ΚΤΕ

Συχνὰ μᾶς ἐπισκεπτόταν ὁ πατὴρ Λεωνίδας, ποὺ K «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ξεσήκωνε θύελλα ἐνθουσιασμοῦ μὲ τὴ ζωντάνια του καὶ τὰ ἀστεῖα του. Κάποιο καιρὸ μετὰ τὸν πόλεμο, 165 Τὰ Χριστούγεννα μᾶς ἑτοίμασαν μιὰ ὡραία γιορ- δὲν θυμᾶμαι πότε ἀκριβῶς, τή, καὶ κάποια ἀπὸ τὰ παιδιὰ ντύθηκαν ἀγγελούδια, μὲ στολὲς καὶ φτεροῦγες ποὺ ἑτοίμασαν οἱ κοπέλες. διορθώθηκε ἡ κατάσταση, καὶ τὸ Εἴχαμε ξετρελαθεῖ. συσσίτιο σταμάτησε. Ὅμως ποτὲ Τὰ πρῶτα ἐλεύθερα Χριστούγεννα, οἱ Ἄγγλοι στρατιωτικοὶ ποὺ ἦλθαν στὴ Θεσσαλονίκη θέλησαν δὲν ξέχασα τὶς μαγικὲς στιγμὲς ποὺ νὰ ψυχαγωγήσουν μερικὰ παιδιά, καὶ τὰ ἀναζήτη- σαν στὰ κατηχητικὰ συσσίτια. ἔζησα ἐκεῖ, καὶ πάντα ἡ καρδιά Ἦταν μεταξὺ Χριστουγέννων καὶ Πρωτοχρονιᾶς. μου ξεχειλίζει ἀπὸ εὐγνωμοσύνη Εἶχε χιονίσει, καὶ τὸ κρύο ἦταν φαρμακερό. Ἔστει- λαν στὸ σχολεῖο, ὅπου εἴχαμε συγκεντρωθεῖ, ἕνα γιὰ ὅσους κουράστηκαν «Τζέιμς», καὶ μᾶς φόρτωσαν στὴν καρότσα. Γιὰ νὰ μᾶς διασκεδάσουν, μᾶς πέταξαν καὶ μερικὲς χιονιές. καὶ μετέτρεψαν τοὺς δύστυχους Τὰ δάκτυλα τῶν ποδιῶν μου ἦταν ἐντελῶς ξεπα- γιασμένα μέσα στὰ φθαρμένα, κατοχικά μου πα- ἐκείνους χρόνους σὲ εὐλογία πούτσια. Εὐτυχῶς, ἡ Λέσχη τοῦ Ἀγγλικοῦ Στρατοῦ ἦταν κοντά, καὶ γρήγορα φτάσαμε σὲ μιὰ ολόζεστη γιὰ τὴ ζωή μας. σάλα. Αἰσθάνθηκα νὰ ξεμουδιάζω σιγὰ σιγά, καὶ μιὰ γλυκιὰ θαλπωρὴ μὲ κυρίευσε. K Ἐκεῖ μᾶς περίμεναν ἐκπλήξεις: ὑπῆρχε ἕνα χρι- Θυμᾶμαι τὰ παιδικὰ διηγήματα τῆς Ζωῆς καὶ μιὰ στουγεννιάτικο δένδρο, ποὺ ἔφθανε ὣς τὸ ταβάνι καὶ σειρὰ ἀπὸ τόμους τῆς Διάπλασης τῶν Παίδων. ἦταν καταστόλιστο μὲ λαμπιόνια καὶ χρυσὲς μπάλες. Ἐκεῖ πήγαινε τὸ ἀπόγευμα (τὸ σπίτι μας ἦταν Θαμπώθηκα. Πρώτη φορὰ στὴ ζωή μου ἔβλεπα κοντά) καὶ διάβαζα. Τὰ χρόνια ἐκεῖνα ἦταν ἀδύ- κάτι τέτοιο! Ἡ μητέρα μας στόλιζε γιὰ δένδρο τὸ νατον νὰ βρεῖς βιβλίο νὰ διαβάσεις. Καὶ παρὰ τὸ σπαράγγι ποὺ εἶχε φυτεμένο σὲ μιὰ γλάστρα, καὶ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπῆρχε θέρμανση, ἤμουν τακτικὴ γιὰ στολίδια κρεμοῦσε καρύδια καὶ ἀμύγδαλα τυ- ἀναγνώστρια, καθὼς ἡ μαγεία τοῦ διαβάσματος μὲ λιγμένα σὲ ἀσημόχαρτο. Ὅλη τὴ χρονιὰ μάζευα γιὰ ἔκανε νὰ ξεχνῶ τὸ τσουχτερὸ κρύο. τὸν σκοπὸ αὐτὸ ὅ,τι ἀσημόχαρτο καὶ χρυσόχαρτο μοῦ τύχαινε, τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς ἀπὸ τὰ πακέτα Μιὰ μέρα μᾶς συγκέντρωσαν μετὰ τὸ φαγητὸ τσιγάρων τοῦ Παπαστράτου. ὅλα τὰ παιδιὰ στὴν ἴδια αἴθουσα. Κοντὰ στὴν ἕδρα ἦταν μαζεμένες κάποιες κοπέλες, μερικὲς ἦταν ἀπὸ Σὲ λίγο, κάποιος μᾶς ἔπαιξε στὸ πιάνο χριστου- αὐτὲς ποὺ μᾶς φρόντιζαν τὴν ὥρα τοῦ φαγητοῦ. γεννιάτικες μελῳδίες, γιὰ νὰ τραγουδήσουμε, καὶ Σὲ λίγο ἦλθε καὶ ὁ πατὴρ Λεωνίδας, καὶ ἔγινε σιγή. στὴ συνέχεια βγῆκε ἕνας ταχυδακτυλουργὸς καὶ Κάποια μεγαλύτερη, ποὺ θὰ ἦταν ὑπεύθυνη, πῆρε μᾶς ἄφησε μὲ τὸ στόμα ἀνοικτὸ μὲ τὰ διάφορα θαυ- τὸν λόγο καὶ ἐξήγησε ὅτι οἱ κοπέλες αὐτὲς εἶχαν με- μαστὰ τρίκ του: ἔβγαζε τσιγάρα ἀπὸ τὴ μύτη του, γάλο ζῆλο καὶ ἤθελαν νὰ συγκεντρώνονται, γιὰ νὰ περιστέρια ἀπὸ τὸ καπέλο του καὶ ἄλλα παρόμοια. μελετοῦν τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ. Εἶχαν μάλιστα δώσει καὶ ὄνομα στὴ συντροφιά τους. Καὶ ἀπευθυνόμενη Τὸ φαγητὸ ἦταν περίεργο γιὰ τὶς γεύσεις μας: στὰ κορίτσι εἶπε: «Πεῖτέ το, κορίτσια!». Κι ἐκεῖνες εἶχε μιὰ γλυκιὰ σάλτσα στὸ κρέας (ἴσως τὴ λεγό- μὲ μία φωνὴ ἀπάντησαν: ΑΔΕΛΦΟΣΥΝΗ! Ἦταν μενη “apple sauce”), ἀλλὰ γιὰ γλυκὸ φάγαμε τὴν ὁ πρόδρομος τῶν γνωστῶν Χριστιανικῶν Μαθη- περίφημη χριστουγεννιάτικη ἀγγλικὴ πουτίγκα. τικῶν Ὁμάδων (Χ.Μ.Ο.), ἀπὸ τὶς ὁποῖες πέρασαν χιλιάδες παιδιά. Τέλος, μᾶς ἔδωσαν ἀπὸ ἕνα παιχνίδι, ἀνάλογα μὲ τὴν ἡλικία καὶ τὸ φῦλο. Ἐγὼ πῆρα ἕνα κουτὶ Ἔτσι, εἶχα τὴν τιμὴ νὰ εἶμαι παροῦσα σὲ μιὰ ἱστο- μὲ διάφορα σκεύη κουζίνας, ὅπως τηγανάκια, κα- ρικὴ στιγμὴ γιὰ τὸ Χριστιανικὸ Κίνημα. Ἀργότερα τσαρολάκια, πιάτα, ταψάκια κτλ. ἀπὸ ἀλουμίνιο. ἔγινα καὶ μέλος τῶν Ὁμάδων. Γύρισα στὸ σπίτι πανευτυχής, καὶ οἱ ὡραῖες ἐντυ- πώσεις κυριάρχησαν γιὰ πολὺ καιρὸ στὴ ζωή μου. Κάποιο καιρὸ μετὰ τὸν πόλεμο, δὲν θυμᾶμαι πότε ἀκριβῶς, διορθώθηκε ἡ κατάσταση, καὶ τὸ Πίσω στὰ χρόνια τῆς Κατοχῆς, θυμᾶμαι ὅτι στὸ συσσίτιο σταμάτησε. Ὅμως ποτὲ δὲν ξέχασα τὶς σχολεῖο τοῦ συσσιτίου εἶχαν δημιουργήσει καὶ ἕνα μαγικὲς στιγμὲς ποὺ ἔζησα ἐκεῖ, καὶ πάντα ἡ καρδιά μικρὸ ἀναγνωστήριο. Σὲ μιὰ αἴθουσα εἶχαν βάλει μου ξεχειλίζει ἀπὸ εὐγνωμοσύνη γιὰ ὅσους κου- μιὰ βιβλιοθηκούλα μὲ διάφορα παιδικὰ βιβλία. ράστηκαν καὶ μετέτρεψαν τοὺς δύστυχους ἐκείνους χρόνους σὲ εὐλογία γιὰ τὴ ζωή μας. Ε.Κ.

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἡ Ἁγία Σοφία... τζαμί! Θλίψη καὶ ἀγανάκτηση προκάλεσε ἡ ἀπόφα- – Τελικά, ἔλεγε ἡ μία στὴν ἄλλη, αὐτοὶ οἱ ση τῆς 10ης Ἰουλίου 2020 γιὰ μετατροπὴ Τοῦρκοι εἶναι μεγάλος λαός. Τί φοβερὸ τζαμὶ αὐτὸ τοῦ παγκόσμιου συμβόλου τῆς Χριστια- τὸ Ἁγιασοφιά! νοσύνης, τῆς Ἁγίας Σοφίας τῆς Κωνσταντινουπό- λεως, σὲ τζαμί. Δὲν πέρασε πολὺς καιρός, γιὰ νὰ Ὁμολογῶ ὅτι δὲν ἔνιωσα τόσο ἀγανάκτηση, ἀκολουθήσει ἡ μετατροπὴ σὲ τζαμὶ ἑνὸς ἀκόμα ὅσο ἔνιωσα... ντροπή. Ντροπὴ γιὰ λογαριασμό μνημείου τῆς βυζαντινῆς κληρονομιᾶς, τῆς Μονῆς τους. Ντροπή, ἀσφαλῶς, γιὰ τὴν τόση ἄγνοια τῶν τουριστριῶν αὐτῶν. Ἀλλὰ ἀκόμα μεγαλύτερη τῆς Χώρας στὴν Κωνσταντινούπολη, περίφημης γιὰ K τὶς ἀνεπανάληπτες τοιχογραφίες της. Τὸ ζητούμενο δὲν εἶναι βεβαίως νὰ ἐκφράσουμε τὴν ὀργὴ καὶ τὴν Θλίψη καὶ ἀγανάκτηση προκάλεσε ἀγανάκτησή μας. αὐτὸ ποὺ νιώθουμε τὴν ἀνάγκη ἡ ἀπόφαση τῆς 10ης Ἰουλίου 2020 νὰ κάνουμε εἶναι νὰ μοιραστοῦμε τὶς σκέψεις καὶ τοὺς προβληματισμοὺς ποὺ ἀναπόφευκτα μᾶς γιὰ μετατροπὴ τοῦ παγκόσμιου γεννῶνται. συμβόλου τῆς Χριστιανοσύνης, Πολλὰ χρόνια πρίν, θυμᾶμαι, ἡ ἀγαπημένη μου θεία, ποὺ ζεῖ ἀπὸ τὰ νεανικά της χρόνια στὴν τῆς Ἁγίας Σοφίας τῆς Κωνσταντι- Ἀμερική, εἶχε κάνει τὴν ἐπίσκεψη-προσκύνημα νουπόλεως, σὲ τζαμί. στὴν Πόλη καὶ μοῦ μιλοῦσε γιὰ τὸ δέος ποὺ εἶχε νιώσει, ὅταν εἶχε μπεῖ στὴν Ἁγία Σοφία. Ἡ ἴδια K μοῦ μετέφερε τότε τόν... σουρρεαλιστικὸ διάλογο δύο μέσης ἡλικίας Ἀμερικανίδων τουριστριῶν, τὸν ὁποῖο εἶχε ἀκούσει μὲ τὰ ἴδια της τὰ αὐτιὰ μέσα ντροπὴ γιὰ τὸν λαὸ αὐτὸ ποὺ γυρεύει νὰ φανεῖ στὸ ἀεροπλάνο μὲ τὸ ὁποῖο ἐπέστρεφε ἀπὸ τὴν μεγάλος, ἐμφανίζοντας δικά του τὰ κατορθώματα 166 Κωνσταντινούπολη: ἄλλων...

Κάπως ἔτσι καὶ σήμερα, μὲ τὴ μετατροπὴ τῆς «Στὴν πραγματικότητα, ὁ Ἐρντογὰν καὶ ὁ Μα- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἁγίας Σοφίας καὶ τῆς Μονῆς τῆς Χώρας σὲ μου- χτσελί (σημ.: τὸ δίδυμο τῶν πολιτικῶν ποὺ μοι- σουλμανικὰ τεμένη, ὁμολογῶ ὅτι δὲν ταὐτίστηκα ράζεται τὴν ἐξουσία στὴ γειτονικὴ Τουρκία) ἐκπρο- 167 τόσο μὲ τὰ κείμενα ἐκεῖνα ποὺ ξεχείλιζαν ἀπὸ ὀργὴ σωποῦν τὴν παραδοσιακὴ βαρβαρότητα καὶ τάση καὶ ἀγανάκτηση, ὅσο ταὐτίστηκα μὲ ἕνα κείμενο καταστροφῆς, ποὺ ἔχει βαθιὲς ρίζες σὲ αὐτὸν τὸν γραμμένο ἀπὸ τὸ χέρι ἑνὸς Τούρκου, ἐγνωσμένης τόπο. Σήμερα ἡ Μικρὰ Ἀσία εἶναι γεμάτη μὲ κατε- ἀξίας ἱστορικοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ δὲν στραμμένες ἐκκλησίες καὶ ἱεροὺς τόπους ποὺ χρη- διστάζουν νὰ λένε τὰ πράγματα μὲ τὸ ὄνομά τους. σιμοποιοῦνται εἴτε ὡς στάβλοι εἴτε ὡς ἀποθῆκες. Ἀνθολογῶ μερικὰ σημεῖα, τὰ πιὸ χαρακτηριστικά, Τὸ δίδυμο Ἐρντογάν-Μαχτσελί (μπορεῖτε νὰ προ- ἀπὸ τὸ κείμενο αὐτό: σθέσετε καὶ τὸν Περιντσέκ) εἶναι οἱ ἐκπρόσωποι τῆς καταστροφικῆς παράδοσης ποὺ ἔκαψε, γκρέμισε «Στὴν πραγματικότητα, τὸ μόνο πρᾶγμα ποὺ τὴ Μικρὰ Ἀσία, καὶ δὲν περιορίστηκε μόνο στὸν ἔπρεπε νὰ πεῖ κανεὶς γιὰ τὸ θέμα τῆς Ἁγίας Σοφίας ἐκτοπισμὸ καὶ τὸν ἀφανισμὸ ἀνθρώπων, ἀλλὰ ἐπε- εἶναι “ἀνάρμοστο” καί “ντροπή”. Σκέπτομαι ὅμως ὅτι κτάθηκε καὶ στὴν πολιτιστικὴ κληρονομιά». οἱ συνομιλητές μου δὲν διαθέτουν τὴν πολιτιστικὴ λεπτότητα νὰ ἀντιληφθοῦν τὸ νόημα αὐτῶν τῶν Τελικά, συμπεραίνει ὁ Τοῦρκος ἱστορικός, «τὸ λέξεων. Γι᾽ αὐτὸ θὰ μιλήσω ἀνοικτὰ γιὰ τὸ θέμα καὶ θέμα συζήτησης εἶναι ἡ δοκιμασία τῶν Τούρκων μὲ μὲ τὸν τρόπο ποὺ θὰ καταλάβουν: τὸν Πολιτισμό. Στὸ τέλος θὰ κερδίσει ὁ Πολιτισμός». Αὐτὸ ποὺ ἔγινε στὴν Ἁγία Σοφία εἶναι ξεκάθαρο K δεῖγμα βαρβαρότητας. Ἀποτελεῖ τὴ διακήρυξη τῶν Τούρκων ὅτι εἶναι ἀπολίτιστοι καὶ καταστροφικοί. Τελικά, συμπεραίνει ὁ Τοῦρκος Γιατί; Ἐπειδὴ μὲ αὐτὸ ποὺ ἔκαναν δήλωσαν σὲ ὅλο ἱστορικός, «τὸ θέμα συζήτησης τὸν κόσμο ὅτι: “Ὅσο κι ἂν ζοῦμε στὸν 21ο αἰῶνα, εἶναι ἡ δοκιμασία τῶν Τούρκων μὲ διατηροῦμε τὴ νοοτροπία τοῦ κατακτητῆ τοῦ 1453. τὸν Πολιτισμό. Στὸ τέλος θὰ κερδί- Ἐμεῖς, ἀκόμα καὶ στὸν 21ο αἰῶνα, δὲν ἔχουμε τὴν ἀγωνία νὰ προστατεύσουμε τὴν παγκόσμια κληρο- σει ὁ Πολιτισμός». νομιὰ τῆς ἀνθρωπότητας. Δὲν ἔχουμε ἀποθέματα πολιτισμοῦ, γιὰ νὰ πᾶμε παραπέρα τὴν πολιτιστικὴ K κληρονομιὰ ποὺ μᾶς κληροδότησαν. Δὲν ἔχουμε νὰ προσθέσουμε οὔτε ἕνα λιθαράκι στὴν παγκόσμια Εἶναι πραγματικὰ συγκλονιστικὸ ὅτι τὰ λόγια παγκόσμια κληρονομιά. Ἐμεῖς δὲν μποροῦμε νὰ δη- αὐτὰ δὲν ἔχουν γραφεῖ ἀπὸ κάποιον πατριδοκά- μιουργήσουμε μιὰ νέα πολιτισμικὴ ἀξία. Μποροῦμε πηλο ἐθνικιστὴ στὴν Ἑλλάδα, ἀλλὰ ἀπὸ ἕναν μόνο νὰ τὴν κατακτήσουμε, νὰ τὴ χαλάσουμε, νὰ διεθνοῦς ἀναγνώρισης καὶ παγκοσμίου κύρους τὴ γκρεμίσουμε καὶ νὰ τὴν καταστρέψουμε”. Αὐτὸ Τοῦρκο ἱστορικό, τὸν Τανὲρ Ἀκσάμ (Taner Akçam). συνέβη μὲ ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικώτερα μνημεῖα τῆς Γεννημένος τὸ 1953, ὁ Τοῦρκος αὐτὸς ἀκαδημαϊκὸς παγκόσμιας κληρονομιᾶς, τὴν Ἁγία Σοφία, τὴν ὁποία ἀναγνωρίζει καὶ συζητᾷ ἀνοικτὰ τὸ μεγάλο ἔγκλημα μετατρέψαμε σὲ τζαμὶ καὶ κατακτήσαμε ξανά, ὅπως τῆς Γενοκτονίας τῶν Ἀρμενίων. Στὴν Τουρκία, κα- τὸ 1453, ἀλλὰ τὸν 21ο αἰῶνα. Αὐτὸ ποὺ ἔγινε εἶναι ταδικάστηκε τὸ 1977 σὲ ἐννέα χρόνια φυλάκιση γιὰ μιὰ πολιτισμικὴ καταστροφή». τὶς ἀπόψεις του γιὰ τὴ Γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων, μὲ τὴ Διεθνῆ Ἀμνηστεία νὰ ἀντιδρᾷ ἔντονα στὴ Ὁ Τοῦρκος ἱστορικὸς στὴ συνέχεια θυμίζει τὴ φυλάκισή του. Ὁ Ἀκσὰμ ἀπέδρασε μετὰ ἀπὸ ἕνα διάκριση ποὺ ἔκανε ὁ Ρῶσος διανοούμενος τοῦ χρόνο στὴ φυλακὴ καὶ διέφυγε στὴν τότε Δυτικὴ 19ου αἰῶνα Nikolay Denilevski ἀνάμεσα σὲ κοινω- Γερμανία, ὅπου τοῦ χορηγήθηκε πολιτικὸ ἄσυλο. νίες ποὺ δημιουργοῦν πολιτισμὸ καὶ σὲ κοινωνίες Θεωρούμενος ὡς αὐθεντία πάνω στὸ θέμα τῆς ποὺ τὸν καταστρέφουν: ἀπὸ τὴ μιά, δημιουργοὶ Γενοκτονίας τῶν Ἀρμενίων, ὁ Ἀκσὰμ δημοσίευσε πολιτισμοῦ, κατὰ χρονολογικὴ σειρά, οἱ Αἰγύπτιοι, τὸ 2006 τὸ πολύκροτο βιβλίο του, βασισμένο σὲ οἱ Κινέζοι, οἱ Ἀσσύριοι, οἱ Βαβυλώνιοι, οἱ Κελντα- μεγάλο βαθμὸ σὲ ἐπίσημα τουρκικὰ ἔγγραφα, μὲ νί, οἱ Ἰνδοί, οἱ Πέρσες, οἱ Ἕλληνες, οἱ Ρωμαῖοι, οἱ τὸν τίτλο: Μιὰ ἐπαίσχυντη πράξη: Ἡ γενοκτονία Ἄραβες, οἱ Εὐρωπαῖοι. ἀπὸ τὴν ἄλλη, καταστρο- τῶν Ἀρμενίων καὶ τὸ ζήτημα τῆς τουρκικῆς εὐθύνης φεῖς πολιτισμοῦ, οἱ Οὗννοι, οἱ Μογγόλοι καὶ οἱ (The shameful act. The Armenian Genocide and the Τοῦρκοι. Θυμίζει ἐπίσης ὁ Τοῦρκος ἱστορικὸς αὐτὰ question of turkish responsibility, ποὺ κυκλοφό- ποὺ ἔχουν κατὰ καιροὺς λεχθεῖ στὴ Δύση γιὰ τὴ βαρβαρότητα τῶν Τούρκων, ὅπως τὸ πολὺ γνωστό, ὅτι «δὲν φυτρώνει οὔτε χορτάρι ἐκεῖ ποὺ πάτησε τὸ πόδι Ὀθωμανοῦ», καὶ ἄλλα. Καὶ συνεχίζει:

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ρησε τὸ 2008 καὶ σὲ ἑλληνικὴ μετάφραση ἀπὸ τὶς προβλέφθηκε νὰ καλυφθοῦν τὰ περίφημα ψηφι- ἐκδόσεις Παπαζήση). δωτὰ τοῦ ναοῦ. Προφανῶς οἱ μουσουλμᾶνοι δὲν θὰ ἔνιωθαν ἄνετα νὰ προσεύχονται στὸν Ἀλλάχ, Ντροπή, λοιπόν! Τί γίνεται ὅμως, ὅταν βλέ- ἔχοντας ἀπὸ πάνω τους τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. πουμε αὐτὸ ποὺ κανονικὰ καὶ μὲ κάθε λογικὴ θὰ Ὅσο ἡ Ἁγία Σοφία λειτουργοῦσε ὡς τζαμί, μετὰ ἔπρεπε νὰ ἐμπνέει ντροπὴ νὰ γίνεται ἐπιδεικτικὰ τὴν Ἅλωση καὶ μέχρι ποὺ ὁ Κεμὰλ τὴ μετέτρεψε καὶ μὲ ἔπαρση ἀνοήτου; Αὐτὸ ἀκριβῶς εἴδαμε μὲ σὲ μουσεῖο, τὰ ψηφιδωτὰ εἶχαν καλυφθεῖ μέ... τὴ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ τζαμί: ἀσβέστη (περιττὸ νὰ σημειώσουμε πόση ζημιὰ προκλήθηκε μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο στὰ περίφημα Στὴν πανηγυρικὴ τελετὴ ποὺ ὀργανώθηκε γιὰ ψηφιδωτά). Καὶ ἐνῷ τέτοιες πρακτικὲς θὰ ἔπρε- τὴ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ τζαμί, ὁ ἐπικε- πε κανονικὰ νὰ ἀνήκουν στὸ παρελθόν, σήμερα, φαλῆς θρησκευτικὸς λειτουργὸς ἔφερε ἐπιδεικτικὰ τὸ καλοκαίρι τοῦ 2020, ὅλη ἡ συζήτηση ἦταν... ὀθωμανικὴ σπάθα, γιὰ νά... τονισθεῖ τὸ δίκαιο τῆς μὲ ποιὸν τρόπο θὰ τὰ καλύψουν αὐτὴ τὴ φορά. κατάκτησης. Νὰ τονισθεῖ δηλαδὴ αὐτό ποὺ κανο- νικὰ θὰ ἔπρεπε νὰ ἐμπνέει ντροπή: ὅτι τὸ μόνο K Στὴν πανηγυρικὴ τελετὴ ποὺ ὀργανώθηκε γιὰ τὴ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ τζαμί, ὁ ἐπικεφαλῆς θρησκευτικὸς λειτουργὸς ἔφερε ἐπιδεικτικὰ ὀθωμανικὴ σπάθα, γιὰ νά... τονισθεῖ τὸ δίκαιο τῆς κατάκτησης. Νὰ τονισθεῖ δηλαδὴ αὐτό ποὺ κανονικὰ θὰ ἔπρεπε νὰ ἐμπνέει ντροπή: ὅτι τὸ μόνο δικαίωμα ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπικαλεσθοῦν πάνω σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ κορυφαῖα μνημεῖα πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς εἶναι ὅτι... τὸ κατέκτησαν! K δικαίωμα ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπικαλεσθοῦν Ἀλλὰ καὶ μόνο τὸ γεγονὸς ὅτι θεωρεῖται δεδομένο πάνω σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ κορυφαῖα μνημεῖα πολιτιστικῆς πὼς αὐτά «ἔπρεπε» νὰ καλυφθοῦν, καὶ μόνο αὐτὸ κληρονομιᾶς εἶναι ὅτι... τὸ κατέκτησαν! προκαλεῖ φρίκη! Ὅπως ἐλέχθη χαρακτηριστικά, Καὶ δὲν εἶναι μόνο αὐτό. Ἡ ἴδια ἡ ἐπίσημη τε- αὐτὸ μοιάζει μὲ τὸ νὰ φορᾶς φερετζὲ σὲ μνημεῖο λετὴ ποὺ ὀργανώθηκε γιὰ τὴ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας παγκόσμιας κληρονομιᾶς... Σοφίας σὲ τζαμὶ ἔγινε ἐπιδεικτικὰ καὶ πανηγυρικὰ Ἡ Ἁγία Σοφία εἶναι ἕνα μνημεῖο ποὺ δὲν θὰ στὶς 24 Ἰουλίου. Ἡ ἡμερομηνία δὲν ἐπελέγη στὴν παύσει βεβαίως νὰ ἀκτινοβολεῖ τὴ λάμψη του, τὴ τύχη. Πρόκειται γιὰ τὴν ἐπέτειο τῆς ὑπογραφῆς λάμψη αὐτὴ ποὺ ἄλλους τοὺς φωτίζει, καὶ ἄλλους τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάννης. Καὶ ἡ ἐπιλογὴ τῆς τούς... τυφλώνει. Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὴ μιὰ συγκεκριμένης ἡμερομηνίας δὲν ἦταν τίποτε ἄλλο ἱστορία ποὺ βρίσκουμε στὸ Πρῶτο Χρονικό, τὸ παρὰ μιὰ προφανὴς ἐπίδειξη τοῦ τουρκικοῦ ἀνα- ἀρχαιότερο κείμενο ποὺ ἀφηγεῖται τὴν ἱστορία θεωρητισμοῦ. Τὸ πόση τύφλωση δείχνει αὐτὸ τὸ τῶν Ρώς: Ὁ πρῶτος Ρῶσος ἡγεμόνας ποὺ βαπτί- ἐξηγεῖ ἕνας ἄλλος Τοῦρκος, ὁ Μεχμὲτ Ἐφὲ Τζαμάν σθηκε χριστιανός, ὁ Βλαδίμηρος Α΄ τοῦ Κιέβου ὁ (Mehmet Efe Caman), ὁ ὁποῖος τόλμησε νὰ πεῖ μιὰ Μέγας, ἔστειλε τοὺς σοφούς του νὰ ἐπισκεφθοῦν ἁπλῆ ἀλήθεια (γιὰ νὰ βρεῖ βέβαια τὸν μπελᾶ του ὅλες τὶς γειτονικὲς χῶρες, γιὰ νὰ ἀνακαλύψουν ἀπὸ τοὺς φανατικοὺς τῆς γείτονος): « Ἡ Τουρκία ποιὰ θρησκεία εἶναι ἡ καλύτερη. Οἱ ἀπεσταλμέ- σήμερα δυναμιτίζει τὰ θεμέλια τῆς τάξης ποὺ ἔκτισε νοι του ἀπέρριψαν γιὰ διάφορους λόγους ὅλες ἡ Λωζάννη. Ἂν αὐτὸ τὸ ἔκανε ἡ Ἑλλάδα, ἡ Ἄγκυρα τὶς ἄλλες θρησκεῖες, ἀλλὰ ἔμειναν ἐκστατικοί, θὰ ἔπρεπε νὰ ὑπερασπισθεῖ μὲ ὅλες της τὶς δυνάμεις ὅταν ἐπισκέφθηκαν τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴ συνθήκη τῆς Λωζάννης. Γιὰ ποιὸ λόγο; Διότι ἡ παρακολούθησαν τὴ Θεία Λειτουργία στὴν Ἁγία Λωζάννη εἶναι ποὺ κατέστησε ἄκυρη τὴ Συνθήκη Σοφία. Ὅταν ἐπέστρεψαν στὸ Κίεβο, εἶπαν στὸν τῶν Σεβρῶν, γι᾽ αὐτό! Ἂν δὲν ὑπάρχει ἡ Λωζάννη, ἡγεμόνα τους: «Δὲν ξέραμε πιὰ ἂν βρισκόμασταν τότε ἰσχύει ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν». στὴ γῆ ἢ στὸν οὐρανό. Δὲν μποροῦμε νὰ τὸ περι- 168 Γιὰ νὰ λειτουργήσει ἡ Ἁγία Σοφία ὡς τζαμί, γράψουμε μὲ λόγια». Ἡ συνέχεια εἶναι γνωστή.

