KTE645

ΕΤΟΣ 67ο • Μάιος - Ἰούνιος 2021 • Ἀρ. 645 ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ m «Δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ἄνωθεν» m «Τῆς Ἀνάστασης» m « Ὅταν ἡ λύπη τρώει στο τραπέζι μου... ἡ χαρὰ περιμένει στὴν πόρτα μου» m « Ἡ “ζηλευτή” ζωὴ τῶν ραγιάδων στὴν Τουρκοκρατία»

K Περιεχόμενα Σημείωμα πρὸς τὶς συνδρομήτριες καὶ τοὺς συνδρομητὲς τοῦ περιοδικοῦ (ΕΚ ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΩΣ)____ 81 « Ὅταν ἡ λύπη τρώει στὸ τραπέζι μου... ἡ χαρὰ περιμένει στὴν πόρτα μου» (ἀνατολίτικη παροιμία) (ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΧΙΝΤΖΟΓΛΟΥ-ΑΜΑΣΛΙΔΟΥ) _____________________________________________________________ 83 Τῆς Ἀνάστασης... (ΜΑΡΙΝΑ ΦΡΑΓΚΑΚΗ) ____________________________________________________________ 84 «Δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ἄνωθεν» (ΝΑΥΣΙΚΑ ΙΕΣΣΑΙ-ΚΑΣΙΜΑΤΗ) _______________________________________ 86 Ἡ «ζηλευτή» ζωὴ τῶν ραγιάδων στὴν Τουρκοκρατία (ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ) ________________________ 87 Ὁ πόνος (ΜΠΕΛΛΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ) __________________________________________________________ 94 Ἡ χαραμάδα (ΜΑΡΙΑ ΓΟΥΜΕΝΟΠΟΎΛΟΥ) ___________________________________________________________ 95 Ἡ γέννηση τῶν παιδιῶν (ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΟΥΛΗΣ) _____________________________________________ 96 Ἕνα θαῦμα διατηροῦμε στὸ ψυγεῖό μας: τὸ γιαούρτι (ΖΩΗ ΡΙΖΟΚΩΣΤΑ-ΑΓΓΕΛΗ) ____________________100 Ἡ πατρικὴ γῆ (ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΝΤΑΡΜΗΣ) ______________________________________________________________102 Πῶς νὰ νικᾷς τοὺς πονηροὺς λογισμούς (ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΟΓΑΝΗ) _____________________________________106 Τὰ μικρὰ τῆς ζωῆς μας (ΚΛΕΙΩ-ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΚΟΥΡΑΣΗ) _____________________________________________107 Κἄτι εἶδα... ἄκουσα... ἢ μοὖπαν... Χριστὸς ἀνέστη κι ὅλη ἡ πλάση ἀνέστη (ΛΙΤΣΑ ΑΠΑΛΑΚΗ) ______108 Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου (ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΚΑΛΑΜΠΟΚΗ) _____________________________109 20 Μαΐου 1941. Ἀρχίζει ἡ Μάχη τῆς Κρήτης. Πρὶν ἀπὸ 80 χρόνια (ΑΝΝΑ Κ. ΚΟΡΝΑΡΟΥ-ΚΑΛΑΜΑΡΑ) ________________________________________________________________112 Βιβλιοπαρουσιάσεις. Γιάννα Καραμάνου, Ἀλλιώτικη θέαση (ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ)_________________119 J.-C. Grumbert (μτφ. Ρούλας Γεωργακοπούλου), Ἡ πιὸ πολύτιμη πραμάτεια. Ἕνα παραμύθι (ΗΒΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ) ____________________________________________________________________________120 Κυκλοφορεῖ ἀνά δύο μῆνες μέ 40 σελίδες. ΕΛΛΗΝΙΔΟΣΤ Η Σ • Διευθυντής Σύνταξης: Γιάννης Κ. Τσέντος, Θελξινόης 1, 166 74 Γλυφάδα e-mail ἐπικοινωνίας: [email protected] • Ἐκδότης: «Χριστιανική Ἕνωσις Ἀκτῖνες», • Τόπος ἔκδοσης: Ἀθήνα ὁδός Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα • Ἰούνιος 2021 Τηλ. 210 3247294, 210 3235931 • Δημιουργικό - Ἐκτύπωση: «Λυχνία Α.Ε.», • Τιμή τεύχους 2,5€. Ἀνδραβίδας 7, 136 71 Χαμόμυλο Ἀχαρνῶν, • Ἐτήσια Συνδρομή: Ἐσωτερικοῦ 15€. Τηλ. 210 3410436, www.lyhnia.com Ἐξωτερικοῦ: 30€. Παρακαλοῦμε, ἀποστέλλετε τίς συνεργασίες σας στή διεύ- Kύπρου: 20€. θυνση Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα. Διατηροῦμε τό δικαίωμα νά μή δημοσιεύουμε ἤ νά συντέ- μνουμε κατά τήν κρίση μας ὁποιοδήποτε χειρόγραφο. Χειρό- γραφα δημοσιευμένα ἤ μή δέν ἐπιστρέφονται.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Πρὸς τὶς συνδρομήτριες καὶ τοὺς συνδρομητὲς τοῦ περιοδικοῦ Ἀγαπητὲς συνδρομήτριες, ἀγαπητοὶ συνδρομητὲς τοῦ περιοδικοῦ μας, Εἶναι ἴσως ἄχαρο νὰ βάζουμε στὴν πρώτη σελίδα τοῦ περιοδικοῦ σημειώματα ποὺ ἀφοροῦν «τεχνικὰ ζητήματα». Καὶ εἰλικρινὰ δὲν θὰ τὸ κάναμε, ἂν δὲν ἦταν ἀπόλυτη ἀνάγκη. Ὁ περιορισμὸς τῶν μετακινήσεών μας, λόγῳ τῆς πανδημίας ποὺ δοκίμασε τὶς ἀντοχὲς ὅλων μας τοὺς προηγούμενους μῆνες, ἔχει προσανατολίσει πολλοὺς ἀπὸ ἐμᾶς στὴν πρακτικὴ τῆς ἐξόφλησης οἰκονομικῶν ὑποχρεώσεών μας –μεταξὺ αὐτῶν καὶ τῆς συν- δρομῆς τοῦ περιοδικοῦ μας– ἠλεκτρονικά, μέσῳ τοῦ διαδικτύου. Πραγματικά, περιττὸ νὰ ποῦμε πόσο μεγάλη διευκόλυνση μᾶς προσφέρουν οἱ νέες τεχνολογίες. Δυστυχῶς, ὅμως, ἡ περιορισμένη ἐξοικείωση μὲ αὐτὲς δημιουργεῖ προβλήματα. Τὸ πρόβλημα εἶναι ἐν προκειμένῳ ἕνα, ἀλλὰ πολὺ σοβαρό: Βλέπουμε πολὺ συχνὰ νὰ κατατίθενται ποσὰ γιὰ συνδρομὲς τοῦ περιοδικοῦ, ὅμως ἀδυνατοῦμε νὰ γνωρίζουμε ποιὰ συνδρομὴ ἀφοροῦν αὐτά! Ὁ λόγος εἶναι ἁπλός: Ὅ,τι μποροῦμε νὰ δοῦμε στὴν ἐνημέρωση λογαριασμοῦ ποὺ παίρνουμε ἀπὸ τὴν Τράπεζα εἶναι α) ἡ ἡμερομηνία τῆς πίστωσης τοῦ ποσοῦ, β) ἡ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ καὶ γ) τὸ ποσό. Γι᾽ αὐτὸ στὸ σημείωμα στὴν τελευταία σελίδα κάθε τεύχους ζητᾶμε, σὲ περίπτωση ἠλεκτρονικῆς ἢ μέσῳ τραπέζης κατάθεσης τῆς συνδρομῆς, νὰ ἀναγράφετε στὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ τὸ ὀνοματεπώνυμό σας. Παρ᾽ ὅλα αὐτά, διαπιστώνεται μιὰ ποικιλία προβλημάτων: α) Ὅταν τὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ἀφήνεται κενό, δὲν μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε ποιὸς ἔχει καταθέσει τὸ ποσό! β) Ὅταν στὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ σημειώνεται, γιὰ παράδειγμα, «ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗ- ΝΙΔΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗ 2021», καὶ πάλι, δὲν μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε ποιὰ συνδρομὴ ἀφορᾷ τὸ ποσὸ ποὺ μᾶς ἔχει κατατεθεῖ. γ) Συμβαίνει κάποτε νὰ βλέπουμε στὴν ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ὀνόματα ποὺ δὲν ὑπάρχουν στὴν κατάσταση τῶν συνδρομητῶν τοῦ περιοδικοῦ. Ἕνας πολὺ συχνὸς λόγος εἶναι ὅτι κάποιες συνδρομήτριες γράφουν ἐκεῖ ἄλλο ὄνομα ἀπὸ αὐτὸ μὲ τὸ ὁποῖο εἶναι δη- λωμένες στὸ περιοδικό (γιὰ παράδειγμα, γράφουν τὸ συζυγικὸ ἐπώνυμο, ἐνῷ, ὅταν εἶχαν ἐγγραφεῖ στὸ περιοδικό, εἶχαν δηλώσει τὸ πατρικό). Ὅπως εἶναι φυσικό, καὶ πάλι δὲν μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε ποιὰ συνδρομὴ ἀφορᾷ τὸ ποσό. 81

δ) Ὑ πάρχει ὅμως καὶ ἄλλο πρόβλημα. Ἂς ὑποθέσουμε ὅτι κάποια συνδρομήτρια συ-«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 μπληρώνει σχολαστικὰ τὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ, γράφοντας, γιὰ παράδειγμα: «ΣΥΝΔΡΟ- ΜΗ 2021 ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ - ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥ- ΛΟΥ ΚΩΔ. 1414». Ὅλα μοιάζουν ἐντάξει, ἀλλὰ καὶ ἐδῶ ὑπάρχει πρόβλημα! Γιατί; Διότι στὴν ἐνημέρωση λογαριασμοῦ μποροῦμε νὰ δοῦμε μόνο μέχρι 30 χαρακτῆρες (γράμματα ἢ καὶ ψηφία) ἀπὸ τὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ. Ἔτσι, αὐτὸ ποὺ βλέπουμε στὸ παράδειγμά μας εἶναι: «ΣΥΝΔΡΟΜΗ 2021 ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ» (ἐδῶ τελειώνουν οἱ 30 χαρακτῆρες, καὶ τὰ παραπέρα, πολὺ ἁπλᾶ, δὲν τὰ βλέπουμε!). Ὅπως εἶναι φυσικό, καὶ πάλι δὲν μποροῦμε νὰ καταλάβουμε γιὰ ποιὰ συνδρομὴ πρόκειται. Εἶναι δύσκολο –πραγματικὰ δύσκολο– νὰ φαντασθεῖ κανεὶς πόσο ἐπίπονη –καὶ συχνὰ ἀδιέξοδη– εἶναι ἡ προσπάθεια νὰ ταὐτισθοῦν ποσὰ ποὺ κατατίθενται στὸν τραπεζικὸ λογαριασμό μας. Συμβαίνει συχνὰ νὰ βλέπουμε, γιὰ παράδειγμα, στὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟ- ΓΙΑ: «ΚΟΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ 2021 ΜΑΡΙΑ ΠΑ» (ἐδῶ... τελειώνουν οἱ 30 χαρακτῆρες ποὺ μποροῦμε νὰ δοῦμε). Σὲ τέτοιες περιπτώσεις, εἶναι μονόδρομος νὰ ἀναζητήσουμε ὅλες τὶς συνδρομήτριες μὲ τὸ ὄνομα Μαρία ποὺ τὸ ἐπώνυμό τους ἀρχίζει ἀπό «Πα-». Περιττὸ νὰ ποῦμε ὅτι συχνὰ κάθε προσπάθεια, ὁσοδήποτε φιλότιμη, εἶναι καταδικα- σμένη σὲ ἀποτυχία. Σημειωτέον δέ, πρὸς τούτοις, ὅτι οὔτε καὶ ἡ Τράπεζα, ἂν ἀπευθυνθοῦμε σὲ κάποιο ὑποκατάστημά της, μπορεῖ νὰ μᾶς διαφωτίσει περαιτέρω. Δὲν δυσκολεύεται κανεὶς νὰ ἀντιληφθεῖ τὸ πρόβλημα ποὺ ἀνακύπτει: Κάποιες συν- δρομήτριες ἢ συνδρομητὲς τοῦ περιοδικοῦ μπορεῖ νὰ ἔχουν καταβάλει τὴ συνδρομή τους καὶ νὰ θεωροῦν ὅτι εἶναι ἐντάξει, ἀλλὰ ἐμεῖς νὰ μὴν τὸ γνωρίζουμε, οὔτε καὶ νὰ μποροῦμε νὰ τὸ γνωρίζουμε, καθὼς τὰ ποσὰ ποὺ ἔχουν καταβάλει καταγράφονται μὲν ὡς ἔσοδα, ἀλλὰ δὲν γνωρίζουμε ἀπὸ ποιὸν προέρχονται. Ἀντιλαμβάνεσθε ὅτι θὰ μπο- ροῦσαν νὰ γεννηθοῦν ἀκόμα καὶ παρεξηγήσεις. Προτείνονται λοιπὸν τὰ ἑξῆς: Ἀφ᾽ ἑνὸς μέν, οἱ συνδρομήτριες καὶ οἱ συνδρομητὲς ποὺ βλέπουν νὰ μὴν ἔχουν περαστεῖ ἐπὶ μακρόν (ἐννοεῖται ὅτι μιὰ μικρὴ καθυστέρηση εἶναι λογική) πληρωμὲς ποὺ ἔχουν κάνει ἠλεκτρονικὰ μέσῳ διαδικτύου ἢ μὲ κατάθεση στὴν Τράπεζα (στὴν ἐτικέτα ἀναγράφεται ἡ ἀρχὴ ὀφειλῆς, π.χ. 01/01/2021 σημαίνει ὅτι ὀφείλεται ἡ συνδρομὴ τοῦ 2021) παρακαλοῦνται νὰ ἐπικοινωνοῦν μαζί μας. Ἂν δὲν καταστεῖ ἐφικτὸ νὰ βροῦν κάποιον στὰ τηλέφωνα τοῦ περιοδικοῦ, μποροῦν πάντα νὰ ἐπικοινωνοῦν μέσῳ e-mail στὴ διεύθυνση: [email protected]. Ἐκεῖ ἡ ἐπικοινωνία εἶναι ἐξασφαλισμένη. Ἀφ᾽ ἑτέρου δέ, νὰ προσέχουν ἐφεξῆς σὲ κάθε ἠλεκτρονικὴ πληρωμὴ νὰ συμπληρώ- νουν στὸ πεδίο ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ τὸ ὀνοματεπώνυμό τους, ὅπως ἀκριβῶς αὐτὸ ἀναγράφεται στὴν ἐτικέτα, καί, ἀκόμα καλύτερα, νὰ προσθέτουν καὶ τὸν κωδικὸ ἀριθμὸ συνδρομητοῦ (πρόκειται γιὰ τὸν πρῶτο ἀριθμὸ στὴν ἐτικέτα). Τίποτε ἄλλο δὲν χρειάζεται. Ὀφείλουμε νὰ ἀπολογηθοῦμε, ποὺ ἀναγκαζόμαστε νὰ σᾶς ἀπασχολήσουμε τόσο ἐκτενῶς μέ «τεχνικὰ ζητήματα», τὰ ὁποῖα ὅμως ἀσφαλῶς ἔχουν τὴ σημασία τους... Ἐκ τῆς διευθύνσεως 82

« Ὅταν ἡ λύπη τρώει στὸ τραπέζι μου... «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ἡ χαρὰ περιμένει στὴν πόρτα μου!» (ἀνατολίτικη παροιμία) Xαίρομαι, ποὺ ξημέρωσε καινούργια τὴν κοιτάω καὶ νὰ γαληνεύω. Μᾶς βλέπω τότε ἡλιόλουστη μέρα, ποὺ μαγείρεψα καὶ ὅλους ἐμᾶς τοὺς ἐγκλεισμένους νὰ τραγουδᾶμε νοικοκύρεψα τὸ σπίτι μου ἀγόγγυστα καὶ καὶ νὰ γελᾶμε ξένοιαστοι, σὰν ἐκείνους στὰ εὐσυνείδητα. ἀσπρόμαυρα ντοκυμαντὲρ τοῦ ᾽45, ποὺ βρῆκαν τότε στοὺς δρόμους τῆς Ἀθήνας νὰ γιορτάσουν Χαίρομαι, ποὺ συμβούλεψα καὶ παρηγό- τὴ λευτεριὰ ποὺ τόσο λαχταροῦσαν! ρησα μὲ ὑπομονὴ τὸν ἀπελπισμένο νευρωσι- κό, ποὺ ξόδεψα λίγο χρόνο γιὰ τὸν ἀξιοπρεπῆ Χαίρομαι ὅμως περισσότερο, γιατὶ ἔμαθα νὰ μοναχικὸ ποὺ ποτὲ δὲν ζητάει βοήθεια, ποὺ ἀπολαμβάνω τὰ ἁπλᾶ καὶ καθημερινὰ πράγματα, ἀσχολήθηκα μὲ τὸ πρόβλημα τοῦ ἀσθενῆ ποὺ ἀλλὰ καὶ νὰ ἐκτιμῶ τὴν ὑγεία, τὴ σύνεση καὶ δίνει τὸν ἀγῶνά του. τὴν ὑπομονή. Χαίρομαι, γιατὶ πράγματι... «ὅταν ἡ λύπη τρώει στὸ τραπέζι μου, ἡ χαρὰ περιμένει Χαίρομαι γιὰ τὸ γιασεμί, ποὺ ἔβγαλε μικρὰ στὸν πόρτα μου»! φυλλαράκια καὶ μὲ χαιρετᾷ, καὶ γιὰ τοὺς γλά- ρους ποὺ ἔρχονται στὸ μπαλκόνι μου καὶ τὸ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΧΙΝΤΖΟΓΛΟΥ-ΑΜΑΣΛΙΔΟΥ λερώνουν. Χαίρομαι, ποὺ κράτησα τὴν ψυχραιμία μου κι ἔκανα ὑπομονὴ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα, ποὺ ἔμαθα ὡραῖα πράγματα καὶ τὰ μοιράστηκα μὲ φίλους καὶ γνωστούς. Χαίρομαι, ποὺ πλησιάζει τὸ τέλος τῆς δοκι- μασίας καὶ ζωγραφίζω εἰκόνα στὰ μάτια μου, νὰ 83

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Τῆς Ἀνάστασης... Λαμπροφόρεσε καὶ πάλι ἡ φύση μέσα στὴ K λάμψη τῆς ἀνοιξιάτικης χαρᾶς. Τὰ λουλού- δια σὰν τὸ κῦμα ξεχύθηκαν παντοῦ. Πλημ- Μαρία! Γυναίκα ὅλων τῶν αἰώνων μύρισαν τοὺς κάμπους, στόλισαν τοὺς κήπους καὶ χτὶως ρβάρφαιγαιέ. ςκ,άἔλνυτυψσααννγύμρὲωποτρλιύγχύρρωωμτηὶς χλαμύδα τὰ καὶ τῶν ἐποχῶν! Μὴν κλαῖς καὶ ἀσχήμιες, κι μὴ χάνεσαι μέσα στὴ θλίψη καὶ ὕστερα χαμογέλασαν στὸν πόνο καὶ τὴ θλίψη μας. Ἡ ζωὴ ξανανιώνει στὴν καλοσύνη τῆς ἀνοιξιά- τὴν ἐρημιά, ψάχνοντας μέσα στὸν τικης ἀνθοβολῆς καὶ ἡ μέρα λούζεται μέσα στὸ ἁπαλοφῶς, στὰ χρώματα καὶ τὰ ἀρώματα. ἀπέραντο κῆπο τῶν ἀμφιβολιῶν καὶ τοῦ πένθους. Μὴ φοβᾶσαι καὶ Εἶναι ἡ ὥρα τῆς ὀμορφιᾶς, τῆς χαρᾶς! Εἶναι ἡ στιγμὴ μιᾶς γαλήνιας –τῆς πιὸ γαλήνιας– χαραυγῆς, μὴν ἀγωνιᾷς. Δίπλα σου βρίσκεται ἀπ᾽ ἐκεῖνες ποὺ σοῦ θυμίζουν ὅτι μέσα ἀπὸ τὸν Ἐκεῖνο, ὁλόφωτος, Ἀναστημένος! ἁπαλόθαμπο ἀέρα μπορεῖς νὰ ἀφουγκράζεσαι, ἂν θές, τὸ πέταγμα τῶν ἀγγέλων. K Ὦ γλυκιά, κρινόπλαστη τ᾽ Ἀπρίλη ἀνταύγεια! Ὅμως, τὴν ἴδια ὥρα, μὲ τὴ σκέψη πνιγμένη στὴ θλίψη, κάποιες γυναῖκες βαδίζουν σιωπηλὰ κάτω «Τίς ἀποκυλήσει ἡμῖν τὸν λίθον;» ἀπὸ τοὺς ἄσπρους παλμοὺς τῶν ἀστερισμῶν καὶ Μὰ νά. μέσα στὴν ἔγνοια καὶ τὴν ἀγωνία τους, προχωρώντας θαρρετὰ ζητοῦν νὰ συναντήσουν γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ Ἐκεῖνον ποὺ εἶχε σαγηνεύσει ξαφνικὰ μένουν κατάπληκτες. ΚΕἶινὅαμι δωυςν. αμτέόσνα; στὸ σύθαμπο τὸ αὐγινό, ἀρχί- τὶς καρδιές τους. Ὁ ἀνοιξιάτικος, διάφανος ἀέρας, ποὺ ἀλαφρο- χαϊδεύει καὶ δροσίζει τὰ πρόσωπά τους, παίρνει ζουν καθαρὰ νὰ ξεχωρίζουν τὸ μνημεῖο ἀνοικτό. Βουβὲς ἀπὸ τὸν τρόμο τώρα ἀναζητοῦν κάποιον τώρα τὰ λόγια τους καὶ τὰ κάνει ἠχὼ καὶ ἀντίλαλο ποὺ νὰ τὶς πληροφορήσει. στὴν ἐρημιά. Θὰ τὰ ἀκούσει κανείς; Ὅμως γύρω κανείς! 84 Μ᾽ αὐτὲς ἐπιμένουν:

Κανείς; Ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ λευκοντυμένος νε- Του τὰ ἀγαπημένα. τὰ πονεμένα. αὐτὰ τὰ πόδια ποὺ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ανίας, ποὺ στὴν ἄκρη τοῦ μνήματος μοιάζει σὰν εἶχαν ἀκόμη ἐπάνω τους τὰ σημάδια τῶν καρφιῶν. νὰ τὶς περιμένει; – Μαρία! Γυναίκα ὅλων τῶν αἰώνων καὶ τῶν – Γυναῖκες, μὴ φοβεῖσθε! « Ἠγέρθη, οὐκ ἔστιν ἐποχῶν! Μὴν κλαῖς καὶ μὴ χάνεσαι μέσα στὴ θλί- ὧδε»! ψη καὶ τὴν ἐρημιά, ψάχνοντας μέσα στὸν ἀπέρα- ντο κῆπο τῶν ἀμφιβολιῶν καὶ τοῦ πένθους. Μὴ Δάκρυα ἀγωνίας μὰ καὶ ἐλπίδας, δάκρυα φόβου φοβᾶσαι καὶ μὴν ἀγωνιᾷς. Δίπλα σου βρίσκεται μὰ καὶ χαρᾶς, κυλοῦν πάνω στὸ πρόσωπό τους καὶ Ἐκεῖνο, ὁλόφωτος, Ἀναστημένος! πέφτουν πάνω στὸ νιόφυτρο χορτάρι, ἐνῷ φτερὰ λὲς τώρα παίρνουν τὰ πόδια τους καὶ τρέχουν, γιὰ K νἈἐκὰντάὸπσςρτοἀαπλσὸάηβτ.ὴοΣυΜπνεαύνρὰδίαοἀυντὴναγΜὅγσεαοίγλδποαιυὸλνηγσνρτήήο,γὺποςορΜὺαμαμέθνπηεοτιρὲπςοίστῦὴωνν.. κοντοστέκεται, χωρὶς καὶ ἡ ἴδια νὰ ξέρει τὸ γιατί. Κι Κι ἂν ὁλόγυρά σου ἀστράφτουν ἔτσι, μόνη μὲ τὰ δάκρυά της, ποὺ γίνονται τώρα ρυ- τῶν πολέμων τὰ ὅπλα, κι ἂν τὰ άκια καυτὰ στὸ πρόσωπό της, καθὼς γύρω ἡ ματιά της ἀναζητᾷ, ψάχνει νὰ δεῖ τὸ Πρόσωπο, Ἐκεῖνο τὸ θεριὰ τῆς ζωῆς καὶ τ᾽ ἀγρίμια Πρόσωπο ποὺ θὰ τῆς χαρίσει καὶ πάλι, ὅπως καὶ ἀγέλες συνάζονται γύρω σου, τότε, τὴ χαρά, τὴν παρηγοριά, τὴ γαλήνη. ζητώντας μὲ λύσσα τῆς ἐλπίδας K τὸ φῶς νὰ σοῦ σβήσουν, μὴ δειλιάζεις. δές. τοῦ Χριστοῦ «Πορεύου πρὸς τοὺς ἀδελφούς ἡ Ἀνάσταση σοῦ ἀνοίγει τὸν Του», τοὺς θλιμμένους καὶ πλη- δρόμο, γιὰ νὰ σκορπίσεις παντοῦ γωμένους, τοὺς φτωχοὺς καὶ δι- τῆς Ἀγάπης τὸ τρισχαρούμενο ψασμένους, τοὺς ἄρρωστους καὶ ξεχασμένους, νὰ φέρεις τὸ μήνυμα μήνυμα: Χριστὸς Ἀνέστη! ποὺ Ἐκεῖνος σοῦ ἐμπιστεύτηκε. K K «Πορεύου πρὸς τοὺς ἀδελφούς Του», τοὺς Καὶ ξαφνικά! θλιμμένους καὶ πληγωμένους, τοὺς φτωχοὺς καὶ διψασμένους, τοὺς ἄρρωστους καὶ ξεχασμένους, νὰ – Γύναι, τί κλαίεις; Τίνα ζητεῖς; φέρεις τὸ μήνυμα ποὺ Ἐκεῖνος σοῦ ἐμπιστεύτηκε. Λυγμὸς ἀνεβαίνει στὰ χείλη της ἡ φωνή. Μίλησε στὸν ἦχο τῆς καρδιᾶς τους καὶ πές τους πὼς Ἐκεῖνος ποὺ σταυρώθηκε καὶ ἀναστήθηκε γιὰ – Ὅτι ἦραν τὸν Κύριόν μου καὶ οὐκ οἶδα ποῦ ὅλους μας γεμᾶτος ἀγάπη εἶναι ἀνάμεσά μας, ἕτοι- μος πάντα νὰ δείξει τὰ τρυπημένα ἄχραντα χέρια ἔθηἜκχαανσααὐτἘόκνε. ῖνον. τὴ χαρὰ τὴν πραγματική. τὴν Του, τὴ λογχευμένη πλευρά Του, ποὺ ἀνάβλυσε τοὺς κρουνοὺς τῆς ζωῆς, τὸ πανάγιο αἷμά Του. εὐτυχία τὴ μοναδική, τὴν ἀληθινή. Ἔχασα τὸν Κύ- Κι ἂν ὁλόγυρά σου ἀστράφτουν τῶν πολέμων ριό μου, καὶ μαζί του τὴν πορεία μου, τὸν προσανα- τὰ ὅπλα, κι ἂν τὰ θεριὰ τῆς ζωῆς καὶ τ᾽ ἀγρίμια ἀτδῆγέςέςλ.ἐλετοςπίῦσδυαΧνςράτιζὸσοτφνοτῶῦαςιἡγνύὰἈρσωνοάῦσσσοτβυαή,σζσηηοτσυώνον,ῦτμαὴἀςνδμοεὲίιγλλειύάι σζτεσὸιςαν. τολισμό μου. Χωρὶς Ἐκεῖνον, πυκνὰ τὰ σκοτάδια κι δρόμο, γιὰ νὰ σκορπίσεις παντοῦ τῆς Ἀγάπης τὸ τρισχαρούμενο μήνυμα: οἱ φόβοι μὲ πνίγουν, γιατὶ μακριά του δὲν ὑπάρχει Χριστὸς Ἀνέστη! γαλήνη, δὲν ὑπάρχει ζωή. θφρωιάΚλμιιάἂβζνοειυσἀττπῆὸὸςνκθταλάρίφψδοηιᾶ,τςἀοσγῦοωυὀνλίταὴέθνκραἄοὶκπυρόηἡνκοσά.κπκιοοὰιίοτξαεδ!ψάΣυκτχορᾷῦυ. ἀφοῦ ζωοδότρα ἡ χαρὰ ἀντηχεῖ στὸ γλυκὸ τῆς – Μαρία...! ἐλπίδας ξημέρωμα! Ἀντήχησε στὸ δροσάτο κῆπο, καὶ ἔκανε τὰ χρώ- Χριστὸς Ἀνέστη...! ματα τῆς αὐγῆς νὰ λάμψουν, νὰ χυθοῦν τὰ μῦρα ΜΑΡΙΝΑ ΦΡΑΓΚΑΚΗ ἀπ᾽ τὰ λούλουδα καὶ νὰ ἠχήσουν οἱ μελῳδίες τοῦ Οὐρανοῦ. – Μαρία...! Καὶ ξύπνησε μέσα της τὸ φῶς καὶ ἡ χαρά, ἀφοῦ μπροστά της ἔστεκε ἡ Ἀνάσταση καὶ ἡ Ζωή. – Διδάσκαλε...! Κι ἔπεσε στὰ ἀπγόκδαιλαιάΤσοευι.,νἐὰκεἀῖγσκατὸλιάμσοευιστὰκεπμόέδνιοα 85 χορτάρι, γιὰ νὰ τ᾽

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 «Δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ἄνωθεν»* Πήλινο κανάτι, ραγισμένο Καὶ περιμένω Ἐσένα, –σ᾽ ἀλάβαστρα κοντά– Πνεῦμα ἅγιο, τολμῶ καὶ γὼ νὰ ξεχυθεῖς ἀπάνω σ᾽ ἕνα ὑπερῶο νὰ περιμένω στὸ γερμένο τράχηλό μου. «τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ πατρός...». Στὰ ξεραμένα σπλάχνα μου νερά, ποτάμια νὰ κυλήσει Μιὰ χούφτα χῶμα μου. ἡ δωρεά σου. ὅλη κι ὅλη ἡ ὕπαρξή πόση εὐτέλεια κρύβει Ὄχι, δὲ φεύγω! μόνο Ἐσὺ γνωρίζεις! Ἐδῶ θὰ περιμένω. ὅμως ἐγὼ θὰ περιμένω. Θὰ περιμένω Ἄλλο νὰ κάνω, τί; καὶ θὰ περιμένω οἱ οὐρανοί. ὥσπου ν᾽ ἀνοίξουν νὰ κατεβεῖς Χάρτινο τριαντάφυλλο Ἅγιο Πνεῦμα. ὁ κόσμος... τί νὰ δώσει στὸ μερονύχτιο ψάξιμό μου; Νὰ γεννηθῶ ἀπὸ Σένα ἕνας καινούργιος ἄνθρωπος! Δίνω στὴ γῆ πίσω. τὶς φορεσιές της πιὰ δὲν μοῦ κάνουν! ΝΑΥΣΙΚΑ ΙΕΣΣΑΙ-ΚΑΣΙΜΑΤΗ 86 * Ἰω., γ΄ 7.

Ἡ «ζηλευτή» ζωὴ τῶν ραγιάδων «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 στὴν Τουρκοκρατία Δὲν δυσκολεύεται κανεὶς νὰ διαπιστώσει ὅτι Ὁ λεγόμενος «κεφαλικὸς φόρος», ποὺ ἐπιβλή- 87 τὰ τελευταῖα χρόνια παρατηρεῖται μιὰ τάση θηκε στοὺς ραγιᾶδες ἀπὸ τὰ πρῶτα χρόνια μετὰ τὴν ὡραιοποίησης τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατο- Ἅλωση, ἦταν ὁ ἐτήσιος φόρος ποὺ ἦταν ὑποχρεω- ρίας. Ἂν μή τι ἄλλο, πολλοὶ εἶναι αὐτοὶ οἱ ὁποῖοι μένοι νὰ καταβάλλουν ὅλοι οἱ μὴ μουσουλμᾶνοι ἐρωτοῦν ἀνοικτά: Μήπως ὅλα αὐτὰ ποὺ ἔχουμε ὑπήκοοι τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, γιὰ νὰ συνηθίσει νὰ ἀκοῦμε γιά «μαύρη» σκλαβιά, γιὰ ἔχουν τὸ δικαίωμα... νὰ ζοῦν... Γι᾽ αὐτὸ ἄλλωστε βαρὺ ζυγὸ τῆς δουλείας κτλ. δὲν εἶναι τελικὰ παρὰ καὶ λεγόταν «κεφαλικὸς φόρος». Ἀναφέρεται ὑπερβολὲς μιᾶς ἐθνοκεντρικῆς προπαγάνδας, τὶς μάλιστα ὅτι στοὺς ραγιᾶδες ποὺ τὸν πλήρωναν ὁποῖες ὁ ἀντικειμενικὸς ἱστορικὸς μελετητὴς πρέπει χορηγεῖτο ἀπὸ τοὺς φοροεισπράκτορες προσωπικὴ νὰ τολμήσει νὰ ξεπεράσει; ἀπόδειξη, διαφορετικοῦ χρώματος κάθε χρόνο, ποὺ ἔγραφε: « Ὁ φέρων τὸ παρὸν ἔχει τὴν ἄδειαν νὰ Εἶναι χρήσιμο, λοιπόν, νὰ φέρουμε στὴ σκέψη φέρῃ ἐπὶ ἓν ἔτος τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτοῦ». μας τὶς πραγματικὰ ζοφερὲς συνθῆκες μέσα στὶς ὁποῖες ζοῦσαν οἱ ραγιᾶδες στὰ χρόνια τῆς τουρ- Ἂς τὸ μεταφέρουμε αὐτὸ στὸν ἑαυτό μας. Καὶ κικῆς σκλαβιᾶς. Διότι, ἀκόμη κι ὅταν κάνουμε λόγο αὐτό, γιατὶ πολὺ συχνὰ καὶ ἐμεῖς σήμερα δυσα- γιά «σκοτάδι» τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς, ἡ ἀλήθεια νασχετοῦμε μὲ τὰ φορολογικὰ βάρη στὰ ὁποῖα εἶναι ὅτι σπανίως συνειδητοποιοῦμε στὶς πραγματι- καλούμαστε νὰ ἀνταποκριθοῦμε καὶ λέμε: «Τί ἄλλο κές της διαστάσεις τὴ ζοφερὴ πραγματικότητα ποὺ θὰ βροῦν νὰ φορολογήσουν;» – Ἀλλὰ δὲν πάει κρύβεται πίσω ἀπὸ τὶς βαριὲς αὐτὲς λέξεις. βέβαια τὸ μυαλό μας ὅτι θὰ μπορούσαμε ποτὲ νὰ εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ πληρώνουμε φόρο, γιὰ *** νὰ μᾶς ἀναγνωρίζεται τὸ δικαίωμα στὴ ζωή! Ἂς σκεφθοῦμε, κατὰ πρῶτον, κάτι φαινομενικά Πέραν τούτου, καὶ τὰ ἴδια τὰ ποσὰ ποὺ κα- «πεζό»: τὴ φορολογία. λοῦνταν νὰ πληρώσουν ὡς φορολογία οἱ ραγιᾶδες

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ἦταν πραγματικὰ δυσβάστακτα. Μέχρι σήμερα χρη- εἰσέπρατταν ἀπὸ τοὺς ραγιᾶδες – ἀρκεῖ νὰ ἀπέδιδαν σιμοποιοῦμε τὴ λέξη «χαράτσι», κληρονομιὰ τῆς στὸν Σουλτᾶνο τὸ ποσὸ ποὺ αὐτὸς ἀπαιτοῦσε. Τουρκοκρατίας, γιὰ κάθε δυσβάστακτο φόρο ποὺ προκαλεῖ τὸ λαϊκὸ αἴσθημα. Ἐννοεῖται ὅτι κάποιοι κοτσαμπάσηδες κερδο- σκοποῦσαν ἀσυστόλως. Ἀλλὰ ἀπὸ τὸ σημεῖο Καὶ δὲν ἦταν κἂν μόνο αὐτοὶ οἱ γνωστοὶ σὲ ὅλους αὐτό, μέχρι τὸ νὰ ἰσχυρισθοῦμε ὅτι τοὺς ρα- μας φόροι. Ἦταν καὶ μιὰ πλειάδα μικρότερων καὶ γιᾶδες δὲν τοὺς καταπίεζαν οἱ Ὀθωμανοί, ἀλλὰ ἔκτακτων φόρων, ποὺ ἔκαναν τὴ ζωὴ τῶν ραγιάδων οἱ κοτσαμπάσηδες, ἂς μᾶς ἐπιτραπεῖ νὰ ποῦμε ὅτι ἀφόρητη. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι προβλεπόταν ἡ ἀπόσταση εἶναι τεράστια. Δέστε ἕνα ἀνάλογο: μέχρι καὶ εἰδικὸς φόρος γιὰ τοὺς ραγιᾶδες ποὺ δι- Ὅταν οἱ ναζὶ προώθησαν τήν «τελικὴ λύση» τοῦ ατηροῦσαν μακριὰ μαλλιά (καὶ ἀπὸ αὐτό, πάλι, μᾶς ἑβραϊκοῦ ζητήματος, ὅπως τὴν ὀνόμασαν, στὰ ἔχει μείνει κληρονομιὰ στὴ νέα ἑλληνικὴ ἡ ἔκφραση: στρατόπεδα συγκεντρώσεως, τὰ ὁποῖα ἦταν στὴν «χρωστάει τὰ μαλλιὰ τῆς κεφαλῆς του»). Σύμφωνα πραγματικότητα στρατόπεδα ἐξοντώσεως, γιὰ τὴ μάλιστα μὲ μιὰ ἑρμηνεία, πολλοὶ ἀγωνιστὲς τοῦ ᾽21 διευκόλυνση τῆς διαδικασίας, ὅριζαν κάποιους ἔτρεφαν ἐπιδεικτικὰ μακριὰ κόμη, ἀκριβῶς γιὰ νὰ ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους ὡς ὑπεύθυνους, ὑπόλογους διαδηλώσουν μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο τὴν περιφρόνησή ἀπέναντι στοὺς ναζὶ ἀξιωματικοὺς γιὰ τὴν τήρηση τους πρὸς τὴν ὀθωμανικὴ ἐξουσία. τῆς τάξεως. Αὐτοί, οἱ λεγόμενοι «κάπο», τρέφονταν K Ὁ λεγόμενος «κεφαλικὸς φόρος», ποὺ ἐπιβλήθηκε στοὺς ραγιᾶδες ἀπὸ τὰ πρῶτα χρόνια μετὰ τὴν Ἅλωση, ἦταν ὁ ἐτήσιος φόρος ποὺ ἦταν ὑποχρεωμένοι νὰ καταβάλλουν ὅλοι οἱ μὴ μουσουλμᾶνοι ὑπήκοοι τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, γιὰ νὰ ἔχουν τὸ δικαίωμα... νὰ ζοῦν... Γι᾽ αὐτὸ ἄλλωστε καὶ λεγόταν «κεφαλικὸς φόρος». Ἀναφέρεται μάλιστα ὅτι στοὺς ραγιᾶδες ποὺ τὸν πλήρωναν χορηγεῖτο ἀπὸ τοὺς φοροεισπράκτορες προσωπικὴ ἀπόδειξη, διαφορετικοῦ χρώματος κάθε χρόνο, ποὺ ἔγραφε: « Ὁ φέρων τὸ παρὸν ἔχει τὴν ἄδειαν νὰ φέρῃ ἐπὶ ἓν ἔτος τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτοῦ». K Ἀντιλαμβάνομαι ὅτι πρέπει ἐδῶ νὰ ἀντικρού- καλύτερα ἀπὸ τοὺς ὑπολοίπους, ἀπολάμβαναν σουμε μιὰ συνήθη ἔνσταση: ὅτι αὐτοὶ ποὺ πραγμα- κάποια προνόμια καὶ συχνὰ καταπίεζαν ἀφόρητα δτιὲκνὰἦκταατναοπἱίεζὈαθνωτομὺαςνορία. γἦιτᾶαδνεος,ἱ ὅπως λένε κάποιοι, τοὺς συμπατριῶτές τους Ἑβραίους, ἔχοντας τὴν κοτσαμπάσηδες. Οἱ ψευδαίσθηση ὅτι οἱ ἴδιοι εἶχαν ξεχωρισθεῖ. Ἀλλὰ κοτσαμπάσηδες (ἀπὸ τὸ τουρκικὸ kocabaṣı, koca μὲ μαθηματικὴ ἀκρίβεια ἐρχόταν ἡ στιγμὴ ποὺ = μεγάλος + baṣ = κεφάλι), δηλαδὴ οἱ πρόκριτοι βάδιζαν καὶ οἱ ἴδιοι τὸν δρόμο πρὸς τοὺς θαλά- (ἢ προεστοί, προεστῶτες, δημογέροντες, πρωτόγε- μους ἀερίων, σὰν γιὰ μιὰ διαρκῆ ὑπόμνηση ὅτι ροι), ἦταν ραγιᾶδες μὲ οἰκονομικὴ καὶ κοινωνικὴ ὁ Ἑβραῖος οὔτε ἦταν οὔτε καὶ θὰ γινόταν ποτὲ ἐπιφάνεια, ποὺ ἐκλέγονταν, εἴτε διὰ βοῆς ἀπὸ τὴν Ἄριος. Ἡ ἀναλογία εἶναι σαφής: Οἱ κοτσαμπάσηδες τοπικὴ κοινωνία εἴτε ἀπὸ τοὺς δημογέροντες τῶν ἦταν συχνά, θὰ λέγαμε, οἱ «κάπο» τῆς ὀθωμανικῆς χωριῶν τῆς περιφέρειας ποὺ ἐκπροσωποῦσαν, διοίκησης. Καὶ δὲν δυσκολεύεται νὰ ἀντιληφθεῖ μὲ τὴν ἐκλογή τους βεβαίως νὰ ἐπικυρώνεται ἀπὸ κανεὶς τί θέλουμε νὰ ποῦμε: Οὐδεὶς ἀντιλέγει ὅτι τὸν τοπικὸ πασᾶ. Αὐτοὶ ἦταν ὑπόλογοι ἀπέναντι οἱ «κάπο» καταπίεζαν τοὺς συμπατριῶτές τους. στὴν ὀθωμανικὴ διοίκηση καὶ εἶχαν τὴν εὐθύνη Ἀλλὰ τὸ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι τὸ Ὁλοκαύτωμα δὲν τῆς συγκέντρωσης καὶ ἀπόδοσης τῶν φόρων. Οἱ τὸ ἔκαναν οἱ ναζί, ἀλλὰ Ἑβραῖοι, θὰ ἦταν τοὐλά- ἴδιοι ἀπολάμβαναν κάποια προνόμια. Γιὰ τὴ θέση χιστον ἐξωφρενικό. Ἀκριβῶς τόσο ἐξωφρενικό, τους δὲν προβλεπόταν ἀμοιβὴ ἀπὸ τὸ ὀθωμανικὸ ὅσο ἐξωφρενικὸ εἶναι τὸ νὰ λέγει κανεὶς ὅτι τοὺς ταμεῖο, ἀλλὰ οἱ ἴδιοι εἶχαν τὴν ἐξουσία νὰ ἐξα- ραγιᾶδες δὲν τοὺς καταπίεζαν οἱ Ὀθωμανοί, ἀλλὰ 88 σφαλίζουν τὴν ἀμοιβή τους ἀπὸ τὰ χρήματα ποὺ οἱ κοτσαμπάσηδες.

Ἀφοῦ ἀπαντήσαμε σὲ αὐτὴ τὴν ἔνσταση, εἶναι σθεῖ «φόρος αἵματος», τὸ ἀπαίσιο παιδομάζωμα. «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Ἐπρόκειτο γιὰ μιὰ δραματικὴ ἀφαίμαξη τοῦ ἑλληνι- χρήσιμο, κλείνοντας τὴν ἀναφορά μας στὴ φο- σμοῦ. Ὑπολογίζεται ὅτι τοὺς τρεῖς πρώτους αἰῶνες τῆς Τουρκοκρατίας οἱ Τοῦρκοι ἅρπαξαν μὲ αὐτὸν ρολογία, νὰ ἐπιστρέψουμε ἐκ νέου στὴ ζοφερὴ τὸν τρόπο περὶ τὸ ἕνα ἑκατομμύριο Ἑλληνόπουλα. πραγματικότητα ποὺ ἀντιπροσώπευαν γιὰ τοὺς Μία ἀπὸ τὶς πιὸ ἐξωφρενικὲς προσπάθειες ὡραι- οποίησης τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἀπὸ ραγιᾶδες οἱ βαρεῖς καὶ δυσβάστακτοι φόροι. αὐτὲς ποὺ δυστυχῶς δὲν παύουν νὰ μᾶς ἐκπλήσ- σουν στὶς μέρες μας, εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐμφανίζει τὸ Τὸ πόσο ἄδικοι, βαρεῖς καὶ δυσβάστακτοι ἦταν παιδομάζωμα ὡς –προσέξτε τί βρῆκαν νὰ ποῦν!– ὡς ἕναν... πρωτότυπο μηχανισμὸ κοινωνικῆς κι- οἱ φόροι ποὺ ἐπιβάλλονταν στοὺς ραγιᾶδες τὸ μαρ- νητικότητας, χάρη στὸν ὁποῖο παιδιὰ ἀπὸ φτωχὲς χριστιανικὲς οἰκογένειες εἶχαν τὴ δυνατότητα νὰ τυρεῖ μὲ τὸν πιὸ ἀψευδῆ καὶ ἀπροσδόκητο τρόπο ἀνέλθουν κοινωνικά! Μὲ αὐτὴ τὴ λογική, θὰ ἔπρε- πε ἀσφαλῶς νὰ λογίζονται ὡς προπαγάνδα καὶ ἕνα σχετικὰ ἄγνωστο δημοτικὸ τραγούδι. Τὸ δημο- κατασυκοφάντηση τοῦ παιδομαζώματος οἱ στίχοι τοῦ γνωστοῦ δημοτικοῦ τραγουδιοῦ: τικὸ αὐτὸ τραγούδι ἀναφέρεται σὲ ἕνα πραγματικὸ «Κλαῖν᾽ οἱ γοναῖοι τὰ παιδιά, κ᾽ οἱ ἀδελφὲς τ᾽ ἀδέλφια. γεγονός: Κάποτε, περὶ τὰ τέλη τοῦ 18ου αἰῶνα, τὰ Κλαίγω κ᾽ ἐγὼ καὶ καίγομαι καὶ ὅσο ζῶ θὰ κλαίγω. Πέρσι πῆραν τὸν γιόκα μου, φέτο τὸν ἀδελφό μου». εὐγενέστερα Τουρκόπουλα τοῦ Μυστρᾶ ξεκίνησαν Ἀλλά, σοβαρά, εἶναι αὐτὸ προπαγάνδα; Καὶ γιὰ μιὰ ἐκδρομὴ στὸ ὀροπέδιο τοῦ Πάρνωνα, ἐκεῖ τότε τί εἶναι τὸ νὰ ποῦμε ὅτι τὸ παιδομάζωμα ἦταν ἕνας... πρωτότυπος μηχανισμὸς κοινωνικῆς κινη- ὅπου βρίσκεται ἡ γνωστὴ Μονὴ τῶν Ἁγίων Ἀναρ- τικότητας; Δόξα τῷ Θεῷ, δὲν χρειάζεται παρὰ λίγη μόνο κοινὴ λογική, γιὰ νὰ καταλάβουμε ἀπὸ ποιὰ γύρων. Κατὰ τὴν ἐπιστροφή τους, ὅμως, ἔπεσαν πλευρὰ βρίσκεται ἡ προπαγάνδα, καὶ ἀπὸ ποιὰ ἡ ἁπλῆ, ἀνθρώπινη ἀλήθεια. σὲ ἐνέδρα τοῦ φοβεροῦ κλεφταρματολοῦ Καπετὰν Ἀλλὰ ἰδού, θὰ μᾶς ποῦν πανηγυρικά, βρήκαμε Ζαχαριᾶ, καὶ ἀκολούθησε μεγάλο φονικό. Μόλις μία ἢ δύο ἀναφορὲς γιὰ χριστιανοὺς γονεῖς ποὺ παρέδωσαν μόνοι τους παιδιὰ στὸ παιδομάζωμα, τὰ τρομερὰ νέα ἔφθασαν στὸ Μυστρᾶ, οἱ χανού- γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν ἐπιβίωση καὶ τὸ μέλλον τους. Ὅμοια, ἀπαντᾶμε, καὶ σήμερα βρίσκουμε μισσες, δηλαδὴ οἱ μαννάδες καὶ οἱ γυναῖκες τῶν ὄχι μία ἢ δύο, ἀλλὰ δυστυχῶς πάρα πάρα πολλὲς περιπτώσεις γονέων σὲ φτωχὲς χῶρες τοῦ Τρίτου Τούρκων ποὺ εἶχαν σκοτωθεῖ, ἄρχισαν νὰ κλαῖνε καὶ νὰ ὀδύρονται γιὰ τὸ μεγάλο κακὸ ποὺ τὶς εἶχε βρεῖ. Καὶ ἐδῶ ἔρχεται τὸ παράδοξο: Οἱ χανούμισσες δὲν τὰ εἶχαν μὲ τοὺς Ἕλληνες! Ὄχι! Τὴν εὐθύνη τὴν ἔριχναν στήν «ἀφεντιά», δηλαδὴ στοὺς Τούρ- κους ἀφέντες, καὶ στὸν ζαπίτη, τὸν ἐπικεφαλῆς τῶν τοπικῶν ὀθωμανικῶν δυνάμεων, ποὺ ἐπέβαλλαν στοὺς ραγιᾶδες τὸ ταξίλι, τὴν ἐξοντωτικὴ φορο- ἀλοξιγωίαμ,αγτιοὰῦνχὰοιτ.ρἀῶπνεειλοοἱῦμσπαιμνπμαάσλῆιδσετςα, οἱ Τοῦρκοι νὰ κάνουν «ἀριζιάλι», δηλαδὴ ἀναφορά («ἀρζουχάλ»), στὸν Σουλτᾶνο, γιὰ νὰ βροῦν τὸ δίκιο τους. Οἱ στίχοι τοῦ δημοτικοῦ αὐτοῦ τραγουδιοῦ εἶναι πραγματικὰ ἀποκαλυπτικοί, ὅσο εἶναι καὶ ἀνατρεπτικοί: «Χαμπέρια πῆγαν στὸν Μυστρᾶ, οἱ Τοῦρκοι σκοτωθῆκαν. Κλαῖνε μαννάδες γιὰ παιδιά, γυναῖκες γιὰ τοὺς ἄνδρες. Κλαῖνε καὶ οἱ χανούμισσες... Καὶ προσέξτε: 89 Λένε, νὰ τὤβρει ἡ ἀφεντιά, νὰ τὤχει κι ὁ ζαπίτης, ποὺ τὸ ταξίλι ρίχνουνε νὰ τρῶν᾽ οἱ μπιμπασῆδες. Ἀριζιάλι θελὰ κάμωμε, στὴν Πόλη θὰ τὸ πᾶμε, στὸν βασιλιὰ θὰ δώσουμε, τὸ δίκιο μας νὰ βροῦμε». Ἔ, νομίζω δὲν χρειαζόμαστε καμμία περαιτέρω ἀπόδειξη, γιὰ νὰ πεισθοῦμε πόσο δυσβάστακτοι ἦταν οἱ φόροι ποὺ ἐπιβάλλονταν στοὺς ραγιᾶδες. *** Ὅλοι ὅμως αὐτοὶ οἱ φόροι δὲν ἦταν ἴσως τίποτα μπροστὰ στὸν πιὸ βαρύ, τὸν πιὸ δυσβάστακτο ἀπ᾽ ὅλους. Μιλᾶμε βεβαίως γιὰ αὐτὸν ποὺ ἔχει ὀνομα-

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 μὲ τὴν ἴδια λογική, καὶ ἡ πολὺ γνωστὴ ἐξέγερση τῆς Νάουσας τὸ 1705, ὅταν οἱ χριστιανοὶ κάτοικοι τῆς μακεδονικῆς πόλης ἀρνή- θηκαν νὰ παραδώσουν τὰ παιδιά τους στὸ παιδο- μάζωμα, ξεσηκώθηκαν μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν ἀρματωλὸ Ζήση Καραδῆμο καὶ φόνευ- σαν τοὺς ἐπιφορτισμένους μὲ τὸ παιδομάζωμα Τούρ- κους ἀξιωματούχους, μὲ τὴν ἐξέγερση νὰ πνίγεται τελικὰ στὸ αἷμα μὲ τὴν ἀποστολὴ ἰσχυρῶν ὀθωμανικῶν δυ- νάμεων. Ἂν καὶ δὲν λείπουν οἱ συγκινητικὲς ἱστορίες γιὰ παιδιὰ πού, ἐνῷ μεγάλω- ναν ὡς γενίτσαροι, διατη- K Ὅλοι οἱ φόροι δὲν ἦταν ἴσως τίποτα μπροστὰ στὸν πιὸ βαρύ, τὸν πιὸ δυσβάστακτο ἀπ᾽ ὅλους. Μιλᾶμε βεβαίως γιὰ αὐτὸν ποὺ ἔχει ὀνομασθεῖ «φόρος αἵματος», τὸ ἀπαίσιο παιδομάζωμα. Ἐπρόκειτο γιὰ μιὰ δραματικὴ ἀφαίμαξη τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ὑπολογίζεται ὅτι τοὺς τρεῖς πρώτους αἰῶνες τῆς Τουρκοκρατίας οἱ Τοῦρκοι ἅρπαξαν μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο περὶ τὸ ἕνα ἑκατομμύριο Ἑλληνόπουλα. K Κόσμου, ποὺ δίνουν μόνοι τους τὰ παιδιά τους νὰ ροῦσαν ἐν τούτοις τὴν ἀνάμνηση καὶ συνείδηση τοὺς ἀφαιρέσουν ἕνα νεφρό, γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τῆς καταγωγῆς τους, ἐν τούτοις ἡ πικρὴ ἀλήθεια τὴν ἐπιβίωσή τους. Τὸ μόνο ποὺ μένει εἶναι νὰ μᾶς εἶναι ὅτι τὰ παιδιὰ ποὺ ἁρπάζονταν χάνονταν γιὰ ποῦν ὅτι τὸ ἐμπόριο ὀργάνων εἶναι ἕνας... πρωτό- πάντα. Στὴν Ἤπειρο, μάλιστα, τὴν πρώτη Κυριακὴ τυπος μηχανισμὸς ποὺ ἐξασφαλίζει τὴν ἐπιβίωση μετὰ τὸ παιδομάζωμα οἱ γονεῖς πήγαιναν μαυ- φτωχῶν οἰκογενειῶν σὲ χῶρες τοῦ Τρίτου Κόσμου... ροφορεμένοι στὴν ἐκκλησία, ὅπου τὶς ἑπόμενες μέρες ψαλλόταν νεκρώσιμη ἀκολουθία γιὰ τὰ Ἂς θυμηθοῦμε ὅμως καὶ τὸν πολὺ γνωστὸ πίνα- παιδιὰ ποὺ εἶχαν ἁρπάξει οἱ Τοῦρκοι. Τέτοιο ἦταν κα τοῦ Νικολάου Γύζη «Παιδικοὶ ἀρραβῶνες»: Στὰ τὸ παιδομάζωμα. χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, δύο οἰκογένειες ραγιάδων σὲ ἕνα φτωχικὸ σπίτι, παρουσίᾳ ἱερέα, ἀρραβω- 90 νιάζουν τὰ παιδιά τους, ποὺ δὲν εἶναι πάνω ἀπὸ *** πέντε χρονῶν. Γιατί; Διότι ἡ ὀθωμανικὴ νομοθεσία ἐξαιροῦσε ἀπὸ τὸ παιδομάζωμα παιδιὰ ἀνάπηρα Πέρα, τώρα, ἀπὸ τὴν ἐξοντωτικὴ φορολογία καὶ ἤ... παντρεμένα. Ἀλλόκοτο, ἀλήθεια, πρᾶγμα, οἱ τὸ ἀπαίσιο παιδομάζωμα, οἱ ραγιᾶδες ἦταν ὑποχρε- γονεῖς νὰ μὴν ἐπιθυμοῦν τὴν κοινωνικὴ ἀνέλιξη ωμένοι νὰ ὑφίστανται καὶ μιὰ σειρὰ ἀπὸ ἀπίστευτες τῶν παιδιῶν τους καὶ νὰ μετέρχονται τέτοια τερτί- ταπεινώσεις. Ἂς θυμηθοῦμε λίγα μόνο παραδείγ- πια, γιὰ νὰ τὴν ἐμποδίσουν... Παράδοξη ἀσφαλῶς, ματα. Ἂς φέρουμε στὴ σκέψη μας τίς, διάσπαρτες

στὸν ἑλληνικὸ χῶρο, ἐκκλησίες ποὺ κτίσθηκαν Αὐτὸ τὸ τελευταῖο μᾶς ὑπενθυμίζει πὼς οἱ ρα- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 σστχὴενδὸΤονυπρρκέοπκεριαντὰίασ: κἔχύοψυενιςτ,ὶςγιπὰόνρὰτεςμπχαεῖμςημλέέσς,αὥ. κσατεὶ τγαιᾶπδεειςνώδὲσνεειςἶχαπνοὺνὰεὑἴδπαομμεε.ίνἡουἴδνιμαόἡνοζωτὶςήἀτποίυσςτεβυρτεις- αὐτό, γιὰ νὰ μὴ μποροῦν οἱ Τοῦρκοι νὰ μπαίνουν σκόταν στὸ ἔλεος τοῦ Τούρκου ἀφέντη. Ὁ φόνος στὶς ἐκκλησίες ἔφιπποι καὶ νὰ τὶς βεβηλώνουν, ὅπως χριστιανοῦ δὲν λογιζόταν ὡς ἔγκλημα. Αὐτὸ μοιάζει συνήθιζαν νὰ κάνουν. Γιὰ τοὺς ὑπόδουλους ρα- δύσκολο ἀκόμα καὶ νὰ τὸ συλλάβει κανεὶς σήμε- γιᾶδες ὑπῆρχε μέχρι καὶ εἰδικὸς τρόπος νὰ κάθονται ρα. Ἀρκεῖ νὰ φέρουμε στὴ σκέψη σας τὸ κῦμα πάνω στὰ ὑποζύγια, γιὰ νὰ πηδοῦν ἀμέσως κάτω διαμαρτυριῶν ποὺ προκάλεσε πρὸ ἑνὸς ἔτους στὶς καὶ νὰ προσκυνοῦν, ἂν τυχὸν συνέβαινε νὰ δοῦν Ἡνωμένες Πολιτεῖες ἡ ἀφαίρεση τῆς ζωῆς ἑνὸς μό- στὸν δρόμο τους κάποιον Τοῦρκο. Κάποτε, μάλιστα, νον Ἀφροαμερικανοῦ ἀπὸ ὑπέρμετρη καὶ πέρα οἱ Τοῦρκοι ἔφθαναν σὲ τέτοιο σημεῖο θρασύτητας, γιὰ πέρα ἀδικαιολόγητη ἀστυνομικὴ βία. Κατανο- ὥστε ἀπαιτοῦσαν ἀπὸ τοὺς ραγιᾶδες ποὺ ἔβρισκαν οῦμε ἀσφαλῶς τοὺς λόγους ποὺ κάνουν πολλοὺς στὸν δρόμο τους νὰ μεταφέρουν αὐτοὺς τοὺς ἴδιους Ἀφροαμερικανοὺς νὰ ξεσηκώνονται, κάνοντας πάνω στοὺς ὤμους τους στὸν προορισμό τους. λόγο γιὰ ὠμὸ ρατσισμὸ καὶ διαμαρτυρόμενοι ὅτι K Γιὰ τοὺς ὑπόδουλους ραγιᾶδες ὑπῆρχε μέχρι καὶ εἰδικὸς τρόπος νὰ κά- θονται πάνω στὰ ὑποζύγια, γιὰ νὰ πηδοῦν ἀμέσως κάτω καὶ νὰ προσκυ- νοῦν, ἂν τυχὸν συνέβαινε νὰ δοῦν στὸν δρόμο τους κάποιον Τοῦρκο. Κάποτε, μάλιστα, οἱ Τοῦρκοι ἔφθαναν σὲ τέτοιο σημεῖο θρασύτητας, ὥστε ἀπαιτοῦσαν ἀπὸ τοὺς ραγιᾶδες ποὺ ἔβρισκαν στὸν δρόμο τους νὰ μεταφέρουν αὐτοὺς τοὺς ἴδιους πάνω στοὺς ὤμους τους στὸν προορι- σμό τους. Εἶναι πολὺ γνωστό, γιὰ παράδειγμα, ὅτι μὲ ἀφορμὴ ἕνα τέτοιο ἀκριβῶς περιστατικὸ βγῆκε στὴν παρανομία ὁ Ρήγας Φερραῖος. K Εἶναι πολὺ γνωστό, γιὰ παράδειγμα, ὅτι μὲ ἀντιμετωπίζονται ὡς πολῖτες δεύτερης κατηγορίες καὶ ὅτι ἡ ζωή τους δὲν μετράει. Σκεφθῆτε, τώρα, ἀφορμὴ ἕνα τέτοιο ἀκριβῶς περιστατικὸ βγῆκε στὴν τοὺς ραγιᾶδες ἐκείνους τῆς Τουρκοκρατίας, ποὺ ἀκόμα καὶ ἡ ἐν ψυχρῷ ἀφαίρεση τῆς ζωῆς τους παρανομία ὁ Ρήγας Φερραῖος: Ἦταν νεαρὸς δάσκα- μποροῦσε νὰ μὴ λογίζεται κἂν ὡς ἀδίκημα, γιὰ τὸ ὁποῖο ἔπρεπε νὰ ἀναζητηθοῦν καὶ νὰ καταλο- λος σὲ ἕνα σχολεῖο στὸ χωριὸ Κισσὸς τοῦ Πηλίου, γισθοῦν εὐθύνες. ὅταν ἕνας Τοῦρκος ἀγᾶς τὸν πρόσταξε νὰ μεταφέρει Στὴν Κρήτη, ὅπου τὰ πράγματα εἶχαν ξεφύγει, ὑπάρχουν ἀναφορὲς ὅτι οἱ Τοῦρκοι συνήθιζαν νὰ τὶς ἀποσκευές του μέσα στὶς λάσπες στὴν ἀντίπερα χρησιμοποιοῦν τοὺς ἀνυποψίαστους χριστιανοὺς περαστικοὺς ὡς στόχους, γιὰ νὰ δοκιμάζουν τὴν ὄχθη ἑνὸς φουσκωμένου, ὁρμητικοῦ χειμάρρου, εὐθυβολία τῶν πιστολιῶν τους, ἐνῷ συχνὰ ἦταν τὰ στοιχήματα γιὰ τὸ ποιὸς θὰ κατόρθωνε πρῶτος κατόπιν δὲ ἀπαίτησε ἀπὸ αὐτὸν ἀνπὰέμνεατνατφι ὄέρχεθιηκ.αὁὶ νὰ πετύχει ἕναν ἀνυποψίαστο περαστικό. Πυροβο- τὸν ἴδιο στοὺς ὤμους του στὴν λοῦσαν καὶ φόνευαν τοὺς ραγιᾶδες ποὺ δὲν εἶχαν ρακὶ τῆς ἀρεσκείας τους. Στὴν Εὔβοια ἕνας Τοῦρκος Ρήγας ἀγανακτισμένος τὸν πέταξε στὸν χείμαρρο, ἔσφαξε μὲ τὸ μαχαίρι του ἕναν χριστιανό, γιατὶ δὲν τοῦ ἄρεσε ἡ γεύση τοῦ πεπονιοῦ ποὺ αὐτὸς τοῦ ὅπου ὁ ἀγᾶς πνίγηκε, καὶ κατόπιν βεβαίως ὁ Ρήγας, εἶχε δώσει. Καὶ τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ὅλα αὐτά, τὸ ἐπαναλαμβάνουμε, δὲν λογίζονταν κἂν ὡς ἀδίκη- μὴ μπορώντας πλέον νὰ ἐπιστρέψει ὡς δάσκαλος μα, ποὺ θὰ ἐπέσυρε, ἐπιτέλους, μιὰ κάποια ποινή. στὸν Κισσό, ὅπου καταζητεῖτο, ἀνέβηκε στὸ βουνὸ καὶ κατατάχθηκε στὸ κλέφτικο σῶμα τοῦ θείου του Σπύρου Ζήρα. Εἶχε καταλάβει, προφανῶς, αὐτὸ ποὺ ἀργότερα θὰ βροντοφωνάξει στὸν Θούριο: Τί σ᾽ ὠφελεῖ ἂν ζήσῃς καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά; Στοχάσου πὼς σὲ ψένουν καθ᾽ ὥραν στὴ φωτιά Βεζύρης, Δραγουμᾶνος, Ἀφέντης, κι ἂν σταθῇς, ὁ Τύραννος ἀδίκως σὲ κάμει νὰ χαθῇς. *** 91

