ¼À «ªÀgÀ, ¤ÃgÀÄ ¸ÀAUÀæºÀuÉ ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ, eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉå EvÁå¢ 7.4.3 IÄvÀĪÀiÁ£À £ÀPÉë vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ: (Seasonality Mapping) ªÀµÀðzÀ AiÀiÁªÀ IÄvÀĪÀiÁ£ÀzÀ°è AiÀiÁªÀ «zsÀªÁzÀ PÀȶ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ, ºÀ§â-CZÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄvÀÛªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß £ÀPÉëAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀÆa¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F £ÀPÉëAiÀÄ ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß 5 ¤«ÄµÀUÀ¼À°è ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄPÉÌ ¥ÀjZÀ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ. 40 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ PÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ: * ¸ÀܽÃAiÀÄ d£ÀgÀÄ ªÀµÀðªÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ «¨sÁV¸ÀÄvÁÛgÉAzÀÄ PÉý. * ¸ÁzsÀåªÁzÀµÀÄÖ ªÀÄnÖUÉ ¸ÀܽÃAiÀÄgÀÄ C£ÀĸÀj¸ÀĪÀ IÄvÀĪÀiÁ£ÀUÀ¼À£Éßà §¼À¹ CUÀvÀå«zÀÝgÉ ªÀiÁvÀæ EAVèõï PÁå¯ÉAqÀgï §¼À¸À®Ä w½¹. * £ÀPÉëAiÀÄ JqÀ¨sÁUÀPÉÌ ªÀiÁ¥Àðr¸À¯ÁUÀĪÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¹j. GzÁ: PÀȶ, PÀÆ°, GzÉÆåÃUÀ, ªÀ®¸ÉUÁgÀgÀÄ, ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ PÁªÀÄUÁj, CgÀtå ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼ÀÄ EvÁå¢. * MAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ªÀiÁ¥Àðr¸ÀĪÀ CA±ÀzÀ ªÉÄÃ¯É UÀªÀÄ£ÀªÀ£ÀÄß PÉÃA¢æÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ a£ÉíAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ PÁå¯ÉAqÀgï ªÉÄÃ¯É ©r¸À®Ä ¥ÉÇæÃvÁ컸ÀĪÀÅzÀÄ. GzÁ: PÁ«ÄðPÀgÀ ¨ÉÃrPÉ, PÀ¼ÉzÀ £Á®ÄÌ ªÀµÀðUÀ¼À°è PÀ¤µÀ×/ PÀrªÉÄAiÀÄ/vÀÄA¨Á ZÀlĪÀnPÉAiÀÄ wAUÀ¼ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀĪÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ. 7.4.4 ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ (Identification of Problemss) £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼ÀÄ PÀÄjvÀÄ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÁUÀ UÁæªÀĸÀÜgÀ ¥Á¯ÉÆμÀÄî«PÉ Cw ªÀÄÄRå. F PɼÀUÉ £ÀªÀÄÆ¢¸À¯ÁzÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀÄ£ÀzÀ°èj¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. * PÁèmï𠧼ÀPÉ ªÀiÁqÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¤ÃgÀÄ ¸ÀAUÀæºÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ EAV¸ÀÄ«PÉUÉ ¸ÀÆPÀÛ ¸ÀܼÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ * UÁæªÀÄzÀ ªÀÄÄRå ¸ÀªÀĸÉå AiÀiÁªÀÅzÀÄ JA§ÄzÀgÀ §UÉÎ w½zÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ - ¤ÃgÀÄ, ªÉÄêÀÅ, DºÁgÀ, EvÁå¢ * UÉÆêÀiÁ¼ÀUÀ¼À ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ ¥Àj¹Üw, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£ÀPÁÌV DzÀåvÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ. * d® ªÀÄÆ®UÀ¼À (PÉgÉ, UÉÆÃPÀÄAmÉ, PÀ¯Áåt EvÁå¢) ¥Àj¹Üw, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£ÀPÁÌV DzÀåvÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ. * ¥ÉÇõÀPÀ PÁ®ÄªÉUÀ¼À ¥Àj¹Üw, ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£À PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. 