Τὸ 988 ὁ Βλαδίμηρος βαπτίσθηκε χριστιανὸς στὴ σὲ μουσουλμανικὸ τέμενος. Ἀλλὰ πρέπει ἐδῶ νὰ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Χερσῶνα τῆς Κριμαίας, νυμφεύθηκε τὴ θυγατέρα τολμήσουμε νὰ ποῦμε καὶ μιὰ μεγάλη ἀλήθεια: τοῦ Βυζαντινοῦ Αὐτοκράτορα Ρωμανοῦ Β΄ Ἄννα Ὅτι ἀκριβῶς ἀνάλογα αἰσθήματα γεννοῦν καὶ τα τὴν Πορφυρογέννητη καὶ ὁδήγησε ὅλο τὸν λαό ὅσα ἀκούσθηκαν ἀπὸ κάποιους ποὺ ὑποτίθεται ὅτι του στὴν Ὀρθοδοξία. βγῆκαν νὰ καταγγείλουν τὴ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ τζαμί, ἀλλά... τί βρῆκαν νὰ ποῦν! Ὅτι Δύσκολα θὰ περίμενε κανεὶς σήμερα, σὲ μιὰ ἡ Ἁγία Σοφία, λέει, «δὲν ἀνήκει οὔτε στοὺς χρι- Ρωσία ποὺ πλέον ἀπολαμβάνει ἐλεύθερα καὶ ἐπι- στιανοὺς οὔτε στοὺς μουσουλμάνους»! Ὅτι εἶναι δεικνύει τὴν ὀρθόδοξη ταὐτότητά της, νὰ ἀκουσθεῖ ὀπισθοδρομικὴ καὶ ἀνήκουστη ἡ μετατροπὴ ἑνὸς ἀπὸ ἐπίσημα χείλη, ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ ἐκπροσώπου μνημείου παγκόσμιας κληρονομιᾶς ποὺ τελεῖ ὑπὸ τοῦ Ρώσου προέδρου, τοῦ Ντμίτρι Πεσκόφ, ὅτι τὴν προστασία τῆς UNESCO σὲ χῶρο λατρείας – ἡ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ τζαμὶ θὰ μπο- K Ὅταν φέρνει κανεὶς στὴ σκέψη του ὅλα τὰ παραπάνω, δὲν εἶναι δύσκολο νὰ καταλάβει τὰ αἰσθήματα θλίψης καὶ ἀγανάκτησης ποὺ προκάλεσε ἡ ἐκ νέου μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ μουσουλμανικὸ τέμενος. Ἀλλὰ πρέπει ἐδῶ νὰ τολμήσουμε νὰ ποῦμε καὶ μιὰ μεγάλη ἀλήθεια: Ὅτι ἀκριβῶς ἀνάλογα αἰσθήματα γεννοῦν καὶ τα ὅσα ἀκούσθηκαν ἀπὸ κάποιους ποὺ ὑποτίθεται ὅτι βγῆκαν νὰ καταγγείλουν τὴ μετατροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ τζαμί, ἀλλά... τί βρῆκαν νὰ ποῦν! Ὅτι ἡ Ἁγία Σοφία, λέει, «δὲν ἀνήκει οὔτε στοὺς χριστιανοὺς οὔτε στοὺς μουσουλμάνους»! Ὅτι εἶναι ὀπισθοδρομικὴ καὶ ἀνήκουστη ἡ μετατροπὴ ἑνὸς μνημείου παγκόσμιας κληρονομιᾶς ποὺ τελεῖ ὑπὸ τὴν προστασία τῆς UNESCO σὲ χῶρο λατρείας – ποὺ ἀκούστηκε αὐτό, λένε καὶ ἐξανίστανται, τὸν 21ο αἰῶνα! K ροῦσε νὰ ἀξιολογηθεῖ 169 ὡς θετικὴ ἐξέλιξη, γιατί... οἱ Ρῶσοι τουρίστες στὸ ἑξῆς θὰ μπαίνουν στὸ κτήριο δωρεάν, χωρὶς νὰ εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ πληρώνουν τὸ ἀκριβὸ εἰσιτήριο ποὺ προβλε- πόταν, ὅσο ὁ χῶρος λει- τουργοῦσε ὡς μουσεῖο... *** Ὅταν φέρνει κανεὶς στὴ σκέψη του ὅλα τὰ παραπάνω, δὲν εἶναι δύσκολο νὰ καταλάβει τὰ αἰσθήματα θλίψης καὶ ἀγανάκτησης ποὺ προ- κάλεσε ἡ ἐκ νέου μετα- τροπὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ποὺ ἀκούστηκε αὐτό, λένε καὶ ἐξανίστανται, τὸν χρησιμοποιοῦνται ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγο γιὰ τὸν 21ο αἰῶνα! ὁποῖο δημιουργήθηκαν». Εἶναι ἡ «μοντέρνα» λογικὴ ἐκείνων ποὺ διαρ- Κλείνοντας, δὲν θὰ ἦταν ἄστοχο νὰ μνημο- ρηγνύουν τὰ ἱμάτιά τους γιὰ τὴ μετατροπὴ ἑνὸς νεύσουμε καὶ αὐτὸ ποὺ διαβάσαμε σὲ μιὰ γερ- μνημείου σὲ χῶρο λατρείας, ἀλλὰ θεωροῦν ἀπο- μανικὴ ἐφημερίδα. Ὅτι ἡ μεγάλη ἀπειλὴ γιὰ τοὺς λύτως φυσικὸ νὰ γυρίζονται σὲ αὐτὸ σήριαλ καὶ χριστιανικοὺς χώρους λατρείας δὲν εἶναι ὁ μου- νὰ ὀργανώνονται σὲ αὐτὸ λαϊκὲς συναυλίες, μέχρι σουλμανικὸς φονταμενταλισμὸς ἢ κάτι ἄλλο. ἡ καί... ἐκδηλώσεις μόδας (ὅπως ἔχει γίνει στὴν Ἁγία μεγάλη ἀπειλὴ εἶναι ἡ θρησκευτικὴ ἀδιαφορία Εἰρήνη στὴν Κωνσταντινούπολη). ἢ καὶ ἀποστασία τῶν ἴδιων τῶν χριστιανῶν. Διότι Ὅταν ἔχεις τέτοιους φίλους, λένε, τί νὰ τοὺς ἂν οἱ χριστιανικοὶ χῶροι λατρείας μένουν ἄδειοι κάνεις τοὺς ἐχθρούς! Καὶ ὅταν ἔχεις τέτοιες κα- καὶ περιπίπτουν σὲ ἀχρηστία, τότε ἀναπόφευκτα ταγγελίες τῆς μετατροπῆς τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ θὰ ἀλλάξουν κάποια στιγμὴ χρήση. Καὶ ἡ ἐφημε- τζαμί, περιττεύει κάθε... ὑπεράσπιση. Ἀπαντώ- ρίδα ἔφερνε τὸ παράδειγμα πολλῶν χριστιανικῶν ντας σὲ τέτοιες φωνές, βγῆκαν κάποιοι ἀπὸ τὴν χώρων λατρείας στὴ Γερμανία, οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ τουρκικὴ πλευρὰ καὶ εἶπαν: «Καὶ αὐτοὶ ποὺ δη- περιέπεσαν σὲ ἀχρηστία, περιῆλθαν σὲ ἄλλους μιούργησαν τὴν Ἁγία Σοφία τὴν προόριζαν ὡς ἰδιοκτῆτες, καὶ χρησιμοποιοῦνται πλέον ὡς ἐκθε- χῶρο λατρείας». Καὶ ἐδῶ εἶχαν δίκιο! Ἀλλὰ θὰ σιακοὶ ἢ συναυλιακοὶ χῶροι, ἀκόμη καὶ ὡς μου- τοὺς ἀντιτάσσαμε αὐτὸ ποὺ δὲν εἶπε κάποιος χρι- σουλμανικὰ τεμένη. στιανός, ἀλλὰ ἕνας μουσουλμᾶνος θρησκευτικὸς Μήπως, γιὰ μία ἀκόμα φορά, ἀντὶ νὰ δειχνό- ἡγέτης, ὁ ἱμάμης τοῦ Μιλάνου καὶ πρόεδρος τῆς μαστε λάβροι, καταγγέλλοντας τοὺς ἄλλους, θὰ Ἰταλικῆς Ἰσλαμικῆς Θρησκευτικῆς Κοινότητας Ἰάια ἔπρεπε νὰ σταθοῦμε μπροστὰ στὸν καθρέφτη; – καὶ Παλαβιτσίνι. ὅτι ἡ Ἁγία Σοφία σαφῶς ἔπρεπε νὰ ὄχι βέβαια γιὰ νὰ θαυμάσουμε... τὴν ὀμορφιά μας... χρησιμοποιεῖται ὡς χῶρος λατρείας: ὡς χριστια- 170 νικὴ ἐκκλησία, διότι «οἱ χῶροι λατρείας πρέπει νὰ ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ

Τὸ Γενέσιον τῆς Θεοτόκου «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Τὸ Γενέσιον τῆς Θεοτόκου εἶναι μεγάλη καὶ θαυ- μαστὴ ἑορτή, καὶ τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων πρόξενος. Εἶναι τὰ γενέθλια τῆς Δέσποινάς μας Θεοτόκου, τῆς Βασίλισσας τοῦ κόσμου, αὐτῆς ποὺ καταξιώθηκε νὰ γίνει Μητέρα τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ, γι᾽ αὐτὸ καὶ ὀνομάζεται Βασίλισσα καὶ Παρ- θένος. Ἀπὸ αὐτὴ γεννήθηκε ὁ στερεὸς λίθος, ὁ Ἄρχων τοῦ Κόσμου Θεός. Πῶς ὁ Θεὸς σαρκώθηκε ἀπὸ γυναίκα; πῶς γυναίκα χώρεσε τὴ Θεότητα; Αὐτὸ εἶναι τὸ θαῦμα. Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ δὲν μποροῦν νὰ Τὸν ἐνσαρκώσουν, καὶ μιὰ γυναῖκα Τὸν χώρεσε, θαῦμα παράδοξο, ἄκουσμα παράδοξο. Στὴν Παλαιστίνη ζοῦσε ἕνα εὐλογημένο ἀνδρό- γυνο, ἄνθρωποι εὐσεβεῖς καὶ πιστοί. Τὰ ὀνόματά τους ἦταν Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα, κατάγονταν ἀπὸ τὸ γένος τοῦ Δαβίδ, εἶχαν ὅμως μεγάλη στενοχώρια, γιατὶ δὲν εἶχαν παιδιά, κι ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν φο- βερὸ καὶ τρομερό, ταπεινωτικὸ νὰ μὴν ἔχεις παιδιά – ζοῦσες στὴν περιφρόνηση. Εὐσεβεῖς καὶ πιστοὶ ὅπως ἦταν, παρακαλοῦσαν νυχθημερὸν μὲ ὅλη τὴ θέρμη τῆς ψυχῆς τους καὶ μὲ τὴ δύναμη τῆς πίστης καὶ ἐλπίδας ὅτι ὁ Θεὸς θὰ ἀκούσει τὴν προσευχή τους καὶ θὰ τοὺς δώσει ἕνα παιδί, παρηγοριὰ τῆς ζωῆς τους καὶ γλυκιὰ συντροφιὰ γιὰ τὰ γεράματά τους. Καὶ ὁ Θεὸς τοὺς χάρισε μεγάλο δῶρο, ἕνα κοριτσάκι, τὴ Μαριάμ, ὅπως τὴν ὀνόμασαν, ποὺ σημαίνει Πριγκίπισσα, Δέσποινα, Κυρία. Κι αὐτὸ Ἡ Παναγία ἐκφράζει τὴν ἀναγεννητικὴ θεία τὸ κοριτσάκι ἦταν προορισμένο νὰ γεννήσει τὸν ἐνέργεια, ποὺ διαχέεται καὶ ἀγκαλιάζει τὸ σύμπαν, Σωτῆρα τοῦ Κόσμου καὶ νὰ λάμψει ὡς ἡ εὐλογη- γι᾽ αὐτὸ τὴ λέμε «Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν». Ἀλλὰ μένη μεταξὺ τῶν γυναικῶν καὶ νὰ γίνει ἡ ἀρχὴ τῆς καὶ ὡς ἀναγεννητικὴ ἐνέργεια εἶναι ἀντιστοίχως ἡ σωτηρίας καὶ ἡ χαρὰ τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἀκοῦμε Ζωοδότρα δύναμη μέσα στὴ Δημιουργία, δίνει ζωή. καὶ στὸ ἀπολυτίκιό της: « Ἡ γέννησίς σου, Θεοτόκε, Ὅσον ἀφορᾷ ἐμᾶς τοὺς ἀνθρώπους, συμμετέ- χαρὰν ἐμήνυσε πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ», ἀπὸ σένα ἀνέ- χουμε σ᾽ αὐτὴ τὴ Θεία δωρεὰ τῆς Ζωῆς μέσῳ τῆς τειλε ὁ Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης καὶ δώρισε σ᾽ ἐμᾶς Παναγίας, καὶ γι᾽ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία μας τὴν ὀνόμασε τοὺς ἀνθρώπους ζωὴν αἰώνιον, καὶ ψάλλουμε στοὺς Ζωοδόχο Πηγή, καὶ εἶναι πέρα ἀπὸ τὴ δύναμη ποὺ Χαιρετισμούς: «Χαῖρε ἀνόρθωσις τῶν ἀνθρώπων... μᾶς δίνει μὲ τὴ γέννησή μας ἡ μάννα μας, αὐτὴ ποὺ χαῖρε, Θεοῦ ἀχωρήτου χώρα, χαῖρε, σεπτοῦ μυστηρί- μᾶς δίνει τὴν πνευματική, θεϊκὴ ζωή, αὐτὴ ποὺ μᾶς ου θύρα». Καὶ εἶναι ἡ Παναγία ἐλπίδα καὶ προστασία ἀνεβάζει στὸν Οὐρανό. μας, «καταφυγή τε σκέπη καὶ ἀγαλλίαμα». Τὴ χάρη της ἐπικαλούμεθα στὶς δύσκολες K Τὸ Γενέσιον τῆς Θεοτόκου εἶναι μεγάλη καὶ θαυμαστὴ ἑορτή, 171 καὶ τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων πρόξενος. Εἶναι τὰ γενέθλια τῆς Δέσποινάς μας Θεοτόκου, τῆς Βασίλισσας τοῦ κόσμου, αὐτῆς ποὺ καταξιώθηκε νὰ γίνει Μητέρα τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ. K

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 K « Ἡ γέννησίς σου, Θεοτόκε, χαρὰν ἐμήνυσε πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ», ἀπὸ σένα ἀνέτειλε ὁ Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης καὶ δώρισε σ᾽ ἐμᾶς τοὺς ἀνθρώπους ζωὴν αἰώνιον, καὶ ψάλλουμε στοὺς Χαιρετισμούς: «Χαῖρε ἀνόρθωσις τῶν ἀνθρώπων... χαῖρε, Θεοῦ ἀχωρήτου χώρα, χαῖρε, σεπτοῦ μυστηρίου θύρα». Καὶ εἶναι ἡ Παναγία ἐλπίδα καὶ προστασία μας, «καταφυγή τε σκέπη καὶ ἀγαλλίαμα». K στιγμὲς τῆς ζωῆς μας. Δύο ὀνόματα φωνάζουμε, Ἂς κλείσουμε μὲ ἕναν ὕμνο τῆς Ἐκκλησίας μας: ὅταν μᾶς πλακώνουν τὰ βάσανα: Παναγία μου! «Τί σε καλέσωμεν, ὦ Κεχαριτωμένη; Οὐρανόν, Μάννα μου! Αὐτὲς οἱ δύο δυνάμεις, ἡ θεϊκὴ καὶ ὅτι ἀνέτειλας τὸν Ἥλιον τῆς Δικαιοσύνης. Παρά- ἡ ὑλική, συνθέτουν τὴ ζωή μας. Μᾶς προστατεύ- δεισον, ὅτι ἐβλάστησας τὸ ἄνθος τῆς ἀφθαρσίας. ουν, ζητᾶμε τὴ βοήθειά τους. Δύο μαννάδες μαζί, Παρθένον, ὅτι ἔμεινας ἄφθαρτος. Ἁγνὴν Μητέρα, ὅτι ἡ Παναγία στὸν Οὐρανό καὶ ἡ Μάννα μας στὴ γῆ. ἔσχες σαῖς ἀγκάλαις υἱόν, τὸν πάντων Θεόν. Αὐτὸν Καὶ οἱ δύο προσεύχονται γιὰ μᾶς, γιὰ τὰ παιδιά ἱκέτευε σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν». μας. Ἰδιαίτερα σήμερα, στὶς δύσκολες μέρες ποὺ Εἶσαι ἡ ἐλπίς, ἡ σκέπη, ἡ καταφυγὴ καὶ παρη- περνᾶμε, ἂς παρακαλέσουμε τὴν Παναγία νὰ εἶναι γοριά μας. Γιορτάζουμε καὶ χαιρόμαστε τὴ γέννησή κοντά μας, βοηθός μας, καὶ νὰ εἴμαστε βέβαιοι ὅτι σου. δὲν θὰ τὸ ἀρνηθεῖ. Νὰ ἐλπίζουμε, νὰ παρακαλοῦμε καὶ νὰ περιμένουμε. ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΚΑΛΑΜΠΟΚΗ Μάννα εὐλογημένη Ποιὰ εἶμαι ἐγὼ στὸν χαλασμὸ στήριγμα γίνε ποὺ ἅπλωσα τὰ χέρια μου σὲ Σένα καὶ κολώνα, καὶ μὲ φωνὴ τρεμάμενη πέφτω στὰ πόδια Σου καὶ ἔλεος ζητῶ. νὰ σὲ παρακαλῶ! Ποιὰ εἶμαι ἐγὼ Μάννα εὐλογημένη, ποὺ ὕψωσα τὰ μάτια δακρυσμένα Παναγιά μου, καὶ Μάννα ἀγαπημένη γίνε λιμάνι στὴν ἀγκάλη Σου νὰ μπῶ, νὰ σὲ ἀποκαλῶ! γιὰ νὰ γλιτώσω ἀπ᾽ τὶς φουρτοῦνες ποὺ μὲ δέρνουν Μὲ πολεμοῦν οἱ λογισμοὶ καὶ τὴ γαλήνη ὑπὸ τὴ σκέπη Σου δίχως συμπόνια νὰ βρῶ. κι οἱ λύπες θέλουν νὰ μὲ ρίξουν στὸν γκρεμό. ΚΙΚΗ ΒΕΡΟΥΧΗ 172

Ἡ Γέννηση «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 τῆς Θεοτόκου Ὦ, Ἄννα, ἐσὺ κι ὦ, Ἰωακείμ, εὐλογητὸ ζευγάρι, δῶρο πολὺ μεγάλο δωρήσατε στὸ Δημιουργό, τὸ θεῖο σας τὸ βλαστάρι, ὅπου δὲ μοιάζει μ᾽ ἄλλο. Γεννιέται ἡ κόρη σας Μαριάμ, ὁ ἄνθρωπος στὸ μέλλον πιὰ δὲ μαυροφοριέται, χείλη τὸ λέν᾽ χερουβικὰ καὶ στόματ᾽ Ἀρχαγγέλων, πὼς ὁ Χριστὸς γεννιέται. Κλείδωσε ὁ κῆπος τῆς Ἐδὲμ κι ἔβγαλε ἔξω τὸ φίδι τοὺς δυὸ τοὺς πρωτοπλάστους, μὰ ἡ γέννα σου, Ἁγνή, τὸν ἀνοῖ μ᾽ ὁλάγιο χρυσοκλείδι, ξανὰ ἐκεῖ βάζοντάς τους. Μακριὰ γρικιοῦνται τῆς νυχτιᾶς τ᾽ ἀπαίσια πολυβούια, μακριὰ κι ἀκόμα πέρα, ἔρχεσαι, Κόρη, καὶ ὑμνοῦν μὲ θριαμβικὰ ἀλληλούια τὴν παραδείσια μέρα. Ἡ γέννησή σου, ἀπ᾽ τὴ φθαρτὴ πιὸ πάνω μᾶς σηκώνει τὴν οὐρανοκαμάρα, ἡ χάρη πιὰ μᾶς εὐλογεῖ ἡ θεία καὶ μᾶς θεώνει, πάει ἡ βαριὰ κατάρα. Ἡ ὕπαρξή σου, καθαρμός τοῦ κόσμου τοῦ ἀκαθάρτου, ἀρχὴ τῆς σωτηρίας, εὐλογημένη Τράπεζα τοῦ ἐπουράνιου τ’ Ἄρτου, βωμὸς ἱερῆς θυσίας. Τὸ δένδρο τοῦ γλυκύτατου Καρποῦ, στὴν οἰκουμένη, τῶν γυναικῶν τὸ ἆσμα, Μεσίτρια, στὸν Παράδεισο, λὲς λόγο, κι ἀνεβαίνει τ᾽ ἀνθρώπινο τὸ πλάσμα. Τὴ μέρα τὴν ἀτέλειωτη, τὴ μέρα τὴ μεγάλη, στὸ μυστικὸ βασίλειο, ὁ ἐρχομός σου προμηνᾷ, λαμπρὴ λυχνία σὺ ἄλλη, τὸν ἄδυτο τὸν Ἥλιο. Ὦ, θεῖο Υἱὸ κι ἀγέννητον ἐσὺ θὲ νὰ γεννήσεις, αὐτὸ ἐντολὴ δική Του, κι ἐμεῖς θὰ γίνουμε οἱ χοϊκοὶ παιδιὰ μιᾶς ἄλλης κτίσης, θὲ νὰ γενοῦμε γιοί Του. ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝ. ΣΑΝΤΑΡΜΗΣ 173