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Ὅταν ἕνας ραγιᾶς ἔπαιρνε ἀπὸ κάποιον Τοῦρκο Ἀλλὰ τὸ πιὸ σοκαριστικὸ εἶναι ὅτι, λησμονώντας ἢ λίγα σπυριὰ ρύζι μέσα σὲ ἕνα μαντήλι, τὸ μήνυμα ἀποσιωπώντας ὅλα τὰ παραπάνω, ἔχουμε φθάσει ἦταν σαφές: Ὤφειλε νὰ τοῦ δώσει χρήματα, δια- νὰ ἀναρωτιόμαστε συχνά... γιατί ξεσηκώθηκαν οἱ φορετικὰ ἔπρεπε νὰ ἑτοιμάσει τὰ κόλλυβά του. Καὶ Ἕλληνες. ἡ μέθοδος τῆς ἐξόντωσης κάποιου ἦταν ἁπλῆ καὶ ἀσφαλής: Ἀρκοῦσε νὰ βρεθοῦν δύο ψευδομάρ- *** Ὅταν φέρνουμε στὴ σκέψη μας ὅλα ὅσα εἴδαμε παραπάνω –τὴν ἐξοντωτικὴ φορολο- γία, τὸ ἀπαίσιο παιδο- μάζωμα, τὶς ἀπίστευτες ταπεινώσεις, τὴν τόση περιφρόνηση γιὰ τὴ ζωὴ τῶν ραγιάδων–, κατανοοῦμε ὅτι τὰ ὅσα λέμε γιά «μαύρη σκλα- βιά» καὶ γιά «βαρὺ ζυγὸ τῆς δουλείας» δὲν ἀποτελοῦν... ὑπερ- βολὲς μιᾶς ἐθνοκε- ντρικῆς θεώρησης τῆς ἱστορίας. Κάθε ἄλλο! Ὅσο βαριὲς ἐκφράσεις καὶ ἂν χρησιμοποιή- σουμε, δύσκολα θὰ μποροῦσαν αὐτὲς νὰ ἀποτυπώσουν τὴ ζο- φερὴ πραγματικότητα τυρες νὰ ποῦν γιὰ κάποιον Ἕλληνα ὅτι «ἔβρισε K τὴν πίστη τοῦ Τούρκου», γιὰ νὰ ὁδηγηθεῖ ὁ ἄτυχος Ἕλληνας στὴν ἀγχόνη. Οἱ ραγιᾶδες δὲν εἶχαν νὰ ὑπομείνουν Καὶ ὁ ἀπαγχονισμός, ἢ καὶ ὁ ἀποκεφαλισμός, μόνο τὶς ἀπίστευτες ταπεινώσεις ποὺ ἦταν ἀπὸ τοὺς πιό... πολιτισμένους τρόπους ἀφαί- εἴδαμε. ἡ ἴδια ἡ ζωή τους βρισκόταν ρεσης τῆς ζωῆς. Διότι ὑπῆρχαν καὶ τὰ τσιγκέλια, ὅππεθοάυνκορυενμμοέῦσσαανσὲἀνἀθφρόώρπηοτουυςςκαπὶότνοοὺυςςἄ. ὑφπηῆνραχνενὁὰ στὸ ἔλεος τοῦ Τούρκου ἀφέντη. πάσσαλος τοῦ ἀνασκολοπισμοῦ – δὲν ξέρω ποιὸς Ὁ φόνος χριστιανοῦ δὲν λογιζόταν θὰ μποροῦσε νὰ διαβάσει, χωρὶς νὰ ἀνατριχιάσει, ὡς ἔγκλημα. τὴν περιγραφὴ τοῦ ἀνασκολοπισμοῦ, ὅπως μᾶς τὴ διασῴζει ἕνας Γάλλος περιηγητὴς τοῦ 18ου αἰῶνα K «ὀἐππἀοσίπὺτσῶεηπννςατ,έμρτρὲὸαωκπψοσέήλτισςρο»ιιύμν. θοεὁςησδσμὲηεπσμάμχόλιάὰσερςιτοεέἢςςτ.οσδτιὸαφιαυἀἐμκρρετίλγέ.ὸιλἡσεσμἐσπόκηάδς..σοὑιρὍμπάοῆτ.αρτἡνῶχ.εὁ.ν,. ποὺ εἴδαμε παραπάνω. Ἀλλὰ πρέπει νὰ ποῦμε καὶ κάτι ἄλλο. Δὲν εἶναι μόνο οἱ ἄθλιες συνθῆκες καὶ οἱ τόσες ταπεινώσεις Πάολο Ἐρίτσο καὶ ἡ ἑνετικὴ φρουρὰ τῆς Χαλκίδας αὐτὲς ποὺ ἔκαναν ζοφερὴ τὴν τουρκικὴ σκλαβιά. συμφώνησαν νὰ παραδώσουν τὴν πόλη, ὑπὸ τὸν Ἡ λαχτάρα τῆς ἐλευθερίας ἀρκεῖ, γιὰ νὰ ἐξηγήσει ὅρο νὰ τοὺς ἐπιτραπεῖ νὰ φύγουν μὲ τὸ κεφάλι τὸν ξεσηκωμὸ τῶν Ἑλλήνων. Ὅταν λίγο πρὶν τὴν Ἐπανάσταση εἶχαν μαζευτεῖ οἱ πρόκριτοι τῆς Ἀχαΐας ππράόνωβλσητμοαὺςνὰὤσμυομυφς ωτονυήςσ,οουἱ νΤ.οκῦαρὶκὅοτιαδνὲἡν εἶχαν καὶ ἔλεγαν ὁ καθένας τὶς σκέψεις του γιὰ τὸν ἐπικεί- πόλη μενο ξεσηκωμό, καὶ ἄλλος μὲν διεκραγῳδοῦσε τὰ παραδόθηκε, τοὺς πριόνισαν στὴ μέση... 92 Τέτοιες ἀναφορὲς εἶναι λογικὸ νὰ σοκάρουν. δεινὰ τῆς σκλαβιᾶς, ἄλλος διετύπωνε τὶς ἐπιφυλά-

ξεις του γιὰ τὴν ἔνοπλη ἐξέγερση, πῆρε τὸν λόγο ὀθωμανικῆς ἐξουσίας. Τέτοιες φωνὲς ἑρμηνεύονται «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ὁ γερο-Ἀσημάκης Ζαΐμης (ὁ πατέρας τοῦ Ἀνδρέα συχνὰ σὰν μιὰ βέβηλη ἐπίθεση ἐνάντια στὰ ὅσια καὶ Ζαΐμη), ποὺ ὅλοι τὸν σέβονταν γιὰ τὴ σοφία του, τὰ ἱερὰ τοῦ Ἔθνους. Στὴν πραγματικότητα, πρῶτ᾽ καὶ εἶπε ἁπλᾶ: «Κάλλιο πουλάκι στὸ κλαδί, παρὰ ἀπ᾽ ὅλα πρόκειται γιὰ σύμπτωμα τῆς ἐποχῆς μας. πουλάκι στὸ κλουβί». Μιᾶς ἐποχῆς ποὺ ἔχει ἀποκηρύξει τὸν ἐθνοκε- ντρισμὸ καὶ ἔχει ἀγκαλιάσει τὴν παγκοσμιοποίηση Ὁ λόγος τοῦ γερο-Ἀσημάκη Ζαΐμη λέει μιὰ με- καὶ τὴν πολυπολιτισμικότητα. Τὰ ὑπόλοιπα ἔρχο- γάλη ἀλήθεια: Ἡ σκλαβιὰ εἶναι ἀφόρητο φορτίο νται ἀπὸ μόνα τους: Ὅπως κάθε σχεδὸν ἐποχή, ἀφ᾽ ἑαυτῆς, ἀκόμα καὶ ἂν ζεῖς σὲ χρυσὸ κλουβί. ἔτσι καὶ ἡ δική μας ἐποχὴ βλέπει τὸ παρελθὸν μὲ Χώρια ποὺ στὴν περίπτωση τῆς Τουρκοκρατίας τὰ δικά της «γυαλιά», συχνὰ παραμορφωτικά, καὶ εἴδαμε ὅτι τὸ κλουβὶ γιὰ τοὺς ραγιᾶδες δὲν ἦταν προσπαθεῖ, περισσότερο ἢ λιγώτερο συνειδητά, νά ἀκριβῶς... χρυσό... K Δὲν εἶναι μόνο οἱ ἄθλιες συνθῆκες καὶ οἱ τόσες ταπεινώσεις αὐτὲς ποὺ ἔκαναν ζοφερὴ τὴν τουρκικὴ σκλαβιά. Ἡ λαχτάρα τῆς ἐλευθερίας ἀρκεῖ, γιὰ νὰ ἐξηγήσει τὸν ξεσηκωμὸ τῶν Ἑλλήνων. Ὅταν λίγο πρὶν τὴν Ἐπα- νάσταση εἶχαν μαζευτεῖ οἱ πρόκριτοι τῆς Ἀχαΐας καὶ ἔλεγαν ὁ καθένας τὶς σκέψεις του γιὰ τὸν ἐπικείμενο ξεσηκωμό, καὶ ἄλλος μὲν διεκραγῳδοῦσε τὰ δεινὰ τῆς σκλαβιᾶς, ἄλλος διετύπωνε τὶς ἐπιφυλάξεις του γιὰ τὴν ἔνο- πλη ἐξέγερση, πῆρε τὸν λόγο ὁ γερο-Ἀσημάκης Ζαΐμης (ὁ πατέρας τοῦ Ἀνδρέα Ζαΐμη), ποὺ ὅλοι τὸν σέβονταν γιὰ τὴ σοφία του, καὶ εἶπε ἁπλᾶ: «Κάλλιο πουλάκι στὸ κλαδί, παρὰ πουλάκι στὸ κλουβί». K « Ἐλευθερία ἢ θάνατος!», βροντοφώναξαν οἱ «κόψει καὶ νὰ ράψει» τὴν ἱστορία στὰ μέτρα της. 93 ραγιᾶδες. Ναί, ζοῦσαν μιὰ ζοφερὴ ζωή, μέσα σὲ Τίποτα πιὸ φυσικό, λοιπόν, ἀπὸ τὸ νὰ διερωτηθεῖ ἄθλιες συνθῆκες. Ἀλλὰ δὲν ξεσηκώθηκαν δι- ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς μας –ὁ γνήσιος ἄνθρωπος εκδικώντας ἀνέσεις. Κάποιοι, μάλιστα, θυσίασαν τῆς ἐποχῆς μας– μήπως ἡ Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατο- ἀνέσεις καὶ ἀσφάλεια, γιὰ νὰ κερδίσουν τὴν πο- ρία, μιὰ κρατικὴ ὀντότητα κατ᾽ ἀρχὴν πολυεθνικὴ λυπόθητη ἐλευθερία. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψη- καὶ πολυπολιτισμική, ἔχει ἀδίκως «συκοφαντηθεῖ» λάντης κήρυξε τὴν ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης στὶς ἀπὸ τὴν ἐθνοκεντρικὴ προπαγάνδα ποὺ πρυτάνευ- Παραδουνάβιες Ἡγεμονίες, ὁ τελευταῖος Ἕλληνας σε τὴν ἐποχὴ ποὺ ἡ αὐτοκρατορία διαλυόταν καὶ ἡγεμόνας τῆς Μολδαβίας Μιχαὴλ Βόδας Σοῦτσος ἀναδύονταν στὴ θέση της μιὰ σειρὰ ἀπὸ ἐθνικὰ συντάχθηκε μαζί του καὶ ἔκαψε δημοσίως τὰ κράτη. Ἂν κάποιος ὑποστηρίξει κάτι τέτοιο, τό- ἡγεμονικά του ἐμβλήματα, διακηρύσσοντας ὅτι τε, ἂν μή τι ἄλλο, ἀρθρώνει λόγο ποὺ ἀκούγεται προτιμοῦσε «τὸν τίτλο τοῦ τελευταίου πολίτη ἑνὸς «σύγχρονος», λόγο ποὺ εἶναι «τῆς μόδας». ἐλεύθερου ἑλληνικοῦ κράτους ἀπὸ τὸν τίτλο ἑνὸς ἡγεμόνος διοριζομένου ἀπὸ τοὺς Τούρκους». Δὲν Μολαταῦτα, νομίζω ὅτι θὰ μπορούσαμε νὰ χρειάζεται νὰ ἀναφερθοῦμε περαιτέρω σὲ παρα- συμφωνήσουμε σὲ κάτι πολὺ ἁπλό: ὅτι τὸ θέμα δείγματα Ἑλλήνων ποὺ θυσίασαν καὶ περιουσίες δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι γιὰ μᾶς ποιὸς λόγος εἶναι καὶ προνόμια στὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν Ἐλευθερία. «μοντέρνος» καί «τῆς μόδας», ἀλλὰ ποιὸς λόγος εἶναι ἀληθινός. Γιατί, ὅπως γράφει καὶ ὁ Μέγας Αὐτῆς τῆς λαχτάρας γιὰ τὴν ἐλευθερία ξέσπα- Βασίλειος, «Τί γὰρ ἂν καὶ μεῖζον πάθοι κακόν τις τὸ σμα ὑπῆρξε κατεξοχὴν ὁ ξεσηκωμὸς τοῦ Γένους τιμιώτατον τῶν ὄντων ζημιωθείς, τὴν ἀλήθειαν;» – Τί τὸ 1821. μεγαλύτερο κακὸ θὰ μποροῦσε νὰ πάθει κανείς, ἂν χάσει τὸ πολυτιμώτερο ἀπ᾽ ὅλα τὰ πράγματα, *** τὴν ἀλήθεια; Ἂς φέρουμε ξανὰ στὴ σκέψη μας τὴν ροπὴ τῶν ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ τελευταίων δεκαετιῶν πρὸς μιά... ὡραιοποίηση τῆς

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Ὁ πόνος Ἡζωὴ δὲν εἶναι πάντα εὔκολη. Στὴν πραγματι- K κότητα, δὲν εἶναι σχεδὸν ποτὲ ἁπλῆ. Πολλὲς φορὲς διαλέγουμε νὰ κρύβουμε τὰ περισ- Δυνατὸς δὲν εἶναι ἐκεῖνος σότερά μας βάσανα ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Μόνο ἐμεῖς γνωρίζουμε τὰ τραύματά μας καὶ πόσο εὐάλωτους ποὺ δὲν πέφτει, ἀλλὰ ἐκεῖνος μᾶς κάνουν νὰ νιώθουμε. Μόνο ἐμεῖς μποροῦμε νὰ ποὺ μπορεῖ νὰ σηκωθεῖ τὰ γιατρέψουμε, μὲ τὸ νά «μαζέψουμε» κάθε σπα- καὶ νὰ προχωρήσει δυνατώτερος. σμένο κομμάτι μας, γιὰ νὰ γίνουμε δυνατώτεροι. Ἡ γενναιότητα καὶ ὁ πόνος πηγαίνουν χέρι χέρι. K Ἂν ἔρθει στὴ ζωή σου ὁ πόνος, πρέπει νὰ τὸν κοιτάξεις κατὰ πρόσωπο καὶ μὲ τὸ κεφάλι ψηλά. ὅλα σκοῦρα γκρὶ ἢ σχεδὸν μαῦρα. Αὐτὴ ἡ δυ- Τὸ νὰ παραλύσουμε μπροστὰ στὴν ἀναποδιὰ εἶναι σφορία εἶναι ὁ πόνος, ἀλλὰ ταὐτόχρονα εἶναι καὶ ὑποταγὴ σ᾽ αὐτήν. Ἀντιθέτως, ἂν ἀντιδράσου- ἕνα καταφύγιο ἀπὸ τή «βροχή» ποὺ ξεσπάει μέσα με, θὰ ἀνακαλύψουμε ὅτι στὴν πραγματικότητα στὴ θλίψη μας καὶ μᾶς διαπερνᾷ βαθιὰ μὲ πίκρα. τὰ ἐμπόδια καὶ οἱ συγκρούσεις εἶναι ἐφαλτήρια Ὁ ψυχικὸς πόνος ξεθωριάζει μὲ τὸ πέρασμα ποὺ μᾶς ἐπιτρέπουν νὰ ἀνυψωθοῦμε πάνω ἀπὸ τοῦ χρόνου. Ὅταν ὅμως φέρνουμε στὴ μνήμη μας τὸ ἐπίπεδό μας. Ποτὲ δὲν μαθαίνουμε τὸν ἑαυτό τραυματικὰ γεγονότα ποὺ βιώσαμε, λόγια ποὺ μᾶς μας τόσο καλά, ὅσο ὅταν ἀντιμετωπίζουμε κάποιο εἶπαν καὶ μᾶς πλήγωσαν ἢ ἄσχημες κοινωνικὲς πρόβλημα. ἐμπειρίες στὴν οἰκογένεια ἢ στὸ ἐπαγγελματικὸ Ὁ πόνος εἶναι ἀναπόφευκτος, ἀλλὰ τὸ νὰ βασα- περιβάλλον, τότε ξαναζοῦμε μὲ ἀνάλογη ἔνταση νίζεσαι ἢ ὄχι εἶναι δική σου ἐπιλογή. Δὲν μποροῦμε τὸν ἀρχικὸ ψυχικὸ πόνο. νὰ τὸν ἀποφύγουμε, οὔτε τὸν ἐλαφρὺ οὔτε τὸν Ὁ ἄνθρωπος ἀντιμετωπίζει συχνὰ στὴ ζωή του σπαρακτικὸ πόνο, σίγουρα ὅμως μποροῦμε νὰ καταστάσεις ποὺ τὸν λυγίζουν ἢ τὸν συνθλίβουν ἀποφασίσουμε τί νὰ τὸν κάνουμε. καὶ τὸν κάνουν νὰ μὴ βρίσκει κανένα ἐνδιαφέρον Οὔτε τὴ λύπη οὔτε τὸν πόνο μπορεῖς νὰ κου- σὲ τίποτα, σὰν νὰ ἔχει πέσει σὲ νάρκη. Ἔρχεται βαλᾷς μαζί σου ὅλη σου τὴ ζωή. Πρέπει νὰ βρεῖς ὅμως μιὰ στιγμὴ ποὺ ξυπνάει ἀναπάντεχα ἀπὸ τὴ τὴ δύναμη κάποια στιγμὴ νὰ τὰ ἀκουμπήσεις κάτω, νάρκη του, καὶ τότε γίνεται τόσο δυνατός, πού «καὶ σὲ μιὰ ἄκρη, καὶ νὰ συνεχίσεις τὸν δρόμο σου. βουνὰ ὁλόκληρα θὰ μποροῦσε νὰ μετακινήσει». Ὁρισμένοι ἄνθρωποι κρύβουν τὰ ἀρνητικά τους Μοιάζει μὲ τὴν ἴδια τὴ φύση ποὺ κοιμᾶται τὸν με- συναισθήματα πίσω ἀπὸ ψεύτικα χαμόγελα. Ἄλλοι γάλο χειμωνιάτικο ὕπνο της. Κάποια στιγμὴ ἔρχε- γεμίζουν τὶς μέρες τους μὲ δραστηριότητες, καὶ ἔτσι ται ἡ Ἄνοιξη. Τότε ἡ φύση «ἀνακλαδίζεται» ἀπὸ δὲν ἔχουν ἀρκετὸ ἐλεύθερο χρόνο νὰ σκέπτονται. τὴ μεγάλη χειμωνιάτικη νάρκη της, ποὺ βάσταξε Ἄλλοι, πάλι, λένε ψέματα στὸν ἑαυτό τους, γιὰ νὰ μῆνες ὁλόκληρους. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὸν προσπαθήσουν νὰ κουκουλώσουν τὴ δυσφορία ἄνθρωπο, ἀρκεῖ νὰ ἔχει πίστη. τους. Δυνατὸς δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ δὲν πέφτει, ἀλλὰ Ὁ πόνος ὅμως, ἀργὰ ἢ γρήγορα, θὰ βγεῖ στὴν ἐκεῖνος ποὺ μπορεῖ νὰ σηκωθεῖ καὶ νὰ προχωρήσει ἐπιφάνεια, παίρνοντας διάφορες μορφές, εἴτε ὡς δυνατώτερος. σωματικὸς εἴτε ὡς συναισθηματικὸς πόνος. Θολώ- 94 νει τὰ πάντα γύρω μας, κάνοντάς τα νὰ μοιάζουν ΜΠΕΛΛΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ

Ἡ χαραμάδα κι ἀπὸ τὰ νύχια τῶν γερακιῶν; «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Κανεὶς δὲν ξέρει νὰ τοὺς πεῖ. Ἄλλοτε Κι αὐτὲς 95 οἱ μάννες ὅλες ἦταν γελαστές. νὰ λιώνουν ἀπ᾽ τὸ φόβο Ὀρθὲς ἄσπρες λαμπάδες ἀναστάσιμες. καὶ νὰ μαραίνονται. Τριανταφυλλένια χρώματα Ξάφνου φωνὴ ἀρχαγγελική: ἔσταζε τότε ὁ οὐρανὸς Μάννες τοῦ κόσμου! ποὺ γλύκαιναν κι εὐώδιαζαν Στὸ ἐρώτημά σας ἀπαντᾷ ὁ Θεός, κι ὀμόρφαιναν τὴν πλάση. Ταΐστε τὰ παιδιά σας μὲ τὸ φῶς. Πληθύναν ὅμως τὰ γεράκια τὰ κατάμαυρα. Ταΐστε τα, Πληθύναν τόσο ποὺ κι αὐτὸς ποτίστε τα, χορτάστε τα ὁ γαλανὸς θόλος σκοτείνιασε. μὲ φῶς κι ἰδανικά. Λιωμένα κίτρινα κεριὰ Σὰ γίνουνε κρυστάλλινα τώρα οἱ μάννες τῶν γερακιῶν τὰ μάτια σίγουρα μοιρολογοῦν οἱ περισσότερες: θ᾽ ἀλλάξουν στόχους. Ἥλιε μου! Ὅμως, Κλαίει ἡ μιά, γι᾽ αὐτὸ τὸ φῶς ποὺ τρέφει, εἰκοσιπέντε Μάηδες τ᾽ Ἅγιο φῶς, δουλεύανε γιὰ σένα μιὰ χαραμάδα ἔχει μόνο ὁ οὐρανός. γιὰ νὰ σοῦ κάνουν τὸ κορμὶ Οἱ μικρομάννες τώρα μὲ λαχτάρα ψηλὸ κυπαρισσάκι! ψηλὰ κοιτοῦν καὶ ψάχνουν καὶ ρωτᾶνε Κρίνε μου! ποῦ νά ᾽ναι ἡ χαραμάδα αὐτή, μιὰ ἄλλη δέρνεται, ποῦ νά ᾽ναι! εἰκοσιέξι Ἀπρίληδες Νὰ τρέξουν σοῦ δίναν τὰ λουλούδια τους ἀπὸ κάτω νὰ σταθοῦνε κι εὐώδιαζες γιὰ νά ᾽χουν τὰ παιδιά τους κι ὀμόρφαινες φῶς νὰ πιοῦνε. κι ἀστροφεγγοβολοῦσες. Εἴκοσι αἰῶνες! Τῶν γερακιῶν τὰ ράμφη ἀτσάλινα Ἡ χαραμάδα τ᾽ οὐρανοῦ ἀνοιχτή! σὰ σύριγγες μεταλλικὲς Κι ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ μές ἀπ᾽ αὐτὴ τὶς φλέβες τὶς νεανικὲς τρυποῦν τὸ φῶς ποὺ τρέφει. καὶ πετυχαίνουν εὐθὺς τὸ στόχο τους. Τὸ φῶς, ποὺ λίγο ἂν τὸ ζυμώσεις, Θανατικό! γίνεται ψωμί. Ποτάμια καὶ λίμνες τῶν μαννάδων τὰ δάκρυα ΜΑΡΙΑ ΓΟΥΜΕΝΟΠΟΥΛΟΥ γιὰ τὰ χαμένα παιδιά, ναρκομανῆ, ἀναρχικὰ κι ὁμοφυλόφιλα. Οἱ μικρομάννες σφίγγουν τὰ βρέφη καὶ τὰ νήπια στὴν καρδιὰ γεμᾶτες φόβο κι ὅλο ρωτοῦν: Ποῦ νὰ τὰ κρύψουν τὰ παιδιά τους τ᾽ ἀνυπεράσπιστα; Πῶς νὰ τὰ κρύψουν ἀπὸ τὰ μάτια

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Ἡ γέννηση τῶν παιδιῶν Καθολικὴ προσμονὴ τῆς γέννησης παιδιοῦ διάρκεια τῆς διαδικασίας, ἐμφανίζονται δυσκολίες καὶ προβλήματα γιὰ ἕνα μικρὸ ποσοστὸ περιπτώ- Σὲ ὅλο τὸν κόσμο ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ σεων ποὺ δὲν ἐξελίσσονται κατὰ τὴν ἐπιθυμία τῶν ποὺ ὑπάρχει πάνω στὴ γῆ, ἐκδηλώνει τὴν ἔντονη γονέων. Καὶ εἶναι αὐτό, ἐπίσης, μιὰ πανανθρώπινη ἐπιθυμία καὶ καταβάλλει ἐργώδη προσπάθεια νὰ πραγματικότητα. Σὲ ὅλες τὶς ἀνθρώπινες κοινωνίες, ἀποκτήσει παιδιά. Θὰ ἐπιχειρήσουμε ἐδῶ μιὰ πιὸ λίγο-πολύ, τὰ παιδιὰ γεννιοῦνται ἄρτια κατὰ τὸ μέ- εἰδικὴ προσέγγιση τοῦ ἔρωτα, ποὺ εἶναι ἡ ἀρχὴ καὶ γιστο ποσοστό. Ἀλλὰ γιὰ ἕνα μικρὸ ἀριθμὸ παρου- ἡ αἰτία τῶν ὅσων συμβαίνουν γύρω ἀπὸ τὴ γέν- σιάζονται δυσκολίες, ἀπὸ τὶς ἐλαφρότερες μέχρι τὶς νηση τοῦ ἀνθρώπου προσώπου καὶ τῆς συμβολῆς πιὸ σοβαρές, ὀφειλόμενες, κατὰ τὸ πλεῖστον, σὲ του στὴ διαιώνιση τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Τὸ κεί- ἀνθρώπινο λάθος, ἢ σὲ ἄλλους, ἀνεξέλεγκτους μενο ἀπευθύνεται πρωτίστως σὲ ὅσους καὶ ὅσες παράγοντες. ὡριμάζουν καὶ ὀνειρεύονται νὰ γίνουν γονεῖς μέσα στὸν κόσμο, σὲ κάθε ἀνθρώπινη κοινωνία. Δὲν θὰ ἀναφερθοῦμε ἐδῶ στὰ ὅσα ἄλλα οὐσιαστικὰ γνωρίσματα ὡριμότητας ἀπαι- τοῦνται, γιὰ νὰ καταστοῦν ἕνας ἄνδρας καὶ μιὰ γυναίκα ἄξιοι νὰ διαχειριστοῦν τὸν ρόλο τους ὡς γονεῖς. Θὰ μείνουμε στὸ τί πρέπει νὰ γνωρίζουν, ἔστω καὶ ἀμυδρῶς, ἀπὸ τὴ βιολογικὴ λειτουργία ποὺ κρύβεται πίσω ἀπὸ τὴν ὅλη προεργασία τῆς ἐμφάνισης τοῦ ἔρωτα. Αὐτὴ περιλαμβάνει τὴ σύλληψη ἑνὸς παιδιοῦ, τὴν ἐννιάμηνη κυοφορία του στὸν K Ὅταν πρόκειται γιὰ τὴ δημιουργία νέων ἀνθρώπων, τὸ ὅλο θέμα εἶναι πρωτίστης μέριμνας τῶν ἀνθρώπων. Γιατὶ ὅλα τὰ παιδιὰ ποὺ γεννιοῦνται, μηδενὸς ἐξαιρουμένου, ἀνήκουν στοὺς γονεῖς τους. Εἶναι ὅμως καὶ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος τὰ ἔχει περιλάβει στὸ σχέδιο τῆς Δημιουργίας Του. Γιὰ τὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ πίστη, μᾶλλον εἶναι περισσότερο δικά Του παιδιά. K ὀργανισμὸ τῆς μητέρας του καὶ τὸν αἴσιο τοκετό Ὅταν πρόκειται γιὰ τὴ δημιουργία νέων ἀνθρώ- του, μέχρι νὰ τὸ κρατήσουν στὴν ἀγκαλιά τους οἱ πων, τὸ ὅλο θέμα εἶναι πρωτίστης μέριμνας τῶν δύο πανευτυχεῖς γονεῖς του. ἀνθρώπων. Γιατὶ ὅλα τὰ παιδιὰ ποὺ γεννιοῦνται, μηδενὸς ἐξαιρουμένου, ἀνήκουν στοὺς γονεῖς Πρώτιστη μέριμνα τους. Εἶναι ὅμως καὶ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος τὰ ἔχει περιλάβει στὸ σχέδιο τῆς Δημιουργίας Του. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ μέγιστο ποσοστὸ περιπτώσεων, Γιὰ τὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ πίστη, μᾶλλον εἶναι ποὺ οἱ γονεῖς δέχονται, ἀπόλυτα ἱκανοποιημένοι, περισσότερο δικά Του παιδιά. Γιατὶ ἡ φροντίδα τὸ παιδὶ ἢ τὰ παιδιά τους ποὺ γεννήθηκαν ἀπὸ Του καὶ ἡ μεγάλη Του ἀγάπη τὰ προορίζει γιὰ κάτι ἕνα κανονικὸ τοκετό, ὁρισμένες λίγες καταστάσεις ἀσυγκρίτως ἀνώτερο: «Καὶ προσκαλεσάμενος ὁ 96 εἶναι διαφορετικές. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ καὶ καθ᾽ ὅλη τὴ Ἰησοῦς παιδίον ἔστησεν αὐτὸ ἐν μέσῳ αὐτῶν καὶ