7.4.5 PÁªÀÄUÁjUÀ¼À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ ºÁUÀÆ d£ÀgÀ CUÀvÀåvÉUÀ¼À DzsÀåwÃPÀgÀt (Identification of activities and Prioritisation ) * ªÉÊeÁÕ¤PÀ DzsÁjvÀ ¸ÀܼÀ ¸ÀÆPÀÛvÉ ªÉÄÃ¯É PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ * UÁæªÀĸÀÜgÀ ¨ÉÃrPÉ, GzÉÝñÀ ºÁUÀÆ CªÀ±ÀåPÀvÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ * UÁæªÀÄ ¸À¨sÉAiÀÄ°è ¸ÁªÀðd¤PÀgÀÄ M¥À৺ÀÄzÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸À§ºÀÄzÁzÀ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ. * PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĪÉÆâ¸ÀĪÀ ªÉÆzÀ®Ä UÁæªÀÄzÀ d£ÀgÀ §½ ªÀÄAr¹ ZÀað¸ÀĪÀÅzÀÄ. UÁæªÀĸÀÜjAzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À DzsÀåwÃPÀgÀt ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. * PÀÆ° PÁ«ÄðPÀgÀ ¨ÉÃrPÉUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwUÀ¼ÀÄ ®¨sÀå«gÀĪÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß £ÀgÉÃUÁ ¤AiÀĪÀiÁ£ÀĸÁgÀ MzÀV¸À¨ÉÃPÀÄ. * EzÉà jÃw C£ÀĪÉÆÃzÀ£É ªÀiÁqÀ¯ÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß ¥ÁægÀA©ü¸ÀĪÀ ªÉÆzÀ®Ä PÁªÀÄUÁjUÀ¼À ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß UÁæªÀÄzÀ d£ÀgÀ UÀªÀÄ£ÀPÉÌ vÀAzÀÄ ZÀað¹ C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ. 7.5 AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è PÉÊUÉƼÀÀÄzÁzÀ (£ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®) PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ (Permissible Works) ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr, C£ÀĸÀÆa 1 gÀAvÉ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß 4 ¥ÀæªÀUÀðUÀ¼ÁV «AUÀr¸À¯ÁVzÉ. C£ÀĸÀÆaAiÀÄ°è £ÀªÀÄÆ¢¹gÀĪÀ ««zsÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É AiÉÆÃd£ÉAiÀÄr MlÄÖ 264 PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĪÀÄw¸À¯ÁVzÉ. ¸ÀzÀj PÁªÀÄUÁjUÀ¼À°è £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¤ªÀðºÀuÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ 182 PÁªÀÄUÁjUÀ½zÀÄÝ, d®¸ÀAgÀPÀëuÉ 84 ºÁUÀÆ PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ PÀȶÃAiÉÄÃvÀgÀ 164 PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. »ÃUÉ C£ÀĪÀÄw¹gÀĪÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À «ªÀgÀªÀ£ÀÄß ¥ÀÅl (58) gÀ°è «ªÀgÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 41

CzsÁåAiÀÄ-8 UÁæªÀÄ ¥Àj¸ÀgÀ C©üªÀÈ¢Þ ¸À«Äw (f¦JJ¸ï) UÁæªÀÄ ¥Àj¸ÀgÀ C©üªÀÈ¢Þ ¸À«ÄwAiÀÄÄ ¥Àæw UÁæªÀÄ ªÀÄlÖzÀ°è UÁæªÀĸÀÜgÀÄ ºÁUÀÆ D UÁæªÀÄzÀ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ¥Àæw¤¢üUÀ¼ÀÄ MmÁÖV ¸ÉÃj gÀa¹PÉƼÀÄîªÀ MAzÀÄ ¸ÀA¸ÉÜAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÁV, EzÀ£ÀÄß UÁæªÀÄ ªÀÄlÖzÀ ¸ÀA¸ÉÜ CxÀªÁ ¸À«Äw JAzÀÄ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ. F ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀA§AzsÀ¥ÀlÖ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÀÄÄ ¥ÀæPÀgÀt 61J, PɦDgï C¢ü¤AiÀĪÀÄ, 1993gÀ C£ÀéAiÀÄ D ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÀÄ G¥À ¸À«ÄwAiÀÄ£ÁßV ªÀiÁ£Àå ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. “MAzÀÄ ¸ÀàµÀÖ ¥Àr¸À¯ÁzÀ UÀr (¸ÀgÀºÀzÀÄÝ) ºÉÆA¢zÀ d£À ªÀ¸ÀwAiÀÄ°è ªÁ¹¸ÀĪÀ J¯Áè d£ÀgÀÆ MUÀÆÎr MAzÀÄ ¸ÀªÀiÁ£À UÀÄj ¸Á¢ü¸À®Ä, PÀ®ºÀ ¤ªÀðºÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄAdÆgÀÄUÀ¼ÀÆ ¸ÉÃjzÀAvÉ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ M¦àPÉÆAqÀ ¤AiÀĪÀÄ ¤§AzsÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß eÁjUÉƽ¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ MmÁÖV ¸ÉÃgÀĪÀÅzÀÄ” JAzÀÄ UÁæªÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÁVzÉ. ¥Àæw ¨sÀÆ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è£À d£ÀgÀ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ C°èAiÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À eÉÆvÉUÉ ¸ÀAQÃtðªÁV ¨É¸ÉzÀÄPÉÆArzÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀ®A©vÀªÁVªÉ. F ¤nÖ£À°è £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß ¸ÀĹÜgÀªÁzÀ jÃwAiÀÄ°è ¤ªÀðºÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ CvÀåUÀvÀå. F »£É߯ÉAiÀÄ°è £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸À®Ä ºÁUÀÆ ¤ªÀð»¸À®Ä UÁæªÀÄ ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀÆPÀÛ ¸ÁA¹ÜPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ¸Áܦ¸ÀĪÀ CUÀvÀå«gÀÄvÀÛzÉ. UÁæªÀÄ ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ CUÀvÀå CA±ÀUÀ¼ÀÄ: 1. MAzÀÄ ¸ÀàµÀÖ ¥Àr¸À¯ÁzÀ UÀr ºÉÆA¢zÀ UÁæªÀÄzÀ°è ªÁ¹¸ÀĪÀ J¯Áè d£ÀgÀÆ UÁæªÀÄ ¸À«ÄwAiÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀågÁVgÀÄvÁÛgÉ. 2. UÁæªÀÄ ¸À«ÄwAiÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ MAzÀÄ ¸ÀªÀiÁ£À UÀÄj ¸Á¢ü¸À®Ä MnÖUÉ PÁAiÀÄ𠤪Àð»¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3. ¸ÀzÀ¸ÀågÉ®è ¸ÉÃj ¸ÀªÀiÁ£À UÀÄj ¸Á¢ü¸À®Ä ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ M¦àPÉÆAqÀ ¤AiÀĪÀÄ ¤§AzsÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß eÁjUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EAvÀºÀ ¤AiÀĪÀÄ, ¤§AzsÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß J®èjUÀÆ C£Àé¬Ä¸ÀĪÀAvÉ C£ÀĸÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ. UÉÆêÀiÁ¼À ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£À ªÀÄvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉUÁV UÁæªÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ 1. MnÖUÉ ¸ÉÃgÀĪÀÅzÀÄ: UÁæªÀÄzÀ°è£À UÉÆêÀiÁ¼À CªÀ£ÀwUÉ PÁgÀtUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ F »AzÉ C¹ÛvÀézÀ°èzÀÝ ¸ÁA¹ÜPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ PÀĹAiÀÄ®Ä PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹ «±Éèö¸À®Ä MnÖUÉ ¸ÉÃgÀĪÀÅzÀÄ. 2. MnÖUÉ QæAiÀiÁ²Ã®gÁUÀĪÀÅzÀÄ: ¸ÀÆPÀÛ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ ¥ÀjºÁgÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ UÉÆêÀiÁ¼ÀUÀ¼À ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£ÀPÁÌV MnÖUÉ QæAiÀiÁ²Ã®gÁUÀĪÀÅzÀÄ. 3. UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢Þ PÀÄjvÀÄ zÀȶÖPÉÆãÀ ¸ÀàµÀÖvÉ ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ: AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ C£ÀĵÁ×£ÀPÁÌV «µÀzÀ¥Àr¸À¯ÁzÀ ¥ÁvÀæUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ dªÁ¨ÁÝjUÀ¼ÉÆA¢UÉ QæAiÀiÁAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß «PÀ¸À£ÀUÉƽ¸À®Ä ¸ÀàµÀÖ zÀȶÖPÉÆãÀ ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ 4. §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉ PÀÄjvÀÄ ¤Ãw ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À gÀZÀ£É: UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢üÞ ªÀÄvÀÄÛ §¼ÀPÉ PÀÄjvÀÄ ¤Ãw-¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ, ¤§AzsÀ£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß UÁæªÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ gÀa¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. 5. G¸ÀÄÛªÁj ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ: UÉÆêÀiÁ¼À ¥Àj¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÄzsÁgÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀ ¸À®ÄªÁV PÉÊUÉÆAqÀ G¥ÀPÀæªÀÄUÀ½AzÁUÀĪÀ §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß w½AiÀÄ®Ä ºÁUÀÆ ¨ÉA§°¸À®Ä G¸ÀÄÛªÁj ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ. 6. ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À £ÁåAiÀÄAiÀÄÄvÀ §¼ÀPÉ, ¤ªÀðºÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀĹÜgÀvÉ ¸Á¢ü¸ÀĪÀ ¸À®ÄªÁV vÀªÀÄä£ÀÄß vÁªÀÅ ¤gÀAvÀgÀªÁV vÉÆqÀV¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. 42 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

ªÀĺÁvÀäUÁA¢ü £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ ºÉZÀÄÑ MvÀÄÛ ¤ÃqÀÄwÛzÀÄÝ, UÁæ«ÄÃt PÀÄlÄA§UÀ¼À fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¨sÀzÀæ¥Àr¸ÀĪÀ ¤nÖ£À°è PÁªÀÄUÁjUÀ¼À C£ÀĵÁ×£À ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ. ¥ÀjuÁªÀÄPÁj AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁjPÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À C£ÀĵÁ×£ÀzÀ°è UÁæªÀÄ ªÀÄlÖzÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÁªÀÄxÀåðªÀzsÀð£É CvÀåªÀ±ÀåPÀ. UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ªÀÄvÀÄÛ UÁæªÀÄ ¥Àj¸ÀgÀ C©üªÀÈ¢Þ ¸À«ÄwUÀ¼À ¥ÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ dªÁ¨ÁÝjUÀ¼ÀÄ C) ¥ÀAZÁ¬Äw C©üªÀÈ¢Þ C¢üPÁj (¦rM) EªÀgÀ ¥ÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ dªÁ¨ÁÝjUÀ¼ÀÄ: 1. ¸À«ÄwAiÀÄ°è ¥Àæw ªÀUÀð¢AzÀ (all caste categories) M§â ¥Àæw¤¢ü ªÀÄvÀÄÛ ZÀÄ£Á¬ÄvÀ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ¥Àæw¤¢üUÀ¼ÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀågÁVgÀÄvÁÛgÉ. MlÄÖ 13 ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼À ¸À«ÄwAiÀÄ°è PÀ¤µÀ× ±ÉÃ.50 gÀµÀÄÖ ªÀÄ»¼Á ¸ÀzÀ¸ÀåjgÀĪÀAvÉ PÀæªÀĪÀ»¸ÀĪÀÅzÀÄ. 2. f¦JJ¸ï UÀ½UÉ ««zsÀ «µÀAiÀÄUÀ¼À°è ¸ÁªÀÄxÀåðªÀzsÀð£É ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÄ UÁæªÀÄ ¸À¨sÉUÀ¼À°è ¨sÁUÀªÀ»¸À®Ä DºÁ餸ÀĪÀÅzÀÄ 3. ¥Àæw 6 wAUÀ½UÉƪÉÄä ¸À¨sÉ PÀgÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ CªÀÅUÀ¼À ¥ÀæUÀw ¥Àj²Ã®£É ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. 