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ΙΑΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Covid-19 Μιὰ παγκόσμια ἀπειλή Ἀπὸ τὸν Φεβρουάριο καὶ μετὰ ἀκοῦμε: Πανδημία κορωνοϊοῦ... Νοσοκομεῖο-ΜΕΘ... Lockdown. Τί εἶναι ὅλα αὐτά; Θάνατοι πολ- λοί! Τί συμβαίνει; Ἂς τὰ δοῦμε μὲ ὅση ἠρεμία μποροῦμε. Ὅλα εἶναι καινούργια καὶ ἄγνωστα μέχρι σήμερα γιὰ τὸν ἀόρατο, ἄγνωστο καὶ θανατηφό- ρο αὐτὸν ἐχθρό, ποὺ πολιορκεῖ ὅλο τὸν πλανήτη. Ἡ λοίμωξη ἀπὸ αὐτὸν τὸν δύσπνοια. Σιγὰ σιγὰ ὅμως, ἢ καὶ Οἱ κορωνοϊοὶ εἶναι μιὰ κορωνοϊό, Sars-Cov-2, τώρα, ξαφνικά, ἐπιδεινώνεται ἡ κατά- ὁμάδα ἰῶν, ποὺ μεταδίδονται παρουσιάσθηκε γιὰ πρώτη σταση, παρουσιάζονται ἀρθραλ- ἀπὸ ἄνθρωπο σὲ ἄνθρωπο σὲ φορὰ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2019 γίες, πονοκέφαλος, ὁ ἀσθενὴς ἄνθρωπο μὲ τὰ σταγονίδια ποὺ στὴν περιοχὴ Γιουχὰν τῆς Κίνας, χάνει τὴν αἴσθηση τῆς ὄσφρη- ἐκφεύγουν ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ ὀφείλεται σὲ μετάλλαξη ἄλλου, σης καὶ τῆς γεύσης, ἔχει μεγάλη ἀσθενοῦς, ὅταν αὐτὸς μιλάει, προϋπάρχοντος, γι᾽ αὐτὸ θεω- δύσπνοια, ὁπότε πηγαίνει στὸ βήχει ἢ φτερνίζεται. ρεῖται ἄγνωστος καὶ νέος. Ἀπὸ σημεῖο καὶ διασωληνώνεται, K ὥστε νὰ διευκολυνθεῖ ἡ ἀνα- πνοή. Χάνει βάρος (μπορεῖ καὶ Ὅλα εἶναι καινούργια καὶ ἄγνωστα μέχρι σήμε- 8 κιλά, ὅπως λένε οἱ ἀσθενεῖς), ρα γιὰ τὸν ἀόρατο, ἄγνωστο καὶ θανατηφόρο ἴσως ἐμφανισθεῖ καὶ διάρροια, καὶ μάλιστα σὲ μικρὰ παιδιά, τὰ αὐτὸν ἐχθρό, ποὺ πολιορκεῖ ὅλο τὸν πλανήτη. ὁποῖα μπορεῖ νὰ μὴν παρουσι- άζουν ἄλλο σύμπτωμα, καὶ νὰ K πάει ἕνα παιδὶ στὸ Νοσοκομεῖο γιὰ ἄλλη αἰτία, π.χ. τραῦμα στὸ Ὁ ἰὸς εἶναι ἕνας παθογόνος ἐκεῖ ὁ ἰὸς ἐξαπλώθηκε, προκα- κεφάλι, καὶ νὰ διαγνωσθεῖ μετὰ παράγοντας πού, μπαίνοντας λώντας πανδημία (δηλαδὴ ἐπι- ἡ μόλυνση. Ἡ θεραπεία ἐπιβάλ- στὸν ὀργανισμὸ ἑνὸς ἀνθρώπου, δημία σὲ ὅλο τὸν κόσμο, ἐνῷ λεται νὰ γίνει γρήγορα καὶ ἔγκαι- μολύνει τὰ κύτταρά του, ἐνσωμα- ἐπιδημία εἶναι μετάδοσις τῆς ρα, ὥστε ὁ ἰὸς νὰ μὴ μεταδοθεῖ τώνεται στὸ γονιδίωμά του (στὸν νόσου σὲ μιὰ περιορισμένη πε- καὶ σὲ ἄλλους. Ἐπίσης, μπορεῖ πυρῆνα τοῦ κυττάρου). Τὸ μέγε- ριοχή). Προκαλεῖ λοίμωξη τοῦ νὰ ὑπάρχουν ἀσθενεῖς ἀσυμπτω- θός του εἶναι ἐλαχιστότατο: 0,025 Ἀναπνευστικοῦ Συστήματος καὶ ματικοί, καὶ οἱ ἴδιοι δὲν γνωρί- μm. Ἡ ὕπαρξή του διαπιστώθηκε λέγεται Covid-19. Ἔχει στάδιο ζουν ὅτι πάσχουν. Πῆραν τὸν πρώτη φορὰ τὸν 19ο αἰῶνα μὲ τὸ ἐπωάσεως (δηλαδὴ χρονικὸ κορωνοϊὸ κάπου ποὺ πῆγαν, καὶ ἠλεκτρονικὸ μικροσκόπιο. διάστημα ἀπὸ τὴ μόλυνση τοῦ θὰ τὸν μεταδώσουν ἐν ἀγνοίᾳ Ἀπὸ τὶς 31-12-2019 ἕως τὶς ἀσθενοῦς μέχρι τὴν ἐκδήλωση τους σὲ ἄλλους, καὶ μάλιστα 16-8-2020 ἔχουν ἀναφερθεῖ τῶν συμπτωμάτων) 2-14 ἡμέρες. ἡλικιωμένους, μὲ ὑποκείμενα παγκοσμίως 19 ἑκατομμύρια Οἱ κορωνοϊοὶ προκαλοῦν λοι- νοσήματα (καρδιοπάθειες, σακ- ἐργαστηριακὰ ἐπιβεβαιωμένα μώξεις τοῦ Ἀναπνευστικοῦ Συ- χαρώδη διαβήτη, ἀναπνευστικὰ κρούσματα κορωνοϊοῦ σὲ 215 στήματος ποικίλης σοβαρότητας. νοσήματα ἢ ἀνοσοκαταστολή). χῶρες, 800.000 θάνατοι, καὶ 12 Τὰ συμπτώματα εἶναι στὴν Γι᾽ αὐτὸ αὐτὰ τὰ ἄτομα πρέπει ἑκατομμύρια ἔχουν θεραπευθεῖ. ἀρχὴ βήχας, πυρετός, κυνάγχη, νὰ μείνουν δύο ἑβδομάδες σὲ 174

K «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Δυστυχῶς, μερικοὶ θεωροῦν ὅτι δὲν εἶναι σοβαρὴ ἡ κατάσταση, καὶ ἀψηφοῦν ὅ,τι συμβουλεύουν οἱ εἰδικοί. Οἱ παθόντες ὅμως καὶ εὐτυχῶς θεραπευθέντες κρούουν τὸν κώδωνα τοῦ κινδύνου καὶ συμβουλεύουν ὅσους νομίζουν ὅτι δὲν εἶναι σοβαρὴ ἡ κατάσταση. Ὅλοι εἴμαστε εὐά- λωτοι, καὶ νέοι χωρὶς ὑποκείμενα νοσήματα ἀπεβίωσαν, καὶ μάλιστα σὲ μικρὲς ἡλικίες. Ἑπομένως, ΠΡΟΣΟΧΗ! K καραντίνα, νὰ κάνουν μοριακὴ K ἐξέταση, καὶ ἂν διαπιστωθεῖ ὅτι δὲν πάσχουν, τότε νὰ κυκλοφο- Ἔκθεση τοῦ Παγκόσμιου Ὀργανισμοῦ Ὑγείας ρήσουν, μὲ τοὺς κανόνες ποὺ ἀναφέρει ὅτι παγκοσμίως παρατηρεῖται αὔξηση ὁρίζουν οἱ εἰδικοὶ λοιμωξιολό- στοὺς πολῖτες τοῦ ψυχικοῦ ἄγχους καὶ τῆς κατά- γοι. Καὶ οἱ ἀποθεραπευθέντες νὰ θλιψης. Ἴσως ἀπὸ τὸν φόβο μὴ χάσουν οἱ νέοι γνωρίζουν ὅτι μπορεῖ ἀκόμη νὰ τὴ δουλειά τους, καὶ ἄλλοι γιατὶ τὴν ἔχουν χά- μεταδώσουν τὸν κορωνοϊό, ὅπως σει ἤδη. Ἀλλὰ καὶ στὸν τομέα Ὑγείας οἱ ἐργα- κατὰ τὸ στάδιο τῆς ἐπωάσεως. ζόμενοι παρουσίασαν ψυχολογικὰ προβλήματα καὶ ἄγχος. Ἡ παραπληροφόρηση καὶ οἱ φῆμες Δυστυχῶς, μερικοὶ θεωροῦν γιὰ τὴ διάρκεια καὶ τὴν ἐξέλιξη τῆς νόσου προ- ὅτι δὲν εἶναι σοβαρὴ ἡ κατάστα- ση, καὶ ἀψηφοῦν ὅ,τι συμβου- καλοῦν στρὲς καὶ ἄγχος γιὰ τὸ μέλλον. λεύουν οἱ εἰδικοί. Οἱ παθόντες ὅμως καὶ εὐτυχῶς θεραπευθέ- K ντες κρούουν τὸν κώδωνα τοῦ κινδύνου καὶ συμβουλεύουν ἄλλους. Μάσκα μπορεῖ νὰ μὴ Λόγῳ τοῦ κορωνοϊοῦ καὶ 175 ὅσους νομίζουν ὅτι δὲν εἶναι σο- φορέσουν παιδιὰ κάτω τῶν 3 τῆς καραντίνας, πολλοὶ παρου- βαρὴ ἡ κατάσταση. Ὅλοι εἴμαστε ἐτῶν καὶ ἐνήλικες μὲ εἰδικὰ προ- σίασαν κρίση ψυχικῆς ὑγείας. εὐάλωτοι, καὶ νέοι χωρὶς ὑπο- βλήματα, ποὺ τὰ ἀποδεικνύουν Διότι καθημερινῶς ἀκοῦν γιὰ κείμενα νοσήματα ἀπεβίωσαν, τὰ εἰδικὰ ἔγγραφα ποὺ ἔχουν. ἀσθενεῖς καὶ θανάτους. Περισ- καὶ μάλιστα σὲ μικρὲς ἡλικίες. Παρακολουθῆστε τὴν ὑγεία σας σότερο μάλιστα τὰ παιδιά, διότι Ἑπομένως, ΠΡΟΣΟΧΗ! μετὰ ἀπὸ τὸ ταξίδι. ἦσαν ἀπομονωμένα καὶ χωρὶς τὸ Ἡ ἀρρώστια εἶναι ἄγνωστη, πρὸς τὸ παρὸν δὲν ὑπάρχει ἐμβό- λιο, οὔτε εἰδικὴ ἀντιϊκὴ θεραπεία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ λένε ὅτι αὐτὰ εἶναι «μυθεύματα». Γι᾽ αὐτὸ κιν- δυνεύουν πολλοί. Ἂν πρέπει καὶ εἶναι ἀνάγκη νὰ ταξιδέψετε, ἐνημερωθῆτε τί περιορισμοὶ ἰσχύουν στὸν τόπο ποὺ θὰ πᾶτε, ἀλλὰ καὶ τί πρέπει νὰ κάνετε κατὰ τὴν ἐπιστροφή σας. Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι πλένου- με σχολαστικὰ τὰ χέρια μας μὲ νερὸ καὶ σαπούνι ἢ τὰ ἀπολυμαί- νουμε μὲ οἰνόπνευμα ἢ ἀντιση- πτικό. Καλύπτουμε τὸ στόμα καὶ τὴ μύτη μὲ μάσκα, ὥστε νὰ μὴ μολυνθοῦμε, οὔτε νὰ μολύνουμε

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 K Ὁπωσδήποτε ἀκολουθοῦμε τὶς ὁδηγίες τῶν εἰδικῶν ἐπιστημόνων, ποὺ ὅλοι τους δίδουν ὅλη τους τὴν προσοχὴ νὰ παρακολουθοῦν καὶ νὰ μελετοῦν τὴν πορεία τοῦ ἄγνωστου κορωνοϊοῦ ἐδῶ καὶ στὸ ἐξωτερικό. Φορᾶμε μάσκα – κρατᾶμε ἀποστάσεις παντοῦ – πλένουμε τὰ χέρια. Ἐπιπλέον, ἰσχυροποιοῦμε τὸ ἀνοσοποιητικό μας σύστημα μὲ τὴ σωστὴ διατροφὴ καὶ τὰ ἄφθονα φροῦτα, καὶ φροντίζουμε νὰ μὴν ὑπάρχει μεγάλη καταπόνηση τοῦ ὀργανισμοῦ. K σχολεῖό τους, καὶ οἱ νεαροί, διότι έκυψε μετὰ ἀπὸ μεγάλη Εὐρω- Ἡ ἐλπίδα ὅμως τώρα στηρίζε- εἶχαν χάσει τοὺς φίλους τους. παϊκὴ ἐπιστημονικὴ ἔρευνα, ποὺ ται στὸ ἐμβόλιο. Εὐρώπη, Ἀμε- Ἐπιπλέον, οἱ νέοι αἰσθάνονται ἔγινε σὲ χιλιάδες ἀσθενεῖς. ρική, Ρωσία, προσπαθοῦν νὰ μιὰ οἰκονομικὴ ἀβεβαιότητα καὶ Τὸ ἐλπιδοφόρο ὅμως μήνυ- ἐπιτύχουν τὴν κατασκευή τους. ἀνασφάλεια. μα εἶναι ὅτι ὅσοι ἀρρωσταίνουν Εἴθε νὰ τὸ ἐπιτύχουν! Ὅλοι πε- Ἔκθεση τοῦ Παγκόσμιου ἀναπτύσσουν ἀντισώματα γιὰ τὸν ριμένουμε. Ἴσως εἶναι ἕτοιμο Ὀργανισμοῦ Ὑγείας ἀναφέρει φονικὸ ἰό. Σὲ τρεῖς ἑβδομάδες μέχρι τὸν Δεκέμβριο. ὅτι παγκοσμίως παρατηρεῖται τὸ 100% τῶν ἀσθενῶν ἐμφανί- Θὰ γίνεται σὲ μία δόση; σὲ αὔξηση στοὺς πολῖτες τοῦ ψυχι- ζει ἀνοσία! Τὴ σχετικὴ ἔρευνα δύο; Θὰ γίνεται κάθε χρόνο, κοῦ ἄγχους καὶ τῆς κατάθλιψης. δημοσίευσε ἡ βρετανικὴ Daily ὅπως τῆς γρίππης; Περιμένουμε. Ἴσως ἀπὸ τὸν φόβο μὴ χάσουν οἱ Mail. Μόνον δὲν εἶναι ξεκάθαρο Καὶ οἱ φῆμες ὀργιάζουν. Γιατί νὰ K ἐπεμβαίνουν στὰ ἰατρικὰ θέματα; Ἐμεῖς τί πρέπει νὰ κάνουμε, γιὰ νὰ ἀποφύγουμε, ὅσο εἶναι Νὰ ἔχουμε ψυχικὴ ἠρεμία, ψυχραιμία δυνατόν, τὸν κίνδυνο ἀπὸ τὸν καὶ ἐμπιστοσύνη στὸν Θεὸ Πατέρα, ἄγνωστο, θανατηφόρο καὶ ἀό- ρατο αὐτὸν εἰσβολέα; πού «τὰ πάνθ᾽ ὁρᾷ», καὶ νὰ μὴν ἔχουμε κανένα Ὁπωσδήποτε ἀκολουθοῦμε φόβο καὶ ἄγχος. τὶς ὁδηγίες τῶν εἰδικῶν ἐπιστη- μόνων, ποὺ ὅλοι τους δίδουν K ὅλη τους τὴν προσοχὴ νὰ παρα- κολουθοῦν καὶ νὰ μελετοῦν τὴν πορεία τοῦ ἄγνωστου κορωνοϊ- νέοι τὴ δουλειά τους, καὶ ἄλλοι πόσο διαρκεῖ ἡ προστασία ἀπὸ οῦ ἐδῶ καὶ στὸ ἐξωτερικό. γιατὶ τὴν ἔχουν χάσει ἤδη. Ἀλλὰ μόλυνση. Ἴσως τὸ ἄτομο μολυν- Φορᾶμε μάσκα – κρατᾶμε καὶ στὸν τομέα Ὑγείας οἱ ἐργα- θεῖ ἐκ νέου, ἀ;λλὰ τὴ δεύτερη ἀποστάσεις παντοῦ – πλένουμε ζόμενοι παρουσίασαν ψυχολο- φορὰ περνᾷ τὴ νόσο ἐλαφρά. τὰ χέρια. Ἐπιπλέον, ἰσχυρο- γικὰ προβλήματα καὶ ἄγχος. Ἐπίσης, ἡ ἔρευνα δίδει ἐνθαρρυ- ποιοῦμε τὸ ἀνοσοποιητικό μας Ἡ παραπληροφόρηση καὶ οἱ ντικὰ στοιχεῖα, ὅτι οἱ ἀσθενεῖς θὰ σύστημα μὲ τὴ σωστὴ διατροφὴ φῆμες γιὰ τὴ διάρκεια καὶ τὴν ἔχουν ἀνοσία στὸν νέο ἰό. καὶ τὰ ἄφθονα φροῦτα, καὶ φρο- ἐξέλιξη τῆς νόσου προκαλοῦν Ὁ Παγκόσμιος Ὀργανισμὸς ντίζουμε νὰ μὴν ὑπάρχει μεγάλη στρὲς καὶ ἄγχος γιὰ τὸ μέλλον. Ὑγείας (ΠΟΥ) διαπίστωσε ὅτι ὁ καταπόνηση τοῦ ὀργανισμοῦ. Κάτι ἄλλο ποὺ διαπιστώθηκε ἥλιος καὶ ἡ ζέστη δὲν προφυ- Νὰ ἔχουμε ψυχικὴ ἠρεμία, εἶναι ὅτι ἀρρωσταίνουν περισσό- λάσσουν ἀπὸ τὸν Covid-19. ψυχραιμία καὶ ἐμπιστοσύνη τεροι ἄνδρες παρὰ γυναῖκες. Αὐτὸ Ἀσφαλῶς στὴ γειτονιά μας στὸν Θεὸ Πατέρα, πού «τὰ πάνθ᾽ συμβαίνει, διότι οἱ ἄνδρες ἔχουν θὰ ζοῦν ἡλικιωμένοι ἄνθρωποι, ὁρᾷ», καὶ νὰ μὴν ἔχουμε κανένα στὸ αἷμά τους ὑψηλότερα ἐπίπε- ἀπομονωμένοι ὅμως. Ἂς ἐνδια- φόβο καὶ ἄγχος. δα τοῦ ἐνζύμου ACE2, ποὺ βο- φερθοῦμε, ἂς τοὺς βοηθήσου- ηθάει τὸν κορωνοϊὸ νὰ μολύνει με, νὰ ζητήσουν συμβουλές, ἂν ΖΩΗ ΡΙΖΟΚΩΣΤΑ-ΑΓΓΕΛΗ 176 τὰ κύτταρα. Βέβαια, αὐτὸ προ- θέλουν, ἀπὸ τοὺς εἰδικούς. Ἰατρός

Τὸ περιβάλλον «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Πόσο τὸ χάρηκα λοιπὸν προχτὲς τὸ στρογ- Αὐτὸ ποὺ μὲ ἐνθουσίασε καὶ μοῦ ἔδωσε μεγάλη γυλὸ τραπέζι ποὺ ἔγινε γιὰ τὴν προστασία χαρὰ ἦταν ἡ εἰσήγηση ἑνὸς ἀπὸ τοὺς ὁμιλητές, ὁ τοῦ περιβάλλοντος, δὲν φαντάζεστε. Θὰ ὁποῖος, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, εἶπε πὼς ἡ προστασία μοῦ πεῖτε: «Καλά, πρώτη φορὰ ἐσὺ παρακολού- τοῦ περιβάλλοντος εἶναι μιὰ πράξη ποὺ δὲν μπο- θησες συζήτηση μὲ θέμα τὴν προστασία τοῦ περι- ρεῖ νὰ ἐφαρμοστεῖ, παρὰ μόνο ἀπὸ τοὺς πιστοὺς βάλλοντος καὶ μὲ ὅλα ὅσα εἰπώθηκαν ἐκεῖ;» – Καὶ χριστιανούς. K Αὐτὸ ποὺ μὲ ἐνθουσίασε καὶ μοῦ ἔδωσε μεγάλη χαρὰ ἦταν ἡ εἰσήγηση ἑνὸς ἀπὸ τοὺς ὁμιλητές, ὁ ὁποῖος, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, εἶπε πὼς ἡ προ- στασία τοῦ περιβάλλοντος εἶναι μιὰ πράξη ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἐφαρμο- στεῖ, παρὰ μόνο ἀπὸ τοὺς πιστοὺς χριστιανούς. K ποιὸς σᾶς εἶπε πὼς ἐγὼ ἐνθουσιάστηκα μὲ ὅλα ὅσα Στὴ συζήτηση ποὺ ἐπακολούθησε, πολλοὶ 177 εἰπώθηκαν. Ὄχι βέβαια. ἀναφέρθηκαν σ᾽ αὐτὸ τὸ σημεῖο καὶ ἔφεραν τὶς

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ἀντιρρήσεις τους. Κάθε πολιτισμένος ἄνθρωπος, χριστιανικό. Ποιὸς ἄλλος, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Χριστό, εἶπαν, εἶναι ἱκανὸς νὰ προστατεύει τὸ περιβάλλον, μίλησε γιὰ τὴν ἀγάπη μὲ ὅλους; Δηλαδὴ καὶ μὲ ἄσχετα ἀπὸ τὶς θρησκευτικές του πεποιθήσεις. κείνους πού... Ἡ ἀπάντηση ὅμως τοῦ ὁμιλητῆ τοὺς ἀποστό- Δὲν χρειάστηκε νὰ πεῖ μὲ κείνους ποὺ μᾶς ἔχουν μωσε. βλάψει. Κανεὶς ἀπὸ τὸ ἀκροατήριο δὲν θὰ τολ- μοῦσε νὰ πεῖ πὼς μπορεῖ καὶ χωρὶς τὸν Χριστὸ Ἀκοῦστε τὴ σειρὰ τῶν συλλογισμῶν του, γιὰ κανεὶς νὰ ἔχει ἀγάπη μὲ ὅλους, ἀκόμα καὶ μὲ τοὺς νὰ μοῦ πεῖτε ἂν εἶχα δίκιο νὰ ἐνθουσιαστῶ ἢ ὄχι. ἐχθρούς. Ἡ προστασία τοῦ περιβάλλοντος εἶναι μιὰ πράξη Ἀφοῦ λοιπὸν μόνο μὲ τὸν Χριστὸ στὴν καρδιὰ κοινωνική, ἀφοῦ τὰ ἀποτελέσματά της εὐεργετοῦν μπορεῖς νὰ ἔχεις τὴν ἀγάπη, τότε ἔχεις καὶ τὴν ἀπό- τὸ κοινωνικὸ σύνολο, κι ὄχι μεμονωμένα ἄτομα. λυτα σωστὴ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἄλλους. Ἐπικοι- νωνώντας ἀπόλυτα μὲ τοὺς ἄλλους, μπορεῖς νὰ Ὅμως ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι σὲ θέση νὰ κά- ἀποκτήσεις τὴ σωστὴ κοινωνικότητα. νουν κοινωνικὲς πράξεις, ἢ μόνο ὅσοι ἔχουν ἀπο- δείξει καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις ὅτι ἔχουν σωστὴ Ἔχοντας μέσα σου τὴν ἐπιθυμία νὰ εἶσαι χρήσι- κοινωνικότητα; μος στοὺς ἄλλους, εἶναι δυνατὸν νὰ μὴ συντελεῖς στὴν προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ποὺ ἀνήκει Γιατί, θὰ πεῖτε, ὑπάρχει καὶ κοινωνικότητα λαν- σὲ ὅλους; θασμένη; Καὶ ὁ ὁμιλητὴς κατέληξε: Ἀσφαλῶς καὶ ὑπάρχει. Εἶναι ἐκείνη ἀπὸ τὴν – Ἀγαπητοί μου. Τὸ πιστεύω ἀπόλυτα. Ἡ προ- ὁποία λείπει ἡ βαθιὰ ἐπιθυμία νὰ εἶναι κανεὶς ὅσο στασία τοῦ περιβάλλοντος δὲν εἶναι θέμα πολι- γίνεται πιὸ χρήσιμος στοὺς ἄλλους, συνεργαζόμε- τιστικό. Μπορεῖ φαινομενικὰ νὰ σχηματίζεται ἡ νος μὲ τοὺς ἄλλους. ἐντύπωση ὅτι οἱ πολιτισμένοι λαοὶ δὲν ρυπαίνουν μὲ σκουπίδια τὶς ἀκρογιαλιές, ρυπαίνουν ὅμως μὲ Γιὰ νὰ εἶναι ὅμως κανεὶς σωστὰ κοινωνικός, τοῦ σκουπίδια τὶς ἀκρογιαλιὲς τοῦ πνεύματος. χρειάζεται μιὰ προϋπόθεση βασική. Νὰ κατέχει τὴν Μπορεῖ νὰ ἔχουν πολὺ πράσινο, γιατὶ δὲν τὸ τέχνη τῆς ἐπικοινωνίας. Δηλαδή, κοινωνικότητα καῖνε, καῖνε ὅμως τῆς ψυχῆς τὸ πράσινο, ποὺ εἶναι χωρὶς ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἄλλους δὲν γίνεται. οἱ εὐαισθησίες της, τὰ ὄνειρα καὶ τὰ ἰδανικά της. Τὸ βράδυ εἶχα ἕνα τηλεφώνημα. Ἦταν ἀπὸ μιὰ Ἡ τέχνη τῆς ἐπικοινωνίας ἔχει ὅμως κι αὐτὴ τὰ φίλη, ποὺ εἴχαμε μαζὶ παρακολουθήσει τὸ στρογ- μυστικά της. Καὶ τὸ πρῶτο πρῶτο στὴ σειρὰ τῶν γυλὸ τραπέζι γιὰ τὴν προστασία τοῦ περιβάλλοντος μυστικῶν δὲν εἶναι ἡ ἀγάπη; Χωρὶς ἀγάπη, ἐπικοι- καὶ μὲ πῆρε, γιὰ νὰ σχολιάσουμε τὰ ὅσα ἀκούσαμε. νωνία μὲ τοὺς ἄλλους γίνεται; – Δὲν τὸ εἶχα σκεφτεῖ ὣς τώρα, μοῦ εἶπε, ὅτι ἡ προστασία τοῦ περιβάλλοντος εἶναι κάτι ποὺ εὐκο- Τὰ εἶπε γρήγορα γρήγορα ὁ ὁμιλητὴς αὐτά, λώτερα μπορεῖ νὰ γίνεται ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς. ἀλλὰ ἦταν τόσο ἁπλᾶ, ποὺ ἀμέσως ὅλοι τὰ κα- Κατὰ συνέπεια, καὶ ἡ εὐθύνη τῶν Χριστιανῶν εἶναι τάλαβαν. Καὶ τὰ παραδέχτηκαν ὅλα μέχρις ἐδῶ. μεγαλύτερη, ἔτσι; μὲ ρώτησε. – Ἀσφαλῶς, τῆς ἀπάντησα, ἀλλὰ στάσου μιὰ – Συμφωνοῦμε, εἶπαν μερικοί. Ἀγάπη ὅμως στιγμή. Ἡ τηλεόραση αὐτὴ τὴ στιγμὴ ρυπαίνει μὲ μποροῦν νὰ ἔχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Δὲν εἶναι σκουπίδια τὸ οἰκογενειακό μου περιβάλλον. Στά- ἀπαραίτητο νὰ εἶσαι Χριστιανός, γιὰ νὰ ἔχεις ἀγάπη. σου νὰ τὴν κλείσω, γιατὶ κι ἐγὼ τὸ νιώθω τώρα πὼς ἡ εὐθύνη τῶν Χριστιανῶν γιὰ τὴν προστασία Ὁ ὁμιλητὴς τότε χαμογέλασε. τοῦ περιβάλλοντος εἶναι μεγαλύτερη. – Καὶ βέβαια, ἀπάντησε. Μήπως πρὶν ἀπὸ τὸν Χριστὸ οἱ ἄνθρωποι δὲν εἶχαν ἀγάπη; ΜΑΡΙΑ ΓΟΥΜΕΝΟΠΟΥΛΟΥ – Ἄρα, βιάστηκαν οἱ ἀντιρρησίες νὰ ἀποφαν- θοῦν, ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἄλλους μπορεῖ νὰ ἔχει ὁ καθένας, ἄρα καὶ τὴν κοινωνικότητα πάλι ὁ κα- θένας μπορεῖ νὰ τὴν ἔχει. – Σταθεῖτε, μὴ βιάζεστε, εἶπε τότε ὁ ὁμιλητής. Ἀγάπη μὲ τοὺς ἄλλους, εἴπαμε, μπορεῖ νὰ ἔχει ὁ καθένας. Ἀγάπη ὅμως μὲ ὅλους μπορεῖ νὰ ἔχει ὁ καθένας; Ἡ ἀγάπη μὲ ὅλους εἶναι προνόμιο μόνο 178