εἶπεν.Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ στραφῆτε καὶ γένητε γονιμότητα, ἡ σωματικὴ ἕνωση καὶ οἱ ψυχικὲς «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ὡς τὰ παιδία, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν συγκινήσεις ποὺ τὴ συνοδεύουν ἀσκοῦν βαθιὰ οὐρανῶν... καὶ ὃς ἐὰν δέξηται παιδίον τοιοῦτον ἐν ἐπίδραση στὴ γενικὴ ζωτικότητα καὶ ἰσορροπία τῷ ὀνόματί μου, ἐμὲ δέχεται» (Ματθ., ιη΄ 3). τῶν δύο συζύγων. Ἰδιαίτερα ὁ ὀργανισμὸς τῆς γυ- ναίκας ἐμποτίζεται ἀπὸ τὰ προϊόντα τῆς ἀνδρικῆς Διαδρομὴ τῆς ἐρωτικῆς λειτουργίας ἔκκρισης, γι᾽ αὐτὸ καὶ τὰ μέσα κατὰ τῆς σύλληψης καὶ τῆς ἐγκυμοσύνης τὴν ἐκθέτουν σὲ κινδύνους Ἡ ὅλη ἐρωτικὴ λειτουργία ξεκινᾷ καὶ ἡ δημιουρ- διατάραξης τῆς ὑγείας της (Biot). Προκαλεῖ θαυ- γία της ἐλέγχεται ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο, ὅπως ἄλλωστε μασμὸ καὶ δίνει ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὴν αἴσθηση ὅτι συμβαίνει καὶ μὲ ὅλες τὶς λειτουργίες καὶ τὰ ὄργανα πρόκειται γιὰ μιὰ πολύπλοκη διαδικασία, κάτι τὸ τοῦ ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ. Εἰδικώτερα, ξεκι- πολὺ σημαντικὸ καὶ μεγαλειῶδες. νάει ἀπὸ τὸν φλοιὸ τοῦ ἐγκεφάλου, τὴν ὑπόφυση καὶ τὸν νωτιαῖο μυελό. Ἀπὸ τὸν ὑποθάλαμο τῆς Ἡ ἀναπαραγωγικὴ λειτουργία ὑπόφυσης γίνεται ἔκκριση ὁρμονῶν στὸ αἷμα, ποὺ ἐπηρεάζουν τὶς γονάδες (ὄρχεις καὶ ὠοθῆκες). Οἱ Οἱ πιὸ ἔκδηλες διαφορὲς τῶν δύο φύλων βρί- γονάδες μὲ τὴ σειρά τους παράγουν ἄλλες ὁρμόνες, σκονται στὴ βιολογικὴ κατασκευὴ καὶ λειτουργία τὶς ἀνδρογόνες (τεστοστερόνη) καὶ τὶς θηλυγόνες τοῦ ἀνδρικοῦ καὶ γυναικείου ὀργανισμοῦ, εἰδι- (οἰστρογόνα-προγεστερόνη) (Κωσταρίδου, 1998). κώτερά στὸ ἀναπαραγωγικὸ καὶ ἐνδοκρινολογικὸ σύστημα. Αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴν ἀφετηρία καὶ τὴ βάση Ἡ διέγερση τοῦ ἐρωτικοῦ συναισθήματος θεω- τῆς ἐρωτικῆς ἀνάπτυξης τοῦ παιδιοῦ καὶ τῆς ἐρω- ρεῖται ὅτι ἀποτελεῖ ἄμεσο ἀποτέλεσμα τῆς λειτουρ- τικῆς του ἀγωγῆς, ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ πολὺ νωρίς, γίας δύο νευρομεταβιβαστῶν, οἱ ὁποῖοι στέλνουν K Τώρα οἱ γονεῖς κρατοῦν στὰ χέρια τους, πανευτυχεῖς, τὸ παιδὶ ἢ τὰ παι- διά τους, ποὺ γεννήθηκαν ἀπὸ τὴν εὐτυχῆ ἕνωση τοῦ ζευγαριοῦ. Εἶναι ἀνέκφραστη ἡ χαρὰ καὶ ἀπεριόριστη ἡ εὐγνωμοσύνη στὸν Θεό, γιατὶ τὸ παιδὶ βγῆκε ἄρτιο καὶ χαριτωμένο, ἀγόρι ἢ κορίτσι. Καὶ βγῆκε γερὸ καὶ χαριτωμένο, ὕστερα ἀπὸ τὴν τόσο πολύπλοκη, μακρὰ καὶ θαυμαστὴ διαδικασία. Ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς λειτουργίας τοῦ ἐγκεφάλου, μέχρι τὸν ὁρισμὸ τοῦ φύλου ἀπὸ τὸν πατέρα του, τὴν ἐννιάμηνη ὁμαλὴ κυοφορία του στὴν κοιλιὰ τῆς μάννας του καὶ τὸν αἴσιο τοκετό του. K χημικὰ μηνύματα στὸ κενὸ ἀνάμεσα στὰ νευρικὰ μέσα στοὺς κόλπους τῆς οἰκογένειας. 97 κύτταρα τοῦ ἐγκεφάλου. Οἱ νευρομεταβιβαστὲς Ἡ ἀναπαραγωγικὴ λειτουργία ἀρχίζει ἀπὸ τὴν αὐτοὶ ἐνεργοποιοῦνται ἀπὸ ὁρισμένα ἐρεθίσματα (π.χ. στὴ θέα ἑνὸς ἑτερόφυλου προσώπου), καὶ στὴ ἕνωση τοῦ ἀνδρικοῦ καὶ τοῦ γυναικείου ἀναπαρα- συνέχεια μεταφέρουν στὸ ἐγκεφαλικὸ κέντρο μιὰ γωγικοῦ συστήματος. Ἀπὸ τὴν ἕνωση αὐτὴ γίνεται πλημμύρα χημικῶν μηνυμάτων, τὰ ὁποῖα προκα- ἡ ἀναπαραγωγὴ νέων ἀνθρώπων καὶ διαιωνίζεται λοῦν τὴν ἐρωτικὴ διέγερση καὶ τὴ διαφυλικὴ ἕλξη. τὸ ἀνθρώπινο εἶδος. Βασικὸς ρόλος τῆς λειτουργίας τῶν δύο συστημάτων εἶναι νὰ παράγουν τοὺς γαμέ- Ἡ σωματικὴ ἕνωση τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυ- τες, οἱ ὁποῖοι διαμορφώνονται στοὺς γεννητικοὺς ναικὸς ἐμπλουτίζει ἀρχικὰ τὸν ψυχικὸ κόσμο τῶν ἀδένες, τοὺς ὄρχεις καὶ τὶς ὠοθῆκες. Ἀπὸ τοὺς δύο σὲ ὕψιστο βαθμὸ ἀπόλαυσης. Αὐτὸ φαίνεται γαμέτες παράγονται ἀντίστοιχα τὰ σπερματοζωάρια ἀπὸ τὰ συναισθήματα πληρότητας ποὺ νιώθουν οἱ στὸν ἄνδρα καὶ τὰ ὠάρια στὴ γυναῖκα. σύζυγοι μὲ τὴν ἀναμονὴ ἀπόκτησης παιδιοῦ. Ἀπὸ τὸν βαθὺ ἐμπλουτισμὸ τοῦ ὀργανισμοῦ τῆς μητέ- Ἡ ἀνάπτυξη καὶ ἡ διαμόρφωση ὥριμων σπερ- ρας μὲ νέες βιολογικὲς λειτουργίες, αὐτὸς ἀποκτᾷ ματοζωαρίων καὶ ὠαρίων γιὰ τὴν ἀναπαραγωγὴ τὴν ἱκανότητα νὰ κυοφορήσει καὶ νὰ γαλουχή- ἀκολουθεῖ καὶ πάλι μακρὰ καὶ πολύπλοκη διαδι- σει. Ἀκόμη καὶ στὴν περίπτωση ποὺ δὲν ὑπάρχει κασία. Στὰ πρῶτα στάδια τῆς ἐξέλιξης τοῦ ἐμβρύου, τὰ κύτταρα τοῦ ὀργανισμοῦ του ποὺ προορίζονται

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 συναντήσει τὸ ὠάριο καὶ θὰ τὸ γονιμοποι- ήσει, διατρυπώντας τὸν ἐξωτερικὸ ἱστὸ του. νὰ σχηματίσουν ἀργότερα σπερματοζωάρια στὸν ἀρσενικὸ καὶ ὠάρια στὸν θηλυκὸ ὀργανισμὸ δὲν Τὰ ὠάρια δημιουργοῦνται μέσα στὸ θη- εἶναι εὐδιάκριτα. Τὸ ἔμβρυο, στὴ φάση αὐτή, φέ- λυκὸ ἔμβρυο, μέχρι τὴ στιγμὴ τῆς γέννη- ρει στὴν ἐπιφάνεια τῶν γεννητικῶν του ἀδένων σης. Μὲ τὴ γέννηση, ἀφοῦ παραχθεῖ ἕνα ἕνα εἶδος κυτταρικοῦ καλύμματος, τὸ λεγόμενο σημαντικὸ ἀπόθεμα (75.000 περίπου καὶ γεννητικὸ ἐπιθήλιο. Μέσα σὲ αὐτὸ τὸ ἐπιθήλιο ἀνα- στὶς δύο ὠοθῆκες), σταματάει ἡ παραγωγὴ πτύσσονται κύτταρα τὰ ὁποῖα εἶναι διαφορετικὰ νέων ὠαρίων. Στὸ τέλος, φθάνουν σὲ πλή- ἀπὸ τὰ κύτταρα τοῦ ὑπόλοιπου ὀργανισμοῦ. Ἐὰν ρη ἀνάπτυξη 400 περίπου ὠάρια σὲ ὅλη τὴ τὸ ἔμβρυο εἶναι ἀρσενικό, οἱ γεννητικοί του ἀδένες διάρκεια τῆς γεννητικῆς ζωῆς τῆς γυναίκας. (οἱ ὄρχεις) θὰ περιέχουν, στὸ τέλος τῆς ἀνάπτυ- Ἡ παραγωγὴ ὥριμων ὠαρίων (ὠορρηξία), ξής τους, ἄπειρα σπερματογονίδια, τὰ ὁποῖα θὰ ἀρχίζει μὲ τὴν ἥβη, γύρω στὸ 12ο ἔτος τῆς διαμορφωθοῦν τελικὰ σὲ σπερματοζωάρια. Ἐὰν ἡλικίας τοῦ κοριτσιοῦ, κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ τὸ ἔμβρυο εἶναι θηλυκό, τότε οἱ γεννητικοί του λεγόμενου περιοδικοῦ κύκλου. Κάθε 28 μέ- ἀδένες (οἱ ὠοθῆκες) θὰ περιέχουν σπερματογονίδια ρες ὡριμάζει ἕνα ὠάριο, κάθε φορά, σὲ μία τὰ ὁποῖα θὰ διαμορφωθοῦν σὲ ὠάρια. ἀπὸ τὶς ὠοθῆκες ἐναλλακτικά. Σὲ ὁρισμένες περιπτώσεις ὡριμάζουν συγχρόνως δύο ὠά- Σπερματοζωάρια καὶ ὠάρια ρια, ἕνα σὲ κάθε ὠοθήκη. Τὸ ὠάριο γονιμο- ποιεῖται, ὅταν ἑνωθεῖ μὲ τὸ σπερματοζωάριο. Ἂν γονιμοποιηθοῦν καὶ τὰ δύο ὠάρια, θὰ γεννηθοῦν δίδυμα παιδιὰ ἀπὸ διαφορετικὸ γονιμοποιημένο ὠάριο τὸ καθένα, τὰ διω- ογενῆ δίδυμα. Ὑπάρχει ὅμως πιθανότητα νὰ διαιρεθεῖ τὸ ἕνα γονιμοποιημένο ὠάριο, ἀπὸ τὸ ὁποῖο νὰ γεννηθοῦν μονοωογενῆ δίδυμα. Ἀκόμη, σὲ πιὸ σπάνιες περιπτώ- σεις, μπορεῖ νὰ γονιμοποιηθοῦν περισσότερα ὠάρια καὶ νὰ γεννηθοῦν ἀντίστοιχα περισ- σότερα παιδιά. Ὁ χρόνος 12-36 ὧρες μετὰ τὴν ὠορρηξία εἶναι ὁ πιὸ πρόσφορος χρόνος γιὰ τὴ γονιμοποίηση. Ὁ χρόνος αὐτὸς εἶναι συνήθως στὰ μέσα περίπου τοῦ περιοδικοῦ κύκλου, μεταξὺ τῆς 11ης καὶ τῆς 17ης μέρας ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς τελευταί- ας ἔμμηνης ρύσης. Ὁ χρόνος αὐτὸς τῆς γονιμότητας διαφέρει ἀπὸ δύο ἕως ἑπτὰ μέρες (κατὰ μέσο ὅρο τρεῖς μέρες) ἀπὸ γυναῖκα σὲ γυναῖκα καὶ ἀπὸ ἕνα περιοδικὸ κύκλο σὲ ἄλλο. Μετὰ τὴ γονιμοποίηση σχηματίζεται τὸ ὠόν, τὸ πρῶτο κύτταρο τοῦ νέου ὀργανισμοῦ. Στὸ ὠὸν καθορίζεται ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τὸ φῦλο τοῦ παιδιοῦ, μιὰ ἄλλη διαδικασία, ποὺ εἶναι ἐπίσης πο- λύπλοκη καὶ θαυμαστή. Τὴν παραλείπω γιὰ οἰκονο- μία χρόνου. Τὸ φῦλο τοῦ παιδιοῦ, πάντως, πάντοτε καθορίζεται ἀπὸ σπερματοζωάριο τοῦ πατέρα ( Ἀλ. Κακαβούλη, Πῶς ὁ ἔρωτας γίνεται ἀγάπη, 2012). Τὰ σπερματοζωάρια ἀρχίζουν νὰ ὡριμάζουν Καλῶς ἦρθε τὸ νέο παιδί στοὺς ὄρχεις τῶν ἀγοριῶν, σὲ ἀμέτρητο πλῆθος, Τώρα οἱ γονεῖς κρατοῦν στὰ χέρια τους, πανευτυ- κάθε 4-5 μέρες, μὲ τὴν ἔναρξη τῆς ἥβης, γύρω στὸ 14ο ἔτος τῆς ἡλικίας τους. Εἶναι ἐπιμήκη καὶ εὐέ- χεῖς, τὸ παιδὶ ἢ τὰ παιδιά τους, ποὺ γεννήθηκαν ἀπὸ λικτα σωματίδια, ποὺ κινοῦνται μὲ πολὺ μεγάλη τὴν εὐτυχῆ ἕνωση τοῦ ζευγαριοῦ. Εἶναι ἀνέκφραστη ταχύτητα. Ὅταν βρεθοῦν στὸν μητρικὸ κόλπο, μὲ ἡ χαρὰ καὶ ἀπεριόριστη ἡ εὐγνωμοσύνη στὸν Θεό, τὴ συνουσία τοῦ ἀνδρογύνου, κινοῦνται πρὸς τὶς γιατὶ τὸ παιδὶ βγῆκε ἄρτιο καὶ χαριτωμένο, ἀγόρι ἢ 98 σάλπιγγες, καὶ ἕνα ἀπὸ αὐτά, τὸ ἰσχυρότερο, θὰ κορίτσι. Καὶ βγῆκε γερὸ καὶ χαριτωμένο, ὕστερα

ἀπὸ τὴν τόσο πολύπλοκη, μακρὰ καὶ θαυμαστὴ τὴ φροντίδα τῶν γονέων τους ἢ περιθάλπονται σὲ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 διαδικασία. Ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς λειτουργίας τοῦ διάφορα ἱδρύματα. Πρὸ πάντων εἶναι στὰ χέρια ἐγκεφάλου, μέχρι τὸν ὁρισμὸ τοῦ φύλου ἀπὸ τὸν τοῦ Θεοῦ, γιατὶ εἶναι κι αὐτά, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα πατέρα του, τὴν ἐννιάμηνη ὁμαλὴ κυοφορία του παιδιά, ἄνθρωποι. στὴν κοιλιὰ τῆς μάννας του καὶ τὸν αἴσιο τοκετό του. Εἶναι ἀκόμη καὶ οἱ περιπτώσεις τῶν παιδιῶν Ὑπάρχουν ὅμως καὶ οἱ περιπτώσεις ποὺ δὲν ποὺ δημιουργοῦνται ὡς ἔμβρυα στὴν κοιλιὰ τῆς ἔρχεται παιδί, παρὰ τὴν ἐπιθυμία τῶν γονέων. Καὶ μάννας τους, ἀλλὰ δὲν κατορθώνουν νὰ ἐπιβιώ- τὸ ζευγάρι ἢ μένει χωρὶς ἀπογόνους ἢ υἱοθετεῖ ἕνα σουν, μέχρι νὰ γεννηθοῦν. Σταματάει ἡ ζωή τους, ἢ περισσότερα παιδιά. Καὶ αὐτὰ ἀπολαμβάνουν κάποια στιγμὴ κατὰ τὴν ἐμβρυϊκή τους ἀνάπτυξη, ἐξίσου τὴν ἀγάπη τῶν γονέων τους. χωρὶς νὰ ἐνοχοποιεῖται κανείς. Ὅμως ὑπάρχουν K Στὴ μάννα καὶ στὸν πατέρα καὶ σὲ ὅσους προστατεύουν τὴν ἀνθρώπινη ζωή, ἀπὸ τὴ σύλληψη τοῦ παιδιοῦ μέχρι τὴ γέννησή του, καὶ μετὰ τὴ γέννησή του μέχρι τὴν πλήρη ἀνάπτυξη τοῦ νέου ἀνθρώπου, ὀφείλουμε ὅλοι, ὡς παγκόσμια κοινωνία, τὴν πιὸ μεγάλη εὐγνωμοσύνη μας. Πρὸ πάντων στὴ μάννα, ποὺ πρωτοστατεῖ σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς δημιουργίας, τῆς φροντίδας, τῆς ἀνατροφῆς, τῆς ἀγωγῆς καὶ τῆς ἀνάδειξης τῶν παιδιῶν της. K Τὸ ἴδιο πρέπει νὰ ἰσχύει, γιὰ ἀγάπη καὶ φροντίδα, καὶ οἱ περιπτώσεις τῶν ἀναρίθμητων θανάτων τῶν 99 γιὰ τὶς περιπτώσεις τῶν παιδιῶν ποὺ γεννιοῦνται, ἐμβρύων γιὰ τοὺς ὁποίους ἔχουν συγκατατεθεῖ καὶ χωρὶς νὰ γνωρίσουν τὴ μάννα τους ἢ τὸν πατέρα οἱ γονεῖς τους (ἀμβλώσεις). Οἱ γονεῖς ἐπικαλοῦνται τους ἢ καὶ τοὺς δύο γονεῖς, λόγῳ θανάτου τους, ἢ γι᾽ αὐτὸ διάφορους λόγους, σοβαροὺς ἢ μή. Ὅμως γιατὶ ἐγκαταλείφθηκαν καὶ ἔχουν μείνει ὀρφανά. Ἢ τέτοιες περιπτώσεις δὲν παύουν νὰ προκαλοῦν γιὰ τὰ παιδιὰ ποὺ γεννιοῦνται χωρὶς γάμο καὶ χωρὶς ἐνοχή, γιατὶ θανατώνονται ἀνθρώπινες ζωές. οἰκογένεια, μὲ τὰ ὅποια προβλήματα τὰ συνοδεύουν. Ἢ γιὰ τὰ φτωχὰ παιδιά, ποὺ στεροῦνται τῶν βασικῶν Οἱ πρωταγωνιστὲς τῆς ζωῆς ἀγαθῶν, γιὰ νὰ ἐπιζήσουν καὶ νὰ ἀναπτυχθοῦν. Στὴ μάννα καὶ στὸν πατέρα καὶ σὲ ὅσους προ- Ὅταν τότε τὸ παιδὶ πεθαίνει μετὰ τὴ γέννα, τότε στατεύουν τὴν ἀνθρώπινη ζωή, ἀπὸ τὴ σύλληψη πρέπει νὰ γ΄νει πρὶν ὁ νηπιοβαπτισμός, ὅταν δὲν τοῦ παιδιοῦ μέχρι τὴ γέννησή του, καὶ μετὰ τὴ ὑπάρχει χρόνος, ἢ τὸ μυστήριο τοῦ βαπτίσματος, γιὰ γέννησή του μέχρι τὴν πλήρη ἀνάπτυξη τοῦ νέου νὰ πάει μικρὸ ἀγγελούδι στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Θεοῦ. ἀνθρώπου, ὀφείλουμε ὅλοι, ὡς παγκόσμια κοινω- νία, τὴν πιὸ μεγάλη εὐγνωμοσύνη μας. Πρὸ πάντων Ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ οἱ περιπτώσεις ποὺ τὰ παι- στὴ μάννα, ποὺ πρωτοστατεῖ σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς διὰ γεννιοῦνται, ἀπὸ διάφορες αἰτίες, μὲ κάποιο δημιουργίας, τῆς φροντίδας, τῆς ἀνατροφῆς, τῆς σωματικὸ ἢ ἄλλο πρόβλημα. Τὰ περισσότερα ἀπὸ ἀγωγῆς καὶ τῆς ἀνάδειξης τῶν παιδιῶν της: αὐτὰ ἀντιμετωπίζονται διεθνῶς ἀπὸ τὴν εἰδικὴ ἀγω- γή. Παιδιὰ μὲ προβλήματα ἀκοῆς ἢ ὅρασης ἢ καὶ «Μάννες τοῦ ἀνθρώπου, πῶς σᾶς νιώθω ἐντός μου! μὲ τὶς δύο παθήσεις. Παιδιὰ μὲ βαρυκοΐα ἢ τελεία Μακαρισμένα πλάσματα ἱερά, κώφωση. Παιδιὰ μὲ σύνδρομο Down καὶ μὲ νο- ὅλη τὴ θλίψη κρύβετε τοῦ κόσμου, ητικὴ ὑστέρηση διαφορικῆς κλιμάκωσης. Παιδιὰ κι ὅλου τοῦ κόσμου εἴσαστε ἡ χαρά». μὲ αὐτισμὸ διαφόρου βαθμοῦ. Παιδιὰ μὲ ὑπερκι- νητικότητα καὶ ἔλλειψη συγκέντρωσης προσοχῆς. ( Ἄγγελος Σημηριώτης) Σὲ σπάνιες περιπτώσεις παγκοσμίως γεννιοῦνται ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΟΥΛΗΣ παιδιὰ ποὺ εἶναι σκελετωμένα, σιαμαῖα, ἀκρωτηρι- Καθηγητὴς Πανεπιστημίου ασμένα, παραμορφωμένα, παράλυτα. Ὅλα ἔχουν

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ΙΑΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ἕνα θαῦμα διατηροῦμε στὸ ψυγεῖό μας: τὸ γιαούρτι Τὸ γιαούρτι εἶναι μία ἀπὸ τὶς K ἀρχαιότερες τροφὲς τῆς ἀνθρω- πότητας. Οἱ Ἕλληνες εἶχαν ἐντο- πίσει τὶς πολλὲς εὐεργετικὲς ἐπιδράσεις του στὸν ὀργανισμὸ ἀπὸ πολὺ παλιά. Ὁ Ἡρόδοτος τὸ ἀναφέρει. Ἀλλὰ καὶ ὁ περί- φημος ἰατρὸς Γαληνὸς παρετή- ρησε τὴ μαλακτικὴ καὶ καθαρτικὴ ἐπίδρασή του στὸ Πεπτικὸ Σύ- στημα. Πῶς ὅμως τὸ γιαούρτι ἔγινε τόσο γνωστό, καὶ μάλιστα ὡς Ὑπετροφή (Super Food); Ὁ Ρῶσος μικροβιολόγος Ἴλια Ἴλιτς Μέτσνικοφ, διευθυντὴς τοῦ Ἰνστιτούτου Παστὲρ στὸ Παρίσι καὶ βραβευμένος μὲ βραβεῖο Πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι τὸ γιαούρτι εἶναι ὑψηλῆς θρεπτικῆς ἀξίας τρόφιμο ( Ὑπετροφή), διότι εἶναι πλούσιο σὲ θρεπτικὰ συστατικά. Περιέχει πρωτεΐνες ὑψηλῆς βιολογικῆς ἀξίας μὲ πολὺ καλὴ βιοδιαθεσιμότητα, λίπη, ὑδατάνθρακες, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴ διάσπαση τῆς λακτόζης τοῦ γάλακτος, καὶ αὐτὸ ἔχει μεγάλη σημασία, διότι ἀποτελεῖ τὴ λύση ἐκλογῆς γιὰ τὰ ἄτομα μὲ δυσανεξία στὸ γάλα, λόγῳ ἐλλείψεως τοῦ ἐνζύμου ποὺ διασπᾷ τὴ λακτόζη. Περιέ- χει, ἀκόμη, βιταμίνες A καὶ D, Μέταλλα καὶ Ἰχνοστοιχεῖα, Κάλιο, Νάτριο, Μαγνήσιο, Φωσφόρο καὶ ἴχνη Σιδήρου. Βεβαίως, εἶναι καλὴ πηγὴ Ἀσβε- στίου, τὸ ὁποῖο συντελεῖ στὴ διατήρηση τῆς ὀστικῆς μάζας, στὴν καλὴ ὑγεία τῶν δοντιῶν καὶ γενικῶς στὴ σωστὴ λειτουργία τοῦ ὀργανισμοῦ. K Νομπὲλ Φυσιολογίας καὶ Ἰα- κροσκόπιο τοῦ ἐργαστηρίου του παραγωγή του, καὶ συγχρόνως τρικῆς, ἦταν αὐτὸς ποὺ ἄνοιξε δύο βακίλλους, ποὺ μετατρέ- μελετοῦσαν καὶ τὶς εὐεργετικὲς τὸν δρόμο. Κατάφερε νὰ ἐντο- πουν τὸ γάλα σὲ γιαούρτι. Ἔτσι ἐπιδράσεις του στὴν ὑγεία τοῦ 100 πίσει καὶ νὰ ἀπομονώσει στὸ μι- ἄνοιξε ὁ δρόμος γιὰ τὴ μαζικὴ ἀνθρώπου.

Καὶ πῶς ἄρχισε νὰ παρα- ποὺ ἐπιζοῦν κατὰ τὴν πέψη καὶ ρείας, διαπιστώθηκε ὅτι, ἂν κά- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 σκευάζεται; Κάπου, κάποτε, τὸ περνοῦν στὸ ἔντερο καὶ ἐκεῖ ποιος καταναλώνει πέντε μερίδες περίσσιο γάλα ἀπὸ τὸ ἄρμεγμα ἀσκοῦν τὴν εὐεργετική τους γιαούρτι τὴν ἑβδομάδα, μειώνει τῶν προβάτων ξεχάστηκε σὲ ἕνα δράση, συμβάλλοντας στὴ βελ- τὸν κίνδυνο νὰ παρουσιάσει πήλινο δοχεῖο, ἦταν ζέστη, καὶ τίωση τῆς ὑγείας καὶ βελτιώνο- ὑπέρταση, ἂν μάλιστα τὸ γιαούρ- τὸ γάλα μετατράπηκε σὲ μιὰ συ- ντας τὴν ἰσορροπία τῆς ἐντερικῆς τι συνοδεύεται καὶ μὲ φροῦτα. μπαγῆ κρέμα. Κάποιος τὸ δοκί- χλωρίδας. Τὸ γιαούρτι συντελεῖ καὶ στὴν μασε καὶ κατάλαβε ὅτι ἦταν ἕνα ἀπώλεια βάρους καὶ ἐνισχύει τὸ νόστιμο φαγώσιμο. Ἔτσι γεννή- Ἄρα, τὸ γιαούρτι εἶναι σύμ- Ἀνοσοποιητικὸ Σύστημα. Δικαί- θηκε ἕνα καινούργιο καὶ πολὺ μαχος τῆς ὑγείας! ως λοιπὸν τὸ ἔχουν ὀνομάσει ὠφέλιμο προϊόν. Ὑπετροφή. Τώρα δὲν βρίσκουμε μόνο Τὸ γιαούρτι παράγεται ἀπὸ γιαούρτι ἀγελαδινὸ ἢ πρόβειο Τὸ γιαούρτι συντηρεῖται στὸ γάλα ἀγελαδινό, πρόβειο ἢ κα- ἢ κατσικίσιο, ἀλλά, ἀναλόγως ψυγεῖο, ὄχι ὅμως στὴν κατάψυ- τσικίσιο. Βράζεται, καὶ ὅταν ἡ τῆς περιοχῆς καὶ τῆς χώρας ξη, γιατὶ καταστρέφονται οἱ πο- θερμοκρασία κατέβει στοὺς 40ο, προελεύσεως, μπορεῖ νὰ γίνει λύτιμοι βάκιλλοί του. Μπορεῖ νὰ προστίθεται ἡ μαγιά, δηλαδὴ οἱ γιαούρτι καὶ μὲ γάλα καμήλας, χρησιμοποιηθεῖ στὴ μαγειρική, βάκιλλοι ποὺ παράγουν τὸ γα- βουβάλου ἢ ταράνδου. Ἀκό- ἀλλὰ προσοχὴ στὴ θερμοκρα- λακτικὸ ὀξὺ καὶ πήζει τὸ γάλα. μη, προσθέτουν φροῦτα ἢ χυ- σία, ἡ ὁποία πρέπει νὰ εἶναι χα- μοὺς φρούτων, μέλι, ξηροὺς Πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι τὸ γιαούρτι εἶναι ὑψηλῆς θρεπτικῆς K ἀξίας τρόφιμο ( Ὑπετροφή), δι- ότι εἶναι πλούσιο σὲ θρεπτικὰ Μετὰ ἀπὸ ἔρευνες τῆς Ἀμερικανικῆς συστατικά. Περιέχει πρωτεΐνες Καρδιολογικῆς Ἑταιρείας, διαπιστώθηκε ὅτι, ὑψηλῆς βιολογικῆς ἀξίας μὲ ἂν κάποιος καταναλώνει πέντε μερίδες γιαούρτι πολὺ καλὴ βιοδιαθεσιμότητα, λίπη, ὑδατάνθρακες, ποὺ προ- τὴν ἑβδομάδα, μειώνει τὸν κίνδυνο έρχονται ἀπὸ τὴ διάσπαση τῆς νὰ παρουσιάσει ὑπέρταση, ἂν μάλιστα λακτόζης τοῦ γάλακτος, καὶ τὸ γιαούρτι συνοδεύεται καὶ μὲ φροῦτα. αὐτὸ ἔχει μεγάλη σημασία, διό- Τὸ γιαούρτι συντελεῖ καὶ στὴν ἀπώλεια βάρους τι ἀποτελεῖ τὴ λύση ἐκλογῆς γιὰ καὶ ἐνισχύει τὸ Ἀνοσοποιητικὸ Σύστημα. τὰ ἄτομα μὲ δυσανεξία στὸ γάλα, Δικαίως λοιπὸν τὸ ἔχουν ὀνομάσει Ὑπετροφή. λόγῳ ἐλλείψεως τοῦ ἐνζύμου ποὺ διασπᾷ τὴ λακτόζη. Περι- K έχει, ἀκόμη, βιταμίνες A καὶ D, Μέταλλα καὶ Ἰχνοστοιχεῖα, Κά- καρποὺς κ.ἄ. Στὰ ψυγεῖα τῶν μηλή. Γίνεται καὶ γλυκό, καὶ μά- λιο, Νάτριο, Μαγνήσιο, Φωσφό- Σοῦπερ Μάρκετ βρίσκουμε λιστα πολὺ νόστιμο καὶ ὑγιεινὸ ρο καὶ ἴχνη Σιδήρου. Βεβαίως, ἐπίσης τὸ ξινόγαλο, τὸ ὁποῖο παγωτό. Νὰ μὴν ποῦμε ὅτι χρη- εἶναι καλὴ πηγὴ Ἀσβεστίου, τὸ εἶναι γιαούρτι σὲ ὑγρὴ μορφή, σιμοποιεῖται καὶ γιὰ καλλυντικό. ὁποῖο συντελεῖ στὴ διατήρηση πολὺ ὑγιεινὸ ἐπίσης. Ἀναλό- τῆς ὀστικῆς μάζας, στὴν καλὴ γως τῆς ἐποχῆς, ἐπηρεάζεται ἡ Τὸ κυριώτερο ὅμως εἶναι ὅτι, ὑγεία τῶν δοντιῶν καὶ γενικῶς γεύση τοῦ γιαουρτιοῦ, δηλαδή, ὡς προϊὸν ζυμώσεως, εἶναι πιὸ στὴ σωστὴ λειτουργία τοῦ ὀργα- τὸν χειμῶνα τὸ γάλα τῶν ζῴων εὔπεπτο, καὶ ἑπομένως ἰδανικὴ νισμοῦ. εἶναι πλουσιώτερο στὴ γεύση, τροφὴ γιὰ βραδινὸ γιὰ ἡλικιω- ἑπομένως τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ μένους καὶ ἀσθενεῖς. Τὸ προτι- Μάλιστα, τὸ παραδοσιακὸ τὸ γιαούρτι. Ἐπίσης, τὸ πήλινο μοῦν πολύ, διότι ὑποστηρίζουν γιαούρτι μὲ τὴν πέτσα ξεχωρί- κεσεδάκι τραβάει τὰ ὑγρά. ὅτι συντελεῖ στὴ μακροζωΐα. ζει, διότι εἶναι φυσικὸ προβιοτικὸ τρόφιμο. Τὰ προβιοτικὰ συντε- Μετὰ ἀπὸ ἔρευνες τῆς Ἀμε- ΖΩΗ ΡΙΖΟΚΩΣΤΑ-ΑΓΓΕΛΗ λοῦν στὴν καλὴ ἐντερικὴ λει- ρικανικῆς Καρδιολογικῆς Ἑται- Ἰατρός τουργία, ἐπειδὴ προστατεύουν τὴν ἐντερική μας χλωρίδα. Ὅταν λέμε προβιοτικά, ἐννοοῦμε εἰδι- κοὺς ζωντανοὺς ὀργανισμοὺς 101

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645Ἡ πατρικὴ γῆ – Πάρε, Κώτσιο, τὸ χέρι σου, ποὺ τό ᾽βανες ἀντήλιο, παράτα το τ᾽ ἀγνάντεμα, ποὺ κάνεις στὸ Ζητούνι, κι ἄδραξε τὸ τουφέκι σου, τὸ φοβερὸ τ᾽ ἀρμούτι καὶ πάτησε τὸν κόκορα καὶ ρίξ᾽ ἕνα μολύβι καὶ γκρέμισε ἀπὸ τ᾽ ἄλογο τὸν Τοῦρκο αὐτὸν ποὺ τρέχει, πολὺ παραθαρρεύτηκε κι ἔρχετ᾽ ἐδῶ μονάχος. Μπαϊράκι κόκκινο κρατεῖ καὶ μισοφεγγαράτο, ἀπ᾽ τὸ φουσάτο ξέκοψε, ποὺ πίσω του ἀκλουθάει, οὐρλιάζει, σκούζει, ρυάζεται, ἀφρίζει καὶ ξαφρίζει. Ἐκούρνιασαν οἱ Ἀγαρηνοὶ στὴν πατρικὴ τὴ γῆ μας καὶ στανικὰ μᾶς ἔβαναν τὴ λαιμαργιὰ στὸ σβέρκο. – Προσμένει, Διάκ᾽, ὁ κόκορας τὰ λόγια ν᾽ ἀποσώσεις, νὰ κελαηδήσει καρτερεῖ, νὰ σκούξει περιμένει. – Βρόντα το, Κώτσιο μ᾽ , βρόντα το τὸ κλεφτοκαριοφίλι. Ἐλάλησεν ὁ κόκορας, μούγκρισε τὸ τουφέκι καὶ τὸ κρουσούμι σούριξε, ζεστό-ζεστό, ἀπ᾽ τὸ στόμα τὸ σιδερένιο βγαίνοντας, τὸ σημαδόβολό του βαρεῖ κι ἐκεῖνο ξέψυχο σωριάζεται στὸ χῶμα. – Πάρ᾽ τον κάτου, τὸν ἔφαγα! – Καλὴ ἀρχή, ἀδερφέ μου, τὸ ἔβαψες καὶ σήμερα πρῶτο τὸ σίδερό σου, θὰ βροῦν γιὰ στρῶμα οἱ ἄπιστοι κουφάρι νὰ πατήσουν, θὰ βρεῖ καὶ ὁ Κιοσὲ Μεχμὲτ τὸν πρῶτο καβαλάρη ἀπ᾽ τὴν καβαλαρία του, τα μαῦρα συχαρίκια γιὰ νὰ τοῦ πεῖ, σὰ θὰ διαβεῖ τ᾽ ἀλαμανογιοφύρι. – Τήρα τ᾽ ἄτι του σκιάχτηκε, σέρνει τὰ χαλινάρια πίσω του, γοργοφεύγοντας. – Μὴν τὸ βαρεῖς ἐκεῖνο, βάστα τὸ βόλι, ἔχεις κορμιὰ νὰ φᾷς, τ᾽ ἄλογα φτάνουν, 102 φτάνουν κι οἱ καβαλάρηδες πέρ᾽ ἀπὸ τὸ Ζητούνι.

– Σὰν πόσους, Διάκο, κάνεις τους, σὰν πόσοι τάχα νά ᾽ναι; «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 – Γιόμωσε ὁ κάμπος τοῦ Σπερχειοῦ, θά ᾽ναι καμιὰ χιλιάδα. – Κι ἄλλη πλημμύρα ροβολᾷ πεζὴ κι ἀρματωμένη. 103 – Ὁ Ὀμὲρ Βρυώνης ἔρχεται, μ᾽ ὀχτὼ χιλιάδες πίσω. – Καλῶς νὰ φτάσουνε, κι αὐτοὶ θὰ πέσουν σὰν τ᾽ ἀστάχυα, θὰ τοὺς θερίσει τ᾽ ἄσπλαχνο τοῦ Χάρου τὸ δρεπάνι. – Ἡ ὥρα βιάζει, ἀδέρφι μου, μὰ ξέμακρα εἶναι ἀκόμα κι ὅσο νὰ ᾽ρθεῖ τ᾽ ἀρίφνητο κοπάδι τῶν ἀλόγων, τώρα ποὺ ἡ ὥρα σίμωσε, ἡ εὐλογημένη ὥρα καὶ τὸ σεφέρι ἀρχινᾷ, κατάβαθα στὰ στήθια κρυφὴ χαρὰ μὲ μέθυσε κι ἀπὸ τὸ θεῖο μεθύσι ἔχω δυὸ λόγια νὰ σοῦ πῶ, σκέφτομαι ὅλο καὶ λέω, ἀντὶ οἱ καβαλάρηδες νὰ ροβολᾶν τῶν Τούρκων, ποὺ πᾶν᾽ νὰ σπείρουν τὴ θανή, νὰ κάνουν μαῦρο φέτι, τί ὡραῖο θά ᾽ταν μὲ τ᾽ ἄτια τους Γραικοὶ καβαλαραῖοι νὰ περπατᾶν στὸν κάμπο αὐτόν, στὸ λεύτερό τους τόπο, ἄλλοι ξύλα νὰ φέρνουνε, χλωρὸ κλαρὶ ἀπ᾽ τὸ λόγγο, ἄλλοι χαρὲς νὰ χαίρονται γλυκιὲς στὰ πανηγύρια, τὰ δασκαλούδια στὸ σχολειό, στὴν ἐκκλησιὰν ὁ κόσμος. Ἀκόμα στὶς καλὲς στιγμές, στῆς εὐτυχίας τὶς ὧρες, σὰν τὶς ξανθὲς τὶς μέλισσες, ποὺ στ᾽ ἄνθια ἀναπετᾶνε, στοχάζομαι Γραικόπουλα νὰ τρέχουν στὰ γρασίδια καὶ παλικάρια, τὸ σπερνό, νὰ βγαίνουνε γκιζέρι, περνώντας στὶς φιδόστριφτες λιβαδωτὲς στρατοῦλες κι ὀνείρατα γιὰ τὴ ζωὴ χρυσᾶ νὰ ὑφαίνει ὁ νοῦς τους, νὰ λέν᾽ γι᾽ ἀρραβωνιάσματα, νὰ μελετᾶν γιὰ γάμους, νὰ τραγουδᾶνε τὰ προικιά, μὲ τ᾽ ἄνθια νὰ τὰ ραίνουν κι ἐκεῖ ποὺ θὰ τὰ ραίνουνε, ὅλο νὰ συλλογιοῦνται πὼς τὰ παιδιά τους λεύτερα στὸν κόσμο θὰ γεννιῶνται καὶ πὼς τὸ γάλα, ὄχι πικρό,γλυκὸ τῆς μάνας θά ᾽ναι, μὰ καὶ στοὺς κάμπους τοὺς χλοεροὺς καὶ στὰ βουνὰ λογιάζω τσοπάνηδες μὲ πρόβατα καὶ μπιστικοὺς μὲ γίδια κι ἀκούω ἀθῶα βελάσματα καὶ βουερὰ κουδούνια καὶ τῆς φλογέρας τὰ γλυκὰ λαλήματ᾽ ἀγρικάω. Ὅλοι τους νά ᾽ναι ἀνέγνοιαστοι ἀπ᾽ τῆς σκλαβιᾶς τὸ ντέρτι. Τέτοια ζωὴ ὀνειρεύομαι στὸν τόπο μας, ποὺ νά ᾽ναι ἥσυχη, ὅπως ἦταν χθές, πρὶν τὴ χαλάσει ὁ Τοῦρκος, καὶ πρὶν τὴν ὑπερήφανη τῆς σκύψει κεφαλή της. Κόσμοι, λαοί, φυλὲς τῆς γῆς, πλαστῆκαν λεύτεροι ὅλοι, ἔτσι τοὺς ἔπλασε ὁ Θεὸς κι ἔτσι τοὺς θέλει νά ᾽ναι, χωρὶς ξένο κι ἀβάσταχτο ζυγὸ στὸν τράχηλό τους, μόν᾽ ὁ δικός Του ὁ ζυγὸς εἶναι ἀλαφρὸς καὶ πρᾶος, γλυκὸς καὶ θεοζήλευτος κι ἀγγελοκαμωμένος. Χαρά ᾽ς τονε τέτοιο ζυγὸ τρισάγιο ποὺ σηκώνει! – Τὸ μαμουργέτι κάνοντας, τὸ χρέος γιὰ τὴν πατρίδα, ν᾽ ἀποτινάξεις τὰ δεσμά, παιδὶ Θεοῦ ἐσύ ᾽σαι, καθένας τὴν πατρίδα του δική του θέλει νά ᾽ναι καὶ δὲν τὴ δίνει κανενός, σὰν φυλαχτὸ τὴν ἔχει καὶ σὰν σταυρὸ στὸν κόρφο του, ἀτίμητο βλησίδι. – Δὲ δίνει τὴ φωλιά του ὁ ἀιτός, τὴν κούρνια του ὁ πετρίτης, τὴ θέλει ὁ λύκος τὴ μονιά, τ᾽ ἀλάφι τὸ γιατάκι, εἶναι ἡ γλυκιὰ ἡ ἀστρέχα τους, κι εἶναι κι ἐμᾶς ὁ τόπος κλῆρος Θεοῦ, πάνω στὴ γῆ, αὐτὸν μᾶς ἔχει δώσει,

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 σ᾽ αὐτόν, εἶπε, νὰ ζήσουμε, ἀπ᾽ τὸ ἱερό του χῶμα οὔτε σβῶλο δὲ δίνουμε κι ἀπ᾽ τὸ χρυσό του κόσμο, δική μας εἶναι ἡ μέλισσα, δικό μας τὸ μυρμήγκι, δικό μας εἶναι τοῦ σπιτιοῦ κι αὐτὸ τὸ χελιδόνι καὶ τὰ νερά του, ποὺ κυλᾶν σὲ πέλαα καὶ ποτάμια, εἶναι ἀκριβή μας μπάσταινα, τὰ λούλουδα, τ᾽ ἀγκάθια, ὁ ἀγέρας, ὅσο στέκεται σ᾽ αὐτὴ τὴ γῆ, δικός μας κι ὁ βράχος, ὁ ἀγριόβραχος, ὁ ἄγονος ὁ βράχος, ποὺ στὸ βουνὸ κατάνακρα τὸν χιλιοδέρνει ὁ ἀγέρας, μόνος του ἐκεῖ, ἀπόμακρος, ἄγνωρος, ξεχασμένος, κι ἄλλο στὴ ράχη δὲ φελᾷ, παρὰ νά ᾽ναι σπληθάρι, σπληθάρι στ᾽ ἄγρια τὰ πουλιά, σπληθάρι καὶ στ᾽ ἀγρίμια. Αὐτὰ ὅλα ὁ Πλάστης τά ᾽βανε στὰ χέρια τὰ δικά μας κι ἐσὺ τὸ σπίτι ἀπάριασες γι᾽ αὐτοὺς τοὺς θησαυρούς μας, σήμερα ἐδῶ νὰ βαρεθεῖς, τὸ αἷμά σου νὰ χύσεις, τὸ ράσο κρέμασα κι ἐγώ, μὰ αὐτὸ μὲ περιμένει, ἡ χρεία τῆς γῆς μας μ᾽ ἔκανε στὴν ἄκρη νὰ τὸ βάνω, τὴ φουστανέλα νὰ ντυθῶ, νὰ πάρω τὸ τουφέκι, νὰ διώξω πιὰ τὸν τύραννο καὶ τὸν ἐχθρὸ τοῦ Γένους καὶ σίντας θὰ λευτερωθεῖ ὁ τόπος μου μιὰ μέρα, πάλι θὰ πάω στὴ σκήτη μου, τὸ ράσο θὰ φορέσω. – Γειά σου, ἀδερφέ μου ὁλόστερνε, γειά σου, ἀδερφέ μου πρῶτε, ὁλόστερνε στὴ γέννα μας καὶ πρῶτε στὴν ἀξιάδα. Ὦ, Διάκο, σὲ θιαμαίνομαι γιὰ τὴν ἀντρειάδα πού ᾽χεις! Ἂν εἶχ᾽ ἄδεια τὰ χέρια μου, ἂν δὲν κρατοῦσ᾽ ἀρμούτι, θά ᾽σκυβ᾽ αὐτοῦ στὸ πλάγι σου, θὰ σὲ γλυκοφιλοῦσα, γι᾽ αὐτὰ ποὺ τώρ᾽ ἀγρίκησα τὰ λόγια τῆς καρδιᾶς σου καὶ δυὸ φιλιὰ θὰ σοῦ ᾽δινα, τό ᾽να γιὰ τὸ γονιό μας καὶ τ᾽ ἄλλο γιὰ τὴ μάνα μας, ποὺ τέτοια βγάναν φύτρα. – Τὰ δέχονται πιά, μυστικά, τὰ δυὸ φιλιὰ οἱ γονεῖς μας. – Θανάση Διάκο ἀδερφὲ καὶ τρισαγαπημένε, Παράδεισος σήμερα ἡ γῆ μὲ τὰ πολλὰ λουλούδια, τὴν πόρτα του ὁ καθένας μας ἀφήσαμε ἀνοιγμένη κι ἤρθαμ᾽ ἐδῶ γιὰ πόλεμο, τὴν πόρτα τὴ δική της μᾶς ἄνοιξε κι ἡ ἄνοιξη τὴ μοσχομυρωμένη, μὲς στὴν αὐλή της νά ᾽μπουμε, νά ᾽ναι πανώρια ἡ μάχη, κι ἂν λάχει καὶ πεθάνουμε γιὰ τὴν ξελευτεριά μας, κι ὁ οὐρανὸς τὴν πόρτα του κι αὐτὸς νὰ μᾶς ἀνοίξει, μὲς στ᾽ ἅγια νὰ περάσουμε τ᾽ ἀγγελοπάλατά του. – Ἀκούει ὁ Θεὸς τὰ λόγια σου, τὸ θέλημά Του ἂς γίνει, κι ἂν πᾶμε στὸν Παράδεισο, θὰ σ᾽ ἔχω συντροφιά μου, νὰ λέω δυὸ λόγια ἀδερφικὰ γι᾽ αὐτὸν τὸν ἔρμο τόπο στὸν Ὕψιστο, νὰ πάψει πιὰ νὰ ὑποφέρει τόσο. – Ἡ μιὰ ἡ δέηση μικρή, τρανὲς οἱ δυὸ δεήσεις. – Φυλάξου, Κώτσιο, πλάκωσε τοῦ ἐχθροῦ ἡ καβαλαρία, ἦρθε, ζύγωσε, ἔφτασε στοῦ τουφεκιοῦ τὸν τίρο, δασιὰ σκόρπα τὰ βόλια σου, δασιὰ καὶ τὰ μολύβια, δασιὰ κι ἄπαυστα τὰ σκυλιὰ νὰ πέφτουν καὶ νὰ πέφτουν, μπροστά σου ἔχεις τὸ διάπλατο τὸν κάμπο γιὰ τραπέζι, στρῶσε αὐτοῦ τὰ κουφάρια τους, φαγὶ στρῶσέ τα πλούσιο, νὰ φᾶν᾽ τ᾽ ἁρπαχτικὰ πουλιά, τὰ πεινασμένα ὄρνια. Τὸ τουφεκίδι ἄναψε, ἀχολογάει ὁ τόπος, 104 βαριὰ βουρκανταριάζεται ἀκέρια ἡ Ἀλαμάνα

καὶ μήτε ὁ Διάκος φαίνεται, μήτε κι ὁ Κώτσιος ράζει, «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 μήτε κι αὐτὸ ξανοίγεται τῆς κλεφτουριᾶς τ᾽ ἀσκέρι, τοὺς τύλιξ᾽ ἕνα σύγνεφο μπαρουτοκαπνισμένο καὶ μέσ᾽ ἀπὸ τὸ σύγνεφο καὶ μέσ᾽ ἀπ᾽ τὴν καπνούρα, πότε ἀρμουτιοῦ λάμπει φωτιὰ καὶ πότε-πότε ἀστράφτει κἄνα σπαθὶ ὁλοξέγυμνο καὶ κἄνα γιαταγάνι, ποὺ τὸν τζανὸ τὸν τουρκικὸ κορφολογᾷ καὶ κόβει. ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝ. ΣΑΝΤΑΡΜΗΣ Γλωσσάρι 105 Ἀγαρηνός, ὁ = ὀνομασία τοῦ Μουσουλμάνου στὸ Μεσαίωνα, Τοῦρκος. Ἀλαμάνα, ἡ = ἡ ὀνομασία τοῦ Σπερχειοῦ ποταμοῦ καὶ ἡ γύρω περιοχή. ἀπαριάζω = ἐγκαταλείπω, ἀφήνω, παρατῶ. ἀρίφνητο, τό = ἀμέτρητο. ἀρμούτι, τό = τὸ τουφέκι. ἀστρέχα, ἡ = τὸ γεῖσο τῆς στέγης τοῦ σπιτιοῦ, ἀπ᾽ ὅπου στάζουν τὰ βροχόνερα, σιάχος, ξεστόχι, σταλάχτρα. βλησίδι, τό = πολὺς πλοῦτος. γιατάκι, τό = ἐλατόπλεκτο κατάλυμα, κρεβάτι, κοιμηθιά, καθιά, κρυψώνα. γκιζέρι, τό = περιφορὰ ἐδῶ κι ἐκεῖ, σιργιάνι, περίπατος. Ζητούνι, τό = ἡ ὀνομασία τῆς Λαμίας, ἀπὸ τὸν 8ο αἰῶνα ἕως τὶς 21 Ἰουνίου 1832, ποὺ περιελήφθη στὸ ἑλληνικὸ κράτος καὶ ἀποχώρησαν οἱ Τοῦρκοι κατακτητές. θιαμαίνομαι = μοῦ φαίνεται ἄξιο ἀπορίας καὶ θαυμασμοῦ, θαυμάζω. καματερό, τό = τὸ βόδι ποὺ χρησιμοποιεῖται στὸ ὄργωμα τῆς γῆς. Κιοσὲ Μεχμέτ = Τοῦρκος στρατηγὸς ἀπ᾽ τὴν Τραπεζοῦντα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ποὺ ἔλαβε μέρος στὴ μάχη τῆς Ἀλα- μάνας, στὶς 21 Ἀπριλίου 1821, ὡς διοικητὴς 800 ἱππέων, ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, δεύτερος πασᾶς, στὴν ἴδια μάχη, ἦταν ὁ Τουρκαλβανὸς Ὀμέρ-Βρυώνης, μὲ 8000 πεζούς. κλῆρος, ὁ = κομμάτι γῆς ποὺ τυχαίνει σὲ κάποιον, μερίδιο ἀπὸ κληρονομιά, μοῖρα, τύχη. κόκορας (τουφεκιοῦ), ὁ = ὁ ἐπικρουστήρας τοῦ ὅπλου, σκανδάλη. κρουσούμι, τό = μπαρουτόβολο, κουρσούμι. Κώτσιος = ὁ ἀδερφὸς τοῦ Θανάση Διάκου, τέταρτος στὴ σειρὰ ἀπὸ τὰ 5 ἀδέρφια καὶ δεύτερος ἀπὸ τ᾽ ἀγόρια, τ᾽ ἀδέρφια ἦταν: ἡ Σοφία, ἡ Καλομοίρα, ὁ Ἀποστόλης, ὁ Κώστας καὶ ὁ Θανάσης (ὁ ἥρωας), σκοτώθηκε κι αὐτὸς στὴ μάχη τῆς Ἀλαμάνας, πρὶν ἀπὸ τὸ Διάκο. λαιμαργιά, ἡ = κουλούρα μεγάλη, φτιαγμένη ἀπὸ λινάτσα ἢ πετσί, ἔχει εὗρος ὅσο ὁ ἀνθρώπινος λαιμός, ὁ δὲ χῶρος ποὺ σχηματίζεται στὸ ἐσωτερικό της εἶναι γεμισμένος μὲ ἄχυρο, μπαίνει στὸ περιλαίμιο τοῦ ζευγαριοῦ τῶν ἀλόγων, ποὺ σέρνουν τὸ συνδεδεμένο ἀλέτρι, κατὰ τὸ ὄργωμα τῆς γῆς. μαμουργέτι, τό = καθῆκον. μονιά, ἡ = φωλιὰ ἀγριμιοῦ, στὸ ἔδαφος ἢ σὲ τρύπα βράχου. μπάσταινα, ἡ = ἡ περιουσία. πετρίτης, ὁ = εἶδος γερακιοῦ, τετραπλάσιο στὸ μέγεθος ἀπ᾽ αὐτό, τὸ ράμφος του εἶναι γαμψό, ἔχει χρῶμα σκοῦρο καφὲ στὴ ράχη καὶ ἐπάνω στὰ φτερά, τὸ στῆθος του καὶ ἡ κοιλιὰ εἶναι διάστικτα ἄσπρα. ράζω = ἐμφανίζομαι ξαφνικά, προβάλλω ἀπότομα, ξεμυτίζω. ρυάζομαι = οὐρλιάζω, σκούζω, ὠρύομαι. σεφέρι, τό = πόλεμος, ἐκστρατεία. σημαδοβόλο, τό = σημεῖο ἢ ἀντικείμενο ποὺ σημαδεύει κάποιος νὰ πετύχει στὴ βολή, σημάδι, στόχος. σίντας, σύνδ. = ὅταν. σπληθάρι, τό = λακοειδὴς βράχος, ὅπου συγκεντρώνεται βρόχινο νερὸ καὶ ὑδρεύονται τὰ ἀγρίμια καὶ τ᾽ ἄγρια πουλιὰ τοῦ βουνοῦ, σπληθί. στανικά, ἐπίρρ. = κάτι ποὺ γίνεται μὲ τὸ ζόρι, καταναγκαστικά. συχαρίκια, τά = ἀγγελία εὐχάριστης εἴδησης, φιλοδώρημα. τζανός, ὁ = λαιμός, αὐχένας. τίρος, ὁ = ἡ ἀπόσταση μεταξὺ ἐκτόξευσης καὶ πτώσης τοῦ βλήματος τουφεκιοῦ ἢ κανονιοῦ, βεληνεκές. φελῶ = ὠφελῶ. φέτι, τό = ὑποταγή, ὑποδούλωση, προσκύνηση, κατάθεση ὅπλων. φουσάτο, τό = στρατός.