4. f¦r¦ / UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÀÄ zÀȶÖPÉÆãÀ (Perspective Plan) / r¦Dgï AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ°è ¸ÀQæAiÀĪÁV ¥Á¯ÉÆμÀÄîªÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. D) UÁæªÀÄ ¥Àj¸ÀgÀ C©üªÀÈ¢Þ ¸À«Äw (f¦JJ¸ï)AiÀÄ ¥ÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ dªÁ¨ÁÝjUÀ¼ÀÄ: 1. ¹J¯ïJA (Common Land Mapping) ¸ÁzsÀ£À §¼ÀPÉ ªÀiÁqÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ UÉÆêÀiÁ¼À ªÀÄvÀÄÛ d® ªÀÄÆ®UÀ¼À £ÀQëÃPÀgÀt (mapping) ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ 2. DAiÀiÁ UÁæªÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀÄÆ»PÀ D¹ÛUÀ¼À ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£ÀPÁÌV CªÀ±Àå«gÀĪÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹, CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß r¦Dgï £À°è ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3. r¦Dgï £À°è ¸ÉÃ¥ÀðqÉAiÀiÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ C£ÀĪÉÆÃzÀ£ÉAiÀiÁV, C£ÀĵÁ×£ÀUÉÆAqÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À CªÀ¯ÉÆÃPÀ£À/ ¸À«ÄÃPÉë ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. 4. MªÉÄä UÉÆêÀiÁ¼À ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£ÀPÁÌV ¸ÀÈd£É ªÀiÁqÀ¯ÁzÀ D¹ÛUÀ¼À ªÀÄÄA¢£À ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ dªÁ¨ÁÝjAiÀÄ£ÀÄß ªÀ»¸ÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ CªÀ±Àå«gÀĪÀ ¤Ãw-¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¹PÉÆAqÀÄ, C£ÀĸÀgÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. 5. MAzÀÄ ¥ÀPÀë UÉÆêÀiÁ¼À MvÀÄÛªÀjAiÀiÁVzÀÝgÉ, ¸ÀA§A¢ü¹zÀ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸Á¢ü¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ vÉgÀªÀÅUÉƽ¸À®Ä ¸ÀºÀPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ. 6. ¥Àæw wAUÀ¼ÀÄ ¸À¨sÉ ¸ÉÃj ¸ÁªÀÄÆ»PÀ D¹ÛUÀ¼À C©üªÀÈ¢Þ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAgÀPÀëuÉ PÀÄjvÀÄ ZÀað¹, wêÀiÁð£ÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA§AzsÀ¥ÀlÖ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸Á¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ. d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 43

CzsÁåAiÀÄ-9 UÉÆêÀiÁ¼À G¥À-AiÉÆÃd£É (Gomala Sub Plan) 9.1 »£Éß¯É zÀ£ÀPÀgÀÄUÀ½UÉ ªÉÄÃAiÀÄ®Ä «ÄøÀ°nÖgÀĪÀ ¸ÀPÁðgÀzÀ ¨sÀÆ«ÄUÉ UÉÆêÀiÁ¼À J£ÀÄßvÁÛgÉ, ¨sÀÆ PÀAzÁAiÀÄ 1966 ¤AiÀĪÀÄ 97 (1) gÀ ¥ÀæPÁgÀ UÁæªÀÄzÀ°è ¥Àæw 100 eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ½UÉ 12 ºÉPÉÖÃgï «ÄøÀ®Ä Ej¸À¨ÉÃPÀÄ, ºÉaÑ£À ¨sÀÆ«Ä EzÀÝgÉ PÀ£ÁðlPÀ ¨sÀÆ PÀAzÁAiÀÄ PÁAiÉÄÝ 94, J. ©. ¹ ¥ÀæPÁgÀ ¸ÁUÀĪÀ½zÁgÀjUÉ ¸ÀPÀæªÀÄ ªÀiÁqÀ®Ä CªÀPÁ±À«gÀÄvÀÛzÉ. PÀ£ÁðlPÀzÀ UÉÆêÀiÁ¼ÀªÀÅ UÁæ«ÄÃt PÀÄlÄA§UÀ½UÉ, «±ÉõÀªÁV §qÀªÀjUÉ fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ¥ÀæªÀÄÄR ªÀÄÆ®UÀ¼À°è MAzÁVzÉ. PÀ£ÁðlPÀzÀ°è MlÄÖ 65.09 ®PÀë ºÉPÉÖÃgï ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¨sÀÆ¥ÀæzÉñÀzÀ°è, 17.5 ®PÀë ºÉPÉÖÃgï £ÀµÀÄÖ UÉÆêÀiÁ¼À ¥ÀæzÉñÀ EzÉ, EzÀÄ UÁæªÀÄ DyðPÀvÉUÉ ªÁå¥ÀPÀ PÉÆqÀÄUÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. UÉÆêÀiÁ¼ÀUÀ¼ÀÄ DºÁgÀ, ªÉÄêÀÅ, ªÀÄgÀ DzsÁjvÀ PÀȶ ªÀåªÀ¸ÉÜ, ¥À±ÀĸÀAUÉÆÃ¥À£É, ¸ÀA¥À£ÀÆä® ¸ÀAgÀPÀëuÉ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀdð® ªÀÄgÀÄ¥ÀÇgÀtAiÀÄ°è ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀzÀ UÁæ«ÄÃuÁ©üªÀÈ¢Þ ¸ÀaªÁ®AiÀĪÀÅ vÀ£Àß ¥ÀvÀæ ¸ÀASÉå J-11017/40/2011-MGNREGA (UN) £À°è DUÀ¸ïÖ 14, 2012 gÀAzÀÄ MGNREGA CrAiÀÄ°è §gÀ ¤gÉÆÃzsÀPÀPÁÌV UÉÆêÀiÁ¼À ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ¥Àr¸À®Ä ¸À®ºÉ ¤ÃrzÉ. UÁæ«ÄÃt §qÀªÀjUÉ GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀ°è ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆgÀ»vÀ PÀÄlÄA§UÀ¼À eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ½UÉ ªÉÄêÀÅ MzÀV¸ÀĪÀ°è UÉÆêÀiÁ¼À ¨sÀÆ«Ä C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄÄ ºÉaÑ£À ªÀĺÀvÀé ºÉÆA¢ªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß ¥ÀvÀæzÀ°è G¯ÉèÃT¸À¯ÁVzÉ. 9.2 GzÉÝñÀ * fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄzÀ ¸ÀȶÖ, DyðPÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ£ÀªÀPÀÄ®zÀ MmÁÖgÉ AiÉÆÃUÀPÉëêÀÄPÉÌ UÉÆêÀiÁ¼ÀzÀ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ£ÀÄß gÀQë¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAgÀQë¸ÀĪÀÅzÀÄ CUÀvÀåªÁVzÉ. * UÉÆêÀiÁ¼À ¨sÀÆ«ÄUÉ ¸ÀªÀiÁdzÀ J¯Áè ªÀUÀðUÀ½UÉ ªÀÄvÀÄÛ ¤¢ðµÀÖªÁV §qÀªÀjUÉ ¸ÀªÀiÁ£À ¥ÀæªÉñÀªÀ£ÀÄß RavÀ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. * ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀ«µÀåzÀ ¦Ã½UÉAiÀÄ CUÀvÀåvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DPÁAPÉëUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÇgÉʸÀ®Ä UÉÆêÀiÁ¼À ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ¸ÀĹÜgÀ §¼ÀPÉAiÀÄ£ÀÄß RavÀ¥Àr¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. * UÁæªÀÄ ªÀÄlÖzÀ°è ¥Àj¸ÀgÀ ¸ÀªÀÄvÉÆî£ÀvÉ ªÀÄgÀĸÁܦ¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ ¥Àj¸ÀgÀªÀ£ÀÄß gÀQë¸ÀĪÀÅzÀÄ. * ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ DzsÁjvÀ AiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ C£ÀĵÁ×£ÀªÀ£ÀÄß GvÉÛÃf¸ÀĪÀÅzÀÄ. * UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¸ÀéAiÀÄA DqÀ½vÀªÀ£ÀÄß §®¥Àr¸À®Ä UÁæªÀÄ ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ §®ªÀzsÀð£É ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. 9.3 UÉÆêÀiÁ¼ÀªÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀ°è zÀvÁÛA±À §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£À * ªÀiÁ»wAiÀÄ ¢éwÃAiÀÄ ªÀÄÆ®zÀ ¥ÀæPÁgÀ UÉÆêÀiÁ¼ÀzÀ zÀvÁÛA±À ¸ÀAUÀæºÀuÉ (PÀAzÁAiÀÄ zÁR¯ÉUÀ¼ÀÄ, Barren Land, Dishank App) * UÉÆêÀiÁ¼ÀUÀ¼À ªÀ¸ÀÄÛ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ ®¨sÀå«gÀĪÀ ªÁå¦ÛAiÀÄ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À®Ä PRA ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸Á¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ. * PÁªÀÄ£ï ¯ÁåAqï ªÀiÁå¦AUï (CLM) G¥ÀPÀgÀtªÀ£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ UÉÆêÀiÁ¼ÀzÀ ªÀiÁå¦AUï ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ 9.4 PÁAiÀÄðUÀ¼À AiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðUÀvÀUÉƽ¸ÀÄ«PÉ PÀ£ÁðlPÀzÀ UÁæ«ÄÃt DyðPÀvÉAiÀÄ°è ¥À±ÀĸÀAUÉÆÃ¥À£É ªÀÄvÀÄÛ eÁ£ÀĪÁgÀÄ ¸ÁPÁtÂPÉ ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. «±ÉõÀªÁV UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ°è £ÀgÉÃUÁ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄrAiÀÄ°è UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ºÉƸÀ G¥ÀPÀæªÀĪÀ£ÀÄß PÉÊUÉƼÀî¯ÁVzÉ. F PÁAiÉÄÝAiÀÄÄ UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÇgÉʸÀĪÀ UÀÄjAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ F ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è ¨Á½PÉ §gÀĪÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß ¤«Äð¸ÀÄvÀÛzÉ. 44 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