Οὐδὲν κακὸν ἀμιγὲς καλοῦ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Περιοχὴ Κυπριάδου Ο« ὐδὲν κακὸν ἀμιγὲς καλοῦ». Ποὺ σημαίνει: Δὲν ὑπάρχει κακὸ ποὺ νὰ μὴ γεννάει κά- ποιο καλό. Σὲ στιγμὲς καταστροφῶν καὶ κρίσεων, ὁ νοῦς μας πηγαίνει καὶ πρέπει νὰ πη- γαίνει στὴν ἀρχαία σοφία. Ὄχι σπάνια χρησιμοποιεῖται καὶ ἡ ἀντίστροφη ἐκδοχή, «οὐδὲν καλὸν ἀμιγὲς κακοῦ», γιὰ νὰ ὑπο- δείξει ὅτι τὸ καλὸ καὶ τὸ κακὸ βαδίζουν χέρι-χέρι στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ πρώτη ἐκδοχὴ μᾶς θέλει αἰσιόδοξους ἀπέναντι σὲ μιὰ δυσκολία, ἐνῶ ἡ δεύτερη μᾶς θέλει ἐπιφυλακτικοὺς μπροστὰ σὲ μιὰ ἀλόγιστη εὐτυχία. Ἡ ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας ἐπιβεβαιώνει συ- νεχῶς τό «οὐδὲν κακὸν ἀμιγὲς καλοῦ» σὲ ὅλο του τὸ μεγαλεῖο. Ὁ τρόμος μιᾶς γιγάντιας ἡφαιστειακῆς ἔκρηξης ἔκανε τὴ Σαντορίνη ὀνομαστὴ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, ὄχι μόνο γιὰ τὴ φάβα της, τὰ ντοματάκια της καὶ τὸ ὑπέροχο κρασί της, ἀλλὰ κυρίως λόγῳ τοῦ ἐκστασιακοῦ ἀναγλύφου, ἀναδεικνύοντάς την σὲ εἰδυλλιακὸ προορισμὸ τοῦ παγκόσμιου τουρισμοῦ. Ὅλοι οἱ μεγάλοι πόλεμοι, καὶ ἰδίως ὁ Β΄ Παγκόσμιος, ἔγιναν ἀφορμὴ μέσα ἀπὸ τὰ συ- ντρίμμια κτηρίων καὶ τὶς ἀπώλειες ἀνθρώπων νά «γεννηθεῖ» μιὰ προηγμένη τεχνολογία στὰ ἀερο- K Mὲ τὴν πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ ποὺ μᾶς ἀνησυχεῖ καὶ μᾶς παιδεύει, καλούμαστε πάλι σήμερα νά «ἀνακαλύψουμε» τὴν ἀξία τῆς περισυλλογῆς, τοῦ διαβάσματος, τῆς οἰκογένειας, τοῦ πολιτισμοῦ. Εἶναι ἀπίστευτη ἡ διαπίστωση, σὲ τέτοιες στιγμὲς ἀπαγόρευσης τῆς κυκλοφορίας, πόση ἀξία ἔχει ἕνα μικρὸ περιβόλι δίπλα στὸ σπίτι σου, ἢ ἀκόμα καὶ ἕνα καναρίνι καὶ δυό-τρεῖς γλάστρες στὸ μπαλκόνι. K Κάπως ἔτσι καὶ ἐμεῖς ὅλοι, μὲ τὴν πανδημία τοῦ πλάνα, στὶς μηχανές, σὲ ἐργαλεῖα, σὲ φάρμακα, σὲ κορωνοϊοῦ ποὺ μᾶς ἀνησυχεῖ καὶ μᾶς παιδεύει, 179 χειρουργικὲς τεχνικές, στοὺς ὑπολογιστές. Ἡ ἰσχὺς καλούμαστε πάλι σήμερα νά «ἀνακαλύψουμε» τοῦ ρητοῦ εἶναι ἐμφανὴς σὲ ὅλα τὰ δοκιμαζόμενα τὴν ἀξία τῆς περισυλλογῆς, τοῦ διαβάσματος, τῆς πεδία τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καὶ δραστηριότητας. οἰκογένειας, τοῦ πολιτισμοῦ. Εἶναι ἀπίστευτη ἡ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 διαπίστωση, σὲ τέτοιες στιγμὲς ἀπαγόρευσης τῆς νι, ἀποφάσισα νὰ ἀσχοληθῶ καὶ νὰ γνωρίσω καλύ- κυκλοφορίας, πόση ἀξία ἔχει ἕνα μικρὸ περιβόλι τερα τὴν ἱστορία τῆς περιοχῆς στὴν ὁποία κατοικῶ δίπλα στὸ σπίτι σου, ἢ ἀκόμα καὶ ἕνα καναρίνι καὶ πολλά-πολλὰ χρόνια: τῆς περιοχῆς Κυπριάδου. δυό-τρεῖς γλάστρες στὸ μπαλκόνι. Πάνω ἀπ᾽ ὅλα, ὅμως, τὸ ρητὸ ἐπιβεβαιώνει ὅτι: ἐὰν ἡ ἄφρων δι- *** αχείριση τοῦ πλούτου εἶναι πράγματι κάτι «κακό», Ἡ περιοχὴ Κυπριάδου ἔχει τὴ δική της ἱστορία, τότε τό «καλό» ποὺ προκαλεῖται εἶναι ἡ δημιουργία ποὺ ἀντανακλᾷ καὶ στὴ σημερινή της εἰκόνα. Δη- μιουργεῖται τὶς δεκαετίες 1920-1930 μὲ ἰδιωτικὴ K Ἡ περιοχὴ Κυπριάδου ἔχει τὴ δική της ἱστορία, ποὺ ἀντανακλᾷ καὶ στὴ σημερινή της εἰκόνα. Δημιουργεῖται τὶς δεκαετίες 1920-1930 μὲ ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία γιὰ τὴν ἐκμετάλλευση οἰκοπέδων ἐκτὸς σχεδίου τῆς πόλης. Εἶναι μιὰ περιοχὴ τοῦ Δήμου Ἀθηναίων μεταξὺ τοῦ τέρματος τῆς ὁδοῦ Πατησίων καὶ τοῦ Δήμου Γαλατσίου. Ὑπῆρξε ἡ πρώτη κηπούπολη τῆς Ἀθήνας καὶ μία ἀπὸ τὶς ὡραιότερες καὶ γραφικώτερες περιοχές της. K ἀντίδρασης, μὲ ὅπλα τὴ λιτότητα, τὴν ὀλιγάρκεια, πρωτοβουλία γιὰ τὴν ἐκμετάλλευση οἰκοπέδων τὴν εὐεργεσία καὶ τὴν καλλιέργεια συναισθημα- ἐκτὸς σχεδίου τῆς πόλης. Εἶναι μιὰ περιοχὴ τοῦ τικοῦ καὶ πνευματικοῦ πλούτου. Καμμία λοιπὸν Δήμου Ἀθηναίων μεταξὺ τοῦ τέρματος τῆς ὁδοῦ συμπεριφορὰ δὲν πρέπει νὰ μᾶς μαραζώνει. Πατησίων καὶ τοῦ Δήμου Γαλατσίου. Ὑπῆρξε ἡ 180 Ἐπειδή, λοιπόν, οὔτε περιβόλι ἔχω οὔτε καναρί- πρώτη κηπούπολη τῆς Ἀθήνας καὶ μία ἀπὸ τὶς

ὡραιότερες καὶ γραφικώτερες περιοχές της. κατασκεύασε μαζὶ μὲ τὸν Γάλλο Νουρὺ μηχάνημα «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἀλλὰ ἂς δοῦμε τὴν ἱστορία τῆς κηπούπολης αὐτόματου πιλότου, γιὰ τὸ ὁποία βραβεύτηκε, τόσο στὴ Γαλλία ὅσο καὶ στὴν Ἑλλάδα. Ἦταν καὶ ἐπιτυ- ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς δημιουργίας της, τὶς προδιαγρα- χημένος δημοσιογράφος, τακτικὸς συνεργάτης τῆς φές της, τοὺς διάσημους οἰκιστές της, καθὼς καὶ τὶς ἐπαύλεις ποὺ ἔχουν ἀπομείνει μέχρι σήμερα. Ὁ Μίνως Κυπριάδης (1845- 1919) ἦταν μιὰ δυναμικὴ προσω- πικότητα, μὲ ἐξέχουσα θέση στὴν ἱστορία τοῦ νεώτερου Ἑλληνισμοῦ. Γεννήθηκε στὸν Καραβᾶ Κυθήρων, καὶ σὲ ἡλικία 12 ἐτῶν πῆγε στὸν Πειραιᾶ, ὅπου ἀσχολήθηκε μὲ τὸ ἐμπόριο βιβλίων. Σὲ ἡλικία 14 ἐτῶν μετανάστευσε στὴν Αἴγυπτο καὶ ἐντάχθηκε σὲ καραβάνι κυνηγῶν ἀγρίων θηρίων. Σύντομα πλούτισε ἀπὸ τὴ κυνήγι, καὶ ἦταν ὁ πρῶτος λευκὸς ποὺ ἐγκαταστάθηκε στὸ Ν. Σουδάν. Ἀργότερα ἐπέστρεψε στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ ἵδρυσε μεγάλο ἐμπορικὸ καὶ τραπεζικὸ οἶκο. Σύ- ντομα ἔγινε ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους K Τὸ σπίτι τοῦ ἁγιογράφου καὶ λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου (1895-1965) ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Βιζυηνοῦ 16 πουλήθηκε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Κατοχῆς γιὰ λίγο λάδι καὶ ἀλεύρι. Ὁ νέος ἰδιοκτήτης τοῦ σπιτιοῦ κάλυψε μὲ λαδο- μπογιὰ τὶς τοιχογραφίες, τὶς ὁποῖες εἶχε φιλοτεχνήσει ὁ Κόντογλου τὸ 1932. Μεταπολεμικὰ τὸ σπίτι ἐπανῆλθε στὴν ἰδιοκτησία τοῦ Κόντογλου. Οἱ τοιχογραφίες ἀποκαταστάθηκαν μόλις τὸ 1977. Ἀργότερα ἀποτοιχίστηκαν, γιὰ νὰ μεταφερθοῦν στὴν Ἐθνικὴ Πινακοθήκη. K βαμβακέμπορους τῆς Αἰγύπτου. Ἦταν αὐτοδίδα- ἐφημερίδας Ἐμπρός. Τὸ 1919 ἀρρώστησε ἀπὸ τὴν 181 κτος, καθὼς κατάφερε νὰ ἐμπλουτίζει διαρκῶς τὶς ἱσπανικὴ γρίππη, καὶ ὁ ὀργανισμός του δὲν ἄντεξε. γνώσεις του, ἔμαθε ἄπταιστα πέντε γλῶσσες, μελέ- Πέθανε σὲ ἡλικία 74 ἐτῶν. τησε φυσικὴ καὶ χημεία καὶ ἐξελίχθηκε σὲ ἄριστο μαθηματικό. Ὁ Ἐπαμεινώνδας Κυπριάδης (1888-1958) ἀκο- λούθησε τὰ βήματα τοῦ πατέρα τοῦ Μίνωα καὶ Τὸ 1891 ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἐγκατα- ἔγραψε καὶ αὐτὸς τὶς δικές του σελίδες στὴν ἱστορία στάθηκε στὴν Ἀθήνα. Ἀπὸ τὶς πρῶτές του ἐνέρ- τῆς νεώτερης Ἑλλάδας. Γεννήθηκε στὴν Ἀλεξάν- γειες ἦταν ἡ ἀγορὰ ἔκτασης γῆς στὰ Πατήσια, ὅπου δρεια τῆς Αἰγύπτου καὶ σπούδασε γεωπόνος στὴν ἀργότερα ὁ γιός του Ἐπαμεινώνδας Κυπριάδης Ἀθήνα καὶ στὸ Ζωμπλοὺ τοῦ Βελγίου. Ἐργάστηκε δημιούργησε τὴν κηπούπολη Κυπριάδου. Στὴ συ- ἀρχικὰ ὡς γεωπόνος στὴ Θεσσαλία, καὶ τὸ 1916- νέχεια, ἵδρυσε ἀρκετὰ ἐργοστάσια, ὅπως τὴ Σαπω- 1919 εἰσήγαγε τὰ πρῶτα αὐτοκινούμενα ἄροτρα καὶ νοποιΐα, τὴ Ζυθοποιΐα-Παγοποιια μὲ τὸν Κλωναρί- ἄλλα μηχανήματα καλλιεργείας. Πρωταγωνίστησε δη. Τὸ 1895 ἄνοιξε τὰ πηγάδια τῶν Πατησίων καὶ στὴν ἀναδιάρθρωση τῆς ἐθνικῆς γεωργικῆς παρα- ἀνέλαβε τὴν ὕδρευση τῆς Ἀθήνας. Τὴν ἐποχὴ ἐκεί- γωγῆς, ὑπηρετώντας σὲ διάφορα ὑψηλὰ πόστα. νη ἡ Ἀθήνα εἶχε μεγάλη ἔλλειψη νεροῦ. Τὸ 1905 Τὸ 1919 ἵδρυσε τὴν ἑταιρεία «Κυπριάδης – Κυ-

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ριαζῆς καὶ Σία» καὶ ἀνέλαβε νὰ δημιουργήσει μιὰ τοῦ Κόντογλου. Οἱ τοιχογραφίες ἀποκαταστάθηκαν συνοικία γῆς στὶς ἐκτάσεις γῆς ποὺ εἶχε ἀγοράσει ὁ μόλις τὸ 1977. Ἀργότερα ἀποτοιχίστηκαν, γιὰ νὰ πατέρας του, στὴν περιοχὴ τοῦ τέρματος Πατησίων, μεταφερθοῦν στὴν Ἐθνικὴ Πινακοθήκη. Σήμερα πρωτότυπη ἀπὸ πολεοδομικὴ ἄποψη ἀκόμα καὶ στὸ σπίτι κατοικεῖ ὁ μικρὸς ἐγγονὸς τοῦ Κόντογλου. σήμερα. Ἡ συνοικία σχεδιάστηκε μὲ ἀρχὲς κη- Ἡ μπρούτζινη προτομὴ τοῦ μεγάλου ἁγιογράφου πούπολης, χαμηλὴ δόμηση, ἀπαγόρευση ἄλλων καὶ λογοτέχνη βρίσκεται στὸν περίβολο τῆς ἐκκλη- χρήσεων, ἄνετους ἐλεύθερους χώρους, μονοκα- σίας τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὴν περιοχή. τοικίες σὲ ἐλεύθερα οἰκόπεδα, μεγάλες πλατεῖες, Οἱ διανοούμενοι ἀποτελοῦν μιὰ μικρή, συνεκτικὴ μὲ τρόπο ποὺ ἡ καθεμία ἀπὸ αὐτὲς νά «κοιτάζει» κοινωνία ἀτόμων, μὲ συγκλίνουσες νοοτροπίες καὶ τὴν ἄλλη. Σήμερα ὑπάρχουν πέντε κύριες πλα- ἀρχές. Οἱ ἰδιότητες αὐτὲς συνέτειναν στὴν ἀνάπτυξη τεῖες: Ἡ πλατεῖα Παπαδιαμάντη μὲ τὴν προτομή ἑνὸς σπανίου συλλογικοῦ αἰσθήματος μεταξὺ τῶν του. Ἡ πλατεῖα Παπαλουκᾶ (πρώην Χαλεπᾶ) μὲ κατοίκων μέσα στὸν χῶρο τῆς Κηπούπολης. τὴν προτομὴ τοῦ γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπᾶ, ποὺ Τὴν περίοδο τοῦ Μεσοπολέμου ἡ Κηπούπο- κρατᾷ στὸ χέρι του ἐργαλεῖο μαρμαρογλυπτικῆς. λη κατοικήθηκε ἀπὸ γνωστοὺς ζωγράφους καὶ Ἡ πλατεῖα τῆς Εὔας, ποὺ ὀφείλει τὸ ὄνομά της σὲ γλύπτες μὲ σημαντικὴ προσφορὰ στὴν καλλιτε- μαρμάρινο γλυπτὸ κομψότατο, ἄγαλμα τοῦ γλύ- χνικὴ ζωὴ τοῦ τόπου, ὁρισμένοι ἀπὸ τοὺς ὁποίους πτη Ζευγώλη ποὺ εἰκονίζει τὴν Εὔα, νὰ κρατᾷ μὲ ἀνῆκαν στὴν πρωτοποριακή «Γενιὰ τοῦ 1930» (Βα- τὸ ἀριστερό της χέρι τὸ μῆλο, ἐνῷ στὰ πόδια της καλό, Οὐμβέρτος Ἀργυρός κ.ἄ.). Ἔτσι, ἡ Κηπού- σέρνεται ὁ ὄφις. τὸ ἄγαλμα εἶχε παραγγελθεῖ ἀπὸ πολη Κυπριάδου ἀπέκτησε τὴ φήμη ἑνὸς κέντρου τὸν Κυπριαδίτη ἀρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. εἰκαστικῶν τεχνῶν, τὸ ὁποῖο ὁ ζωγράφος Γιάννης Ὑπάρχουν, ἀκόμη, ἡ πλατεῖα Καρκαβίτσα καὶ τὸ Μόραλης εὔστοχα ἀποκαλοῦσε «Σχολὴ Κυπριά- πάρκο τοῦ Δημήτρη Πικιώνη. Ὅλες αὐτὲς οἱ πλα- δη». Οἱ ὄμορφες ἐπαύλεις μὲ τοὺς καταπράσινους τεῖες εἶναι στολισμένες μὲ προτομὲς καὶ γλυπτὰ κήπους, τὰ δέντρα καὶ τὶς πλατεῖες εἶναι μιὰ ὄαση καὶ καταπράσινες. Ὅλη ἡ περιοχὴ ἔλαβε τὸ ὄνομα πρασίνου. Τὸ ἀρχιτεκτονικὸ ἀποτέλεσμα εἶναι κάτι «Κηπούπολη Κυπριάδου». παραπάνω ἀπὸ ἀξιόλογο. Τὰ σπίτια ποὺ ἀνεγέρθηκαν στὴν Κυπριάδου Ὅλοι οἱ δρόμοι, μέχρι σήμερα, ἔχουν ὀνόματα εἶχαν μορφὴ μικρῶν διώροφων ἐπαύλεων, κατα- ποιητῶν, συγγραφέων, λογοτεχνῶν καὶ γενικὰ σκευάστηκαν μὲ πρωτότυπη μέθοδο, μὲ τὴ χρήση ἀνθρώπων τῶν γραμμάτων καὶ τῶν τεχνῶν. εἰδικὰ διαπλασμένων ἀσβεστοπυριτιακῶν πλίνθων Μεταπολεμικὰ τὰ πράγματα ἄλλαξαν. Ἰδιαίτε- καὶ τσιμεντόλιθων, μὲ κεραμίδια γαλλικοῦ τύπου ρα κατὰ τὶς δεκαετίες 1970-1980, ἡ δόμηση δὲν εὐρωπαϊκοῦ ρυθμοῦ. Τὸν ἀσβέστη τὸν παρασκεύ- παρέμεινε χαμηλή, καθὼς πολλὰ μεσοπολεμικὰ αζε ἡ ἐπιχείρηση σὲ δικό της ἀσβεστοκάμινο συ- σπίτια κατεδαφίστηκαν, δίνοντας τὴ θέση τους σὲ νεχοῦς λειτουργίας γερμανικῶν προδιαγραφῶν πολυώροφες πολυκατοικίες, οἱ πρασιὲς σὲ ἀρκετὲς (κηρυγμένο ἤδη διατηρητέο). Ὁ Κυπριάδης δι- περιπτώσεις καταπατήθηκαν, καὶ ἡ ἰσορροπία ἀνά- έθεσε τὰ σπίτια σὲ δημοσίους ὑπαλλήλους καὶ μεσα στὴ χαμηλὴ δόμηση καὶ στοὺς πλατεῖς δρό- δικαστικοὺς σὲ τιμὴ κόστους. μους διαταράχθηκε. Τὰ περισσότερα μεσοπολεμικὰ Τὸ 1947, ὁ Ἐπαμεινώνδας Κυπριάδης ἦταν σπίτια ποὺ σώθηκαν καὶ παραμένουν στὴ θέση αὐτὸς ποὺ πραγματοποίησε τὴν πορθμειακὴ σύν- τους τὸ ὀφείλουν στὸ γεγονὸς ὅτι στεγάζουν ἱδρύ- δεση Ρίου-Ἀντιρρίου. ματα καὶ σχολεῖα, παιδικοὺς σταθμούς, ἑστιατόρια, Ἡ περιοχὴ Κυπριάδου ἦταν ἡ πρώτη Κηπούπο- μπάρ, ἢ κατοικοῦνται ἀπὸ τοὺς ἰδιοκτῆτές τους λη τῆς Ἀθήνας. Σύντομα συγκέντρωσε τὸ ἐνδια- συντηρημένα μὲ φροντίδα καὶ στοργή. φέρον οἰκιστῶν ἀπὸ κύκλους τῶν διανοουμένων Εἶναι δύσκολο σήμερα νὰ ἐντοπίσει κανεὶς τὴν τῆς ἐποχῆς τοῦ Μεσοπολέμου (Δημήτρης Γλυνός, ἀτμόσφαιρα ποὺ ἔκανε περιζήτητη τὴν Κυπριάδου, Γεώργιος Δροσίνης, Σπυρίδων Μελᾶς, Σπυρίδων ποὺ τὴν ἔκανε ἀγαπημένη γειτονιὰ σὲ καλλιτέχνες Μαρινάκης, Δημήτρης Πικιώνης, Ἀντίοχος Εὐαγ- καὶ σὲ οἰκογένειες, φιλήσυχη, λουλουδιασμένη, γελάτος, Φώτης Κόντογλου). μὲ ἀπροσποίητη ὀμορφιά. Τὸ σπίτι τοῦ ἁγιογράφου καὶ λογοτέχνη Φώτη Στὶς βόλτες μου εἶχα γεμίσει εἰκόνες, κυρίως ἀπὸ Κόντογλου (1895-1965) ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Βιζυηνοῦ τὴν αἴσθηση ὅτι στὴν Κυπριάδου ὑπάρχει ἀκόμα 16 πουλήθηκε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Κατοχῆς γιὰ ἀγάπη γι᾽ αὐτὸ ποὺ ἦταν καὶ ποὺ εἶναι, μὲ ὅποιο λίγο λάδι καὶ ἀλεύρι. Ὁ νέος ἰδιοκτήτης τοῦ σπι- τρόπο μπορεῖ. Ἡ σκιὰ τοῦ δημιουργοῦ της πλα- τιοῦ κάλυψε μὲ λαδομπογιὰ τὶς τοιχογραφίες, τὶς νιέται πάνω ἀπὸ τὴν περιοχή μας. ὁποῖες εἶχε φιλοτεχνήσει ὁ Κόντογλου τὸ 1932. 182 Μεταπολεμικὰ τὸ σπίτι ἐπανῆλθε στὴν ἰδιοκτησία ΜΠΕΛΛΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ

«Κεκλεισμένων τῶν θυρῶν» «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Τί νὰ Σοῦ φέρω, Παναγιά, σὰν ἔλθω στὴν αὐλή Σου; Τὰ κρίνα ὅλα δὲ φτάνουνε γιὰ τὴ θεϊκὴ τιμή Σου. Τ᾽ ἀστέρια ὅλα τ᾽ οὐρανοῦ νὰ φέρω στὴν ποδιά Σου, φωτίζουνε ἐλάχιστα, τὰ κρύβει ἡ θωριά Σου. Τὸ ἄρωμα τῶν λουλουδιῶν τοῦ κόσμου θὰ κρατήσω καὶ μὲ εὐλάβεια πολλὴ στὰ πόδια Σου θ᾽ ἀφήσω. Θὰ σβήσει, θὰ χαθεῖ κι αὐτὸ ἀπὸ τὴν εὐωδία ποὺ ἔχει ἡ ἅγια Σου μορφή, γλυκιά μου Παναγία! Ὅλα γιὰ σένα λιγοστά, δὲ φτάνουν σὲ ἀξία ποὺ νὰ ταιριάζουν, Παναγιά, στὴν ὄψη Σου τὴ θεία. Γι᾽ αὐτὸ μὲ ταπεινότητα στὰ πόδια Σου θὰ πέσω, θὰ ἀσπαστῶ τὴ χάρη Σου, θὰ Σὲ παρακαλέσω: Νὰ μὴ μὲ νοιάζουν τὰ φθαρτά, μονάχα τὰ αἰώνια, καὶ μὲ ἀγάπη νὰ διαβῶ τὰ ὅσα μοῦ θέλεις χρόνια. Κι Ἐσύ, γλυκιά μου Παναγιά, ποὺ εἶσαι Κυρὰ τοῦ Κόσμου, δῶσ᾽ μου εὐλογία στὴ ζωὴ καὶ τῆς ψυχῆς τὸ φῶς μου. Κράτα μιὰ θέση γιὰ ὅλους μας κοντά Σου νὰ σταθοῦμε, ὅπως στὴ γῆ, ἔτσι κι αἰώνια, Ἐσένα νὰ ὑμνοῦμε! ΜΑΡΙΝΑ ΦΡΑΓΚΑΚΗ 183