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Πῶς νὰ νικᾷς τοὺς πονηροὺς λογισμούς Ἀγαπητή μου φίλη, σήμερα θέλω νὰ σοῦ ὁ ὁποῖος συμβουλεύει τὰ ἑξῆς: «Τότε ὁ νοῦς σου μιλήσω γιὰ τὶς προσωπικές σου στιγμὲς χάνει τὴν οἰκειότητα μὲ τὸν Θεό, ὅταν δέχεται τοὺς τοῦ ἀγῶνά σου ἀπέναντι στοὺς πονηροὺς πονηροὺς λογισμοὺς νὰ παραμένουν». λογισμούς. Κάποιος πνευματικὸς πατέρας συμβούλευε μιὰ Πρῶτα ἀπ ᾽ ὅλα, πρέπει νὰ εἶσαι ψύχραιμη καὶ ψυχή: «Μὴν πιάνεις κουβεντούλα μὲ τὸν Πονηρό, νὰ μὴν πανικοβάλλεσαι. Σὲ αὐτὸ θὰ σὲ βοηθήσει οὔτε νὰ τρομάζεις, ἀλλὰ νὰ τὸν περιφρονεῖς, διότι ἡ πρόταση τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, οἱ λογισμοὶ μοιάζουν μὲ πουλιά, ποὺ πετοῦν στὸν οὐρανό, καὶ κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἐμποδίσει τὸ πέ- ταγμά τους». Ὁ Μέγας Βασίλειος τονίζει: « Ἡ παρουσία τοῦ προσωπικοῦ μας ἀγγέλου μπορεῖ νὰ μᾶς δίνει δύ- ναμη, διότι ὁ ἄγγελός μας στέκεται δίπλα μας καὶ μᾶς προστατεύει, ἀρκεῖ ἐμεῖς νὰ μὴν τὸν διώξουμε μὲ τὰ κακά μας ἔργα». Κράτησε λοιπὸν διαρκῆ ἐπικοινωνία μὲ τὸν Ἄγγελό σου καὶ μὲ τὸν Θεό, διότι ὁ Θεὸς εἶναι ἡ ζωή. Φρόντισε νὰ ἔχεις πίστη στὸν Κύριο καὶ ἐπιμονὴ στὸν ἀγῶνά σου. Νὰ θυμᾶσαι τὸν ἅγιο Παΐσιο τὸν Ἁγιορείτη, ποὺ λέει: « Ἂν θέλεις νὰ βρεῖς τὸν Θεό, γιὰ νὰ σὲ ἀκούσει, ὅταν προσεύχεσαι, γύρισε τὸ κουμπὶ στὴν ταπείνωση. Διότι σὲ αὐτὴ τὴ συχνότητα πάντα ἐργάζεται ὁ Θεός». Μὴ λησμονεῖς ὅτι ἡ καθημερινή σου προσπά- θεια ἔχει στόχο νὰ γίνεις σωστὸς ἄνθρωπος, διότι ἡ κοινωνία μας τὸ ἔχει ἀνάγκη. Αὐτὸ θὰ τὸ ἐπιτύχεις, ἂν ζεῖς μυστηριακὴ ζωή, μὲ συχνὴ Θεία Κοινωνία, γιὰ νὰ σὲ φέρνει πιὸ κοντὰ στὸν Χριστὸ καὶ νὰ σοῦ διώχνει τοὺς πονηροὺς λογισμούς. Ἔτσι ἐλεύθερη καὶ χαρούμενη θὰ διώχνεις τὰ στενὰ καὶ δύσκολα μονοπάτια τῆς καθημερινότητάς σου. Καλὸ ἀγῶνα! ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΟΓΑΝΗ K Κράτησε διαρκῆ ἐπικοινωνία μὲ τὸν Ἄγγελό σου καὶ μὲ τὸν Θεό, διότι ὁ Θεὸς εἶναι ἡ ζωή. Φρόντισε νὰ ἔχεις πίστη στὸν Κύριο καὶ ἐπιμονὴ στὸν ἀγῶνά σου. Νὰ θυμᾶσαι τὸν ἅγιο Παΐσιο τὸν Ἁγιορείτη, ποὺ λέει: « Ἂν θέλεις νὰ βρεῖς τὸν Θεό, γιὰ νὰ σὲ ἀκούσει, ὅταν προσεύχεσαι, γύρισε τὸ κουμπὶ στὴν ταπείνωση. Διότι σὲ αὐτὴ τὴ συχνότητα πάντα ἐργάζεται ὁ Θεός». K106

Τὰ μικρὰ τῆς ζωῆς μας «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Κάτω ἀπὸ τὸ χαλί Ἀνάσταση Ἀνέκαθεν οἱ πλούσιοι λαοὶ ἔκρυβαν καὶ κρύ- Κύριε, παρακαλῶ Σε, βουν τὸ πρόβλημα κάτω ἀπὸ τὸ χαλί. Ὑπάρχει ἂς εἶναι σήμερα Ἀνάσταση κάποιο ἀναιμικὸ Ταμεῖο Φτώχειας, καὶ διάσπαρτες γιὰ ὅλους τῆς γῆς τοὺς πονεμένους... ἀνὰ τὸν κόσμο Μ.Κ.Ο. ποὺ ὑποτίθεται ὅτι ἐνισχύ- ουν τοὺς ἀπόρους, ὅμως γιὰ μερικὲς ἀπὸ αὐτὲς Πίκρα καὶ στέρηση ἔχουν ἀκουστεῖ κατὰ καιροὺς φοβερὲς καταγγελίες, πέτρωσαν τὴν καρδιά τους. ὅπως γιὰ κατασπατάληση χρημάτων σὲ διοικητικὰ Χωρὶς σπίτι, χωρὶς ὑγεία. ἔξοδα, παχυλοὺς μισθοὺς μελῶν τους, διαμονὴ Ἄλλοι μὲ τὸ ὅπλο στὸ χέρι. στὰ πολυτελέστερα καταλύματα, χρήση μόνο τῶν Ἄλλοι μὲ περισσὴ ἀπελπισιά. πιὸ πολυτελῶν αὐτοκινήτων –μάλιστα σὲ μιὰ χώρα ἐπίσημη καταγραφὴ στοιχείων ἔδειξε ὅτι ἀπὸ 1 Ἡ Ἀνάστασή Σου δολλάριο βοήθειας μόνο 10 σὲντς φθάνουν στοὺς ν ᾽ ἀνοίξει γι ᾽ αὐτοὺς ἕνα παράθυρο, φτωχούς–, ἐνῷ ὑπάρχουν καὶ πιὸ εἰδεχθεῖς κατη- κάποιο ἕνα φῶς, κάποια ἐλπίδα... γορίες, γιὰ βιασμοὺς καὶ κακοποίηση παιδιῶν, σὲ Σκυφτοὶ καθὼς πορεύονται κάποιες χῶρες στὶς ὁποῖες δραστηριοποιοῦνται. καὶ βαρυφορτωμένοι, ἂς εἶναι καὶ νὰ σήκωναν, Βαθύτερη αἰτία ὅλων τῶν δεινῶν εἶναι ὅτι ὁ ἔστω στιγμὲς καὶ μόνο, πλανήτης πορεύεται χωρὶς τὸν ἀληθινὸ Θεό, ἀφοῦ τὸ βλέμμα τους ψηλά... θεοποίησε τὸ χρῆμα καὶ τὴ λαγνεία γιὰ τὴν ἐξουσία. Ἐκεῖ ποὺ κρύα ἀδιαφορία Ἀπαρέγκλιτο καθῆκον ὅλων ὅσοι κάνουμε πάγωσε τὴ ζωή τους, σταυρὸ εἶναι νὰ κλίνουμε γόνυ δέησης ὄχι μόνο ἂς ἔρθει ἡ ἀγάπη Σου γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ σύμπαντος κόσμου, ἀλλὰ καὶ κι ἡ ἀναστάσιμη χαρὰ ὑπὲρ φωτισμοῦ τοῦ σύμπαντος κόσμου, γιὰ νὰ βάλσαμο θαλπωρῆς ἐφαρμόσει τὴ ρητὴ ἐντολὴ τοῦ ἐλεήμονος Χριστοῦ, σὲ τοῦτες τὶς ψυχές. ὁ ἔχων δύο χιτῶνας νὰ προσφέρει τὸν ἕνα στὸν ἐνδεῆ ἀδελφό του. Διότι ἐνδεεῖς ἀδελφοί μας εἶναι Κύριε, παρακαλῶ Σε, οἱ 14.000 ἄνθρωποι ποὺ πεθαίνουν λόγῳ πείνας ἂς εἶναι σήμερα Ἀνάσταση κάθε μέρα στὸν πλανήτη, χωρὶς αὐτὸ νὰ κινητο- γιὰ ὅλους τῆς γῆς τοὺς πονεμένους. ποιεῖ καὶ νὰ θορυβεῖ κανέναν, ἐπειδή «δὲν εἶναι μεταδοτικό», ὅπως ἀναγράφεται στὴ συγκλονιστικὴ ΚΛΕΙΩ-ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΚΟΥΡΑΣΗ 107 προμετωπίδα τοῦ τεύχους Μαρτίου-Ἀπριλίου τοῦ περασμένου ἔτους τοῦ περιοδικοῦ μας. Δεόμεθά Σου, Κύριε, ἐπάκουσον τῶν δεήσεών μας.

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Κἄτι εἶδα... ἄκουσα... ἤ μοὖπαν... Χριστὸς ἀνέστη κι ὅλη ἡ πλάση ἀνέστη ὉΜάρτης καὶ ὁ Ἀπρίλιος ἐπωμίστηκαν ὅλες ὅσους ἔβγαιναν ἀπὸ τὴν ἐκκλησία ἀκουγόταν ἕνα « τὶς παραξενιὲς τοῦ χειμῶνα, ὅπως καὶ τὶς Ἄ!» γεμᾶτο θαυμασμό, ὥσπου τὸ ἴδιο εἴπαμε ὅλοι ὅποιες προετοιμασίες γιὰ τὸν ἐρχομὸ τοῦ ἀπὸ τὸ θέαμα ποὺ ἀντικρίσαμε. Τὸ κοιμητήριο ἦταν Πάσχα. Ἐνῷ ὁ Μάης πῆρε ὅλα τὰ εὔσημα τοῦ ὁλόφωτο ἀπὸ τὰ ἀναμμένα καντηλάκια, ποὺ φώτι- μεγάλου γεγονότος τῆς Ἀνάστασης. ζαν τὰ λουλούδια μὲ τὰ ὁποῖα ἦταν στολισμένα τὰ Κάποια μέρα τῆς Σαρακοστῆς ἄκουσα στὸν ραδι- μνήματα. Δὲν θὰ ξεχάσω ποτὲ αὐτὸ τὸ θέαμα, ποὺ οφωνικὸ σταθμὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔθιμα εἶδε ἐκείνη τὴν Ἀνάσταση. Μείναμε ἔξω, ὥσπου ὁ ποὺ ὑπῆρχαν παλιά, ὅπως ὅτι οἱ ἄνθρωποι πήγαιναν ἱερέας εἶπε τὰ τροπάρια ποὺ προηγοῦνταν καὶ διά- στὰ κοιμητήρια, περιποιοῦνταν τὰ μνήματα, ἄναβαν βασε τὸ Εὐαγγέλιο καὶ εἶπε μαζί μας τρεῖς φορὲς τό τὰ καντήλια καὶ τὰ στόλιζαν μὲ «Χριστὸς ἀνέστη!». Γνωστοὶ καὶ λουλούδια, ἰδιαίτερα τὶς ἡμέ- ἄγνωστοι ἀγκαλιαστήκαμε καὶ ρες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας. φιληθήκαμε καὶ τσουγκρίσαμε Κι ὄχι ὅπως σήμερα, ποὺ δὲν καὶ ἕνα ἀβγὸ ποὺ εἴχαμε πάρει μποροῦμε οὔτε νὰ ἀποχαιρε- μαζί μας. Ὕστερα μπήκαμε στὴν τήσουμε τοὺς ἀνθρώπους μας ἐκκλησία καί, πρὶν τελειώσει ἡ ποὺ φεύγουν. λειτουργία, ὁ ἱερέας μᾶς μετέ- Ἔτσι ξεστράτισε ὁ νοῦς μου λαβε καὶ μᾶς ἔδωσε ἀντίδωρο. στὸ χτές, ποὺ θέλω νὰ πιστεύω Μάζεψε τὰ πράγματα ποὺ χρει- ὅτι ἦταν καλύτερα ἀπὸ σήμε- αζόταν καὶ μᾶς εἶπε γρήγορα ρα, λόγῳ τοῦ κορωνοϊοῦ, ὁ «Χρόνια πολλά» καί «Χριστὸς ὁποῖος δὲν ξέρουμε πόσο ἀκό- ἀνέστη», κι ἔφυγε, γιὰ νὰ πάει μη θὰ κρατήσει. Καὶ θυμήθη- στὸ ἄλλο χωριὸ ποὺ τὸν περί- κα κάποια ἐκδρομὴ ποὺ πῆγα μενε, γιὰ νὰ κάνει Ἀνάσταση πρὶν πολλὰ χρόνια, μέρες τοῦ κι ἐκεῖ. Πάσχα, στὴν Ἤπειρο. Βγαίνοντας σιγὰ σιγὰ ἀπὸ τὴν ἐκκλησία, ἀμίλη- Ὅταν φτάσαμε στὸ ξενοδοχεῖο, ἦταν παραμονὴ τοι καὶ ἐντυπωσιασμένοι, εἴδαμε γύρω γύρω στὸν τοῦ Πάσχα, καὶ ρωτήσαμε ποῦ μπορούσαμε νὰ φράκτη τοῦ κοιμητηρίου τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἐκκλησιαστοῦμε. Μᾶς εἶπαν ὅτι τὰ γύρω χωριὰ εἶχαν ἔρθει σιωπηλοί, γιὰ νὰ τὸ στολίσουν, ὥστε νὰ εἶχαν μόνο ἕναν ἱερέα, κι ὅτι θὰ γινόταν ἡ Ἀνά- κάνουν Ἀνάσταση μαζὶ μὲ τοὺς ἀνθρώπους τους σταση νωρίτερα. Τὸ πούλμαν μᾶς πῆγε ἐκεῖ τὴν ποὺ εἶχαν φύγει. Τοὺς χαιρετήσαμε καὶ πήγαμε καθορισμένη ὥρα. Ὅταν φτάσαμε, παραξενευ- πρὸς τὸ πούλμαν, ποὺ μᾶς περίμενε... τήκαμε, γιατὶ ἡ ἐκκλησία ἦταν μέσα στὸ κοιμητή- Κάποιος θόρυβος μὲ ἔφερε πίσω ἀπὸ τὸ χτὲς στὸ ριο τοῦ χωριοῦ. Μπήκαμε μέσα στὴν ἐκκλησία σήμερα. Ὅταν συνῆλθα, ἀναρωτιόμουν πῶς θὰ κά- καὶ περιμέναμε τὸν ἱερέα, ὁ ὁποῖος ἦρθε σὲ λίγο νουμε ἆραγε φέτος τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Θὰ ἀσθμαίνοντας, γιατὶ εἶχε ἤδη κάνει Ἀνάσταση σὲ εἴμαστε καλά, θὰ μπορέσουμε νὰ πᾶμε στὴν ἐκκλησία ἄλλο χωριὸ προηγουμένως. χωρὶς τὸν φόβο τῆς πανδημίας καὶ τοῦ “Lock Down”; Τὸ περιβάλλον ἦταν κατανυκτικό, γιατὶ φωτιζό- Ἢ θὰ τὴν δοῦμε πάλι ἀπὸ τὴν τηλεόραση; ταν ἀπὸ τὰ καντηλάκια καὶ τὰ κεράκια ποὺ εἴχαμε Σὲ Ἐσένα ἐλπίζω, Θεέ μου, ὅτι θὰ μᾶς φωτίσεις ἀνάψει ἐμεῖς, ὅταν μπήκαμε στὴν ἐκκλησία. Ὅταν νὰ τηρήσουμε ὅ,τι πρέπει, ὥστε νὰ κάνεις καὶ Ἐσὺ ἦρθε ἡ ὥρα τοῦ «Δεῦτε λάβετε Φῶς», ὁ ἱερέας ἄναψε τὸ θαῦμά Σου, ὥστε νὰ ζήσουμε τὴν Ἀνάσταση τὶς λαμπάδες μας καὶ ὕστερα προχώρησε ἀνάμεσά τοῦ Κυρίου ὅπως πρέπει... μας καὶ βγῆκε ἔξω. Τὸν ἀκολουθήσαμε ἀπορημένοι, Χριστὸς ἀνέστη! καλές μου φίλες ἐπειδὴ δὲν εἴχαμε δεῖ ἐξέδρα, ὅταν ἤρθαμε. Ὅπως Χρόνια πολλά! διαπιστώσαμε, τὸν ρόλο τῆς ἐξέδρας ἔπαιζε ἕνα 108 ξέφωτο ἀνάμεσα στὰ μνήματα. Ἐν τῷ μεταξύ, ἀπὸ ΛΙΤΣΑ ΑΠΑΛΑΚΗ

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 τοῦ Πόντου Στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰῶνα, ἡ Εὐρώπη ἐξήγγει- K 109 λε τό «ἔθνος-κράτος». Ἡ ἐξαγγελία αὐτὴ τῆς Εὐρώπης εὐνοοῦσε ἕνα ἐθνικὸ ὁμοιογενὲς Στὶς 19 Μαΐου 1919 ὁ Κεμὰλ κράτος. Οἱ Πόντιοι ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις μὲ ἀποβιβάζεται στὴ Σαμψούντα, τοὺς συμμάχους Ἀρμενίους, μὲ στόχο νὰ συγκρο- ἔχοντας ὑπὸ τὶς διαταγές του τήσουν ἕνα ἑνιαῖο χριστιανικὸ καὶ ὁμοσπονδιακὸ κράτος Ποντίων-Ἀρμενίων. δύο σώματα στρατοῦ καὶ στὶς ἀποσκευές του Τὶς διπλωματικὲς διαπραγματεύσεις ἀνέλαβε ὁ τὴν ἔγκριση τῶν Ἄγγλων. Μητροπολίτης Τραπεζοῦντος Χρύσανθος, πρῶτα Ἀποστολή του, νὰ καταστείλει μὲ τοὺς Ἀρμενίους καὶ στὴ συνέχεια μὲ τὶς Μεγά- κἀάνθεεξασρκτέηψσηίαγ.ιὰὅππλοονττιοαυκὴ, λες Δυνάμεις τῆς Εὐρώπης. Ἡ ἐπιτροπή, καὶ προ- σωπικὰ ὁ Χρύσανθος, εἶχε ἰδιαίτερα ἐπιτυχημένη ἡ τυφλὴ βία. παρουσία, σὲ σημεῖο ποὺ ὁ Ἀμερικανὸς Πρόε- δρος Γούντροου Οὐΐλσον (πρ. 4 Μαρτίου 1913 - 4 K Μαρτίου 1921) δήλωσε στὶς 23 Μαΐου 1919 ὅτι «ὁ Πόντος πρέπει νὰ γίνει ἀνεξάρτητο κράτος». Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1919 ὁ Χρύσανθος ζήτησε μὲ ὑπόμνημά του ἀπὸ τὸν Βρετανὸ πρωθυπουργὸ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Ντέιβιντ Λόιντ Τζόρτζ (πρ. 7 Δεκεμβρίου 1916 - 23 ματα στρατοῦ καὶ στὶς ἀποσκευές του τὴν ἔγκριση Ὀκτωβρίου 1922) τὴν ἐνίσχυση τοῦ ποντιακοῦ τθῶε νσκἌέψγγηλγωιὰν.ποἈνπτοιασκτὴολἀήνετξοαυρ,τνηὰσίκαα.τὅαπσλτεοίλτεοιυκ,άἡ- κινήματος, χωρὶς ὅμως ἀποτέλεσμα. Ἀντίθετα, τυφλὴ βία. στὶς 19 Μαΐου 1919 ὁ Κεμὰλ ἀποβιβάζεται στὴ Σαμψούντα, ἔχοντας ὑπὸ τὶς διαταγές του δύο σώ- Ὁ Κεμὰλ ὅρισε τὸν Τοπὰλ Ὀσμὰν ἀρχηγὸ στὶς ἄτακτες συμμορίες ποὺ ἔσφαξαν καὶ κατεδίωξαν K τοὺς Ποντίους. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ τελευταία καὶ πιὸ ἄγρια πράξη τῆς γενοκτονίας τῶν Ποντίων. Ὁ συ- Ὁ Κεμὰλ ὅρισε τὸν Τοπὰλ Ὀσμὰν νολικὸς ἀριθμὸς τῶν Ἑλληνοποντίων ποὺ ἔχασαν ἀρχηγὸ στὶς ἄτακτες τὴ ζωή τους ὑπολογίζεται στὶος 353.000, σὲ συνο- λικὸ ἀριθμὸ 600.000 ποὺ κατοικοῦσαν στὸν Πόντο. συμμορίες ποὺ ἔσφαξαν καὶ κατεδίωξαν τοὺς Ποντίους. Ὁ Χρύσανθος, βλέποντας τὸν λαό του νὰ σφάζεται καὶ τοὺς συμμάχους νὰ μὴν κάνουν τί- Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ τελευταία ποτα, γιὰ νὰ σταματήσουν τὸ ἔγκλημα, στρέφεται καὶ πιὸ ἄγρια πράξη στὸ κοντινότερο χριστιανικὸ κράτος, τὴν Ἀρμενικὴ Δημοκρατία. Τὴν 10η Ἰανουαρίου 1920, ὁ Χρύσαν- τῆς γενοκτονίας τῶν Ποντίων. θος καὶ ὁ Πρόεδρος τῆς Ἀρμενικῆς Δημοκρατίας Ὁ συνολικὸς ἀριθμὸς Ἀλεξάντερ Χατιριάν (πρ. 28 Μαΐου 1919 - 5 Μαΐου 1920) συνῆψαν πολιτικὴ συμφωνία περὶ ἱδρύσεως τῶν Ἑλληνοποντίων ποὺ ἔχασαν Ποντο-Ἀρμενικῆς Συνομοσπονδίας, καὶ ἔγινε συμ- τὴ ζωή τους ὑπολογίζεται φωνία ἀλληλοβοήθειας. στὶς 353.000, σὲ συνολικὸ ἀριθμὸ Ὅμως ὅλα ματαιώθηκαν ἀπὸ τὴ στάση τῶν 600.000 ποὺ κατοικοῦσαν Μεγάλων Δυνάμεων, οἱ ὁποῖες θὰ στραφοῦν ἐνα- στὸν Πόντο. ντίον τῶν Ἑλλήνων. Προσπάθειες τοῦ Βενιζέλου, γιὰ νὰ ἀπελευθερωθοῦν πολλὰ ἑλληνικὰ ἐδάφη K καὶ γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία τοῦ Πόντου, στὴ Διάσκεψη τῆς Εἰρήνης μετὰ τὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ἔπε- σαν στὸ κενό. Οἱ σφαγὲς στὸν Πόντο συνεχίζονταν 110

K «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Στὸ πλαίσιο τῆς προσπάθειάς τους γιὰ τὴ συγκρότηση ἑνὸς ἐθνικοῦ τουρκικοῦ κράτους, οἱ Τοῦρκοι ἐπεξεργάσθηκαν καὶ ἐφάρμοσαν τὸ σχέδιο τῆς γενοκτονίας τῶν χριστιανικῶν λαῶν τῆς Ἀνατολῆς, ἐφαρμόζοντας τὴν ἀρχή «ἕνα κράτος, ἕνα ἔθνος, μία γλῶσσα, μία θρησκεία». Τὸ σχέδιο ἄρχισε νὰ ἐφαρμόζεται σταδιακὰ καὶ σὲ διάφορες φάσεις ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 1914. K ἀκάθεκτες, καὶ χωριὰ ὁλόκληρα ἐξολοθρεύονταν στὸν ὁρισμὸ περὶ γενοκτονίας τῆς Συμβάσεως ποὺ 111 ἀπὸ τὸν Τοπὰλ Ὀσμὰν καὶ τοὺς ἄτακτους Τσέτες. ἐνέκρινε ἡ Γενικὴ Συνέλευση τοῦ ΟΗΕ τὸ 1948. Ὁ Τοπὰλ Ὀσμὰν κατακρεούργησε κυριολεκτικὰ Στὸ πλαίσιο τῆς προσπάθειάς τους γιὰ τὴ συ- τὸ ἄνθος τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ, τὴν ἀφρό- γκρότηση ἑνὸς ἐθνικοῦ τουρκικοῦ κράτους, οἱ κρεμα σὲ μόρφωση, σὲ πλοῦτο καὶ σὲ κοινωνικὴ Τοῦρκοι ἐπεξεργάσθηκαν καὶ ἐφάρμοσαν τὸ σχέ- διάσταση (δικηγόρους, γιατρούς, φαρμακοποιούς, διο τῆς γενοκτονίας τῶν χριστιανικῶν λαῶν τῆς καθηγητές, κτηματίες, μουσικούς, δασκάλους). Ἀνατολῆς, ἐφαρμόζοντας τὴν ἀρχή «ἕνα κράτος, Ἔτσι χάθηκε γιὰ πάντα τὸ πανάρχαιο ἑλληνικὸ ἔδα- ἕνα ἔθνος, μία γλῶσσα, μία θρησκεία». Τὸ σχέδιο φος καὶ ὁ ἑλληνικὸς πληθυσμός. ἄρχισε νὰ ἐφαρμόζεται σταδιακὰ καὶ σὲ διάφορες φάσεις ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, τῆς Στὸ πλαίσιο τῶν προσπαθειῶν τῶν Ποντίων Ἀνατολικῆς Θράκης καὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπὸ τὶς γιὰ ἀνεξαρτησία ὀργανώθηκαν ποντιακὰ συνέ- ἀρχὲς τοῦ 1914. Ἀλλὰ καὶ ἐναντίον τῶν Ἀρμενίων δρια. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ ἦταν καὶ τὸ Συνέδριο στὴ ἐπιλέχθηκε ἡ «τελικὴ λύση», ποὺ ἄρχισε στὶς 24 Μασσαλία, στὶς 4 Φεβρουαρίου τοῦ 1918, μὲ τὴ Ἀπριλίου 1915 καὶ ὁλοκληρώθηκε σὲ μερικοὺς συμμετοχὴ Ποντίων ἐκπροσώπων ἀπὸ διάφορες μῆνες μὲ τὴν ἐξόντωση 1,5 ἑκατομμυρίου Ἀρμε- χῶρες καὶ ὀργανωτὴ τὸν Κώστα Κωνσταντινίδη, γιὸ νίων. τοῦ δημάρχου Κερασούντας καπετὰν Γιώργου. Οἱ Πόντιοι ζήτησαν τὴ στήριξη τῆς Σοβιετικῆς Ρωσίας Ἐπιτακτικὰ ἀνάγκη εἶναι οἱ ἡγέτες τοῦ κόσμου στὴ δημιουργία ἀνεξάρτητου Ποντιακοῦ κράτους. νὰ παύσουν νὰ ἀγνοοῦν τὴν ἱστορία καὶ νὰ προχω- Ὅμως ἡ Σoβιετικὴ Ρωσία δὲν ἀπάντησε στὸ αἴτημα ρήσουν στὴν ἐπίσημη ἀναγνώριση τῆς Γενοκτονίας γιὰ βοήθεια. Ἀκόμα καὶ οἱ Γάλλοι, ποὺ φιλοξέ- τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Χριστιανῶν Ἑλλήνων τῆς νησαν τὸ Συνέδριο στὸν τόπο τους, δὲν ἔδειξαν Μικρᾶς Ἀσίας. Αὐτὸ θὰ εἶναι τὸ καλύτερο μνημό- πρόθυμοι νὰ βοηθήσουν. συνο γιὰ τοὺς σφαγιασθέντες Ἕλληνες στὸν Πόντο καὶ στὴ Μικρὰ Ἀσία. Οἱ Τοῦρκοι συνέχισαν τὶς σφαγὲς των Ποντίων. Πῶς ἀλλιῶς θὰ μποροῦσαν νὰ τοὺς ἐξουδετερώ- ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΚΑΛΑΜΠΟΚΗ σουν; Μόνο μὲ σφαγὲς καὶ ἁρπάζοντας τὶς περιου- Φιλόλογος σίες τους, μὲ σιωπηρὴ συγκατάθεση τῆς Εὐρώπης. Οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου πλήρωσαν πικρὸ τίμημα Πηγές στὴν προσπάθειά τους νὰ δημιουργήσουν ἔθνος- κράτος. Βλάσης Ἀγτζίδης, Ἡ Γενοκτονία στὴν Ἀνατολή. Ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία στὸ ἔθνος- Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἐκείνη τὴν ἐποχὴ καὶ ἡ κράτος (1908-1923). κεμαλικὴ κίνηση ἦταν ἕνα κίνημα γιὰ τὴ δημιουρ- γία ἔθνους-κράτους ἀπὸ μιὰ διαλυμένη αὐτοκρα- Κώστας Ν. Καπετανίδης, Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλη- τορία. Δὲν ἀποτελεῖ λοιπὸν παράδοξο ὅτι ἤθελαν νων τοῦ Πόντου 100 χρόνια μετά. καὶ οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου νὰ δημιουργήσουν τὸ δικό τους ἔθνος-κράτος. Ὅμως ὁ Κεμὰλ μὲ τὸν Σταῦρος Καρακλέτσης, Ὁ Πόντος στὶς φλόγες Τοπὰλ Ὀσμὰν καὶ τοὺς ἀντάρτες του ἔπνιξαν στὸ (1914-1924). αἷμα τὸν ποντιακὸ ἑλληνισμό, καὶ ἔτσι ἐμπίπτουν

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 20 Μαΐου 1941. Ἀρχίζει ἡ Μάχη τῆς Κρήτης. Πρὶν ἀπὸ 80 χρόνια Τ ούτη τὴν ἐποχή, ποὺ ἀνθοφορεῖ ἡ ἑλληνικὴ ἡ γαλανόλευκη. Ἐκεῖ λοιπόν, στὴν Κρήτη, κατευ- γῆ καὶ παρὰ τὴν πανδημία ἀπολαμβάνομε θύνθηκε ὁ Βασιλεὺς Γεώργιος Β΄ καὶ ἡ ἑλληνικὴ τὸν μυρωμένο ἀέρα τῆς ἐθνικῆς μας ἐλευ- Κυβέρνηση στὶς 23 Ἀπριλίου 1941, πρὶν εἰσέλθουν θερίας, ἂς πλέξουμε στεφάνι μνήμης καὶ τιμῆς γιὰ οἱ μηχανοκίνητες γερμανικὲς δυνάμεις στὴν Ἀθή- τοὺς ἥρωες τῆς Κρήτης μας. Ἐκεῖνοι, πρὶν ἀπὸ να. Μὲ διάγγελμα στὸν ἑλληνικὸ λαό, πρὸ τῆς ἀνα- 80 χρόνια, τὸ τρίτο δεκαήμερο τοῦ Μαΐου 1941, χωρήσεώς του, ὁ Γεώργιος ἐξηγοῦσε: «Τὰ σκληρὰ τόλμησαν –μετὰ τὸ Ἀλβανικὸ μέτωπο καὶ τὰ Μακε- πεπρωμένα τοῦ πολέμου ἀναγκάζουν ἡμᾶς σήμερον, δονικὰ ὀχυρά– καὶ ἀντέταξαν τὸ τρίτο «ΟΧΙ» στὴν ὅπως μετὰ τοῦ Διαδόχου τοῦ Θρόνου καὶ τῆς νο- ἀλαζονεία τοῦ Χίτλερ. Ἀγώνας τιμῆς καὶ χρέους μίμου Κυβερνήσεως τῆς χώρας ἀπομακρυνθῶμεν ἦταν ἡ ἀντίσταση στὴ Μεγαλόνησο, τὴ μόνη ἐλεύ- ἐξ Ἀθηνῶν καὶ μεταφέρωμεν τὴν πρωτεύουσαν θερη γωνιὰ τῆς ἑλληνικῆς Πατρίδας ὅπου κυμάτιζε τοῦ κράτους εἰς Κρήτην, ὁπόθεν θὰ δυνηθῶμεν νὰ συνεχίσωμεν τὸν ἀγῶνα [...] μετὰ τὴν ἀπρόκλητον ἐπίθε- σιν ἣν ὑπέστημεν ἐκ μέρους δύο αὐτοκρατοριῶν...». Ἀλλὰ ἡ σπουδαία θέση τῆς Κρήτης στὴν Ἀνατο- λικὴ Μεσόγειο μαγνήτιζε τὶς διαθέσεις τοῦ Χίτλερ. Ἡ κα- τάκτηση τῆς Μεγαλονήσου θὰ τοῦ χρησίμευε ὡς «βά- ση», γιὰ νὰ προστατευθοῦν οἱ θαλάσσιες ἐπικοινωνίες στὸ Αἰγαῖο ἀπὸ βρετανικὲς ἐπιθέσεις μὲ προέλευση τὴν Ἀλεξάνδρεια. Θὰ προστα- K Ἐκεῖ, στὴν Κρήτη, κατευθύνθηκε ὁ Βασιλεὺς Γεώργιος Β΄ καὶ ἡ ἑλληνικὴ Κυβέρνηση στὶς 23 Ἀπριλίου 1941, πρὶν εἰσέλθουν οἱ μηχανοκίνητες γερμανικὲς δυνάμεις στὴν Ἀθήνα. Μὲ διάγγελμα στὸν ἑλληνικὸ λαό, πρὸ τῆς ἀναχωρήσεώς του, ὁ Γεώργιος ἐξηγοῦσε: «Τὰ σκληρὰ πεπρω- μένα τοῦ πολέμου ἀναγκάζουν ἡμᾶς σήμερον, ὅπως μετὰ τοῦ Διαδόχου τοῦ Θρόνου καὶ τῆς νομίμου Κυβερνήσεως τῆς χώρας ἀπομακρυνθῶμεν ἐξ Ἀθηνῶν καὶ μεταφέρωμεν τὴν πρωτεύουσαν τοῦ κράτους εἰς Κρήτην, ὁπό- θεν θὰ δυνηθῶμεν νὰ συνεχίσωμεν τὸν ἀγῶνα [...] μετὰ τὴν ἀπρόκλητον ἐπίθεσιν ἣν ὑπέστημεν ἐκ μέρους δύο αὐτοκρατοριῶν...». K112