9.5 UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¥Àæ¸ÁÛ«vÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÀÄ UÉÆêÀiÁ¼ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀÅ£ÀB±ÉÑÃvÀ£ÀUÉƽ¸À®Ä ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÉÊUÉƼÀÀÄzÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÉAzÀgÉ UÀr/CAa£À°è PÀAzÀPÀ ¤ªÀiÁðt, eÉÊ«PÀ ¨É𠤪ÀiÁðt, UÀrAiÀÄ°è PÀ°è£À UÉÆÃqÉ ¤ªÀiÁðt, ¨sÀÆ/PÀvÁÛ¼É ¸À¹ £Án, PÀAzÀPÀUÀ¼À ¤ªÀiÁðt (Staggered / contour trenches), PÀ®Äè vÀqÉ, ¥ÉÇõÀPÀ PÁ®ÄªÉUÀ¼À G¥ÀZÁgÀ, UÉéAiÀiÁ£ï ZÉPï qÁåAUÀ¼ÀÄ, UÉÆÃPÀmÉÖ ¥ÀÅ£À±ÉÑÃvÀ£À, ¹Ãqï ¨Á¯ï, £À¸Àðj C©üªÀÈ¢Þ EvÁå¢. UÉÆêÀiÁ¼À G¥À AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß GPAS M¼ÀUÉÆAqÀ ¸ÀA§A¢üvÀ UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬Äw ¹zÀÞ¥Àr¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. C£ÀĪÉÆÃzÀ£ÉUÁV F G¥À AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß «¸ÀÈÛvÀ AiÉÆÃd£Á ªÀgÀ¢AiÀÄ°è C¼ÀªÀr¸À¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. ªÉÊeÁÕ¤PÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÁV G¥À AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸ÀĪÁUÀ, F PɼÀV£À ¥ÀæªÀÄÄR CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀÅzÀÄ. * ¨sÀÆ §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆ ºÉÆ¢PÉ, d®ªÁ»¤ £ÀPÉë, E½eÁgÀÄ £ÀPÉë ªÀÄvÀÄÛ CLART £ÀPÉë §¼ÀPÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ * ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ ¸ÀܼÀ ªÀÄvÀÄÛ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À®Ä CLART-DET App §¼ÀPÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. * UÉÆêÀiÁ¼ÀzÀ C¹ÛvÀézÀ°ègÀĪÀ ªÁå¦ÛAiÀÄ£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä UÉÆêÀiÁ¼ÀªÀ£ÀÄß ªÀiÁå¦AUï ªÀiÁqÀ®Ä CLM G¥ÀPÀgÀtªÀ£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀÅzÀÄ (GzÁ., ¸À¸ÀåUÀ¼ÀÄ,) 9.6 UÉÆêÀiÁ¼À AiÉÆÃd£ÉUÉ §¼À¸À¨ÉÃPÁzÀ £ÀªÀÄÆ£É UÉÆêÀiÁ¼À G¥À AiÉÆÃd£É d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 45

9.7 UÉÆêÀiÁ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÁV PÉÊUÉƼÀÀÄzÁzÀ PÁªÀÄUÁjUÀ¼À «ªÀgÀ 46 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,

CzsÁåAiÀÄ-10 «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉ G¥À-AiÉÆÃd£É (Disaster Management Sub- Plan) PÀ£ÁðlPÀ gÁdåªÀÅ ºÀªÁªÀiÁ£À ªÉÊ¥ÀjÃvÀå¢AzÀ EwÛÃa£À ªÀµÀðUÀ¼À°è ¥ÀæªÁºÀUÀ¼ÀÄ, D°PÀ®Äè, G®âtUÀ¼ÀÄ, ZÀAqÀªÀiÁgÀÄvÀUÀ¼ÀÄ, ZÀAqÀªÀiÁgÀÄvÀzÀ G®âtUÀ¼ÀÄ, ¨sÀÆPÀA¥ÀUÀ¼ÀÄ, ¨sÀÆPÀĹvÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÀÄ£Á«ÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀ £ÉʸÀVðPÀ C¥ÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑwÛzÀÄÝ. ©üÃPÀgÀ ¥ÀæªÁºÀPÉÌ ºÉZÀÄÑ UÀÄjAiÀiÁUÀÄwÛzÉ. ªÀÄÄRåªÁV ªÀļÉUÁ®zÀ°è ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è C¥ÁgÀ £ÀµÀÖ ªÀÄvÀÄÛ fêÀ, D¹Û, ¨É¼É »ÃUÉ ºÀ®ªÀÅ ªÀÄÆ®¸ËPÀAiÀÄðUÀ½UÉ ºÁ¤AiÀiÁUÀÄwÛzÉ. PÁªÀÄUÁjUÀ¼ÁzÀ §Aqï UÀ¼ÀÄ / MqÀÄØUÀ¼ÀÄ, ZÉPï qÁåªÀiï UÀ¼ÀÄ, PÁ®ÄªÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ ¤Ãj£À ¸ÀAUÀæºÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ. ¸ÀjAiÀiÁzÀ ªÉÊeÁÕ¤PÀ jÃwAiÀÄ°è ¤ªÀiÁðtªÁUÀzÉ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¨sÁjà ªÀÄ¼É ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À ºÀj«£À ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è F ¤ÃgÁªÀj gÀZÀ£ÉUÀ¼À G®èAWÀ£ÉAiÀÄÄ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄÄ EzÀgÀ°è ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¹zÀÄÝ, F ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄÄ «eÁÕ£À ªÀÄvÀÄÛ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ªÀiÁ»wAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ºÉZÀÄÑ CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. ºÀªÁªÀiÁ£À ¸ÀA§A¢üvÀ £ÉʸÀVðPÀ C¥ÁAiÀÄUÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ ªÀÄÄ£ÀÆìZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄ£ÉßZÀÑjPÉ ¤Ãr DqÀ½vÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ°è ¸À£ÀßzÀÞvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ PÀæªÀÄUÀ¼À §UÉÎ ¸À®ºÉUÀ¼À£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ CUÀvÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÀÆ PÀ£ÁðlPÀzÀ°è £ÉʸÀVðPÀ C£ÁºÀÄvÀUÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉUÁV UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄw ªÀÄlÖzÀ°è, «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ G¥À-AiÉÆÃd£É vÀAiÀiÁj CªÀ±ÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ 10. 1 f¯Áè «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÁ UÀÄj ªÀÄvÀÄÛ GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ: ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£É, ¸À£ÀßzÀÝvÉ, PÁAiÀiÁðZÀgÀuÉ, ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ ¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄ«PɬÄAzÀ «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ J¯Áè WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß §®¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄÄRå UÀÄjAiÀiÁVzÉ. f¯Áè «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ GzÉÝñÀUÀ¼ÉAzÀgÉ: 1. C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è «¥ÀvÀÄÛ ¤ªÀðºÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÄRåªÁ»¤UÉ vÀgÀĪÀÅzÀÄ. 2. «¥ÀvÀÄÛUÀ½UÉ ¸ÀA§AzsÀ¥ÀlÖ ««zsÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀUÀ½UÉ «PÉÆÃ¥À zÀħð®ªÁzÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C¥ÁAiÀÄ vÀqÉUÉ ªÉÊeÁÕ¤PÀ QæAiÀiÁAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ. 3. AiÀiÁªÀÅzÉà C¥ÁAiÀÄPÁj «¥ÀvÀÄÛ ¥Àj¹Üw CxÀªÁ «PÉÆÃ¥ÀUÀ½UÉ ¸ÀàA¢¸À®Ä, «¥ÀvÀÄÛUÀ¼À vÀqÉUÀlÄÖ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ vÀVθÀÄ«PÉUÉ ªÉÊeÁÕ¤PÀ vÀ¼ÀºÀ¢AiÀÄr CUÀvÀå PÁªÀÄUÁjUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉwÛPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. §gÀ ¦ÃrvÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À ¥ÀæªÁºÀ ¦ÃrvÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À ¥ÀæªÁºÀ ¦ÃrvÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ, 47

CzsÁåAiÀÄ-11 ªÉÊeÁÕ¤PÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¸À®ºÁ ªÀiÁzÀjAiÀÄ PÁ®«Äw: 48 d® ¸ÀAgÀPÀëuÉ £ÀªÉÄä®ègÀ ºÉÆuÉ,