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Νεοελληνικὴ ταὐτότητα καὶ ἐθνικὴ παιδεία Ζοῦμε σὲ ἡμέρες πνευματικῆς ἀγωνίας καὶ κρίσης σία μὲ τοὺς φωτισμένους πνευματικούς της Πατέρες τῆς ἐθνικῆς μας ταὐτότητας. Ἡ ρήξη μας μὲ τὴν διέσωσε τή «θύραθεν» σοφία, εἴτε ἀντιγράφοντας παράδοση, τὴν ὁποία ὑποβαθμίσαμε σὲ φολ- καὶ διαδίδοντας τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς της, εἴτε κλορικὴ γραφικότητα, καὶ ὁ ἀλόγιστος θαυμασμὸς μὲ τὴν ὀρθόδοξη λατρευτικὴ πράξη καὶ ζωή, ὅπου καὶ ἡ βίωση ξενικῶν προτύπων ἀπειλοῦν μὲ νέκρωση διατηρεῖται καὶ ἡ γλωσσική μας παράδοση. Ἔτσι τῆς ἐθνικῆς αὐτοσυνειδησίας. Γιὰ νὰ καταπολεμηθεῖ ἐπαληθεύεται τὸ γεγονὸς ὅτι μέσα στὴν Ἐκκλησία τὸ κακό, χρειάζεται μακρόχρονη καὶ ἐπίπονη προ- διασῴζεται ὁ Ἑλληνισμός. σπάθεια ἐθνικῆς αὐτογνωσίας. Γιὰ τὴ σχέση αὐτὴ καθοριστικὴ ὑπῆρξε ἡ συμβολὴ Γνωρίζοντας τὸν ἑαυτό μας, συναισθανόμαστε ὅτι τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, καὶ μάλιστα τῶν Τριῶν οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες εἴμαστε σύνθετες ὑπάρξεις, Ἱεραρχῶν. Πίστεψαν ὅλοι τους στὴν παιδευτικὴ ἀξία ἀφοῦ ὁ πολιτισμὸς ποὺ βιώνουμε ἀποτελεῖ διαλεκτικὴ τῆς ἁρμονικῆς σύζευξης τῆς «θύραθεν» σοφίας μὲ τὴ συναίρεση τριῶν πολιτισμῶν: τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ, χριστιανικὴ ἀλήθεια καὶ ἁγιότητα, καὶ μόχθησαν γιὰ τοῦ χιλιόχρονου ἑλληνορθόδοξου βυζαντινοῦ πολι- τὴν πραγμάτωση τοῦ ἰδανικοῦ αὐτοῦ μὲ τὸ κήρυγμα τισμοῦ καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τῆς τεχνοκρατικῆς δύσης. καὶ τὴ ζωή τους. Ἡ ἀνθρωποκεντρικὴ ἀρχαιότητα ὑπάρχει μέσα Εἶναι χαρακτηριστικὰ ὅσα γράφει ὁ Μέγας Βα- μας εἴτε δυτικοποιημένη εἴτε ἐκχριστιανισμένη. σίλειος στὸν λόγο του Πρὸς τοὺς νέους ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων γιὰ τοὺς τρόπους ἀξι- Στὴν πρώτη περίπτωση, ὁ νεοελληνικὸς διαφω- οποίησης τῆς ἀρχαιοελληνικῆς σοφίας: τισμὸς καὶ ὁ ἄθεος οὑμανισμὸς λειτούργησαν στὴ χώρα μας μετὰ τὸ ᾽21 ὡς συλλογικὲς πνευματικὲς «Καὶ καθάπερ τῆς ροδωνιᾶς τοῦ ἄνθους δρεψάμε- προσπάθειες στροφῆς πρὸς τὴν κλασικὴ ἀρχαιότητα, νοι τὰ ἀκάνθας ἐκκλίνομεν, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν τοιούτων ποὺ γρήγορα ὁδήγησε στὴν ἀρχαιολατρία. Παράλ- λόγων. Ὅσον χρήσιμον καρπωσάμενοι, τὸ βλαβερὸν ληλα, ἀποδέσμευσαν –ὄχι χωρὶς ὑστεροβουλία– τὴ φυλαξόμεθα». νεοελληνικὴ σκέψη καὶ ζωὴ ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ πα- ράδοση καὶ τὴν πατερικὴ θεολογία. Παράλληλα μὲ τὴν ἀνθρωποκεντρικὴ ἀρχαιότη- τα, καὶ τὸ θεοκεντρικὸ Βυζάντιο ἀποτελεῖ ὀργανικὸ Στὴ δεύτερη περίπτωση, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλη- στοιχεῖο τοῦ πολιτισμοῦ μας. Στὴ γέννησή μας, τὸν γάμο μας, τὸν θάνατο, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλη μας τὴ ζωή, ἔντονο ὑπάρχει τὸ χρῶμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Γιατὶ τὸ Βυζάντιο δὲν ὑπῆρξε μόνο ἡ κιβωτὸς τῆς «θύραθεν» σοφίας. Ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ποὺ εἶναι δημιούρ- γημα ἀλλὰ καὶ καύχημά του, ἀποτελεῖ τὸ λίκνο τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Εἶναι χαρακτηριστικὰ ὅσα δήλωσε σχετικῶς σὲ ὧρες πνευματικῆς περισυλλογῆς παγκοσμίως γνωστὸς μουσικοσυνθέτης μας: « Ἡ Ἐκκλησία ἀποτε- λεῖ γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες ἕνα χῶρο πάνω καὶ ἔξω ἀπὸ ὁποιεσδήποτε πολιτικοϊδεολογικὲς πεποιθήσεις καὶ K Ζοῦμε σὲ ἡμέρες πνευματικῆς ἀγωνίας καὶ κρίσης τῆς ἐθνικῆς μας ταὐτότητας. Ἡ ρήξη μας μὲ τὴν παράδοση, τὴν ὁποία ὑποβαθμίσαμε σὲ φολκλορικὴ γραφικότητα, καὶ ὁ ἀλόγιστος θαυμασμὸς καὶ ἡ βίωση ξενικῶν προτύπων ἀπειλοῦν μὲ νέκρωση τῆς ἐθνικῆς αὐτοσυνειδησίας. Γιὰ νὰ καταπολεμηθεῖ τὸ κακό, χρειάζεται μακρόχρονη καὶ ἐπίπονη προσπάθεια ἐθνικῆς αὐτογνωσίας. K184

K «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἡ σχολικὴ ἐργασία ὑποβαθμίζεται καὶ στοχεύει ἁπλῶς στὴν προαγωγὴ καὶ τὸ δίπλωμα. Οἱ ἀλήθειες τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τὰ ἀνθρωπιστικὰ ἰδανικὰ προσφέ- ρονται ὡς ἐγκυκλοπαιδικὲς γνώσεις καὶ ὄχι ὡς ἀξίες ζωῆς, τὰ ἀνθρώπινα ἀντι- μετωπίζονται συνειδητὰ ἀπὸ τὴ σκοπιὰ τῆς μηχανῆς, καὶ ἡ ὑλικὴ ὑπεροχὴ καὶ τὰ πρακτικὰ ἀποτελέσματα ἀναγορεύονται σὲ ὑπέρτατες ἀξίες τῆς ζωῆς. K προκαταλήψεις. Εἶναι τὸ λίκνο τοῦ Ἑλληνισμοῦ». Ἡ πραγματικὸ πρόβλημα. Ἡ τεχνοκρατούμενη καὶ 185 χαρακτηριστικὴ αὐτὴ δήλωση ἀσφαλῶς λέει πολλά, ὀρθολογικὴ ἐκπαίδευση ὡς ἀλλοτρίωση τῆς παιδείας καὶ πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις. μπορεῖ νὰ κυριαρχεῖ, ἀλλὰ δὲν γίνεται ἀποδεκτὴ καὶ δὲν καταξιώνεται στὴ συνείδηση τοῦ λαοῦ, ὅπου Ὅμως καὶ ὁ πολιτισμὸς τῆς τεχνοκρατικῆς δύσης λειτουργοῦν ἀκόμη ζωντανὰ καὶ δυναμικὰ τὰ δύο ὑπάρχει μέσα μας. Τὰ δυτικὰ πρότυπα ἐπηρεάζουν ἄλλα στοιχεῖα τοῦ πολιτισμοῦ μας. καθοριστικὰ τὴ σκέψη καὶ τὴ δράση μας ὡς ἀτόμων καὶ ὡς πολιτειῶν. Καὶ οἱ πιὸ ἀκραιφνεῖς ἀντιδυτικοὶ Καταφαίνεται ἀπὸ τὰ γραφόμενα ὅτι ἡ παιδεία μας σκέπτονται, ζοῦν καὶ διασκεδάζουν δυτικότροπα. πάσχει ἀπὸ κρίση ἰδανικοῦ. Παραμέρισε τὰ παρα- δοσιακά μας δεδομένα, καὶ ἄκριτα ἀποδέχθηκε τὸν Ἑπομένως, εἴτε τὸ θέλουμε εἴτε δὲν τὸ θέλουμε, οἱ τεχνοκρατικὸ ἐκσυγχρονισμὸ καὶ ἐπαγγελματισμό. τρεῖς αὐτοὶ πολιτισμοὶ ἀποτελοῦν ὀργανικὰ στοιχεῖα Προσαρμόστηκε στὴ ροπὴ τῶν σύγχρονων κοινω- τοῦ πολιτισμοῦ μας καὶ χρωματίζουν ἔντονα τὴ σκέψη νιῶν καὶ ἀτόμων γιὰ δύναμη καὶ ἀπόλαυση καὶ ὁ καὶ τὴ ζωή μας. Ὅσο δὲν τὸ συνειδητοποιοῦμε αὐτό, πολιτισμός, ποὺ παράγει καὶ ὑπηρετεῖ τεχνικές, καὶ ὅσο δὲν τὸ ἀποδεχόμαστε, ὅσο δὲν συμφιλιωνόμαστε ὄχι τὸν ἄνθρωπο. μὲ αὐτὸ καὶ δὲν ἐξισορροποῦμε μέσα μας ἁρμινά, ἀλλά –ἀλλὰ καὶ προπαντός– στὶς ὀρθές τους προ- Ἔτσι καὶ ἡ παιδεία ὑποβιβάστηκε καὶ ἀλλοτριώθη- τεραιότητες καὶ ἀναλογίες τὰ τρία αὐτὰ στοιχεῖα, ἡ κε, καὶ ἀπὸ παιδεία ἔγινε ἐκπαίδευση. Ἡ πνευματικό- πολιτιστική μας ταὐτότητα θὰ μένει θολὴ καὶ ἐλλιπής, τητα πλέον ἐξισώνεται μὲ τὴν κατοχὴ γνώσεων, καὶ ὁ νεοελληνικός μας πολιτισμὸς σχιζοφρενικός, καὶ πνευματικὸς ἄνθρωπος θεωρεῖται ὁ ἐγγράμματος καὶ ἡ παιδεία μας ἀλλοπρόσαλλη. ἐνημερωμένος ἄνθρωπος. Οἱ γνώσεις προσφέρονται γιὰ τὴν ποσότητα καὶ τὴν πρακτική τους ἀναγκαιό- Τὸ μεγάλο καὶ δυσεπίλυτο πρόβλημα τῆς νεοελ- τητα, καὶ ὄχι γιὰ τὴν ποιότητα καὶ τὸν ἀναγεννητικὸ ληνικῆς παιδείας εἶναι ἆραγε ἄσχετο μὲ τὸ γεγονὸς δυναμισμὸ ποὺ ἐμπεριέχουν. ὅτι ἀντιπαλεύουν μέσα της τρεῖς διαφορετικοὶ πολι- τισμοί; Ὁ πρῶτος τοῦ ἀνθρωπισμοῦ, ὁ δεύτερος τῆς Αὐτὰ τὰ τελευταῖα στοιχεῖα ἐπιζητεῖ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ θεανθρωπίας καὶ ὁ τρίτος τῆς τεχνολογίας! καὶ σκόπιμα ὁ ἄξιος τῆς παιδείας λειτουργός. Ἐξυπα- κούεται ὅμως ὅτι ὁ ἴδιος πρέπει νὰ εἶναι κάτοχός του Βέβαια, τρέχουσες κοινωνικὲς ἀνάγκες ἀλλὰ καὶ καὶ νὰ διαισθάνεται ὅτι πίσω ἀπὸ τὸ γράμμα, ποὺ τὸ πολιτικὲς σκοπιμότητες ἔχουν ἐπιβάλει μὲ νομοθε- διαβάζει ὁ καθένας, κρύβεται τὸ πνεῦμα, ποὺ δὲν τὸ τήματα μονοδιάστατα καὶ σχεδὸν ὁλοκληρωτικὰ τὸν καταλαβαίνει ὁ καθένας. στόχο ποὺ ὑπηρετεῖ τὸν τεχνοκρατούμενο πολιτισμό. Ἔτσι δικαιώνεται ἡ προσωπικὴ παρουσία τοῦ παι- Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ παρουσιάζεται νὰ κυριαρχεῖ ἡ δαγωγοῦ. Αὐτὸς χρέος ἔχει νὰ κάνει κατανοητὸ τὸ ἀναπτυξιακὴ καὶ καταναλωτικὴ κατεύθυνση, μὲ ἀπο- πνεῦμα τοῦ γράμματος καὶ νὰ βοηθάει τὸν παιδα- τέλεσμα τὴν ἔκπτωση τῆς παιδείας στὴν ἐκπαίδευση γωγούμενο νὰ βλέπει μέσα ἀπὸ τὰ κείμενα καὶ πέρα καὶ κεντρικὸ ζητούμενο τὸν τεχνοκρατικὸ ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ κείμενα. καὶ τὴν εὐημερία του. Ἡ σχολικὴ ἐργασία ὑποβαθ- μίζεται καὶ στοχεύει ἁπλῶς στὴν προαγωγὴ καὶ τὸ Αὐτὸ τὸ βαθύτερο «εἶναι» ἐπιβάλλεται νὰ ἐλευθε- δίπλωμα. Οἱ ἀλήθειες τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τὰ ἀνθρω- ρώνει καὶ νὰ ἀποκαλύπτει ἡ παιδεία, γιὰ νὰ ὁλοκλη- πιστικὰ ἰδανικὰ προσφέρονται ὡς ἐγκυκλοπαιδικὲς ρώνεται πνευματικὰ ὁ ἄνθρωπος καὶ νὰ πραγματώνει γνώσεις καὶ ὄχι ὡς ἀξίες ζωῆς, τὰ ἀνθρώπινα ἀντι- τὸν προορισμό του, τὴ θέωση, νὰ γίνεται δηλαδὴ μετωπίζονται συνειδητὰ ἀπὸ τὴ σκοπιὰ τῆς μηχανῆς, θεὸς κατὰ χάριν. καὶ ἡ ὑλικὴ ὑπεροχὴ καὶ τὰ πρακτικὰ ἀποτελέσματα ἀναγορεύονται σὲ ὑπέρτατες ἀξίες τῆς ζωῆς. Οἱ δι- Τὸ ἔργο τῆς παιδείας εἶναι ὑψηλὸ καὶ θεῖο. αδοχικὲς ρυθμίσεις καὶ μεταρρυθμίσεις στὸν χῶρο Γι᾽ αὐτὸ καὶ τὸ ὄφελός της εἶναι παντοτινό: τῆς παιδείας μπορεῖ νὰ λύνουν δομικά, οἰκονομικὰ «Παιδεία μόνον τῶν ἐν ἡμῖν ἀθάνατον καὶ θεῖον». καὶ παραπλήσια προβλήματα, ὅμως δὲν λύνουν τὸ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΠΑΣΧΑΛΕΡΗΣ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Περίπατος μὲ τὸν παπποῦ Ὅμως, μὲ γέλια ξεκινούσαμε καὶ μέ... μοῦτρα γυ- ρίζανε κανά-δύο. Ἐκτὸς ἀπὸ μένα, ποὺ λόγῳ ἡλικίας (τεσσάρων) ἤμουνα ἀκόμη ἀγράμματη. Μετὰ τὰ πρῶτα λεπτὰ τῆς διαδρομῆς, ἄρχιζε ὁ παπποῦς τὴν ἐξέταση, ὄχι βέβαια στὴν ἰατρική, ἀλλὰ στὴ γραμματική: «Ρίτσο, κλίνε μου τὸ ρῆμα “λύω”» – «Λύω, λύεις, λύει...». Μετά, σιωπή... «Λύομεν» κλπ. προσέθετε ὁ παπποῦς. «Γκάν, γκούν, ἀδιάβαστε», τοῦ ἔλεγε αὐστηρά. «Νῖκο, ἐσὺ κλίνε μου τό “ἀλώπηξ”». Τὸ ξαδερ- φάκι μου, ποὺ τοῦ ἄρεσε λίγο ἡ... φιγούρα, ἔπαιρνε φόρα: « Ἡ ἀλώπηξ, τῆς ἀλωπέκος...». – «Τῆς ἀλώπε- κος!», πεταγόμουν ἐγὼ σὰν παπαγαλάκι. Ἔμ, τόσες K φορὲς ποὺ τὸ εἶχα ἀκούσει, τὸ θυμόμουν. «Δὲν εἶναι κατάστασις αὐτή!», ἔλεγε ὁ παπποῦς, Ἄχ, καὶ νὰ μᾶς βλέπεις ἀπὸ ψηλά, «θὰ μείνετε κούτσουρα ἀπελέκητα, ἀνοῖχτε τὰ βιβλία σας... Θὰ ἔρθω καὶ στὸ σχολεῖό σας νὰ συζητήσω μὲ παππούκα μου, θὰ χαίρεσαι μὲ ὅσα τὸν δάσκαλό σας». Αὐτὸ κι ἂν τοὺς φόβιζε! προσπαθήσαμε καὶ κάναμε, τὰ ἐγγό- Κάποτε, φτάναμε στὴν παραλία, καὶ μᾶς ἄφηνε νια σου, καὶ τώρα τὰ δισέγγονά σου. νὰ τρέξουμε στὴν ἀμμουδιὰ μὲ τὰ χοντρὰ βότσαλα, ἔτσι, γιὰ νὰ ξεχάσουμε... τὴν κυρία Γραμματική! Εἶμαι σίγουρη πὼς θὰ χαμογελᾷς κά- Μετά, ἡ καθιερωμένη βόλτα στὸν ἀντιβραχίονα, καὶ ὁ παπποῦς νὰ μᾶς σαλαχάει μὲ τὴ μαγγούρα του τω ἀπὸ τὰ ροῦσά σου μουστάκια!!! σὰν τοὺς βοσκοὺς τὰ πρόβατα, μὴ τοῦ πέσει κανὰ παιδὶ στὴ θάλασσα. Προσωπικά, τὄχω πάθει κι αὐτό! K Ἀριστερὰ καὶ δεξιὰ τοῦ ἀντιβραχίονα ἤτανε δεμέ- Ὁπαπποῦς μου, ὁ ἀγαπημένος μου παπποῦς, νες βαρκοῦλες, πάντα καθαρές, φρεσκοβαμμένες, μὲ ἦταν μοναδικὸς ἄνθρωπος γιὰ μένα, ἀκόμη πολύχρωμα μαξιλαράκια, ἕτοιμες νὰ δεχτοῦν πελάτες καὶ στὴν ὄψη ὄχι συνηθισμένος: εἶχε κατα- γιὰ βαρκάδα. Ὁ παφλασμὸς ποὺ κάνανε μὲ τὸ ἁπαλὸ κόκκινα μαλλιά (ροῦσα, ποὺ λένε), κατάλευκη ἐπι- ἀεράκι ἦταν σὰν πρόκληση καὶ πρόσκληση μαζί! δερμίδα, κατάμαυρα μάτια, μὲ βλέμμα σοβαρὸ καὶ τρυφερὸ συγχρόνως. Ἀπίστευτος συνδυασμός! Τὸ φινάλε τῆς βόλτας, ἐντυπωσιακό: Πηγαίναμε στὸ καλύτερο ζαχαροπλαστεῖο τῆς πόλης, γιὰ νὰ Τὸν θυμᾶμαι νὰ στηρίζεται μὲ τὰ δυό του χέρια διαλέξουμε ὅ,τι μᾶς ἄρεσε... καὶ φυσικὰ νὰ γλυκαθεῖ στὴ μαγγούρα του (δὲν ἦταν δὰ καὶ γέρος), περιμέ- τὸ χειλάκι τοῦ κάθε κατσαδιασμένου! νοντας στὸ πεζοδρόμιο τὸν κυρ-Σπήλιο τὸν ἁμαξᾶ νὰ τὸν πάει στὴν κλινική του ἢ σὲ ἀρρώστους ποὺ Ὅταν φτάναμε στὸ σπίτι, ἡ γιαγιά μας, ποὺ τὸ μάτι ἔμεναν ἔξω ἀπ᾽ τὴν πόλη. της «ἔκοβε», ἔλεγε στὸν παπποῦ μισοχαϊδευτικά: « Ἔ, καὶ σύ, Νῖκό μου, ἄστα τὰ καημένα τὰ παιδιὰ μὲ τὰ Στὸν γυρισμὸ ἔκαναν μερικὰ πέρα-δῶθε στὸν παλιομαθήματα, ξινὴ θὰ τοὺς βγῆκε ἡ βόλτα». – «Ξέ- κεντρικὸ δρόμο, ὅπου σίγουρα θὰ συναντοῦσαν ρω ἐγὼ τί κάνω, Σταυρούλα, νὰ μάθουν γράμματα, μερικούς –περίεργους νὰ τοὺς πῶ;– τύπους, ποὺ γύ- νὰ σπουδάσουν, νὰ γίνουν χρήσιμοι ἄνθρωποι στὴν ριζαν ἄσκοπα στοὺς δρόμους, καὶ κανεὶς δὲν γνώριζε κοινωνία»... ἂν εἶχαν στέγη, οἰκογένεια, οὔτε κἂν τ᾽ ὄνομά τους. Ἄχ, καὶ νὰ μᾶς βλέπεις ἀπὸ ψηλά, παππούκα μου, Κάθε φορά, λοιπόν, ἰδίως τὸν χειμῶνα, τοὺς πε- θὰ χαίρεσαι μὲ ὅσα προσπαθήσαμε καὶ κάναμε, τὰ ἐγγό- ριμάζευε ὁ παπποῦς, καὶ μιὰ καὶ δυὸ στὴν κλινική, νια σου, καὶ τώρα τὰ δισέγγονά σου. Εἶμαι σίγουρη πὼς νὰ τοὺς ἀκροαστεῖ. Κι ὅταν εἶχαν κάτι, μὲ τὸ στανιὸ θὰ χαμογελᾷς κάτω ἀπὸ τὰ ροῦσά σου μουστάκια!!! μέσα γιὰ ἀνάρρωση! Σ᾽ ἀγαπῶ πάντα Τὴν Κυριακή, ὅταν δὲν εἶχε κάτι ἐπεῖγον, εἰδο- Ἡ ἐγγονή σου ποιοῦσε τὸν κυρ-Σπήλιο νἄρθει νὰ μᾶς πάρει μὲ τὸ Βίνα ἁμάξι του νὰ πᾶμε στὴν παραλία: ὁ παπποῦς καὶ τὰ 186 τέσσερα ἐγγόνια του. Χαρᾶς εὐαγγέλια γιὰ μᾶς... ΒΙΝΑ ΧΙΩΤΑΚΑΚΟΥ

Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς τιμωρίας «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 στὰ παιδιά Ἡτιμωρία ἔχει ὡς στόχο νὰ μειώσει τὴ συχνότητα ἀνε- πιθύμητων συμπεριφορῶν ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῶν παιδιῶν. Θεωρητικά, ἡ τιμωρία πρέπει νὰ καταργήσει ἐντελῶς τὶς ἀνεπιθύ- μητες-ἀκατάλληλες συμπεριφο- ρές, ἀλλὰ αὐτὸ σπάνια εἶναι τὸ ὁριστικὸ ἀποτέλεσμα. Οἱ γονεῖς πρέπει νὰ θυμοῦνται ὅτι ἡ τιμωρία, ἰδίως ἡ σωματική, διαφέρει ἀπὸ τὴν πειθαρχία. Ἡ πειθαρχία τῶν παιδιῶν εἶναι πάντα προτιμώτε- ρη καὶ ἀπὸ τὴν ἁπλῆ τιμωρία τῶν παιδιῶν, καθὼς τὰ παιδιὰ μαθαί- νουν μεγαλώνοντας καὶ ἀξίζει νὰ διδαχθοῦν πῶς νὰ κάνουν τὸ κα- λύτερο καὶ νὰ γίνονται καλύτερα. K Εἴτε σωματικὴ εἴτε ὄχι, ἡ τιμωρία ἁπλῶς διδάσκει στὰ παιδιὰ ὅτι, ἐὰν παραβιάσουν τοὺς κανόνες, θὰ ὑποστοῦν ἀρνητικὲς συνέπειες. Ἡ τιμωρία δὲν διδάσκει ἀπαραίτητα τὰ παιδιὰ γιατί ἰσχύον οἱ κανόνες, γιατί οἱ κανόνες εἶναι σημαντικοὶ ἢ πῶς μποροῦν αὐτὰ νὰ ἐνεργήσουν σύμφωνα μὲ τοὺς κανόνες. Ἡ τιμωρία, ἐπίσης, δὲν διδάσκει τὰ παιδιὰ νὰ εἶναι ὑπεύθυνα ἢ νὰ λαμβάνουν ὑπόψη τὶς σκέψεις, τὶς ἀνάγκες ἢ τὶς ἐμπειρίες τῶν ἄλλων. K Σωματικὴ τιμωρία τί θεωρεῖται κακοποίηση παιδιῶν. Γιὰ παράδειγμα, 187 στὸ παρελθὸν ὁρισμένα παιδιὰ τιμωρήθηκαν μὲ Ἡ σωματικὴ τιμωρία εἶναι ἡ αἰτία σωματικοῦ ζῶνες ἢ ἱμάντες. Σήμερα αὐτὲς οἱ ἐνέργειες εἶναι πόνου σὲ κάποιο παιδὶ γιὰ ἀνάρμοστη συμπερι- ἐντελῶς ἀκατάλληλες καὶ σωστὰ καταδικασμένες. φορά. Οἱ περισσότεροι γονεῖς ποὺ χρησιμοποιοῦν σωματικὴ τιμωρία τὸ κάνουν μὲ τὴ μορφὴ κτυπή- Οἱ γονεῖς ποὺ χρησιμοποιοῦν τὴ σωματικὴ τιμω- ματος στὰ διάφορα μέρη τοῦ σώματος, κυρίως ρία ἐνστερνίζονται μᾶλλον τὴν Παβλόβια θεωρία. στὰ χέρια ἢ τὰ πόδια ἢ τόν «ποπό» του. Πολὺ Πιστεύουν ὅτι μιὰ κακὴ συμπεριφορὰ φέρνει πόνο, σπάνια οἱ γονεῖς ἐπιλέγουν νὰ χρησιμοποιοῦν καὶ ἔτσι δὲν ἐπαναλαμβάνεται. Οἱ γονεῖς ποὺ δὲν σωματικὴ τιμωρία μὲ ὁποιαδήποτε ἄλλη μορφή. χρησιμοποιοῦν σωματικὴ τιμωρία ὑποστηρίζουν Σήμερα ὑπάρχει μιὰ πολὺ λεπτὴ γραμμὴ μεταξὺ ὅτι αὐτὴ δὲν συντελεῖ στὸ νὰ διδάξει τὴν αὐτοπει- τοῦ τί γίνεται ἀποδεκτὸ ὡς σωματικὴ τιμωρία καὶ θαρχία ἢ τὴν εὐθύνη, ἀλλὰ μεταδίδει τὸ μήνυμα ὅτι ἡ βλάβη τῶν ἄλλων εἶναι ἀποδεκτή. Ἀρκετὲς