τεύονταν ἰδιαίτερα οἱ μεταφορὲς πετρελαίου ἀπὸ στὰ Χανιά, καὶ τοῦ Ἡρακλείου. Ἀντικειμενικὸς «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 τὴν Κωνστάντζα, μέσῳ τῶν Στενῶν, στὴν Ἰταλία. σκοπὸς νὰ καταστραφοῦν τὰ ἀντιαεροπορικὰ πυρο- Πρωτίστως ὅμως ἡ Κρήτη θὰ ἦταν μιὰ βάση στὴν βόλα καὶ νὰ ἐμποδιστεῖ ἡ χρησιμοποίηση τῶν δρό- Ἀνατολικὴ Μεσόγειο γιὰ τὶς ἀεροπορικὲς ἐπιθέσεις μων μεταξὺ Σούδας, Χανίων καὶ Μάλεμε. Σκληρὴ κατὰ τῶν Ἄγγλων. Καὶ ἐπειδὴ ὁ Χίτλερ ὑστεροῦσε μάχη, μεγάλες ἀπώλειες. Εἴκοσι τρία ἀεροπλάνα τῶν ἀντιπάλων του σὲ ναυτικὲς δυνάμεις, προτί- ἔχουν καταρριφθεῖ ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους. Ἡ ἄμυνα μησε τὴν εἰσβολὴ στὴν Κρήτη ἀπὸ τὸν ἀέρα, ὅπου τοῦ νησιοῦ ὅμως εἶναι ἀξιοθρήνητα ἀνεπαρκής, εἶχε τὴν ἀπόλυτη ὑπεροχή. Ἔτσι, στὶς 25 Ἀπριλίου καὶ ὁ ἀνεφοδιασμὸς δύσκολος. Ἀλλὰ οἱ Γερμα- 1941, μὲ τὴ διαταγὴ ὑπ ᾽ ἀριθμὸν 28, δίνει τὸ σύν- νοί, μεθυσμένοι ἀπὸ τὴ νίκη τους στὴν Ἑλλάδα θημα γιὰ τὴν ἄρξη τῆς ἐπιχειρήσεως «ΕΡΜΗΣ». Ἡ καὶ βέβαιοι γιὰ τὸν θρίαμβό τους στὴν Κρήτη, δὲν μεγαλύτερη ἐπιχείρηση ἀερομεταφορᾶς στρατιω- ἔχουν πάρει μέτρα ἀσφαλείας, καὶ ἡ ἐπιχείρησή τικῶν δυνάμεων σὲ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ Δευτέρου τους δὲν μένει ἀπολύτως μυστική. Οἱ Σύμμαχοι Παγκοσμίου Πολέμου ἄρχιζε τὴν αὐγὴ τῆς 20ῆς Μαΐου 1941. Ἐκεῖνο τὸ πρωινό, λίγο μετὰ τὶς 6.30, στὴν Ἀττική, τὰ βαριὰ Γιοῦνκερς 52, τὸ ἕνα μετὰ τὸ ἄλλο, μερικὰ ἀπὸ αὐτὰ σέρνο- ντας πίσω τους καὶ ἀνεμοπλάνα, ὁρμοῦσαν στοὺς διαδρόμους ἀπογειώσεως. Γρήγορα ὑψώθη- καν πάνω ἀπὸ τὴν ἀποπνικτικὴ ἀτμόσφαιρα τῶν ἀεροδρομίων Ἑλληνικοῦ καὶ Ἐλευσίνας, κά- νοντας κύκλους στὸν γαλανὸ οὐρανὸ τῆς Ἀττικῆς. Κάτω τους ἔλαμπε λευκὴ ἡ Ἀκρόπολη στὸ φῶς τοῦ ἥλιου, ἐνῶ τὸ ἤρεμο ἀττικὸ τοπίο καὶ οἱ κάτοικοί του ἀναστατώνονταν ἀπὸ τὸ πανδαι- μόνιο ἑκατοντάδων ἀεροπλάνων, K Γιὰ τὸν ἀγῶνα στὴν Κρήτη ὁ Στρατηγὸς τῆς μάχης Νεοζηλανδὸς Φράυμπεργκ ὁμολόγησε: «Δὲν ἔχω παρὰ μόνο λόγια ἐπαίνου διὰ τὸν τρόπον μὲ τὸν ὁποῖον ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς καὶ ὁ πληθυσμὸς τῆς Κρήτης προσεπάθησε νὰ ὑπερασπίσει τὸ τελευταῖον φρούριον τοῦ ἔθνους των. Ὀλίγα ἔθνη ἔχουν τὰ εὐγενικά των προτερήματα...». K σὰν νὰ ἐπρόκειτο γιὰ ἀποδημία γιγαντιαίων ἁρπα- τοὺς περιμένουν. « Ἡ Κρήτη, ὁ ἐπιθετικὸς προμα- 113 κτικῶν πουλιῶν, ποὺ κατευθύνονταν στὰ νότια χώνας μας εἰς τὴν Μεσόγειον, πρέπει νὰ κρατηθεῖ πάνω ἀπ ᾽ τὴν ἀκύμαντη θάλασσα. μὲ κάθε θυσία», τονίζει ὁ Τσῶρτσιλ. Ἡ Μέση Ἀνα- τολὴ στέλνει ἐνισχύσεις μὲ ἀνεφοδιασμούς, ἀλλὰ Εἶχαν βέβαια προηγηθεῖ τῆς μεγάλης ἀεραπο- ἡ γερμανικὴ ἀεροπορία ἐπιτηρεῖ, καὶ οἱ Ἄγγλοι βατικῆς ἐπιχειρήσεως ἀεροπορικὲς ἐπιδρομὲς στὴν δυσκολεύονται –ἔστω καὶ τὴ νύχτα– στὴ μεταφορὰ Κρήτη καθημερινῶς ἀπὸ τὴν 1η Μαΐου μὲ μεγάλες δυνάμεων, παρὰ τὴ ναυτική τους ὑπεροχή. δυνάμεις. Τὰ ἀεροπλάνα τῆς Λουφτβάφε βομβαρ- δίζουν ἀγγλικὰ καράβια, τὶς λιμενικὲς ἐγκαταστά- Στὴν Κρήτη βρίσκονται 12.000 περίπου Ἕλλη- σεις τῆς Σούδας, τὰ ἀεροδρόμια τοῦ Μάλεμε, κοντὰ νες στρατιῶτες, διαμοιρασμένοι σὲ 11 τάγματα.

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Ἐκπαιδευμένοι εἶναι μόνο οἱ ἄνδρες τῶν τριῶν 500 μεταγωγικὰ «Γκιοῦνκερς 52» καὶ ἀνεμόπτερα. ταγμάτων. οἱ ἄλλοι εἶναι νεοσύλλεκτοι, μὲ ἐλλι- Καὶ μόνη ἡ ἀναφορὰ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀεροπλά- πέστατο ὁπλισμό. 800 Ἴκαροι τῆς Ἑλληνικῆς Ἀε- νων προξενεῖ τρόμο! Τρεῖς εἶναι οἱ ἀντικειμενικοὶ ροπορίας, 2.800 Χωροφύλακες καὶ 350 περίπου στόχοι: τὰ ἀεροδρόμια Μάλεμε, Ρεθύμνου καὶ ἐνθουσιώδεις Εὐέλπιδες τῆς Σχολῆς. Καλοῦνται Ἡρακλείου. Θὰ τὰ καταλάβουν ἀλεξιπτωτιστὲς καὶ στὰ ὅπλα διάφορες ἐφεδρεῖες μὲ ποικίλο ἀτομικὸ στὴ συνέχεια θὰ χρησιμοποιηθοῦν γιὰ τὴ μεταφορὰ ὁπλισμὸ καὶ χωρὶς βαρὺ ὁπλισμό. Συμμετέχουν ἐνισχύσεων καὶ πολεμικοῦ ὑλικοῦ. Παλαιστίνιοι καὶ Κύπριοι, ἄοπλοι ὅμως καὶ ἀνεκπαί- δευτοι, ὡς βοηθητικὰ σώματα. Συμμαχικὰ στρατεύ- Γύρω στὶς 7 τὸ πρωῒ τῆς 20ῆς Μαΐου 1941 ἀρχίζει ματα: 30.000 περίπου Βρετανοί, Νεοζηλανδοὶ καὶ στὴ Μεγαλόνησο, κατὰ μῆκος τῆς γραμμῆς ἀνάμε- Αὐστραλοὶ ἦλθαν ἀπὸ τὴν ἠπειρωτικὴ Ἑλλάδα. Ἡ σα στὴ Σούδα καὶ στὸ Μάλεμε, ἄγρια ἀεροπορικὴ ἀρχηγία ἔχει ἀνατεθεῖ στὸν Νεοζηλανδὸ Στρατηγὸ ἐπιδρομὴ ἀπὸ βομβαρδιστικὰ καθέτου ἐφορμή- Φράυμπεργκ, ἄνδρα γενναῖο καὶ ἐμπειροπόλεμο σεως, ἀπὸ βαριὰ βομβαρδιστικὰ καὶ μαχητικὰ μὲ πολυβόλα καὶ πυροβόλα. Κόλαση πάνω ἀπ ᾽ τὴν K Τὰ στρατευμένα παιδιά της «λεῖπαν». Ἡ 5η Μεραρχία τῆς Κρήτης, ἢ σω- στότερα ὅσα τμήματά της εἶχαν παραμείνει ὡς ὀργανωμένες μονάδες μετὰ τὴν κατάρρευση τοῦ μετώπου, εἶχε μείνει στὴν Ἑλλάδα. Γι᾽ αὐτὸ κλήθηκαν στὰ ὅπλα διάφορες ἐφεδρεῖες καὶ τοὺς δόθηκε στοιχειώδης ὁπλισμός. Ἔτσι, ἀνέλαβε ὁ ἄμαχος πληθυσμὸς νὰ ἀναπληρώσει τὸ κενό, καὶ ἀποδεικνύοντας τὴ φλογερὴ ἰδιοσυγκρασία του ρίχθηκε στὶς μάχες «ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν» κτυπώντας ἀπὸ παντοῦ τὸν εἰσβολέα. Τὸ ἐπι- βεβαιώνει ὁ Γερμανὸς ἀξιωματικὸς Φλέηκερ: «Καὶ μικρὰ παιδιὰ ἀκόμη μᾶς ἐπυροβόλουν. Ἀπὸ παντοῦ ἀόρατος ἐχθρὸς μᾶς πυροβολεῖ». K μὲ διακρίσεις κατὰ τὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμος. Ἡ Κρήτη, σὲ ὅλη τὴν περιοχὴ τῶν Χανίων μέχρι τοῦ ἀεροπορικὴ δύναμη ὅμως εἶναι θλιβερή: 6 «Χα- Μάλεμε. Οἱ Γερμανοὶ σφυροκοποῦν μὲ βόμβες ρικαίην» καὶ 17 πεπαλαιωμένα ἀεροσκάφη. Λίγα τῶν 250 καὶ 450 κιλῶν τὶς θέσεις ποὺ κατέχουν τὰ σμήνη ἀεροπλάνων χρησιμοποιοῦνται γιὰ τὴ συ- ἀγγλικὰ στρατεύματα. Ὅλα μαζὶ τὰ ἀντιαεροπορικὰ νοδεία νηοπομπῶν. Πυροβολικό, ἀντιαεροπορι- πυροβόλα ἀπὸ τὸ ἔδαφος ἀνοίγουν πῦρ, ἐνῷ τὰ κά, ἀντιαρματικὰ καὶ παράκτιες πυροβολαρχίες μὲ καταδιωκτικὰ πολυβολοῦν μὲ λύσσα τὶς ἀγγλικὲς ἀνεπαρκῆ πυρομαχικά. Δὲν ἀρκοῦν γιὰ τὴν ἄμυνα θέσεις. Οὐρλιάζουν τὰ ἀεροπλάνα. Τραντάζεται τὸ οὔτε τῶν ἀεροδρομίων τοῦ νησιοῦ. Ἐλάχιστα τὰ σύμπαν. Σύννεφα ἄμμου σηκώνονται καὶ σκόνη μεταφορικὰ μέσα καὶ τὰ ἀποθέματα τοῦ πολεμικοῦ ἀποπνικτική, καθὼς τὰ θραύσματα τῶν βομβῶν ὑλικοῦ. Προβληματικὴ ἡ συντήρηση τῶν στρα- σκορποῦν τριγύρω. Ὁρατότης μηδέν. Σφαῖρες σφυ- τευμάτων καὶ τῶν 450.000 ἀμάχου πληθυσμοῦ. ρίζουν παντοῦ. Σύνθημα συναγερμοῦ στὴν Κρήτη. Ἰσχυρὴ μόνο ἡ ὑπεροχὴ τοῦ ἀγγλικοῦ στόλου. Καὶ νά! Πάνω ἀπ ᾽ τὸ ἀεροδρόμιο τοῦ Μάλεμε Ἡ Γερμανικὴ Ἀεροπορία θὰ μεταφέρει στὴν φθάνουν κατὰ κύματα τὰ γερμανικὰ Στούκας καὶ Κρήτη 16.000 ἄνδρες τῆς ἐπίλεκτης 7ης Μεραρχίας τὰ Χάινκελ. Μία ὥρα ἀργότερα ἐμφανίζονται τὰ Ἀλεξιπτωτιστῶν. Ἐπίσης θὰ φθάσουν στὸ νησί, πρῶτα τρικινητήρια Γιοῦνκερς 52. Πετοῦν χαμηλά, μεταφερόμενοι μὲ ἐπιταγμένα ἑλληνικὰ καΐκια καὶ σὲ ὕψος 90 μέτρων, σὲ γραμμὴ μετώπου, καὶ πίσω ἁλιευτικὰ σκάφη, 7.000 ἄνδρες τῆς 5ης Μεραρχίας ἀπὸ τὴν πρώτη γραμμὴ ἀκολουθεῖ δεύτερη, τρίτη, Ἀλπινιστῶν καὶ σύνταγμα τῆς 5ης Τεθωρακισμένης τέταρτη... Τὰ πρῶτα ἀλεξίπτωτα, μεγάλα μανιτάρια, Μεραρχίας. Γιὰ τὴν ὑποστήριξη τῆς ἀποβάσεως θὰ κάπου δώδεκα ἐκτοξεύονται ἀπὸ κάθε ἀεροπλάνο. χρησιμοποιηθοῦν 400 βομβαρδιστικὰ ἀεροσκάφη Σκιάζουν τὸν οὐρανὸ πάνω ἀπ ᾽ τὸ ἀεροδρόμιο 114 καὶ Στούκας, 250 καταδιωκτικὰ καὶ ἀναγνωριστικά, τοῦ Μάλεμε. Σχεδὸν ταὐτόχρονα ἄλλα, πρὸς τὶς

φυλακὲς τῆς Ἀγυιᾶς καὶ τοῦ Γαλατᾶ. Λευκά, κόκκι- μὲ ἀτσαλένια τὴν ψυχή τους πυροβολοῦν, ὑπε- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 να, πράσινα, γαλάζια. Τεράστια καὶ ἐφιαλτικά, πού, ρασπιζόμενοι τὶς προγονικές τους ἑστίες ἀπ ᾽ τὸν ὅσο πλησιάζουν πρὸς τὴ γῆ, μὲ ἐλαφρὸ κυματισμὸ φοβερὸ κατακτητή. Ὧρες ὁ ἀγώνας σῶμα μὲ σῶμα 115 στὸν ἀέρα, μεγαλώνουν. Καὶ φωνὲς πιὸ παράξενες μέσα στὶς ἐλιές, σὲ ὁλάνθιστους κήπους, στὰ κρι- κι ἄγριες σχίζουν τοὺς αἰθέρες, καθὼς οἱ Γερμα- θαροχώραφα ἢ πίσω ἀπὸ βράχια σπαρμένα στὶς νοὶ ἀλεξιπτωτιστὲς κραυγάζουν ὁ ἕνας στὸν ἄλλο, πλαγιὲς τῶν λόφων. Στόχος τους νὰ κρατήσουν γιὰ νὰ συνεννοοῦνται ἢ νὰ ἐνθαρρύνονται μεταξύ ἐλεύθερες τὶς συγκοινωνίες. Ἀλλὰ ὁ ἐχθρὸς μὲ τους. Οἱ Νεοζηλανδοὶ πυροβολοῦν, οἱ Γερμανοὶ βαρύτατες ἀπώλειες ἐξακολουθεῖ νὰ ἀποβιβάζει ἀπαντοῦν μὲ πολυβολισμοὺς καὶ βόμβες. Ἀερο- δυνάμεις. Τὰ ἀεροπλάνα ρίχνουν τοὺς ἀλεξιπτω- πλάνα πέφτουν φλεγόμενα. Ἑκατὸ ἀλεξιπτωτιστὲς τιστὲς καὶ στρίβουν φεύγοντας πρὶς τὶς βάσεις τους. κατεβαίνουν κοντὰ στὴν περιοχὴ διαμονῆς τοῦ Βασι- Ἐπανέρχονται καὶ κατευθύνονται ἀνατολικά. λιᾶ. Μὲ δυσκολία κατορθώνει νὰ δι- Γύρω στὶς 4 μ.μ. βομβαρδίζονται ἀνηλεῶς τὰ ασωθεῖ ἡ Α.Μ. μὲ ἀεροδρόμια Ρεθύμνου καὶ Ἡρακλείου. Ἡ Κρή- τοὺς ἀκολούθους τη φλέγεται σὰν ἄλλο Ἀρκάδι. Μαίνεται ἡ μάχη πρὸς τὶς Μαδάρες ἀπ ᾽ τὸ Μάλεμε καὶ τὸ Κολυμπάρι τοῦ Γαλατᾶ ὣς καὶ τὰ Λευκὰ Ὄρη. τὴν ἄλλη ἄκρη τῆς Μεγαλονήσου. Κάθε σπιθαμὴ Οἱ πρῶτοι ἀλεξι- γῆς ἀναμοχλεύεται ἀπ ᾽ τὸ ἀτσάλι ποὺ ρίχνουν τὰ πτωτιστὲς ἀποδε- γερμανικὰ ἀεροπλάνα. Πλήττονται οἱ τηλεφωνικὲς κατίζονται. Πολλοὶ ἐπικοινωνίες τῶν Ἄγγλων ἀπ ᾽ τοὺς βομβαρδι- φθάνουν στὴ γῆ σμοὺς τῆς γερμανικῆς ἀεροπορίας. Κόβονται τὰ νεκροί. Κομματια- σύρματα ἀπ ᾽ τὴν πτώση τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν. Σὲ σμένα ἀλεξίπτωτα, λίγο οἱ διαταγὲς θὰ ἀποστέλλονται μὲ ἀγγελιο- χαρωπὰ χρώματα φόρους. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ φρουρὰ τοῦ στὸ μακάβριο σκη- Ἡρακλείου δὲν γνώριζε γιὰ τὶς ἐπιθέσεις ἀπ ᾽ τὸν νικὸ τῆς σφαγῆς. ἀέρα στὴν ὑπόλοιπη Κρήτη μέχρι τὸ μεσημέρι Πολλοὶ τραυμα- τῆς 21ης Μαΐου, ὁπότε ἄκουσαν τὴ ραδιοφωνικὴ τίες κι ἄλλοι πα- ἐκπομπὴ τοῦ Λονδίνου. Κι ὅμως, οἱ ἀμυνόμενοι ραδίδονται. Ὅσοι ἀγωνίζονται μέχρις ἐσχάτων καὶ ἀνανεώνουν τὸν διασῴζονται δημι- ὁπλισμό τους ἀπὸ τοὺς νεκροὺς ἐχθρούς. Ὣς τὸ ουργοῦν φωλιὲς ἀντίστασης. Ἀνεμοπλάνα σύρονται ἀπόγευμα τῆς δεύτερης μέρας (21 Μαΐου) κανένα στοὺς ἐλαιῶνες ἢ συντρίβονται στὴ θάλασσα. Κι ἀπὸ τὰ ἀεροδρόμια δὲν ἔχει κατακτηθεῖ ἀπὸ τοὺς ὅμως, τὰ μεταγωγικὰ ἀποβιβάζουν ἀδιάκοπα νέες ἀλεξιπτωτιστές, ποὺ συνεχῶς ἀποδεκατίζονται. δυνάμεις στὸν διάδρομο προσγειώσεως, ποὺ ἔχουν Τἐλεια ἀποτυχία τῶν Γερμανῶν στὸ Ρέθυμνο καὶ ἤδη θέσει ὑπὸ τὸν ἔλεγχό τους. Ἀποβιβάζουν ἀκό- στὸ Ἡράκλειο. Τελικὰ ὅμως, μέχρι νὰ πέσει τὸ μη καὶ στὶς ἀκρογιαλιές. Μὰ οἱ προσπάθειές τους ἐξουδετερώνονται ἀπὸ τὸν ἀγγλικὸ στόλο ποὺ πλέει γύρω ἀπ ᾽ τὸ νησί. Οἱ μαχητὲς ἀπ ᾽ τὸ ἔδαφος κυριεύονται ἀπὸ ἄγρια ἔξαρση. Ἀπ ᾽ τὸ Μάλεμε ὣς τὴ Σούδα, ἄνδρες πολεμοῦν ἀπεγνωσμένα. Καὶ τμῆμα πο- λιτοφυλακῆς ὀργανωμένο ὑπὸ τὴν ἀρχηγία τοῦ ἀντισυνταγματάρχη Παύλου Γύπαρη. Ἐθελοντὲς πολιτοφύλακες, παιδιὰ 16-17 χρονῶν. Καὶ τὰ φυ- σίγγια ἀνεπαρκῆ. Μόλις 50-60 στὸ κάθε παλλη- κάρι. Ἀλλὰ ξεσηκώνεται καὶ ὁ ἄμαχος πληθυσμὸς τῆς Κρήτης. Ἀπ ᾽ ὅλες τὶς μεριές, ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιά, ὁπλισμένοι μὲ τουφέκια καὶ κάθε λογῆς πρωτόγονα ὅπλα, σχηματίζοντας αὐτοσχέδιες ὁμάδες, συρρέουν στὰ σημεῖα προσγείωσης τοῦ ἐχθροῦ. Ὁ πύρινος θάνατος αἰωρεῖται καὶ βρυχᾶται πάνω ἀπ ᾽ τὰ κεφάλια τους –τί παράξενος τοῦτος ὁ πρωτοφανὴς πόλεμος ἀπ ᾽ τὸν οὐρανό– κι αὐτοὶ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 σκοτάδι, οἱ ἀλεξιπτωτιστὲς τοῦ 1ου Συντάγματος τῆς Μεγάλης Βρετανίας στέλνει τηλεγράφημα ἔξω καταλαμβάνουν τὸ ἀεροδρόμιο τοῦ Μάλεμε, καὶ πραγματικότητος: «... Γνωρίζομεν ἐχθρὸς πιέζεται προσγειώνονται ὁπλιταγωγὰ μὲ ἕνα σύνταγμα τῆς σκληρῶς. Πᾶσα δυνατὴ βοήθεια ἀποστέλλεται». 5ης Ὀρεινῆς Μεραρχίας. Ὁ Στρατηγὸς Φράυμπεργκ τηλεγραφικὰ ἀναφέρει Τὴ νύχτα τῆς 21 πρὸς 22 Μαΐου, μοῖρα τοῦ στὴ Μέση Ἀνατολή: « Ὁποιαδήποτε ἀπόφασις καὶ Ἀγγλικοῦ στόλου βυθίζει βορείως τῶν Χανίων καὶ ἂν ληφθεῖ, ἀπὸ στρατιωτικῆς ἀπόψεως ἡ θέσις μας καταστρέφει γερμανικὴ νηοπομπή. Ἐνισχύσεις ἐδῶ εἶναι ἀπελπιστική...». Στὶς 27 Μαΐου καταλαμ- χιλίων (1000) ἀνδρῶν καὶ λίγων ἁρμάτων κα- βάνονται τὰ Χανιὰ καὶ τὸ λιμάνι τῆς Σούδας. Ὁ ταποντίζονται. Ἀλλὰ μεταξὺ τῶν Βρετανῶν ἐπι- ἑλληνικὸς στρατὸς βάλλεται ἀδιάκοπα καὶ χωρὶς κρατεῖ σύγχυση λόγῳ τῆς τρομακτικῆς ἐλλείψεως τρόφιμα καὶ ἐφόδια ἔχει ἀρχίζει νὰ κάμπτεται. ἐπικοινωνιῶν καὶ πληροφοριῶν. Τὸ πρωῒ τῆς 22 Πιεζόμενος ἀπὸ παντοῦ, ὁ Φράυμπεργκ ζητᾷ Μαΐου ἡ γερμανικὴ ἀεροπορία βυθίζει πλοῖα τοῦ ἀπὸ τὴ Μέση Ἀνατολὴ νὰ δοθοῦν ὁδηγίες γιὰ ἀγγλικοῦ ναυτικοῦ στὰ κρητικὰ νερὰ καὶ τὸ κα- τὴν ἐκκένωση τῆς Κρήτης. Δίδεται ἡ ἔγκριση ἐκκε- θιστᾷ ἀνίκανο στὸ ἑξῆς νὰ δώσει ὑποστήριξη στὴ νώσεως ἀπὸ τὸ Λονδῖνο στὶς 27 Μαΐου. Στὶς 29 οἱ φρουρὰ τῆς Κρήτης. Στὴν ξηρὰ μάχες πεισματώδεις γερμανικὲς δυνάμεις τοῦ πεζικοῦ, ποὺ προελαύ- καὶ αἱματηρές. Πολεμοῦν Σύμμαχοι, Ἕλληνες καὶ νουν τώρα πρὸς ἀνατολάς, ἑνώνονται μὲ νέα τμή- ντόπιοι Κρητικοί, ἀλλὰ τὰ πυρὰ τοῦ ἐχθροῦ εἶναι ματα ἀλεξιπτωτιστῶν στὸ Ρέθυμνο καὶ Ἡράκλειο. τρομακτικὰ καὶ ἡ ὀργάνωσή τους τέλεια. Μέρα- Στὸ μεταξὺ ὅμως ἔχει ἀρχίσει ἡ ἀποχώρηση τῶν νύχτα προσγειώνονται νέοι ἀλεξιπτωτιστές. Στὶς 23 βρετανικῶν δυνάμεων πρὸς τὴ νότια Κρήτη μέσα Μαΐου ὁ Βασιλιὰς καὶ ἡ ἑλληνικὴ Κυβέρνηση ἐγκα- ἀπὸ τὶς ὀρεινὲς διαβάσεις, ποὺ ὁλοκληρώνεται τὴν ταλείπουν τὸ νησὶ καὶ καταφεύγουν ἀρχικὰ στὴν 1η Ἰουνίου μὲ βρετανικὰ πλοῖα ἀπὸ τὴν περιοχὴ Αἴγυπτο καὶ μετὰ στὴ Νότιο Ἀφρική, γιὰ νὰ καταλή- τῶν Σφακίων. Ἀκολουθεῖ καὶ ἡ νεοζηλανδικὴ με- ξουν στὸ Λονδῖνο. Ἐν τῷ μεταξύ, οἱ ἀναμετρήσεις ραρχία. Χιλιάδες περιπλανώμενοι στρατιῶτες καὶ συνεχεῖς μέσα στοὺς ἡλιόλουστους δενδρόκηπους τραυματίες δὲν προλαβαίνουν νὰ ἐπιβιβαστοῦν. καὶ ἄγριες οἱ συγκρούσεις στὶς χαράδρες. Οἱ Γερμανοὶ δὲν καταδιώκουν συστηματικὰ τοὺς K ὑποχωροῦντες. Ὁ Στρατηγὸς Φράυμπεργκ ἀνα- θέτει τὴ διοίκηση τῶν τμημάτων ποὺ παραμένουν «Πιστεύω καὶ διακηρύττω ὅτι στὴν Κρήτη στὸν ἀρχαιότερο ἀξιωματικό, μὲ τὴν ἐντολὴ νὰ συνάψει ἀνακωχὴ μὲ τὸν ἐχθρό, κατὰ οὐδεὶς λαὸς ἐδοκιμάσθη περισσό- τὴν 1η Ἰουνίου, ἐνῷ ὁ ἴδιος ἀναχωρεῖ γιὰ Αἴγυπτο τερον ἀπὸ τὸν λαὸν τῆς Κρήτης ἀπὸ τὴ νύχτα τῆς 31ης Μαΐου μὲ ὑδροπλάνο. Τὰ ἑλλη- νικὰ τάγματα καὶ βέβαια οἱ ἔνοπλοι πολῖτες δὲν τῆς 20ῆς Μαΐου ἕως τῆς 30ῆς», γρά- ἀποχωροῦν. Ἔτσι τελειώνει ἡ Μάχη τῆς Κρήτης, μιὰ παρά- φει ὁ τότε ἀρχηγὸς τῆς Πολιτοφυ- δοξη καὶ ἔνδοξη συνάμα μάχη τοῦ Β΄ Παγκοσμίου λακῆς ἔφεδρος ἀντισυνταγματάρ- Πολέμου. Ἡ τελευταία αἱματηρὴ ἀντίσταση κατὰ χης Παῦλος Γύπαρης. τοῦ εἰσβολέα σὲ ἑλληνικὸ ἔδαφος. Καὶ βέβαια γιὰ τὸν ἀγῶνα στὴν Κρήτη ὁ Στρατηγὸς τῆς μάχης Νε- K οζηλανδὸς Φράυμπεργκ ὁμολόγησε: «Δὲν ἔχω παρὰ μόνο λόγια ἐπαίνου διὰ τὸν τρόπον μὲ τὸν ὁποῖον ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς καὶ ὁ πληθυσμὸς τῆς Στὶς 24 Μαΐου σφοδρὸς βομβαρδισμὸς τῶν Χα- Κρήτης προσεπάθησε νὰ ὑπερασπίσει τὸ τελευταῖον νίων. Ἡ πόλη φλέγεται. Κάθε ζωντανὴ ψυχὴ ἀπο- φρούριον τοῦ ἔθνους των. Ὀλίγα ἔθνη ἔχουν τὰ μακρύνεται. Ἡ πόλη τῆς Μεγαλονήσου μεταβάλλε- εὐγενικά των προτερήματα...». ται σὲ ἀπέραντη νεκρούπολη ἐρειπωμένη κατὰ τὰ Στὴν Κρήτη ἔσβησε ἡ περηφάνεια τοῦ Χίτλερ. 3/4. Τὴν Κυριακή, 25 Μαΐου, ἐπικὸς ἀγώνας στὸν Ἐκεῖ ἄλλαξε ἡ πορεία τοῦ πολέμου. Θεώρησε ὁ Γαλατᾶ. Τὴν ἴδια μέρα μὲ ἐπιστολὴ ὁ Διοικητὴς τῶν δικτάτορας θέμα ὀλίγων ὡρῶν τὴν κατάκτηση τῆς ἑλληνικῶν δυνάμεων Στρατηγὸς Σκουλᾶς ἀναφέρει Μεγαλονήσου, ἀλλὰ ἡ 10ήμερη μάχη καθυστέρησε στὸν Φράυμπεργκ: «... Ἡ ἐχθρικὴ ἀεροπορία δρῶσα τὴν «ἐπιχείρηση Μπαρμπαρόσσα», τὴν προγραμ- μὲ καταφανῆ κτηνωδία κατεδαφίζει πόλεις καὶ χωριὰ ματισμένη δηλαδὴ γιὰ τὰ μέσα Μαΐου εἰσβολὴ τῶν ἄνευ διακοπῆς...». «Κρῆτες καὶ Ἕλληνες μάχονται στρατευμάτων του στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση. Καὶ ἦταν ὑπέροχα», διαμηνύει ὁ ἐπικεφαλῆς τῶν Αὐστραλῶν πύρρεια ἡ νίκη του στὴν Κρήτη. Ἀποδεκατίστηκε τὸ 116 Κάμπελ. Στὶς 26 Μαΐου τὸ Ὑπουργεῖο Στρατιωτικῶν ἐπίλεκτο σῶμα τῶν Ἀλεξιπτωτιστῶν, καὶ παραδέ-