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 ἀκαδημαϊκὲς μελέτες ἔχουν ἐπίσης βρεῖ μιὰ σχέση ἕνα μάθημα ποὺ βοηθᾷ τὰ παιδιὰ νὰ κατανοήσουν μεταξὺ σωματικῆς τιμωρίας καὶ ἐπιθετικῆς παιδικῆς ποιὲς εἶναι οἱ κατάλληλες συμπεριφορὲς καὶ γιατί ἡλικίας καὶ ἀντικοινωνικῆς συμπεριφορᾶς. ἔχουν γίνει ἀποδεκτὲς στὴν κοινωνία μας. Ἡ πει- Τιμωρία ἔναντι πειθαρχίας θαρχία τῶν παιδιῶν εἶναι πραγματικὰ ἕνα μέσο διδασκαλίας στὰ παιδιὰ πῶς νὰ βελτιωθοῦν. Εἴτε σωματικὴ εἴτε ὄχι, ἡ τιμωρία ἁπλῶς διδά- Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς τιμωρίας σκει στὰ παιδιὰ ὅτι, ἐὰν παραβιάσουν τοὺς κανό- νες, θὰ ὑποστοῦν ἀρνητικὲς συνέπειες. Ἡ τιμωρία Δυστυχῶς, ἡ τιμωρία εἶναι ἀποτελεσματικὴ δὲν διδάσκει ἀπαραίτητα τὰ παιδιὰ γιατί ἰσχύον οἱ στὴν ἀποτροπὴ ἀκατάλληλων συμπεριφορῶν, κανόνες, γιατί οἱ κανόνες εἶναι σημαντικοὶ ἢ πῶς μόνο στὸν βαθμὸ ποὺ προκαλεῖ φόβο στὰ παιδιά. μποροῦν αὐτὰ νὰ ἐνεργήσουν σύμφωνα μὲ τοὺς Τὰ παιδιὰ φοβοῦνται γιὰ τὰ ὑπάρχοντά τους (ὅτι μποροῦν νὰ ἀφαιρε- θοῦν), τὰ προνόμια (ποὺ μποροῦν νὰ ἀνακληθοῦν), τὶς προτιμήσεις (ποὺ μποροῦν νὰ χρησι- μοποιηθοῦν ἐναντί- ον τους) καὶ ἀκόμη καὶ τὴν ἀσφάλεια καὶ τὴν εὐημερία (ἐὰν προκαλεῖται συνήθως πόνος ἢ βλάβη στὸ ὄνομα τῆς τιμωρίας). Μὲ τὴν τιμωρία, τὰ παιδιὰ δὲν καταλαβαίνουν ἀπαραίτητα γιατί ἡ K συμπεριφορά τους ἦταν λανθασμένη ἢ πῶς ἐπη- ρέασε ἀρνητικὰ τοὺς ἄλλους. Ἀντίθετα, οἱ ἐπι- πτώσεις τῆς πειθαρχίας στὰ παιδιὰ εἶναι συχνὰ μιὰ Μὲ τὴν τιμωρία, τὰ παιδιὰ δὲν αὐξημένη αἴσθηση εὐθύνης, αὐτοπεποίθησης, καὶ καταλαβαίνουν ἀπαραίτητα γιατί ἡ ἱκανότητα διάκρισης κατάλληλων ἀπὸ ἀκατάλ- ληλες συμπεριφορές. ἡ συμπεριφορά τους ἦταν λανθα- Ἡ τιμωρία ἢ ἡ ἐσκεμμένη ἐπίπτωση δυσαρέσκει- σμένη ἢ πῶς ἐπηρέασε ἀρνητικὰ ας σὲ κάποιον ποὺ κρίνεται ὅτι ἔχει κάνει λάθος τοὺς ἄλλους. Ἀντίθετα, οἱ ἐπι- μπορεῖ νὰ εἶναι πολὺ δελεαστικὴ γιὰ ὁρισμένους γονεῖς. Σὲ στιγμὲς θυμοῦ τῆς στιγμῆς, εἶναι πολὺ πτώσεις τῆς πειθαρχίας στὰ παιδιὰ εὔκολο νὰ πέσετε στὴν παγίδας νὰ κάνετε ἕνα παιδὶ εἶναι συχνὰ μιὰ αὐξημένη αἴσθηση νὰ αἰσθάνεται ἄσχημα σὲ ἀπάντηση στὴν κακή του συμπεριφορά. Ὡστόσο, ἡ τιμωρία δὲν διδάσκει εὐθύνης, αὐτοπεποίθησης, καὶ ἡ τὸ παιδὶ τίποτε ἄλλο, ἀπὸ τὸ ὅτι εἶναι «μιὰ χαρά», ὅταν βλάπτει τοὺς ἄλλους. Ἀντ᾽ αὐτοῦ, οἱ γονεῖς ἱκανότητα διάκρισης κατάλληλων πρέπει νὰ προσπαθήσουν νὰ πειθαρχήσουν τὰ ἀπὸ ἀκατάλληλες συμπεριφορές. παιδιά τους, προκειμένου νὰ τὰ βοηθήσουν νὰ K βελτιώσουν τὸν ἑαυτό τους καὶ τὶς καταστάσεις τους. Τὰ σωστὰ πειθαρχημένα παιδιὰ θὰ γίνουν εὐτυχισμένα, ὑγιῆ καὶ παραγωγικὰ μέλη, ὄχι μόνο τῆς οἰκογένειας, ἀλλὰ καὶ τῆς κοινωνίας. κανόνες. Ἡ τιμωρία, ἐπίσης, δὲν διδάσκει τὰ παι- διὰ νὰ εἶναι ὑπεύθυνα ἢ νὰ λαμβάνουν ὑπόψη τὶς σκέψεις, τὶς ἀνάγκες ἢ τὶς ἐμπειρίες τῶν ἄλλων. Ἡ Ἀπόδοση ἀπὸ τὴν ἀγγλική 188 πειθαρχία, ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, φέρνει πάντα ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΣΤ. ΓΚΑΤΖΙΟΣ

Ἆραγε, τί νὰ εἶναι ἡ ἀγάπη; «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἆραγε, τί νὰ εἶναι ἡ ἀγάπη; νὰ καταναλωθεῖ, νὰ μοιραστεῖ. Νὰ μοιραστοῦν οἱ Ἀκούω ἀπὸ μικρὴ τὴ λέξη καρποὶ τοῦ δέντρου παντοῦ. Γιατί νὰ μείνουν καὶ ἀγάπη. – «Σὲ ἀγαπάω» – νὰ σαπίσουν; «Δὲν σὲ ἀγαπάω» – «Πρέπει νὰ ἀγαπᾶς τὸν ἀδελφό σου» – «Χώ- Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι προικισμένοι μὲ αὐτὴ ρισαν, γιατὶ δὲν ἀγαπιόντουσαν». τὴ δύναμη τῆς ἀγάπης. Μόνο ποὺ πρέπει νὰ γνω- ρίζουν ὅτι τὴν ἔχουν, γιὰ νὰ τὴ χαρίσουν παντοῦ, Τί εἶναι, ἐπιτέλους, αὐτὴ ἡ ἀγάπη, ποὺ προσδιορίζει τὴ ζωὴ K τῶν ἀνθρώπων σὲ ὅλους τοὺς το- μεῖς τῆς ζωῆς τους; Τὴν ἔχω γνω- Ἡ ἀγάπη μέσα μας εἶναι ἕνα ὅλον, ρίσει; τὴν ἔχω εἰσπράξει; ἐγὼ τὴν ἕνα σύμπαν, ἕνας ὁλόκληρος κό- ἔχω δώσει σὲ ἄλλους; Γιὰ νὰ δῶ σμος κλεισμένος μέσα σὲ αὐτὸ τὸ πῶς ἔχει περπατήσει ἡ ἀγάπη στὴ πλάσμα τὸ ἀδύναμο καὶ συνάμα ζωή μου, πρέπει νὰ τὴ γνωρίσω, ὑπέροχο, σὲ αὐτὸν τὸν δυνάμει καὶ ἀφοῦ τὴ γνωρίσω, πρέπει νὰ θεό, τὸν ἄνθρωπο. Ἕνας χαρού- δῶ: πῶς τὴν ἔχω βιώσει; μενος κύκλος, ἕνας χορός, ἕνα Τὴν ἀγάπη τὴν ἔχω συναντήσει, πολὺ ἀόριστα, περιβόλι κατάφορτο ἀπὸ ἀγαθὰ σὲ διηγήματα, σὲ μυθιστορήματα, σὰν ἔρωτα, ποὺ ἕτοιμα νὰ χαριστοῦν ἁπλόχερα τὸν λένε ἄλλοτε κεραυνοβόλο καὶ ἄλλοτε πλα- τωνικό. Τὴν ἔχω βρεῖ στὶς γραφὲς τῶν Πατέρων στοὺς πάντες καὶ τὰ πάντα. τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ θεωροῦν τὴν ἀγάπη βασικὸ στοιχεῖο γιὰ τὶς καλὲς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων. Στὴν K Ἁγία Γραφή, ποὺ γράφει ὅτι «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί». στοὺς ἀνθρώπους, στὰ ζῷα, στὰ δάση καὶ σὲ ὅλη Τὴν ἀγάπη ὅμως πρέπει νὰ τὴν ἀνακαλύψω καὶ τὴ Δημιουργία, μὲ σεβασμὸ καὶ μέτρο. Ἂν ἡ ἀγάπη μέσα μου. Μέσα μου πρέπει νὰ ὑπάρχει. Ἔξω μου δὲν καταναλωθεῖ, θὰ μείνει σὰν ἕνα κρυμμένο τά- εἶναι οἱ καρποὶ τῆς ἀγάπης. Ἀλλά, γιὰ νὰ ὑπάρ- λαντο. Σὰν ἕνας θησαυρὸς ποὺ ὁ κάτοχός του τὸν χουν καρποί, πρέπει νὰ ὑπάρχει δένδρο μὲ ρίζες, κρατοῦσε καλὰ κρυμμένο μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό του. κλαδιά, φύλλα, λουλούδια. Ὅλα αὐτά, μετὰ ἀπὸ ἕνα συναρπαστικὸ χορὸ μὲ τὸν ἥλιο, τὸν ἀέρα, τὸ Ποιὸς εἶναι αὐτὸς ποὺ δὲν τοῦ περισσεύει νὰ νερό, φτιάχνουν δροσιὲς τὰ φύλλα, ἀρώματα καὶ μοιράσει τὴν ἀγάπη ποὺ ἔχει μέσα του; Εἶναι ἢ ὀμορφιὲς τὰ λουλούδια, γιὰ νὰ φτάσουν στοὺς γλυκόχυμους καρπούς, ποὺ θὰ εὐφράνουν καὶ 189 θὰ χορτάσουν τὸν ἄνθρωπο. Θεέ μου! Θεέ μου! πῶς μοῦ ἀποκαλύπτεσαι μέσα ἀπὸ τὴ Δημιουργία Σου! Ὅλα εἶναι κωδικο- ποιημένα μέσα στὸ Ἅγιο Σχέδιό Σου. Ἐγὼ πρέπει νὰ ἀποκωδικοποιήσω αὐτὰ ποὺ βλέπω, νὰ βγάλω τήν «ἀχλή» μπροστὰ ἀπὸ τὰ πεπερασμένα μάτια μου, γιὰ νὰ δῶ τὴν Ἀλήθεια. Ἔχω τά «ἐργαλεῖα», γιὰ νὰ τὸ κάνω. Ἂν ἔχω τὴ θέληση νὰ προσεγγί- σω ὅλα αὐτὰ ποὺ μοῦ ἔχουν χαριστεῖ «ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι», τότε θὰ δῶ ὅτι τὸ δέντρο μέσα μου εἶναι ἡ Ἀγάπη. Οἱ ρίζες, οἱ κλῶνοι, τὰ φύλλα, τὰ λουλούδια, οἱ καρποὶ εἶναι οἱ καρποὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθοσύνη, πίστις, πραότης, ἐγκράτεια. Πὼ πώ, πόσο μεγάλη δύναμη εἶναι ἡ ἀγάπη! Εἶναι μιὰ δύναμη ποὺ ἑδρεύει μέσα μου καὶ πρέπει

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 αὐτὸς ποὺ δὲν γνωρίζει ὅτι τὴν ἔχει, ἢ ὁ ἐγωιστής. φορὲς ἀνεπιθύμητα ζιζάνια καὶ βλαβερὰ ἔντομα, Ὁ πρῶτος ἴσως τὴ γνωρίζει, ὅταν τὴν εἰσπράττει ὅπως οἱ ἀντιξοότητες ποὺ ἔρχονται στὴ ζωή μας, ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Τοῦ δεύτερου ὅμως δὲν τοῦ γιὰ νὰ μᾶς ἀποπροσανατολίσουν καὶ νὰ μᾶς ρίξουν περισσεύει οὔτε μία σταγονίτσα. Καὶ ὅταν νομί- στὴν ἀπελπισία. Ἀλλοίμονό μας, ἂν πέσουμε σ᾽ ζει ὅτι ἀγαπάει, αὐτὴ ἡ ἀγάπη εἶναι νοθευμένη μὲ αὐτὴ τὴν παγίδα. Ὁ ἀντίδικος ἔχει τότε πετύχει τὸν συμφέρον καὶ ὑποκρισία. σκοπό του. Ἡ ἑλληνική μας γλῶσσα μιλάει μόνη της. Ἀπελπισία! Προσπαθεῖ νὰ μᾶς ἁρπάξει τὴν Ἡ ἀγάπη μέσα μας εἶναι ἕνα ὅλον, ἕνα σύμπαν, ἐλπίδα, ποὺ εἶναι ἡ ἄγκυρα γιὰ τὴ ζωή μας, καὶ δὲν ἕνας ὁλόκληρος κόσμος κλεισμένος μέσα σὲ αὐτὸ πρέπει νὰ ἐπιτρέψουμε νὰ μᾶς τὴν πάρει κανείς. τὸ πλάσμα τὸ ἀδύναμο καὶ συνάμα ὑπέροχο, σὲ αὐτὸν τὸν δυνάμει θεό, τὸν ἄνθρωπο. Ἕνας χα- Ἑπομένως, πῶς νὰ ἐνεργοποιήσουμε αὐτὴ τὴ ρούμενος κύκλος, ἕνας χορός, ἕνα περιβόλι κατά- δύναμη ποὺ διαθέτουμε; Μὲ τί κίνητρο; Ὅπως φορτο ἀπὸ ἀγαθὰ ἕτοιμα νὰ χαριστοῦν ἁπλόχερα ἀγαπάω τὸν ἑαυτό μου, νὰ ἀγαπάω καὶ τὸν ἄλλο. στοὺς πάντες καὶ τὰ πάντα. Ὁ ἄλλος εἶναι ὁ διπλανός μου, ὁ ἀδελφός μου, ὁ συγκληρονόμος μου στὴν οὐράνια βασιλεία (ἂν Μέσα σ᾽ αὐτὸ τὸ περιβόλι εἰσχωροῦν πολλὲς εἴμαστε ἄξιοι καὶ ἐγὼ καὶ αὐτὸς νὰ τὴν κερδίσουμε). Εἶναι αὐτὸς ποὺ συγκατοικῶ μαζί του σ᾽ αὐτὴ τὴ ζωὴ καὶ εἴθε νὰ εἶμαι μαζί του καὶ στὴν αἰωνιότητα, ἐκεῖ ποὺ μάτι ἀνθρώπου δὲν εἶδε, τὸ αὐτί του δὲν ἄκουσε καὶ ὁ νοῦς του δὲν μπορεῖ νὰ φανταστεῖ τί ἔχει ὁ Θεὸς ἑτοιμασμένα γι᾽ αὐτοὺς ποὺ Τὸν ἀγα- ποῦν. Ἐκεῖ κυριαρχεῖ τὸ Φῶς τὸ ἀνέσπερο, ἡ μα- καριότητα, ἡ γαλήνη, ἡ κοινωνία μὲ τοὺς Ἁγίους καὶ τοὺς Ἀγγέλους. Καὶ ποιὸ εἶναι τὸ μέτρο, γιὰ νὰ τὰ κερδίσουμε ὅλα αὐτά; Ἡ ἀγάπη, πού «πάντα στέγει, πάντα πι- στεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει», ἡ ἀγάπη, πού «οὐδέποτε ἐκπίπτει». ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΑ ΤΖΙΒΙΛΟΓΛΟΥ Ἕνα ἀτελείωτο πρωινό Ἤδη ἀπὸ τὸ πρωὶ πλημμυρισμένη ἀπὸ φῶς ἡ ἡμέρα. Ἕνα κοφτὸ χαμόγελο στόλισε μὲ χρώματα μιὰ ψυχὴ τοῦ Θεοῦ. Ἕνα ταξίδι μὲ προορισμὸ τὸν ἴδιο τὸ Θεὸ καὶ χτυποκάρδια βουτηγμένα στὸ κενό. Ἡ ὥρα φάνταζε σταγόνα σὲ ὠκεανό. Καὶ μιὰ μορφὴ φώτισε ἐκείνη τὴ στιγμή. Ὁ ἥλιος ἔλαμψε σὰν φῶς τοῦ Παραδείσου καὶ ὁ ἔρωτας δύο λουλουδιῶν ἄνθισε! Ἡ προσευχὴ κυρίαρχη σὲ τοῦτο τὸ ταξίδι. κάθε στιγμὴ καὶ μιὰ παράκληση. Ἴσως τὰ ἄνθη νὰ ἀνοίγουν τὰ μπουμπουκάκια τους. Χρώματα στολίζουν τὸ προαύλιο μιᾶς ἐκκλησίας. Δύο λέξεις καὶ ἕνα νεῦμα ἀνέστησαν ξαφνικὰ ἐτούτη τὴν ψυχή. Τὰ ἄνθη τώρα φωτίζουν τὴν ὕπαρξή της. Τὸ πρόσωπό της ἄνθισε ἀπὸ εὐγνωμοσύνη. ΚΥΡΙΑΚΗ Ν., ΠΑΤΡΑ 190

Σκέψεις μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ φθινοπώρου «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἔξω ἄρχισε νὰ ψι- οἱ περισσότερες δὲν ἔγιναν αὐτὴ τὴ χρονιά. Γιὰ μᾶς 191 λοβρέχει. Ἀτε- τὶς κάποιας ἡλικίας, ἡ ἀνάπαυλα ὀλίγων ἡμερῶν νίζοντας ἀπὸ τὸ σὲ ὄμορφες γωνιὲς τῆς πατρίδας μας, ἀνάμεσα σὲ μπαλκόνι τὰ φύλλα πνευματικὲς ἀδελφές, μὲ ὁμιλίες, συνθήματα, τρα- τῶν δένδρων, ποὺ γούδια, δὲν ἦταν μόνο ξεκούραση, ἀλλὰ καὶ ἀνε- ἄρχισαν δειλὰ δειλὰ φοδιασμὸς καὶ δύναμη γιὰ τὸν προσεχῆ χειμῶνα. νὰ κιτρινίζουν, συνει- Τόση χαρά, τόσα συνθήματα, δὲν μποροῦν εὔκολα δητοποιῶ τὸν ἐρχομὸ νὰ ξεχασθοῦν. Γι᾽ αὐτὸ μὲ νοσταλγία ἀφήνουμε τὶς τοῦ φθινοπώρου, σκέψεις νὰ ξαναζήσουν τὶς εὐλογημένες στιγμές, ποὺ μὲ τὴν αὔξηση ὄχι μόνο τῆς ξενοιασιᾶς, ἀλλὰ καὶ τῆς πνευματικῆς τῶν κρουσμάτων τοῦ τροφῆς, ποὺ πνευματικοὶ ἱερεῖς καὶ ἀδελφές, μὲ τὴ κορωνοϊοῦ ἄρχισε νὰ βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς πίστης, μᾶς μετέδιδαν. μᾶς τρομάζει γιὰ τὴν περαιτέρω ἐξέλιξή του. Ὁ κορωνοϊὸς τὰ ἀνέτρεψε ὅλα καὶ μᾶς ἔβαλε σὲ νέους ρυθμοὺς ζωῆς. Εὐτυχῶς ποὺ ἡ Ἐκκλησία Τὰ σχολεῖα ἄνοιξαν μας εἶναι ζωντανή, καὶ ἡ πίστη στὸν Θεὸ σταθερή. μὲ προβληματισμούς. Τὰ χριστιανικὰ βιβλία, ποὺ ἔχουμε ἄφθονα, ὄχι Ὁ κόσμος, μὲ μάσκες μόνο μᾶς κρατοῦν συντροφιά, ἀλλὰ καὶ θὰ μᾶς ἢ ὄχι, προχωρεῖ βια- τονώσουν τὴν πίστη μας καὶ τὴν ἐλπίδα ὅτι ὁ Θεὸς στικὰ στοὺς δρόμους. δὲν θὰ μᾶς ἐγκαταλείψει, παρ᾽ ὅλες τὶς ἀδυναμίες καὶ τὶς πτώσεις μας, θὰ μᾶς λυπηθεῖ, θὰ συγχω- K ρήσει τὰ λάθη μας καὶ θὰ ἐξαφανίσει τὸν ἀόρατο ἐχθρό. Ὁ κορωνοϊὸς τὰ ἀνέτρεψε ὅλα καὶ μᾶς ἔβαλε σὲ νέους ρυθμοὺς Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ προσευχή μας θὰ πρέπει νὰ εἶναι ζωῆς. Εὐτυχῶς ποὺ ἡ Ἐκκλησία συνεχής, ἔνθερμη, καὶ μὲ πίστη ὅτι ὁ Θεὸς τῆς Ἑλλάδας θὰ σώσει τὴν πατρίδα μας ὄχι μόνο ἀπὸ μας εἶναι ζωντανή, καὶ ἡ πίστη τὸν κορωνοϊό, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοὺς ἐσωτερικοὺς καὶ στὸν Θεὸ σταθερή. Τὰ χριστιανικὰ ἐξωτερικοὺς ἐχθρούς. βιβλία, ποὺ ἔχουμε ἄφθονα, ὄχι ΑΝΘΟΥΛΑ ΝΑΟΥΜΗ μόνο μᾶς κρατοῦν συντροφιά, ἀλλὰ καὶ θὰ μᾶς τονώσουν τὴν πί- στη μας καὶ τὴν ἐλπίδα ὅτι ὁ Θεὸς δὲν θὰ μᾶς ἐγκαταλείψει, παρ᾽ ὅλες τὶς ἀδυναμίες καὶ τὶς πτώσεις μας, θὰ μᾶς λυπηθεῖ, θὰ συγχωρή- σει τὰ λάθη μας καὶ θὰ ἐξαφανίσει τὸν ἀόρατο ἐχθρό. K Τὰ δελτία εἰδήσεων μᾶς γεμίζουν κατάθλιψη καὶ ἀνησυχίες. Ἐγώ, ἀπὸ τὴν πλευρά μου, ἀναπολῶ τὸ καλο- καίρι ποὺ πέρασε, ποὺ δὲν ἔμοιαζε μὲ τὰ προηγού- μενα. Ἡ σκέψη μου πετᾷ στὶς κατασκηνώσεις, ποὺ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἡ ναυμαχία τοῦ Ναβαρίνου 8/20 Ὀκτωβρίου 1827 Ἀνάστατη ἡ Πελοπόννησος ἀπὸ τὸ 1825, μὲ τοὺς πληθυσμούς, ἢ τοὺς ἐξαναγκάζει σὲ ὑποταγή. τὴν ἄγρια ἀπόβαση τουρκοαιγυπτιακῶν «Νὰ προσκυνήσουν» μὲ ἀνταλλάγματα ὑλικά, καὶ στρατευμάτων στὰ ἐπαναστατημένα ἐδάφη. μοιράζει «προσκυνοχάρτια». Μὲ τὴ μέθοδο τοῦ Στρατηγὸς ὁ τρομερὸς Ἰμπραήμ, γιὸς τοῦ Μωχά- προσκυνήματος προσεταιρίζεται ἄτομα ἢ ὁμάδες, μετ Ἄλυ, Ἀντιβασιλέα τῆς Αἰγύπτου. Τεράστιες ὁπλαρχηγοὺς ἢ ὁλόκληρα χωριά, ἀλλιῶς ἀπει- λεῖ γενοκτονία καὶ γενικὸ ἐξαν- δραποδισμό. Ἀκούραστος καὶ ἀκατάβλητος, ὁ Κολοκοτρώνης ἀγωνίζεται μὲ τὸ σύνθημα «φωτιὰ καὶ τσεκούρι στοὺς προσκυνημέ- νους», καὶ πέτυχε νὰ περιορίσει τὸ προσκύνημα, «γιατὶ ὁ Μπραΐμης... ἕλκυσε πολὺ τὸν λαό». Ἀλλὰ ἀκαταπόνητος ὁ Αἰγύ- πτιος στρατηλάτης ὣς τὸ 1827 δὲν σταματᾷ τὴν ὁρμητικὴ προέλασή του καὶ ἐρημώνει τὰ πάντα στὸν Μοριά. Διαταγή: «Νὰ μὴ μείνει τί- ποτε ὄρθιο στὴν Πελοπόννησο». Καὶ ἐξαπολύει κατὰ τῆς Μεσ- σηνίας καὶ τῆς περιφέρειας τῆς Ἀρκαδίας περίπου εἴκοσι χιλιάδες ἄνδρες, μὲ ἐντολὴ νὰ καταστρέ- ψουν τὴ χώρα. Φωτιές, κατεδαφί- K Ὁ Αἰγύπτιος ἀρχηγὸς χρησιμοποιοῦσε τὸ πιὸ σατανικὸ μέσο γιὰ τὴν ἐξό- ντωση τῶν κατοίκων τῆς Πελοποννήσου. Κάθε εἶδος παραγωγῆς τροφῆς ἔπρεπε νὰ χαθεῖ. Ἀληθινὴ γενοκτονία. «Μόνον ἕνας Ἕλληνας νὰ μείνῃ, πάντα θὰ πολεμοῦμε, καὶ μὴν ἐλπίζῃς πὼς τὴν γῆν μας θὰ τὴν κάμῃς δική σου. βγάλτο ἀπὸ τὸν νοῦ σου», τοῦ διεμήνυε ὁ Κολοκοτρώνης. Εἶδε κι ἔφριξε ὁ μοίραρχος Ἅμιλτον, ποὺ εἶχε ἐκδράμει ἀπὸ τὴν Καλαμάτα πρὸς τὴ Δυτικὴ Μάνη, κι ἔγραφε: « Ἐὰν ὁ Ἰμπραὴμ μείνει εἰς τὴν Ἑλλάδα, τὸ τρίτον τῶν κατοίκων θὰ ἀποθάνει ἐκ τῆς πείνης». K ἀμοιβὲς τοῦ ἔχει ὑποσχεθεῖ ὁ Σουλτᾶνος, ἂν κα- σεις χωριῶν, βιασμοὶ καὶ σφαγές. Τὰ δέντρα ρη- ταπνίξει τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. Γι᾽ αὐτὸ μὲ μάζονται συστηματικά. Τέσσερις χιλιάδες Αἰγύπτιοι λῃστρικὲς ἐπιδρομὲς ἐπὶ τρία χρόνια πυρπολεῖ καὶ προχωροῦν πρὸς τὰ βόρεια, ἀποψιλώνοντας τὴ γῆ, 192 καταστρέφει τὴ γῆ, βιάζει, αἰχμαλωτίζει καὶ σφάζει ἕξι χιλιάδες μὲ τὸν ἴδιο τὸν Ἰμπραὴμ ἐπικεφαλῆς

καταστρρέφουν τὴν περιφέρεια Λεονταρίου, ἑπτὰ στὸ λιμάνι της. Ὁ Σπετσιώτης καπετάνιος Ἁδριανὸς «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 χιλιάδες ἰσοπεδώνουν τὰ μέρη πρὸς τὴν Καλαμά- Σωτηρίου μὲ τὴ γολέτα του κατασκόπευε ἐπὶ ἕνδε- τα... Κανένα καρποφόρο δὲν ἔμεινε ὄρθιο. Ἑκατὸ κα ἡμέρες τὸν ἐχθρικὸ στόλο, καθὼς ἐρχόταν, καὶ χιλιάδες συκιὲς καὶ ἐλιόδεντρα κόπηκαν. Τὰ τσε- σύμφωνα μὲ τὶς πληροφορίες ποὺ ἔστελνε στοὺς κούρια νέκρωναν συνεχῶς δάση καὶ περιβόλια. Ὑδραίους γιὰ τὸν τουρκοαιγυπτιακὸ στόλο, «αἱ Σταφίδες καὶ ἀμπέλια ξεριζώνονταν. Ὁ Αἰγύπτιος δυνάμεις τῆς ἐκστρατείας ταύτης εἶναι μεγάλαι καὶ ἀρχηγὸς χρησιμοποιοῦσε τὸ πιὸ σατανικὸ μέσο γιὰ τακτικαὶ καὶ ἡ ἀπόφασίς των σκληρὰ καὶ ἀπάνθρω- τὴν ἐξόντωση τῶν κατοίκων τῆς Πελοποννήσου. πος, διὸ καὶ τὴν ὠνόμαζαν εἰς Αἴγυπτον “ἐκστρατείαν Κάθε εἶδος παραγωγῆς τροφῆς ἔπρεπε νὰ χαθεῖ. ἀπελπισίας”, διότι ἔχουν βεβαίας εἰδήσεις περὶ τῆς Ἀληθινὴ γενοκτονία. «Μόνον ἕνας Ἕλληνας νὰ ἀποφάσεως τῶν Χριστιανικῶν Δυνάμεων διὰ τὴν μείνῃ, πάντα θὰ πολεμοῦμε, καὶ μὴν ἐλπίζῃς πὼς ταχίστην ἀνεξαρτησίαν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους...». τὴν γῆν μας θὰ τὴν κάμῃς δική σου. βγάλτο ἀπὸ τὸν νοῦ σου», τοῦ διεμήνυε ὁ Κολοκοτρώνης. Εἶδε κι Καὶ ἦταν ἀλήθεια! Οἱ Τρεῖς Δυνάμεις, Ἀγγλία, ἔφριξε ὁ μοίραρχος Ἅμιλτον, ποὺ εἶχε ἐκδράμει Γαλλία, Ρωσία, στὶς 6 Ἰουλίου 1827 ὑπέγραψαν ἀπὸ τὴν Καλαμάτα πρὸς τὴ Δυτικὴ Μάνη, κι ἔγρα- στὸ Λονδῖνο Συνθήκη: Στόχος: 1) ἀσφάλεια τοῦ φε: « Ἐὰν ὁ Ἰμπραὴμ μείνει εἰς τὴν Ἑλλάδα, τὸ τρίτον εὐρωπαϊκοῦ ἐμπορίου (δεινοπαθοῦσε ἀπὸ τὴν πει- τῶν κατοίκων θὰ ἀποθάνει ἐκ τῆς πείνης». ρατεία), 2) προστασία τῶν Ἑλλήνων (εἶχαν ζητήσει οἱ Ἕλληνες τὴ μεσίτευση τῶν Δυνάμεων) καὶ 3) K Oἱ Αἰγύπτιοι, κατὰ διαταγὴ τοῦ Ἰμπραήμ, κατερήμωναν τὴ Μεσσηνία, πυρπολώντας καὶ καταστρέφοντας τὰ πάντα «διὰ πυρὸς καὶ σιδήρου», ὥστε νὰ ἀπειλεῖται γενοκτονία τῶν Πελοποννησίων. Ὁ Κολοκοτρώνης ἐξάλλου, μὲ ἔκθεσή του λίγες μέρες πρὶν στὸν Κόδριγκτον, γνωστο- ποιοῦσε τὶς φοβερὲς καταστροφὲς ποὺ ἐπέφερε ὁ Ἰμπραήμ, καὶ ζητοῦσε ἄμεση προστασία τῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν, σύμφωνα μὲ τὴ Συνθήκη τοῦ Λονδίνου. Ὁ Κόδριγκτον ἔστειλε πλοιάρχους του καὶ διεπίστωσαν τὴν ἀλήθεια τῶν καταγγελιῶν τοῦ Κολοκοτρώνη. Καμμένος τόπος κι ἐρημωμένος ἀπὸ τὸν Ἁλμυρὸ ὣς τὴν Καλαμάτα, κι ὁ Ἰμπραὴμ ἐξακο- λουθοῦσε, λεηλατώντας καὶ ἀνασκάπτοντας τὴ γῆ. K Καὶ ἐπειδὴ ὁ Ἰμπραὴμ ἑτοίμαζε ἀπευθείας ἐπίθε- λόγοι ἀνθρωπισμοῦ. Μὲ τοὺς ὅρους τῆς Συνθήκης, 193 ση στὰ νησιωτικὰ ὁρμητήρια τῶν Ἑλλήνων, πρῶτα οἱ Δυνάμεις θὰ ἀπαιτοῦσαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὶς Σπέτσες καὶ τὴν Ὕδρα κι ὕστερα στὸν Πόρο, καὶ ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες νὰ κάνουν ἀνακωχή. Ἂν τὴν Αἴγινα καὶ τὴ Σαλαμῖνα, ζήτησε ἀπ᾽ τὸν πατέρα αὐτὸ γινόταν ἀποδεκτό, οἱ Σύμμαχοι καὶ οἱ ἀντι- του Μωχάμετ Ἄλυ νὰ τοῦ στείλει μιὰ μοῖρα ποὺ θὰ μαχόμενοι θὰ ἄρχιζαν ἀμέσως διαπραγματεύσεις περιλάμβανε ὄχι μόνο ὅ,τι διέθετε ἡ Αἴγυπτος σὲ στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἡ Ἑλλάδα θὰ παρέμενε καράβια, ἐφόδια καὶ ἀνθρώπινο δυναμικό, ἀλλὰ φόρου ὑποτελὴς στὸν Σουλτᾶνο, ἀλλὰ θὰ κέρδιζε καὶ ἐνίσχυση ἀπὸ τὴν Τυνησία καὶ τὸ Ἀλγέρι. Ἡ τὴν αὐτονομία της. Ἀντικείμενο διαπραγματεύσε- ἄλλη ἡ μοῖρα, ἡ τουρκική, θὰ κατέβαινε ἀπὸ τὸν ων θὰ γίνονταν τὰ σύνορα τῆς Ἑλλάδας «μὲ τὶς Ἑλλήσποντο μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Ταχὴρ πασᾶ. δύο ἀντιμαχόμενες παρατάξεις». Καθοριστικὸ ὅμως ἦταν τὸ μυστικό «συμπληρωματικό» ἄρθρο: Ἂν Πράγματι, μέσα σὲ ἐλάχιστο χρόνο ἑτοιμάστηκε σὲ ἕνα μῆνα οἱ ἀντιμαχόμενοι δὲν ἀποδέχονταν στόλος ἀπὸ 90 πλοῖα, πολεμικὰ καὶ φορτηγά, καὶ 5 τὴν ἀνακωχή, οἱ Δυνάμεις θὰ τοὺς δήλωναν ὅτι αὐστριακά. Μεταφέρονταν δὲ στὴν Πελοπόννησο ἦταν ἀποφασισμένες νὰ τοὺς τὴν ἐπιβάλουν. Γιὰ ἀγήματα 4.000 ἀνδρῶν. Μαύρισε ἡ θάλασσα ἀπ᾽ τὴν πραγματοποίηση τῆς ἀπειλῆς τους θὰ εἶχαν τὸν ὄγκο τῶν πλοίων ποὺ κατευθύνθηκαν πρὸς σύντομα οἱ ναύαρχοι διοικητὲς τῶν μοιρῶν τοῦ τὴν Πύλο καὶ στὶς 26 Αὐγούστου 1827 εἰσῆλθαν

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 στόλου τους, ὁ Ἄγγλος Κόδριγκτον, ἀντιναύαρχος, ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ φθάσουν σὲ λιγώτερο ἀπὸ καὶ οἱ ὑποναύαρχοι Γάλλος Δεριγνὺ καὶ Χέυδεν, 20 μέρες. ἐπικεφαλῆς τῆς ρωσικῆς μοίρας. Στὶς 3 Ὀκτωβρίου ἐξέπνευσε ἡ παράταση τῆς Ἡ Συνθήκη, ὅταν ἔγινε γνωστὴ στὴν Ἑλλά- διορίας τοῦ 20ημέρου. Στὶς 6 Ὀκτωβρίου οἱ τρεῖς δα, προκάλεσε μεγάλη χαρά, ποὺ ἐκδηλώθηκε ναύαρχοι –εἶχε φθάσει ἐν τῷ μεταξὺ ἡ ρωσικὴ μὲ κωδωνοκρουσίες καὶ πανηγυρισμούς, ἀλλὰ ἡ μοῖρα ὑπὸ τὸν ὑποναύαρχος Λογγῖνο Χέυδεν– Πύλη δὲν ὑπῆρχε περίπτωση νὰ δεχθεῖ τὴν ἀνα- συναντήθηκαν, γιὰ νὰ ἀποφασίσουν τί θὰ ἔκαναν. κωχὴ ποὺ ζητοῦσαν οἱ Δυνάμεις, ἐπειδὴ πίστευε Ἤξεραν βέβαια ὅτι οἱ Αἰγύπτιοι, κατὰ διαταγὴ τοῦ ὅτι ἡ Ἐπανάσταση στὴν Ἑλλάδα ἔσβηνε ὁριστικὰ Ἰμπραήμ, κατερήμωναν τὴ Μεσσηνία, πυρπολώ- μετὰ καὶ τὴν πτώση τῆς Ἀκροπόλεως στὴν Ἀθήνα ντας καὶ καταστρέφοντας τὰ πάντα «διὰ πυρὸς (24/5/1827). Μόνο ἕνα θαῦμα μποροῦσε νὰ σώσει καὶ σιδήρου», ὥστε νὰ ἀπειλεῖται γενοκτονία τῶν τὴν Ἐπανάσταση!... Πελοποννησίων. Ὁ Κολοκοτρώνης ἐξάλλου, μὲ ἔκθεσή του λίγες μέρες πρὶν στὸν Κόδριγκτον, γνωστοποιοῦσε τὶς φοβερὲς καταστροφὲς ποὺ ἐπέφερε ὁ Ἰμπρα- ήμ, καὶ ζητοῦσε ἄμεση προστασία τῶν ἑλλη- νικῶν πληθυσμῶν, σύμφωνα μὲ τὴ Συν- θήκη τοῦ Λονδίνου. Ὁ Κόδριγκτον ἔστειλε πλοιάρχους του καὶ δι- επίστωσαν τὴν ἀλήθεια τῶν καταγγελιῶν τοῦ Κολοκοτρώνη. Καμμέ- νος τόπος κι ἐρημωμέ- νος ἀπὸ τὸν Ἁλμυρὸ ὣς τὴν Καλαμάτα, κι ὁ Ἰμπραὴμ ἐξακολου- θοῦσε, λεηλατώντας καὶ ἀνασκάπτοντας τὴ γῆ. Ἔτσι οἱ τρεῖς ναύαρ- χοι συνέταξαν ἔγγρα- Στὶς 21 Αὐγούστου, λοιπόν, στὴν Αἴγινα, ὅπου φο πρὸς τὸν Ἰμπραήμ, μὲ τὸ ὁποῖο ἀπαιτοῦσαν εἶχε μεταφέρει τὴν ἕδρα της καθ᾽ ὑπόδειξη τῶν τὴν ἄμεση κατάπαυση τῶν φρικτῶν ἐχθρικῶν Δυνάμεων (γιὰ νὰ μὴ διακινδυνεύσει ἀπὸ τὶς ἐνεργειῶν του στὴν Πελοπόννησο: «... τοιαύτη ἐκ ἐπιδρομὲς τοῦ Ἰμπραήμ), ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνη- μέρους σας διαγωγή, τοιαύτη περίεργος παράβασις ση ἀποδέχθηκε ἐπίσημα τὴν ἀνακωχή, παρὰ τὶς τῶν ἀνειλημμένων ὑποσχέσεων, σᾶς θέτουν, κύριε, ἀντιρρήσεις ὁπλαρχηγῶν, ἐνῷ ὁ Ἰμπραὴμ στὶς ἐκτὸς τοῦ διεθνοῦς δικαίου, ἔξω τῶν ὑφισταμένων 13 Σεπτεμβρίου ἀντέδρασε στὴν κοινοποίηση τῆς συνθηκῶν τῶν Αὐλῶν των καὶ τῆς ὀθωμανικῆς Πύ- Συνθήκης. Συγκεκριμένα, ὅταν ὁ Ἄγγλος καὶ ὁ λης...». Ἂν δὲν συμμορφωνόταν μὲ τὶς ὑποδείξεις Γάλλος ὑποναύαρχος τοῦ γνωστοποίησαν ὅτι θὰ τῶν Συμμάχων, ὁ Ἰμπραὴμ θὰ ἀντιμετώπιζε «τὰς ἐμποδίσουν κάθε μετακίνηση πλοίων, στρατευμά- ἀμέσους συνεπείας μιᾶς ἀρνήσεως ἢ μιᾶς ὑπεκ- των καὶ πολεμοφοδίων σὲ ὁποιοδήποτε μέρος τῆς φυγῆς». Τὸ ἔγγραφο αὐτό, πονηρὰ σκεπτόμενος, ὁ Ἑλλάδας, ὁ Ἰμπραὴμ ἀπάντησε ὅτι εἶχε ὁδηγίες νὰ Ἰμπραὴμ ἀπέφυγε νὰ παραλάβει ἀπὸ τὸν ἀπεσταλ- καταπνίξει καὶ τὶς τελευταῖες ἑστίες τῆς Ἑλληνικῆς μένο τῶν ναυάρχων. Ἔγινε ἄφαντος, μὲ μυστικὲς Ἐπανάστασης, καὶ ὅτι πρῶτος στόχος του ἦταν ἡ διαδρομὲς στὸ ἐσωτερικὸ τῆς Μεσσηνίας, ἀποκρύ- Ὕδρα. Ἔδωσε ὅμως τὸν λόγο τῆς τιμῆς του –καὶ πτοντας τὰ ἴχνη του ἀκόμη κι ἀπ᾽ τοὺς δικούς του. αὐτὸ ἦταν ἐγγύηση– ὅτι θὰ περίμενε νέες ὁδηγίες Καὶ αὐτὸ προκειμένου, ἂν ἔκαναν ἐπίθεση οἱ τρεῖς 194 ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴν Ἀλεξάνδρεια, Σύμμαχοι, ἡ εὐθύνη νὰ βαρύνει ἐκείνους.

Τότε πιά –λόγῳ τῆς ἀπιστίας τοῦ Αἰγυπτίου ἀπὸ τὶς δύο ναυαρχίδες, σύμφωνα μὲ τὸ σχέδιο. «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἀρχηγοῦ– ἀποφάσισαν οἱ ναύαρχοι νὰ ἀκινητο- Τὰ ὑπόλοιπα πλοῖα πῆραν τὴν καθορισμένη θέ- ποιήσουν τὸν τουρκοαιγυπτιακὸ στόλο. Θὰ εἰσέ- ση τους. Ἡ ρωσικὴ μοῖρα, τελευταία στὴ σειρά, δυαν μὲ ἐλαφρὸ ἀεράκι στὸν ὅρμο τοῦ Ναβαρίνου καθυστέρησε, λόγῳ νηνεμίας, καὶ παρέμενε ἔξω εἰρηνικά, «γιὰ νὰ ἐπαναλάβουν στὸν Ἰμπραὴμ τὶς ἀπὸ τὸ λιμάνι. Ἠλεκτρισμένη ἡ ἀτμόσφαιρα. Τὰ προτάσεις τους, πού, σύμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα τῆς πλοῖα συνωστίζονταν τόσο, ποὺ μόλις μία σπίθα Συνθήκης, ἦταν πρὸς τὸ συμφέρον τῆς Πύλης». θὰ ἄναβε τὴ φωτιὰ τῆς μάχης. Καὶ ἡ ἀφορμὴ δόθη- Ἀγκυροβολημένος ὁ ἐχθρικὸς στόλος. Ὀγδόντα κε. Ἕνα ἐχθρικὸ πυρπολικὸ πλησίασε πολὺ κοντὰ ἐννέα (89) σκάφη καὶ 2.240 πυροβόλα, σὲ τρεῖς σὲ ἀγγλικὸ πλοῖο. Στὴν προσπάθειά τους νὰ τὸ παράλληλες σειρὲς μέσα στὸν κόλπο σὲ σχῆμα πετάλου, τὰ δύο ἄκρα τοῦ ὁποίου στηρίζονταν στὰ δύο πυροβολεῖα, τὸ ἕνα στὸ φρούριο τοῦ Ναβαρίνου καὶ τὸ ἄλλο στὴ νότια ἄκρη τῆς Σφα- κτηρίας. Στὴν πρώτη σειρὰ βρίσκονταν τὰ βαρύ- τερα, δεξιὰ τὰ αἰγυπτιακὰ πλοῖα καὶ ἀριστερὰ τὰ τουρκικά, ἔχοντας στὸ κέντρο τὶς δύο ναυαρχίδες. Στὶς ἄλλες σειρὲς τὰ μικρότερα τουρκοαιγυπτιακά, ἐνῷ ἡ μοῖρα τῆς Τύνιδος βρισκόταν στὸ βάθος, ἔξω ἀπὸ τὴν κύρια παράταξη. Τὰ συμμαχικὰ πλοῖα, μόλις εἴκοσι ἑπτά (27) –12 ἀγγλικά, 8 ρωσικὰ καὶ 7 γαλλικά– μὲ 1.324 πυροβόλα, ἰσχυρότερα ὅμως ἀπὸ ἐκεῖνα τοῦ ἀντι- πάλου, θὰ εἰσέπλεαν στὸν ὅρμο, σύμφωνα μὲ τὸ K Γύρω στὶς 6 τὸ ἀπόγευμα, ἡ τελευταία μεγάλη ἀναμέτρηση ἱστιοφόρων τῆς Ἱστορίας εἶχε τελειώσει. Μέσα σὲ τέσσερις ὧρες θάφτηκε στὰ νερὰ τοῦ Ναβαρίνου ὁ ὑπερήφανος τουρκοαιγυπτιακὸς στόλος. « Ὁ δὲ Ἰμπραήμης, ὅστις, ἐνῷ κατεστρέφετο ὁ τουρκοαιγυπτιακὸς στόλος, περιεφέρετο εἰς τὰ πλησιόχωρα μέρη καταστρέφων καὶ αὐτός, ἐπανῆλθεν τὴν ἐπαύριον τῆς μάχης εἰς Νεόκαστρον, ὅπου ἀφήσας πρὸ ὀλίγου λαμπροὺς στόλους ηὗρε ναυάγια», γράφει ὁ ἱστορικὸς Σπυρίδων Τρικούπης. Μόνο δεκατέσσερα πλοῖα τοῦ Ἰμπραήμ, καὶ αὐτὰ μὲ βαριὲς πληγές, γύρισαν δύο μῆνες ἀργότερα στὴν Ἀλεξάνδρεια. K σχέδιο τοῦ Κόδριγκτον, καὶ θὰ τοποθετοῦνταν ὡς ἀπομακρύνουν, οἱ Ἄγγλοι δέχθηκαν τουρκικοὺς 195 ἑξῆς: Ἀπέναντι ἀπ᾽ τὶς δύο τουρκικὲς ναυαρχίδες πυροβολισμούς, εἶχαν θύματα καὶ ἀνταπέδωσαν τὸ ἡ ἀγγλικὴ μοῖρα μὲ ἐπικεφαλῆς τὴ ναυαρχίδα « πῦρ. Ἀμέσως ὁ Δεριγνὺ διέταξε σφοδρὸ κανονιο- Ἀσία» τοῦ Κόδριγκτον, δεξιὰ ὁ γαλλικὸς στόλος βολισμό, καὶ λαμπάδιασε ὁ τόπος. Τὰ πυρπολικὰ ἀντιμέτωπος τοῦ αἰγυπτιακοῦ, ἀριστερὰ ὁ ρωσικὸς κολλοῦσαν στὰ πολεμικὰ καὶ μετέδιδαν τὴ φωτιὰ ἀπέναντι ἀπὸ τὸν τουρκικό. Γενικὸς ἀρχιγός, ὡς στὰ ἱστία. Ἐφιαλτικὸ τὸ σκηνικό, Περιορισμένος ἀντιναύαρχος, ἀναγνωρίστηκε ὁ Κόδριγκτον, ποὺ ὁ χῶρος. Ἀγκυροβολημένοι οἱ στόλοι. Ποῦ νὰ ὑπῆρξε πράγματι ἡ ψυχὴ τῆς ναυμαχίας. κινηθοῦν τὰ πλοῖα; Ἔχουν ὑπεροχὴ οἱ ἐχθροὶ σὲ ἀριθμούς, οἱ Σύμμαχοι τοὺς ξεπερνοῦν σὲ ναυτο- Κατὰ τὸ μεσημέρι τῆς 8ης Ὀκτωβρίου 1827, σύνη, πειθαρχία, καὶ κυρίως σὲ ἰσχὺ πυροβόλων. ὁ συμμαχικὸς στόλος ἄρχισε νὰ εἰσέρχεται στὸ Ἡ φωτιὰ ἁπλώνεται. Ρίχνουν βολὲς τὰ κανονιοστά- λιμάνι μὲ ἀργὲς κινήσεις κατὰ στῆλες, καὶ στὶς 2 σια τῶν φρουρίων. Ἡ Σφακτηρία φλέγεται. τὸ μεσημέρι ἡ « Ἀσία» ἀγκυροβόλησε ἀπέναντι

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἡ « Ἀσία» κτυπήθηκε ἀπὸ τὴν τουρκικὴ ναυ- μέλη ἐκτοξεύονται. Κόκκινη ἡ θάλασσα ἀπὸ αἷμα, αρχίδα, καὶ ὁ Κόδριγκτον διεμήνυσε στέλνοντας καὶ πλῆθος τραυματίες ψάχνουν πῶς νὰ σωθοῦν... ἄνδρες του στὸν Αἰγύπτιο διοικητὴ Μουχαρέμπεη Γύρω στὶς 6 τὸ ἀπόγευμα, ἡ τελευταία μεγά- ὅτι σκοπὸς τῶν Συμμάχων δὲν ἦταν νὰ ἐπιτεθοῦν λη ἀναμέτρηση ἱστιοφόρων τῆς Ἱστορίας εἶχε τε- στοὺς Τουρκοαιγυπτίους, ἀλλὰ νὰ τοὺς ἀναγκά- λειώσει. Μέσα σὲ τέσσερις ὧρες θάφτηκε στὰ νερὰ σουν νὰ φύγουν ἀπὸ τὸ Ναβαρίνο καὶ νὰ ἐπιστρέ- τοῦ Ναβαρίνου ὁ ὑπερήφανος τουρκοαιγυπτιακὸς ψουν στὶς βάσεις τους, στὰ Δαρδανέλλια καὶ στὴν στόλος. « Ὁ δὲ Ἰμπραήμης, ὅστις, ἐνῷ κατεστρέ- Ἀλεξάνδρεια. Οἱ Αἰγύπτιοι ὅμως σκότωσαν τὸν φετο ὁ τουρκοαιγυπτιακὸς στόλος, περιεφέρετο ἀπεσταλμένο τοῦ Κόδριγκτον, Ἕλληνα πλοηγὸ εἰς τὰ πλησιόχωρα μέρη καταστρέφων καὶ αὐτός, Πέτρο Μικέλη, καὶ ἡ « Ἀσία», στρέφοντας τὰ κα- ἐπανῆλθεν τὴν ἐπαύριον τῆς μάχης εἰς Νεόκαστρον, νόνια πρὸς τὴν αἰγυπτιακὴ ναυαρχίδα, τὴν κατε- ὅπου ἀφήσας πρὸ ὀλίγου λαμπροὺς στόλους ηὗρε βύθισε. Ἤδη ἐκτὸς μάχης εἶχε τεθεῖ καὶ ἡ τουρκικὴ ναυάγια», γράφει ὁ ἱστορικὸς Σπυρίδων Τρικούπης. ναυαρχίδα. Μόνο δεκατέσσερα πλοῖα τοῦ Ἰμπραήμ, καὶ αὐτὰ K μὲ βαριὲς πληγές, γύρισαν δύο μῆνες ἀργότερα στὴν Ἀλεξάνδρεια. Ἕξι χιλιάδες (6.000) ἄνδρες του Πανηγύρισε ὁ Ἑλληνικὸς λαός, σκοτώθηκαν. Ἀπ᾽ τοὺς Συμμάχους κάπου ἑξακό- σιοι πενῆντα (650) ἄνδρες νεκροὶ καὶ τραυματίες, σὰν ἔμαθε τὴν καταναυμάχηση ἀλλὰ κανένα πλοῖό τους δὲν βυθίστηκε. Καὶ οἱ τοῦ ἐχθρικοῦ στόλου, καθὼς τρεῖς συμμαχικὲς μοῖρες ἀγωνίστηκαν μὲ ἄφθα- στο ἡρωισμὸ καὶ ἔνθερμο πνεῦμα συνεργασίας, ἔβλεπε πιὰ νὰ πλησιάζει ἡ ἡμέρα ἱκανοποιώντας τὰ φιλελληνικὰ συναισθήματα τῶν τῆς ἐλευθερίας του. Ἀνέπεμψε Εὐρωπαίων. στοὺς ναοὺς εὐχαριστήριες δοξο- Πανηγύρισε ὁ Ἑλληνικὸς λαός, σὰν ἔμαθε τὴν καταναυμάχηση τοῦ ἐχθρικοῦ στόλου, καθὼς λογίες πρὸς τὸν Θεὸ καὶ θεώρησε ἔβλεπε πιὰ νὰ πλησιάζει ἡ ἡμέρα τῆς ἐλευθερίας τὸ ἔργο τῶν ναυμάχων τῆς Συμμα- του. Ἀνέπεμψε στοὺς ναοὺς εὐχαριστήριες δο- ξολογίες πρὸς τὸν Θεὸ καὶ θεώρησε τὸ ἔργο τῶν χίας ὡς «ἔργον τῆς ἀοράτου χειρὸς ναυμάχων τῆς Συμμαχίας ὡς «ἔργον τῆς ἀοράτου τοῦ Θεοῦ». χειρὸς τοῦ Θεοῦ». Τὸ θαῦμα νὰ διασωθεῖ ἡ Ἑλλη- νικὴ Ἐπανάσταση ἔγινε μὲ τὴ ναυμαχία τοῦ Ναβα- K ρίνου! «Εἰς τὰ ὕδατα τοῦ Ναβαρίνου ἐπεσφραγίζετο ἡ ἑλληνικὴ ἐλευθερία. Οἱ φιλέλληνες ὅλου τοῦ κόσμου ἐπανηγύριζαν», γράφει ὁ Καθηγητὴς Ἀπ. Ἡ ναυμαχία συνεχιζόταν ἄγρια καὶ ἐξολοθρευ- Δασκαλάκης. Καὶ ὁ Γάλλος Ἀκαδημαϊκὸς Πιὲρ τική. Πυκνὸς καπνὸς ἀπ᾽ τὶς ἐκρήξεις θόλωνε τὸ Λεμπρέν: « Ἡ μάχη τοῦ Ναβαρίνου ἦτο κατόρθωμα λιμάνι. Ἡ ὁρατότητα προβληματική. Κι ἀλλοῦ σύν- τῶν λαῶν». Ἀπεικονίσεις τῆς ναυμαχίας σὲ πίνακες νεφα λευκοῦ καπνοῦ τινάζονταν στὸν οὐρανό, κι ζωγραφικῆς, λιθογραφίες καὶ χαλκογραφίες ἔκα- ἀνάμεσά τους πηδοῦσαν πύρινα τόξα τῶν βολῶν ναν γνωστὴ στὴν Εὐρώπη τὴ μεγάλη νίκη. ἀπὸ τὰ πυροβόλα τῶν φρουρίων. Φλογώδεις ἀνα- Οἱ Γάλλοι τάχθηκαν ἀνοικτὰ ὑπὲρ τοῦ ἑλληνι- λαμπές, ἀλλαλαγμοί, κραυγὲς ἀπόγνωσης, κατάρες κοῦ ἀγῶνα. Ἡ πολιτικὴ τοῦ φιλελληνικοῦ κομι- ἢ βλαστήμιες, παραγγέλματα. Ἕνα ἀλλόκοτο καὶ τάτου τῶν Παρισίων εἶχε γίνει ἡ ἐπίσημη γαλλικὴ μανιακὸ πολεμικὸ θέαμα. Πλοῖα τῶν Συμμάχων πολιτική. Καὶ στὴ Ρωσία, στὴν Πετρούπολη, γιορτά- πρὸς στιγμὴν κινδυνεύουν. Ἡ ἀγγλικὴ ναυαρχίδα στηκε τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ναυμαχίας ὡς ἐθνικὸς θρί- βάλλεται ἀπὸ παντοῦ. Ὣς τότε ἡ ναυμαχία διεξαγό- αμβος. Δὲν ἔλειπαν βέβαια καὶ οἱ πολιτικοὶ ὑπολο- ταν μόνο ἀπὸ ἀγγλικὰ καὶ γαλλικὰ πλοῖα, ἐναντίον γισμοί, ὅπως π.χ. ὅτι ἡ Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία τῶν τουρκοαιγυπτιακῶν. Στὶς 3 μμ. ὅμως πλησί- εἶχε χάσει τὴ ναυτική της δύναμη καὶ ἦταν εὐκαιρία ασε ὁ ρωσικὸς στόλος. Ὁ ἀγώνας πεισματώδης. γιὰ ἕνα ρωσοτουρκικὸ πόλεμο. Διχασμένη ἡ κοινὴ Σφαῖρες, βόμβες, βολίδες πέφοτυν ἀκατάπαυστα, γνώμη στὸ Λονδῖνο, γιατὶ πολλοὶ πίστευαν πὼς κρότοι ἐκκωφαντικοὶ παταγώδεις, τρομερὰ ἀστρα- ἡ καταστροφὴ τοῦ τουρκικοῦ στόλου ἄνοιγε τὸν πόβροντα πολεμικῆς μηχανῆς. Πλοῖα ἀνατινάζο- δρόμο τῆς Ρωσίας πρὸς τὴ Μεσόγειο. Δυσαρεστη- νται, κι ἄλλα βυθίζονται. Ἀναμμένος δαυλὸς τὸ μένος στὴ Βιέννη ὁ αὐτοκράτορας Φραγκῖσκος χα- λιμάνι καὶ πύρινες φλόγες παντοῦ. Μαυρισμένα κι ρακτήρισε τὴ ναυμαχία τοῦ Ναβαρίνου ὡς «δολο- 196 αἱματόβρεκτα συντρίμμια πλοίων καὶ ἀνθρώπινα φονία», καὶ ὁ μισέλληνας Καγκελάριος Μέττερνιχ