χθηκε ὁ ἴδιος ὅτι «ἡ Κρήτη ἀπέδειξε πὼς οἱ μεγάλες χωριό. Αὐτὰ δὲν πέρασαν ποτὲ στὴ Γερμανικὴ ἱστο- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 ἡμέρες τῶν Ἀλεξιπτωτιστῶν τελείωσαν». Γιὰ τὸν ρία. οἱ Γερμανοὶ ἀρνοῦνται ἀκόμη τὶς ἀποζημιώσεις. ἴδιο δὲ λόγο ὁ Τσῶρτσιλ, μιλώντας γιὰ τὸ τέλος Σήμερα σταυροκοπιοῦνται οἱ Κρητικοὶ περνώντας τῆς Μάχης τῆς Κρήτης στὴν ἀγγλικὴ Βουλή, εἶπε: ἀπ ᾽ τοὺς τάφους, σπαρμένους στὸ νησὶ ὁλόκληρο. «... Στὴν Κρήτη ἀπεκεφαλίσαμεν τὸ φοβερὸν τέρας». «Πιστεύω καὶ διακηρύττω ὅτι οὐδεὶς λαὸς ἐδοκιμά- σθη περισσότερον ἀπὸ τὸν λαὸν τῆς Κρήτης ἀπὸ τῆς Δὲν εἶχε ὑπολογίσει, ἐξάλλου, ὁ Χίτλερ πὼς 20ῆς Μαΐου ἕως τῆς 30ῆς», γράφει ὁ τότε ἀρχηγὸς παράπλευρα στὸν συμμαχικὸ καὶ στὸν τακτικὸ τῆς Πολιτοφυλακῆς ἔφεδρος ἀντισυνταγματάρχης ἑλληνικὸ στρατὸ θὰ πολεμοῦσε ὁ ἀγέρωχος κρη- Παῦλος Γύπαρης. τικὸς λαός, παρατεταγμένος μὲ πνεῦμα θυσίας καὶ αὐταπάρνησης ἀπ ᾽ τοὺς πρόποδες τῶν Λευκῶν K Ὀρέων ἕως τοῦ πρόποδες τοῦ Ψηλορείτη. Τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια ἀποτυπώνει λιτὰ τὸ τραγούδι Καὶ στὴν ἐπίσημη βρετανικὴ ἔκθε- τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. ση γιὰ τὴν ἀντίσταση στή «λεβε- ντογέννα καὶ ἁγιοτόκο» Κρήτη γρά- Χίτλερ νὰ μὴν τὸ καυχηθεῖς φει: Ὅλες οἱ θυσίες τῶν Κρητικῶν πὼς πάτησες τὴν Κρήτη. ὑποκινοῦνταν ἀπὸ μιὰ αἴσθηση Ξαρμάτωτη τὴν ηὕρηκες τοῦ χρέους. Μερικοὶ ἀπὸ κείνους καὶ λεῖπαν τὰ παιδιά της. ποὺ μᾶς βοήθησαν ἦταν ἕνα εἶδος Πραγματικά «ξαρμάτωτη». Ἀναφερθήκαμε στὴν ἅγιοι». Ὁ δὲ ἀξιωματικὸς Ρὰλ Στόκμπριξ (ψευδώνυμο: Σήφης) τρομερὴ ἀνεπάρκεια ἐξοπλισμοῦ καὶ τὴν ἀδυναμία ὑπενθυμίζει: « Ἂς μὴν ξεχνοῦμε ὅτι, ἂν κάτι κατάφεραν οἱ Βρετανοὶ νὰ βοηθηθεῖ ἡ Κρήτη ἀπὸ τὸ Στρατηγεῖο τῆς Μέσης στὴν Κρήτη, αὐτὸ ὀφείλεται στοὺς ἴδιους τοὺς Κρητικούς, χωρὶς τὴν Ἀνατολῆς. Μὰ ἐπιπλέον ἐπισημαίνει ὁ Γιῶργος περίθαλψη καὶ προστασία τῶν ὁποί- ων κανένας Βρετανὸς ἀξιωματικὸς Σεφέρης στὸ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΣΕΠΤ. ᾽41: «... Τώρα δὲν θὰ εἶχε ἐπιζήσει πέραν τῶν 24 σ᾽ αΚὐρτήὴτνηςἐ.δ..ῶδὲτνὴνἔγξιεννειτκιαάμ, ιμὰὲπβραορεατοίνιεμιατσὸίαπ,άτρίπσοιμτεο. ὡρῶν». τῆς K κάναμε τὸ ἀντίθετο. Τέλος Ἀπρίλη, οὔτε ὁ δρόμος Κι ὅμως, ἡ ματωμένη Μεγαλόνησος ἀπ ᾽ ἄκρη ἀπὸ τὴ Σμοῆύνδεας.σὄτχὰι:Χἀαδνιιαὰφδοὲρνήἦστααμνεἕ–τοἡιμΚορς.ήΧτηάσἦαταμνε σ ᾽ ἄκρη παραμέρισε τὸν πόνο γιὰ τοὺς νεκρούς τόσους της καὶ τὴν ὀρφάνια κι ἀντιστάθηκε γενναῖα στὰ τέσσερα χρόνια δεινῆς Κατοχῆς ποὺ ἀκολούθησαν. τὸ ἄπιστο νησί, τὸ κλῖμά του δὲν πήγαινε στὸ κα- Ἔδρασαν τότε οἱ ἀντιστασιακὲς ὁμάδες τοῦ πληθυ- σμοῦ δίπλα στοὺς Βρετανούς. Τὰ ἡρωικὰ χωριὰ θεστώς». τοῦ Κέντρου, σκαρφαλωμένα ἀνάμεσα στὰ δύο μεγάλα βουνὰ τῆς κεντρικῆς Κρήτης, τὸν Κέδρο Ἀλλὰ καὶ τὰ στρατευμένα παιδιά της «λεῖπαν». καὶ τὸν Ψηλορείτη, ἦταν ἡ καρδιὰ τῆς ἀντίστασης καὶ τῆς ἀντιγερμανικῆς δράσης. Προπύργιο καὶ Ἡ 5η Μεραρχία τῆς Κρήτης, ἢ σωστότερα ὅσα καταφύγιο γιὰ ὅλους, Βρετανούς, Νεοζηλανδούς, Αὐστραλούς, ποὺ εἶχαν μείνει πίσω, ὅταν τὰ βρε- τμήματά της εἶχαν παραμείνει ὡς ὀργανωμένες τανικὰ στρατεύματα ἀναγκάστηκαν νὰ ἐκκενώσουν τὸ νησὶ στὶς 29 Μαΐου 1941. Ἐκεῖ συνέρρεαν οἱ μονάδες μετὰ τὴν κατάρρευση τοῦ μετώπου, εἶχε μείνει στὴν Ἑλλάδα. Γι ᾽ αὐτὸ κλήθηκαν στὰ ὅπλα διάφορες ἐφεδρεῖες καὶ τοὺς δόθηκε στοιχειώδης ὁπλισμός. Ἔτσι, ἀνέλαβε ὁ ἄμαχος πληθυσμὸς νὰ ἀναπληρώσει τὸ κενό, καὶ ἀποδεικνύοντας τὴ φλογερὴ ἰδιοσυγκρασία του ρίχθηκε στὶς μάχες «ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν» κτυπώντας ἀπὸ παντοῦ τὸν εἰσβολέα. Τὸ ἐπιβεβαιώνει ὁ Γερμανὸς ἀξι- ωματικὸς Φλέηκερ: «Καὶ μικρὰ παιδιὰ ἀκόμη μᾶς ἐπυροβόλουν. Ἀπὸ παντοῦ ἀόρατος ἐχθρὸς μᾶς πυροβολεῖ». Καὶ νὰ ἡ ἀνταπόδοση. Ἐξοντωτικὰ ἀντίποινα στὸν ἄμαχο πληθυσμὸ καὶ τὰ ὀρεινὰ χωριά. Δέκα Κρῆτες ἐκτελοῦνται γιὰ ἕνα νεκρὸ Γερμανό. Ἑκατο- ντάδες Κρητικῶν στημένοι στὸν τοῖχο περιμένουν τὴν ὥρα τῆς ἐκτελέσεως. Λεηλασίες καὶ βιαιότητες. Ἡ Κρήτη βομβαρδίζεται συνεχῶς, ἡ γῆ ἀνασκά- πτεται, ἐρημώνονται οἱ πόλεις, ἰσοπεδώνονται τὰ χωριά. Ἡ Βιάννος, ἡ Κάνδανος, τὰ Μεσκλά, τὸ Κοντομαρί, τὰ Ἀνώγεια κ.ἄ., ἕνα μνημεῖο σὲ κάθε 117

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 K Ἡ μάχη τῆς Κρήτης –μὲ ποταμοὺς αἱμάτων καὶ δακρύων– ἔμεινε στὴν Ἱστορία ὡς ἡ τελευταία μεγάλη συμβολὴ τῆς Ἑλλάδας στὴ νίκη τῶν Συμμάχων. Γράφει στὰ Ἀπομνημονεύματά του ὁ Τσῶρτσιλ: « Ὁ Χίτλερ σπατάλησε ἄδικα τὶς δυνάμεις του στὴν Κρήτη, ἐνῷ θὰ μπο- ροῦσε νὰ κατακτήσει τὴν Κύπρο, τὴ Συρία, τὸ Ἰράκ, ἴσως καὶ τὴν Περσία». Σπαταλώντας δυνάμεις, ἔχασε στὴν Κρήτη πολύτιμο χρόνο γιὰ τὴ γερμανικὴ ἐκστρατεία στὴ Ρωσία, κι ἔτσι ἀνοίχτηκε ἡ πρώτη καὶ κύρια πύλη στὴ Συμμαχικὴ νίκη! K Σύμμαχοι νὰ κρυφτοῦν στὰ βουνά, στὰ χωριὰ τοῦ Ὀργάνωσης ἦταν οἱ δάσκαλοι, οἱ γιατροί, οἱ παππά- Ἀμάρι, στὶς στάνες, νὰ ντυθοῦν, νὰ τραφοῦν, νὰ δες, οἱ πρώην ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες –δηλαδὴ ἐπιζήσουν, μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς τῶν χωρικῶν. ὅσοι ἐξασκοῦσαν τοπικὴ ἐπιρροὴ καὶ ἀπολάμβαναν Ἐκεῖ ὁρίστηκε ἡ ἕδρα τῆς Βρετανικῆς μυστικῆς τὸν σεβασμό– ἀνεξάρτητα ἀπὸ τάξη, ἀπὸ πλούτη ἢ Ἀποστολῆς στὴν Κρήτη. Στὶς σπηλιὲς τοῦ Κέδρου ἀπὸ κοινωνικὴ θέση. Πάνω στὰ βουνά, ὅπως ἔγινα καὶ τοῦ Ψηλορείτη ἔστησαν τὰ λημέρια καὶ τοὺς πάντα στὴν Κρήτη, ἀρχηγοὶ ἦταν οἱ τσομπάνηδες...». ἀσυρμάτους τους οἱ Βρετανοὶ ἀξιωματικοί, μὲ τὴ Ἀλλὰ καὶ στὴν ἐπίσημη βρετανικὴ ἔκθεση γιὰ τὴν βοήθεια καὶ τὴ φιλικὴ συνεργασία ὅλης τῆς ἐπαρ- ἀντίσταση στή «λεβεντογέννα καὶ ἁγιοτόκο» Κρήτη χίας, μὲ ἄκρα μυστικότητα. Καὶ τὰ μικρὰ παιδιὰ γράφει: Ὅλες οἱ θυσίες τῶν Κρητικῶν ὑποκινοῦνταν ἤξεραν ποῦ ἦταν κρυμμένοι οἱ ἀσύρματοι. Κι ἐνῷ ἀπὸ μιὰ αἴσθηση τοῦ χρέους. Μερικοὶ ἀπὸ κείνους οἱ γερμανοὶ εἶχαν ἐντοπίσει ὅτι τὸ Ἀμάρι ἦταν τὸ ποὺ μᾶς βοήθησαν ἦταν ἕνα εἶδος ἅγιοι». Ὁ δὲ φρούριο τῆς πολεμικῆς μηχανῆς ἐναντίον τους, δὲν ἀξιωματικὸς Ρὰλ Στόκμπριξ (ψευδώνυμο: Σήφης) κατόρθωσαν, παρὰ τὶς ἐπανειλημμένες ἐπιδρομές, ὑπενθυμίζει: « Ἂς μὴν ξεχνοῦμε ὅτι, ἂν κάτι κα- τὶς φυλακίσεις, τὰ μαρτύρια καὶ τὶς ἐκτελέσεις, οὔτε τάφεραν οἱ Βρετανοὶ στὴν Κρήτη, αὐτὸ ὀφείλεται ἕνα ἐνοχοποιητικὸ στοιχεῖο νὰ ἀνακαλύψουν. Μὰ στοὺς ἴδιους τοὺς Κρητικούς, χωρὶς τὴν περίθαλψη δόθηκε τὸ σύνθημα γιὰ τὴ σφαγή, ὅταν ἐπιχειρήθη- καὶ προστασία τῶν ὁποίων κανένας Βρετανὸς ἀξιω- κε τὸ πιὸ τολμηρὸ ἴσως ἐγχείρημα τῆς παγκόσμιας ματικὸς δὲν θὰ εἶχε ἐπιζήσει πέραν τῶν 24 ὡρῶν». σύρραξης: ἡ ἀπαγωγὴ τοῦ Γερμανοῦ Στρατηγοῦ Ἀλλὰ καὶ 4.465 Γερμανοὶ στρατιῶτες ποὺ ἔπε- Κράιπε ἀπὸ τὴν Κρήτη μὲ τὴ συνεργασία τῶν Κρη- σαν στὴ Μεγαλόνησο ἔχουν βρεῖ φιλόξενη γῆ στὴν τικῶν στὶς 26 Ἀπριλίου 1944. Ἔ, τότε ἐκεῖνα τὰ Κρήτη, ἐκεῖ στὸ Κοιμητήριο, κοντὰ στὸ ἀεροδρόμιο χωριὰ τοῦ Ἀμάρι, στὶς 22 Αὐγούστου 1944, στὸ τοῦ Μάλεμε, καὶ 1527 στρατιῶτες τοῦ Συμμαχικοῦ γλυκοχάραμα τῆς ἀπελευθέρωσής τους ἀπὸ τοὺς στρατοῦ, Βρετανοί, Νεοζηλανδοί, Αὐστραλοί, Κα- Ναζί, πλήρωσαν γιὰ τὴν πίστη καὶ τὸν πατριωτι- ναδοί, στὸ Κοιμητήριο δυτικὰ τῆς Σούδας μέχρι σμό τους μὲ τὴ σφαγὴ καὶ τὸν ὄλεθρο. Φωτιὰ καὶ τὴν ἀμμουδιά. Ἐχθροὶ καὶ φίλοι ἀναπαύονται σὲ δυναμίτης τὰ ἐξαφάνισαν κι ἑκατοντάδες κάτοικοί πανέμορφα τοπία γαλήνης. τους δολοφονήθηκαν μὲ τὸν πιὸ θηριώδη τρόπο. Ἡ μάχη ὅμως τῆς Κρήτης –μὲ ποταμοὺς αἱμάτων «Οἱ τάφοι τους θὰ στέκουν μνημεῖα αἰώνια τῆς καὶ δακρύων– ἔμεινε στὴν Ἱστορία ὡς ἡ τελευ- γενναιότητας, τοῦ πατριωτισμοῦ καὶ τῆς αὐτοθυ- ταία μεγάλη συμβολὴ τῆς Ἑλλάδας στὴ νίκη τῶν σίας τῆς γενναίας ἐπαρχίας», εἶπε στὰ ἑλληνικὰ ὁ Συμμάχων. Γράφει στὰ Ἀπομνημονεύματά του ὁ Ἄγγλος ἀξιωματικὸς Πάτρικ Λῆ Φέρμορ (ψευδώ- Τσῶρτσιλ: « Ὁ Χίτλερ σπατάλησε ἄδικα τὶς δυνάμεις νυμο: Φιντελέμ), ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς ἐπιχείρησης του στὴν Κρήτη, ἐνῷ θὰ μποροῦσε νὰ κατακτήσει ἀπαγωγῆς τοῦ Γερμανοῦ Στρατηγοῦ, ἐκφωνώντας τὴν Κύπρο, τὴ Συρία, τὸ Ἰράκ, ἴσως καὶ τὴν Περ- ἐπιμνημόσυνο λόγο στὶς 22 Αὐγούστου 1946, στὴ σία». Σπαταλώντας δυνάμεις, ἔχασε στὴν Κρήτη δεύτερη ἐπέτειο ἀπὸ τὴν ὁλοκαύτωση τῶν χωριῶν πολύτιμο χρόνο γιὰ τὴ γερμανικὴ ἐκστρατεία στὴ ἐκείνων. Καὶ ὁμολόγησε: « Ἐμεῖς οἱ Ἄγγλοι νιώθαμε Ρωσία, κι ἔτσι ἀνοίχτηκε ἡ πρώτη καὶ κύρια πύλη ἕνα ἰσχυρὸ συναίσθημα δυνάμεως καὶ ἀσφαλείας, στὴ Συμμαχικὴ νίκη! ἔχοντας δίπλα μας προστάτη ὅλο τὸν πληθυσμὸ 118 τῆς μεγαλειώδους αὐτῆς ἐπαρχίας. Ἐπικεφαλῆς τῆς ΑΝΝΑ Κ. ΚΟΡΝΑΡΟΥ-ΚΑΛΑΜΑΡΑ

K «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Βιβλιοπαρουσιάσεις ΑΛΛΙΩΤΙΚΗ ΘΕΑΣΗ τῆς ἐποχῆς μας, ἀλλὰ καὶ τὴ δια- κατακτήσουν τὴ ζωή – ὅπως ὁ ΓΙΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ φορετικότητα τοῦ τρόπου ζωῆς καθένας ἀπὸ αὐτοὺς τὴ φαντά- ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ, στὴν Ἀθήνα καὶ στὴν ἐπαρχία». ζεται. Ἐμπειρίες καὶ στερεότυπα ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ, ΜΑΡΤΙΟΣ Καὶ πραγματικά, ἴσως ἕνα ἀπὸ ἔχουν διαμορφώσει στὸν καθέ- 2021, 20,5x14, 184 σελ. τὰ πρῶτα πράγματα ποὺ ἀντι- να μιὰ διαφορετικὴ εἰκόνα γιὰ τὴ λαμβάνεται ὅποιος διαβάζει τὸ ζωὴ καὶ τὸν κόσμο, γεμάτη προ- Ἡ συνεργάτις τοῦ περιοδικοῦ συγκεκριμένο βιβλίο εἶναι ἡ κατασκευασμένα σχήματα, στὴν μας Γιάννα Καραμάνου, ἡ ὁποία διεισδυτικὴ ματιὰ τῆς συγγρα- ὁποία πάντως ὅλα μοιάζουν ἀπὸ τὸ 2018 ἔχει ἐγκατασταθεῖ φέως στὴ σημερινὴ κοινωνικὴ νά... «κουμπώνουν» πολὺ βο- καὶ διαμένει στὴ Ναύπακτο, μᾶς πραγματικότητα τῆς ἐπαρχιακῆς λικά. Μέσα στὴν ὁρμητικότητα δίνει ἐδῶ τὸ πρῶτό της βιβλίο, πόλης καὶ τῆς πρωτεύουσας. Τὴ τῆς νιότης, τὰ πάντα μοιάζουν νὰ ἕνα μυθιστόρημα ποὺ εἶναι σί- διεισδυτικὴ αὐτὴ ματιά, ἄλλω- ἐπιβεβαιώνουν πανηγυρικά, γιὰ γουρο ὅτι θὰ κερδίσει τὸν ἀνα- στε, τὴν ἔχουμε δεῖ πολλὲς τὸν καθένα χωριστά, τή «δική γνώστη. φορὲς καὶ ἀπὸ τὶς σελίδες τοῦ του ἀλήθεια». Δὲν ἀργοῦν ὅμως περιοδικοῦ μας. νὰ ἐμφανισθοῦν οἱ πρῶτες ρωγ- Στὴν ἱστοσελίδα τῶν μές, ποὺ ἀρχικὰ ὑποτιμῶνται γνωστῶν ἐκδόσεων « Ἑπτάλο- Ἀλλὰ ἐδῶ, σὲ αὐτὸ τὸ μυ- ὡς μικρὲς σκιές, ἀλλὰ προετοι- φος» σημειώνεται ἐπιγραμμα- θιστόρημα, ὑπάρχει κάτι πε- μάζουν τὴ μεγάλη ἀνατροπή. τικὰ γιὰ τὸ συγκεκριμένο βιβλίο: ρισσότερο, κάτι ἀληθινὰ δι- Καθὼς τὰ χρόνια περνοῦν, τὰ « Ἡ πορεία τῆς ζωῆς τριῶν φίλων αφορετικό. Οἱ περισσότεροι προκατασκευασμένα σχήματα ἀπὸ τὴ Ναύπακτο, ποὺ παρου- μυθιστοριογράφοι ποντάρουν κλονίζονται καὶ καταρρέουν, σιάζει τὰ κοινωνικὰ προβλήματα στὴν παραστατικὴ ἀφήγηση, ἀφήνοντας ἀνοικτὸ τὸ πεδίο γιὰ στὴ γλαφυρὴ περιγραφή. Οἱ μιὰ βαθύτερη, γνήσια πνευμα- πιὸ ἐπιδέξιοι καταφέρνουν νὰ τικὴ θεώρηση τῆς ζωῆς καὶ τοῦ στήνουν μπροστὰ στὰ μάτια μας κόσμου. εἰκόνες ποὺ μοιάζουν ζωντανές. Τὸ βιβλίο αὐτὸ διαφέρει. Ἂν καὶ Καὶ ὅλα αὐτά, δοσμένα μὲ σὲ πολλὰ σημεῖα ἡ συγγραφέας ἕναν τρόπο ἐξαιρετικὰ ἑλκυ- δείχνει τὴν ἱκανότητά της στὸν στικό, καθὼς ἡ συγγραφέας ἀφηγηματικὸ καὶ περιγραφικὸ πετυχαίνει νὰ κρατᾷ ζωντανὸ λόγο, ὁ ἀναγνώστης δὲν βλέ- καὶ ἀμείωτο τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ πει νὰ ξεδιπλώνονται μπροστά ἀναγνώστη, ποὺ πραγματικὰ του τόσο γεγονότα καὶ εἰκόνες, ἀγωνιᾷ νὰ διαβάσει τὶς ἑπόμενες ὅσο κυρίως σκέψεις καὶ συναι- σελίδες, βαδίζοντας καὶ αὐτός, σθήματα, κοσμοαντιλήψεις καὶ μαζὶ μὲ τοὺς ἥρωες τοῦ βιβλίου, ὄνειρα ζωῆς. πρὸς μιά «ἀλλιώτικη», γνήσια πνευματικὴ θέαση. Πρωταγωνιστὲς τρεῖς φίλοι, δεκαοκτὼ χρονῶν, ποὺ μετὰ τὴ ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ δοκιμασία τῶν Πανελλαδικῶν ἀνοίγουν τὰ φτερά τους, γιὰ νὰ 119

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Μαϊος - ΙουΝιος 2021 - 645 Η ΠΙΟ ΠΟΛΥΤΙΜΗ γράφτηκαν κάπου Ἀλλοῦ, μὲ ΠΡΑΜΑΤΕΙΑ. μελάνι ἀνεξίτηλο! ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ JEAN-CLAUDE GRUMBERG, Εἶναι ἡ ἱστορία μιᾶς φτωχιᾶς μετάφραση: γυναίκας, ποὺ περιέθαλψε ἕνα ΡΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ μωρὸ πεταμένο ἀπὸ τὸ τρένο. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ, ΑΘΗΝΑ Τῶν δυσκολιῶν ποὺ ὑπέφερε, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020, 21x14, τῆς ἀναπάντεχης βοήθειας ποὺ 112 σελ. εἰσέπραξε – ἀπὸ τὸν Θεὸ ἢ ἀπὸ τὴν καλοσύνη ἀνθρώπων μὲ Μὲ τόσα λίγα λόγια... Μὲ καρδιά. Νὰ ἡ μικρὴ ἱστορία, τό τόση δύναμη! Ὁ συγγραφέας «παραμύθι» ποὺ ἔγραψε ὁ συγ- γράφει ἕνα «παραμύθι». γραφέας. Καὶ τελειώνει: Βγαλμένο ἀπὸ τὴ ζωὴ ὅσων « Ὁρίστε, αὐτὸ εἶναι τὸ μόνο ἔζησαν τὴν πεῖνα, τὸ κρύο, τὴ πρᾶγμα ποὺ ἀξίζει νὰ ὑπάρχει στὶς φρίκη τοῦ Δευτέρου Παγκο- ἱστορίες καὶ στὴν ἀληθινὴ ζωή. σμίου Πολέμου. Τῶν Ἑβραίων Ἡ ἀγάπη, ἡ ἀγάπη ποὺ δίνουμε –καὶ ὄχι μόνο τῶν Ἑβραίων–, στὰ παιδιά, τὰ δικά μας καὶ τῶν τῶν συνηθισμένων σὰν ἐμᾶς ἄλλων. Ἡ ἀγάπη ποὺ κάνει, παρ᾽ ἀνθρώπων, ποὺ ὅμως εἶχαν ἕνα ὅλα ὅσα ὑπάρχουν καὶ δὲν ὑπάρ- θησαυρὸ στὴν καρδιά τους, παρ᾽ χουν, ἡ ἀγάπη ποὺ κάνει τὴ ζωὴ ὅλ᾽ αὐτά. Πράξεις τῶν ἀνθρώ- νὰ συνεχίζεται» (σελ. 93). πων αὐτῶν ξεπέρασαν τὸν χρόνο καὶ τὴν ἐποχή τους καὶ ΗΒΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Ἡ ἀνανέωση τῆς συνδρομῆς μπορεῖ νὰ γίνει μὲ τοὺς ἑξῆς τρόπους: Γιὰ συνδρομὴ Ἐσωτερικοῦ α) Μ ὲ κατάθεση στὴν τράπεζα Eurobank, στὸν λογαριασμὸ ποὺ διατηρεῖ ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωσις Ἀκτίνων ὑπ᾽ ἀριθμ.: 0026-0201-94-0100366081 (ΙΒΑΝ: GR1102602010000940100366081). Νὰ ζητᾶτε νὰ σημειώνεται ρητῶς τὸ ὀνοματεπώνυμό σας στὴν Αἰτιολογία. β) Σ τὰ ΕΛΤΑ μὲ ταχυδρομικὴ ἐπιταγὴ στὴ διεύθυνση τοῦ περιοδικοῦ (Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα). Προβλέπεται ἐπιβά- ρυνση μὲ ταχυδρομικὰ τέλη. γ) Στὰ ΕΛΤΑ μὲ ἔντυπο ταχυπληρωμῆς ποὺ συναποστέλλεται μὲ τὸ τελευταῖο τεῦχος κάθε χρονιᾶς γιὰ ὅσους ἔχουν ὀφειλή. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση δὲν προβλέπεται ἐπιβάρυνση μὲ ταχυδρομικὰ τέλη. δ) Σ τὰ Βιβλιοπωλεῖα «ΖΩΗ» καὶ συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεῖα. ε) Σὲ κατὰ τόπους συνεργάτες καὶ ἀντιπροσώπους, οἱ ὁποῖοι καὶ θὰ κόβουν σχετικὲς ἀποδείξεις. Γιὰ συνδρομὴ Ἐξωτερικοῦ Παρακαλοῦμε μὴν ἀποστέλλετε ἐπιταγές, γιατὶ ἀδυνατοῦμε νὰ τὶς εἰσπράξουμε. Ἡ συνδρομὴ μπορεῖ νὰ κατατεθεῖ μὲ τραπεζικὸ ἔμβασμα. Τὰ στοιχεῖα ποὺ θὰ χρειαστεῖτε εἶναι: – ΙΒΑΝ: GR1102602010000940100366081 – BIC/Swift Code: ERBKGRAA ΠΡΟΣΟΧΗ! Ὅταν κατατίθεται ἕνα ποσὸ στὸν τραπεζικὸ λογαριασμό, χωρὶς νὰ ἀναγράφεται στὴν Αἰτιολογία τὸ ὀνοματεπώ- νυμο τοῦ συνδρομητῆ / τῆς συνδρομήτριας (ἀκόμη καὶ ἂν ἀναγράφεται: «Κόσμος τῆς Ἑλληνίδος συνδρομὴ 2021» ἢ ὅ,τι ἄλλο), δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ποιὰ συνδρομὴ ἀφορᾷ τὸ συγκεκριμένο ποσό! Ἂν τυχὸν ἔχετε κάνει κατάθεση, ἀλλὰ ἔχετε ἀμελήσει νὰ καταγράψετε τὰ στοιχεῖά σας στὴν Αἰτιολογία, παρακαλοῦμε ἐπικοινωνῆστε μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ περιοδικοῦ, γιὰ νὰ 120 μᾶς ἐνημερώσετε καὶ νὰ μπορέσουμε νὰ πιστώσουμε σωστὰ τὸ ποσό.

Ἀξίζει νά διαβάζετε Τὸ μηνιαῖο Ὀρθόδοξο Χριστιανικὸ Περιο- Τὸ περιοδικὸ γιὰ τὴν Ἐπιστήμη, τὰ Γράμμα- δικὸ μὲ τὴν ἱστορία τῶν 100 χρόνων του τα καὶ τὴν Τέχνη, μὲ τὸ ἔνδοξο παρελθὸν καὶ κοντὰ στὸν ἑλληνικὸ λαό. τὸ δυναμικό “παρών” στὶς μάχες του κατὰ τοῦ ὑλισμοῦ καὶ τῆς ἀπιστίας. Ἕνα περιοδικό – πολύτιμος Νεανικὸ περιοδικὸ τῆς “Χρι- Τὸ μηνιαῖο παιδικὸ περιο- συμπαραστάτης γιὰ ἐκπαι- στιανικῆς Φοιτητικῆς Ἑνώσε- δικὸ ποὺ κυκλοφορεῖ ἀπὸ δευτικοὺς καὶ γονεῖς. ως” – μὲ τὸν ἐνθουσιασμὸ τῆς τὸ 1946 – ἕνας πολύτιμος νεότητας καὶ τὴ σφραγῖδα τῆς πνευματικὸς φίλος γιὰ τὰ πίστης καὶ τῆς παιδείας. Ἑλληνόπουλα.

STRESS PO«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» P ΚΑΡΥΤΣΗ 14, Τ.Τ. 10561 ΚΕΜΠ.ΑΘ P X+ ΑΘΗΝΑ 1754 TRESS POS K Ἀξίζει νά διαβάσετε Tό Ὁδοιπορικό τῆς Πρόνοιας Συνεργαζόμενα Χριστιανικά Σωματεῖα «Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος» Ἐκδόσεις «Δαμασκός»