προέβλεψε πὼς θὰ δημιουργοῦσε «γενικὸ χάος». Κοδριγκτῶνος, Δεριγνὺ καὶ Χέυδεν, εἰς ἔνδειξη «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Ἡ Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία ἀντέδρασε μὲ ὀργὴ τιμῆς καὶ αἰώνιας εὐγνωμοσύνης. Καὶ τὸ ὄνομα τοῦ καὶ ἀπειλές, χωρὶς νὰ καταφύγει σὲ ἔκτροπα στὴν Ναβαρίνου φέρουν ὁδοὶ μεγαλουπόλεων τῆς πα- Κωνσταντινούπολη. Ἤλπιζε πὼς ἡ ναυμαχία ἴσως δὲν θὰ εἶχε ἐπακόλουθα. Ἂν ὅμως προέβαινε σὲ K θηριωδίες, θὰ συγκρουόταν μὲ τὴ μισὴ Εὐρώπη. Πάντως διακόπηκαν οἱ διπλωματικὲς σχέσεις. Οἱ Ἕλληνες εἶδαν τὴ ναυμαχία τοῦ Ναβαρίνου ὡς παρέμβαση τῆς Ἡ Ρωσία κήρυξε τὸν πόλεμο ἐναντίον τῆς Ὀθω- Εὐρώπης γιὰ τὴν προστασία τους. μανικῆς αὐτοκρατορίας (γιὰ δικά της συμφέρο- ντα), γαλλικὸ σῶμα στρατοῦ ἔφθασε στὸν Μοριὰ Καὶ πράγματι, σὲ λιγώτερο ἀπὸ καὶ πραγματοποίησε ἐκκαθαρίσεις τῶν τουρκο- δύο χρόνια μετὰ τὴ ναυμαχία ἡ αιγυπτιακῶν στρατευμάτων. Πανικὸ προκάλεσε ἀνεξαρτησία τῆς Ἑλλάδας θεμελι- στὸ στράτευμα τοῦ Ἰμπραὴμ ἡ καταστροφὴ τοῦ ώθηκε οὐσιαστικὰ καὶ τυπικά. στόλου. Χωρὶς θαλάσσιο ἀνεφοδιασμὸ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο, ἀντιμετώπιζε τὸ φάσμα τῆς πείνας καὶ K τῆς καταστροφῆς. τρίδας μας. Γιὰ νὰ θυμίζουν στοὺς Νεοέλληνες πὼς Οἱ Ἕλληνες ὅμως εἶδαν τὴ ναυμαχία τοῦ ἡ ναυμαχία τοῦ Ναβαρίνου ἦταν τὸ γλυκοχάραμα Ναβαρίνου ὡς παρέμβαση τῆς Εὐρώπης γιὰ τὴν γιὰ τὴν ἀνατολὴ τῆς νέας Ἑλλάδας! προστασία τους. Καὶ πράγματι, σὲ λιγώτερο ἀπὸ δύο χρόνια μετὰ τὴ ναυμαχία ἡ ἀνεξαρτησία τῆς ΑΝΝΑ Κ. ΚΟΡΝΑΡΟΥ-ΚΑΛΑΜΑΡΑ Ἑλλάδας θεμελιώθηκε οὐσιαστικὰ καὶ τυπικά. Γι᾽ αὐτὸ τὸ νέο Ἑλληνικὸ κράτος, ἀναγνωρίζοντας τὴν προσφορὰ τῶν γενναίων ναυάρχων, ἔδωσε τὰ ὀνόματά τους σὲ τρεῖς κεντρικὲς ὁδοὺς τῆς Ἀθήνας, Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ 1940 Ἦταν Ὀκτώβριος τοῦ 1940. Ἡ Ἑλλάδα μέσα στὰ ἀναχώματα. Ἀρχίζουν νὰ σκάβουν τὸ μας βρισκόταν σὲ πόλεμο. Οἱ Ἰταλοὶ χῶμα καὶ ἀπὸ μέσα βγάζουν τὸν Κωνσταντῖνο ζω- εἶχαν ἐπιτεθεῖ στὴ χώρα μας. Τὰ φα- ντανό. Ἔμειναν ὅλοι ἄφωνοι. Στὴν ἐρώτηση πῶς νταράκια μας φεύγανε γιὰ τὴν Κορυτσᾶ καὶ τὸ εἶχα ἀντέξει κάτω ἀπὸ τὰ χώματα, ὁ Κωνσταντῖνος Τεπελένι. βγάζει τὸ Εὐαγγέλιο, ποὺ εἶχε σὰν φυλαχτό, καὶ Ἀνάμεσα στὰ γενναῖα φανταράκια ἦταν καὶ θυμᾶται τὰ λόγια τῆς μητέρας μου. Ὅλοι δόξασαν ὁ πατέρας μου Κωνσταντῖνος. Ὅταν πῆραν τὴ τὸν Θεὸ γιὰ τὸ ὁλοζώντανο θαῦμα. διαταγὴ νὰ φύγουν γιὰ τὴν Ἀλβανία, χαιρέτησε τὴ μητέρα μου καὶ ἑτοιμάστηκε νὰ ἀναχωρήσει, Αὐτὸ ποὺ σᾶς γράφω δὲν εἶναι ἱστορία, ἀλλὰ ὅμως ἡ μητέρα μου τὸν σταμάτησε καὶ τοῦ ἔδωσε πραγματικὸ γεγονός, ζωντανὴ ἀπόδειξη πὼς ὁ ἕνα μικρὸ Εὐαγγέλιο. Θεὸς φύλαγε τὰ φανταράκια μας, γι᾽ αὐτὸ δοξά- – Φύλαξέ το, τοῦ εἶπε, καὶ θὰ σὲ προστατεύσει. στηκε ἡ Ἑλλάδα μας. Ψηλὰ στὸ μέτωπο, ὁ πόλεμος εἶχε ἀνάψει γιὰ τὰ καλά. Ὅλη τὴ μέρα τὰ ἀεροπλάνα σφυροκο- Ἂς τραγουδήσουμε λοιπὸν ὅλες μαζί: ποῦσαν, τὸ βράδυ σώπαιναν. Ἕνα βράδυ, ὅταν φώναξαν προσκλητήριο, ἔλειπε ὁ Κωνσταντῖνος. « Ἡ Ἑλλάδα ποτὲ δὲν πεθαίνει, Δὲν τὸν βρίσκανε πουθενά. δὲν τὴ σκιάζει φοβέρα καμιά, Ξαφνικὰ βλέπουν μιὰ ἀρβύλα νὰ κουνιέται μόνο λίγο καιρὸ ξαποσταίνει καὶ ξανὰ πρὸς τὴ δόξα τραβᾷ». ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΟΓΑΝΗ 197

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Τὰ μικρὰ τῆς ζωῆς μας Πάντων ἕνεκεν... Εἶμαι ἕνα τίποτε, πολυτιμότατο Οἱ λόγοι νὰ εὐχαριστοῦμε τὸν Θεὸ δὲν εἶναι Ὁ τίτλος φαίνεται ἀντιφατικός, δὲν εἶναι ὅμως. μόνο τὰ εὐχάριστα τῆς ζωῆς μας. Δὲν εἶναι μόνο Ποιὸς εἶμαι ἐγώ; Σχεδὸν ἕνα τίποτα, ἕνας ἁπλὸς ὅ,τι μᾶς ἱκανοποιεῖ. Ἀφοροῦν καὶ τὶς δοκιμασί- ἄνθρωπος, ἀνάμεσα στὰ ἑπτὰ δισεκατομμύρια ες μας. Ἄλλες ἀπὸ αὐτὲς ἀκονίζουν τὴν κατοίκους τοῦ πλα- ὑπομονή μας, ἄλλες νήτη. Κι ἂν χαθῶ, δὲν ἀποτελοῦν δυνατὰ χάθηκε δὰ κι ὁ κό- τραντάγματα, ποὺ σμος. Κι ἂν πιθανὸν μᾶς ξυπνοῦν ἀπὸ τὴ ἔχω κάποια τάλαντα, νυσταλέα, χαλαρὴ ἑκατομμύρια ἄλλοι πίστη, κάποτε κάποτε ἔχουν τὰ ἴδια ἢ καὶ καὶ ἀπὸ τὸν λήθαργο πολὺ πιὸ σημαντικά. τῆς ἀδιαφορίας, στὴν ὁποία μᾶς ρίχνει Εἶμαι ὅμως πολύ- συχνὰ ἡ εὐμάρεια. τιμος, γιατὶ ἔχω τὴν πολυτιμότατη, ἀθά- Ὁ πόνος ὁ δικός νατη ψυχή μου. Ἡ μας γίνεται αἰτία νὰ ἀξία της εἶναι ἀνυπο- θυμηθοῦμε καὶ νὰ λόγιστη. Τὴν ὅρισε ὁ K Ποιὸς εἶμαι ἐγώ; Σχεδὸν ἕνα τίποτα, ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος, ἀνάμεσα στὰ ἑπτὰ δισεκατομμύρια κατοίκους τοῦ πλανήτη. Κι ἂν χαθῶ, δὲν χάθηκε δὰ κι ὁ κόσμος. Κι ἂν πιθανὸν ἔχω κάποια τάλαντα, ἑκατομμύρια ἄλλοι ἔχουν τὰ ἴδια ἢ καὶ πολὺ πιὸ σημαντικά. Εἶμαι ὅμως πολύτιμος, γιατὶ ἔχω τὴν πολυτιμότατη, ἀθάνατη ψυχή μου. Ἡ ἀξία της εἶναι ἀνυπολόγιστη. Τὴν ὅρισε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὅταν εἶπε ὅτι δὲν θὰ ὠφελήσει τὸν ἄνθρωπο, Kἂν κερδίσει τὸν κόσμο ὅλο, καὶ χάσει τὴν ψυχή του. στηρίξουμε ὅσους γύρω μας πονοῦν – καὶ εἶναι ἴδιος ὁ Κύριος, ὅταν εἶπε ὅτι δὲν θὰ ὠφελήσει τὸν τόσοι πολλοὶ στὸν εὐρύτερο κοινωνικὸ περίγυρο. ἄνθρωπο, ἂν κερδίσει τὸν κόσμο ὅλο, καὶ χάσει Καὶ αὐτὴ ἡ ἀρρώστια ἀκόμα, πού, ἂν τὸ σχέδιο τοῦ τὴν ψυχή του. Μοῦ δωρήθηκε ἡ ψυχὴ γιὰ μεγα- Θεοῦ δὲν ἐπιτρέπει τὴν ἴαση, ἐπιτρέπει ὅμως «ἐν λειώδη ἔργα: νὰ μπορῶ νὰ ἀγαπῶ, νὰ μοιάσω σ᾽ τῇ ἀδυναμίᾳ μας» ἡ δύναμή Του νὰ ἀναδεικνύεται Ἐκεῖνον καὶ νὰ ζήσω κοντά Του στὴν αἰωνιότητα τέλεια. καὶ στὴ χαρά. Ἂν δὲν γίνεται νὰ ἀπεμπλακοῦμε ἀπὸ κάποια Αὐτὸ τὸ τρισμέγιστο δῶρο ποὺ μᾶς δόθηκε ἀξί- δυσκολία, ἂς Τὸν παρακαλοῦμε νὰ μᾶς φωτίζει ζει ὅλη μας τὴν προσοχή, ὅλη μας τὴ φροντίδα, γιὰ συνετοὺς χειρισμούς, φρόνιμη μεθόδευση καὶ ὅλη μας τὴ σκέψη, γιατὶ εἶναι αὐτὸ ποὺ θὰ μᾶς καρτερία. ἀνοίξει τοὺς οὐρανούς. Καὶ σὲ χαρὰ καὶ σὲ λύπη, «Δόξα τῷ Θεῷ, πά- ντων ἕνεκεν». ΚΛΕΙΩ-ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΚΟΥΡΑΣΗ 198

Κἄτι εἶδα... ἄκουσα... ἤ μοὖπαν «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 Κορωνοϊὸς καὶ οἰκονομικὴ κρίση T ὸν τελευταῖο καιρό, ὁ φόβος γιὰ τὴ μετάδοση ζί της. Κι εἶναι ἀστεῖο τὸ θέαμα, ὅταν βλέπεις νὰ 199 τοῦ κορωνοϊοῦ πλανιέται στὸν ἀέρα. Δὲν φοράει ἄλλος μαύρη ἢ ἄσπρη ἢ ἐμπριμὲ μάσκα, εἶναι πιὰ πρώτη εἴδηση ἡ οἰκονομικὴ κρίση, ποὺ κρύβει σχεδὸν ὅλο τὸ πρόσωπο. Γιὰ νὰ μὴν ποὺ λίγο καιρὸ πρὶν μονοπωλοῦσε τὴν ἐπικαιρό- εἰπωθεῖ ὅτι καὶ μερικοὶ προσπαθοῦν νὰ φορᾶνε τητα. Συζητοῦνται πολὺ τὰ θύματα τοῦ κορωνοϊοῦ μάσκα «ἀσορτί» μὲ τὰ ροῦχά τους! καὶ προτείνονται τὰ μέσα γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς ἐξάπλωσής του, ὅπως κυρίως ἡ μάσκα καὶ διάφο- Εἶναι κι οἱ ἀποστάσεις τοῦ ἑνάμιση μέτρου τοῦ ροι ἄλλοι τρόποι. Κι ἂν ἀναφερόμαστε στὴ μάσκα, ἑνὸς ἀπὸ τὸν ἄλλον. Τώρα, θὰ μοῦ πεῖτε, ὅποιος οἱ ἄνθρωποι ἔχουν χωριστεῖ σὲ δύο κατηγορίες: βρεθεῖ σὲ ὥρα αἰχμῆς σὲ μέσα συγκοινωνίας, τότε Αὐτοὺς ποὺ τὴ φορᾶνε καὶ τοὺς ἄλλους, ποὺ δὲν θὰ δεῖ ποιὲς ἀποστάσεις κρατιοῦνται, ὅταν ὁ ἕνας τὴ φορᾶνε. Αὐτοὶ ποὺ τὴ φορᾶνε εἶναι ἰδιαίτερα εἶναι πάνω στὸν ἄλλο. Κι εἶναι ἀστεῖο, ἂν πρέπει εὐαισθητοποιημένοι καὶ ἀπόλυτοι: Ὅλοι πρέπει νὰ ὁ ἕνας νὰ κάθεται ἀπέναντι στὸν ἄλλο διαγωνίως. φορᾶμε μάσκα. Οἱ ἄλλοι διαμαρτύρονται ὅτι δὲν Ἂς μὴν ξεχνᾶμε καὶ τὰ γάντια, ποὺ θὰ πρέπει νὰ μποροῦν νὰ φορᾶνε, γιατὶ τοὺς ἐνοχλεῖ, καὶ λένε φοράει κανείς, καὶ τὰ μαντηλάκια μὲ τὸ ἀντισηπτι- ὅτι εἶναι ὑπερβολικὰ σχολαστικοὶ οἱ ὑποστηρικτὲς κό, ὅταν πιάνεται κάπου. Αὐτὲς τὶς προφυλάξεις τῆς μάσκας. Πολλοί, ὅταν βγαίνουν ἀπὸ κάποιο θὰ τὶς δεῖς σὲ ἀνθρώπους ποὺ τηροῦν τὶς ἐντολὲς μέσο συγκοινωνίας, πετοῦν, κατὰ κάποιο τρόπο, τῶν εἰδικῶν μὲ θρησκευτικὴ εὐλάβεια. τὴ μάσκα. Παίρνουν μεγάλη ἀνάσα και περπατοῦν ἀνακουφισμένοι. Οἱ προνοητικκοί, ποὺ συνεχίζουν Καὶ τώρα ἀναρωτιέται κάποιος. Τὰ μέσα ἐνημέ- νὰ τὴ φοροῦν, κοιτοῦν τοὺς ἄμυαλους μὲ οἶκτο. ρωσης γιατί ἀναφέρονται συνεχῶς καὶ μόνο στὰ κρούσματα καὶ τὶς ἀπώλειες ἀπὸ τὸν κορωνοϊό; Δὲν Τί τὰ θέλετε ὅμως; Ἡ μάσκα ἔχει γίνει μόνιμη ὑπάρχουν ἀλήθεια πιὰ τὰ θύματα ἀπὸ τὴν οἰκο- σύντροφος. Ὅπου κι ἂν πᾷς, εἶναι ὑποχρεωτική, νομικὴ κρίση; Ἂς ἐλπίσουμε ὅτι μᾶλλον δὲν θὰ καὶ δὲν ἐπιτρέπεται νὰ μπεῖς πουθενά, ἂν δὲν τὴ ὑπάρχουν. Κι ἂν ὑπάρχουν, δὲν ἀναφέρονται πιά... φορᾷς. Κι ἔτσι, θέλεις δὲ θέλεις, πᾶς παρέα μα- ΛΙΤΣΑ ΑΠΑΛΑΚΗ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - Σεπτεμβριος - οκτωβριος 2020 - 641 K Βιβλιοπαρουσίαση O ΘΗΣΑΥΡΌΣ Γιὰ ποιὸν θησαυρὸ μιλᾶμε; ρελαύνουν μπροστά μας σὰν αὐτὸν τῆς Τροίας ἢ αὐτὸν τῆς ἕνας χείμαρρος εἰκόνων καὶ πλη- ΒΑΣΑ ΣΟΛΩΜΟΥ ΞΑΝΘΑΚΗ φιλίας; ροφοριῶν. Εἶναι βαθιὰ συγκι- ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ, ΑΘΗΝΑ νητικὸ τὸ πῶς οἱ δύο κεντρικοὶ 2019, 20,6Χ14, 176 σελ. Σὲ αὐτὸ τὸ μικρὸ λο- χαρακτῆρες, οἱ δύο Αὐγοῦλες, γοτεχνικὸ ἀριστούργημα, ὅπου ὅπως τὶς ὀνομάζει ἡ συγγραφέ- τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα «μπερ- ας, ξεκινοῦν ἀπὸ παιδοῦλες καὶ δεύονται» μὲ τὰ μυθοπλαστικά προχωροῦν, μακριὰ ἡ μία ἀπὸ (ὅπου, καὶ ἐκεῖ, δὲν ξέρει ὁ ἀνα- τὴν ἄλλη μέν, ἀλλὰ ἀχώριστες γνώστης ποιὰ εἶναι πραγματικὰ πάντα, καὶ στὸ διάβα τῆς ζωῆς καὶ ποιά «συγγραφικῇ ἀδείᾳ», τους συναντοῦν τοὺς ἐπώνυ- φανταστικά), ἡ Βάσα Σολωμοῦ μους, τὸν Ἑρρῖκο καὶ τὴ Σοφία Ξανθάκη μεταφέρει τὸν ἀναγνώ- Σλῆμαν. στη στὴν ἐποχὴ τοῦ Ἑρρίκου καὶ τῆς Σοφίας Σλῆμαν. Ἀλλὰ καὶ Καὶ τὸ τέλος, ἠχηρὰ πολύ- ὄχι μόνον. τιμο, τὸ μήνυμα: Γιὰ ποιὸν θη- σαυρὸ μιλᾶμε; αὐτὸν τῆς Τροίας Ἡ ζωὴ στὰ Ἀμπελάκια τῆς ἢ αὐτὸν τῆς φιλίας; Θεσσαλίας στὰ τέλη τοῦ 19ου καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰῶνα, ΗΒΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ τὰ πρόσωπα καὶ ἡ ἐξιστόρηση τῆς ζωῆς τους καὶ τῶν ἠθῶν καὶ ἐθίμων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, πα- ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΡΙΕΣ: Ἡ αὔξηση τῶν ταχυδρομικῶν τελῶν ἐπιβαρύνει σημα- ντικὰ τὸ κόστος τῶν περιοδικῶν. Παρακαλεῖσθε, λοιπόν, γιὰ τὴν ἐξόφληση τυχὸν ὀφειλῶν ποὺ ἀφοροῦν τὴ συνδρομή σας (ἡ ἡμερομηνία ἔναρξης ὀφειλῆς σημειώνεται στὴν αὐτοκόλλητη ἐτικέτα). Μολονότι κατὰ τὴν περίοδο τῆς οἰκονομικῆς κρίσης ἀποφεύγαμε νὰ διακόπτουμε αὐτοβούλως τὴν ἀποστολὴ τοῦ περιοδικοῦ σὲ περίπτωση μὴ ἔγκαιρης ἐξόφλησης, ἡ σημαντικὴ αὔξηση τοῦ κόστους θὰ μᾶς ἀναγκάσει νὰ διακόψουμε τὴν ἀποστολή, ὅπου ὑπάρχουν συσσωρευμένες ὀφειλές. Ἡ ἀνανέωση τῆς συνδρομῆς μπορεῖ νὰ γίνει μὲ τοὺς ἑξῆς τρόπους: Γιὰ συνδρομὴ Ἐσωτερικοῦ α) Μὲ κατάθεση στὴν τράπεζα Eurobank, στὸν λογαριασμὸ ποὺ διατηρεῖ ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωσις Ἀκτίνων ὑπ᾽ ἀριθμ.: 0026-0201-94-0100366081 (ΙΒΑΝ: GR1102602010000940100366081). Νὰ ζητᾶτε νὰ σημειώνεται ρητῶς τὸ ὀνοματεπώνυμό σας στὴν Αἰτιολογία. β) Στὰ ΕΛΤΑ μὲ ταχυδρομικὴ ἐπιταγὴ στὴ διεύθυνση τοῦ περιοδικοῦ (Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα). Προβλέπεται ἐπιβά- ρυνση μὲ ταχυδρομικὰ τέλη. γ) Στὰ ΕΛΤΑ μὲ ἔντυπο ταχυπληρωμῆς ποὺ συναποστέλλεται μὲ τὸ τελευταῖο τεῦχος κάθε χρονιᾶς γιὰ ὅσους ἔχουν ὀφειλή. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση δὲν προβλέπεται ἐπιβάρυνση μὲ ταχυδρομικὰ τέλη. δ) Στὰ Βιβλιοπωλεῖα «ΖΩΗ» καὶ συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεῖα. ε) Σὲ κατὰ τόπους συνεργάτες καὶ ἀντιπροσώπους, οἱ ὁποῖοι καὶ θὰ κόβουν σχετικὲς ἀποδείξεις. Γιὰ συνδρομὴ Ἐξωτερικοῦ Παρακαλοῦμε μὴν ἀποστέλλετε ἐπιταγές, γιατὶ ἀδυνατοῦμε νὰ τὶς εἰσπράξουμε. Ἡ συνδρομὴ μπορεῖ νὰ κατατεθεῖ μὲ τραπεζικὸ ἔμβασμα. Τὰ στοιχεῖα ποὺ θὰ χρειαστεῖτε εἶναι: – ΙΒΑΝ: GR1102602010000940100366081 – BIC/Swift Code: ERBKGRAA ΠΡΟΣΟΧΗ! Ὅταν κατατίθεται ἕνα ποσὸ στὸν τραπεζικὸ λογαριασμό, χωρὶς νὰ ἀναγράφεται στὴν Αἰτιολογία τὸ ὀνοματεπώ- νυμο τοῦ συνδρομητῆ / τῆς συνδρομήτριας (ἀκόμη καὶ ἂν ἀναγράφεται: «Κόσμος τῆς Ἑλληνίδος συνδρομὴ 2020» ἢ ὅ,τι ἄλλο), δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ποιὰ συνδρομὴ ἀφορᾷ τὸ συγκεκριμένο ποσό! Ἂν τυχὸν ἔχετε κάνει κατάθεση, ἀλλὰ ἔχετε ἀμελήσει νὰ καταγράψετε τὰ στοιχεῖά σας στὴν Αἰτιολογία, παρακαλοῦμε ἐπικοινωνῆστε μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ περιοδικοῦ, γιὰ νὰ 200 μᾶς ἐνημερώσετε καὶ νὰ μπορέσουμε νὰ πιστώσουμε σωστὰ τὸ ποσό.

Ἀξίζει νά διαβάζετε ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ-ΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΤΕΧΝΗ ΕΤΟΣ 83ο= | IΟύλιΟΣ - ΑύγΟύΣΤΟΣ 2020 | ΑΡιΘ. 782 Τὸ μηνιαῖο Ὀρθόδοξο Χριστιανικὸ Περιο- «Τάξη, χάος καὶ τύχη» δικὸ μὲ τὴν ἱστορία τῶν 100 χρόνων του «Πατερικὴ Οἰκολογία καὶ ἐνστάσεις κατὰ τῆς φύσεως» κοντὰ στὸν ἑλληνικὸ λαό. «Ἀνευρύσματα τῆς ἀορτῆς» «Περὶ τῆς Μάνης» Τὸ περιοδικὸ γιὰ τὴν Ἐπιστήμη, τὰ Γράμμα- τα καὶ τὴν Τέχνη, μὲ τὸ ἔνδοξο παρελθὸν καὶ τὸ δυναμικό “παρών” στὶς μάχες του κατὰ τοῦ ὑλισμοῦ καὶ τῆς ἀπιστίας. Ἕνα περιοδικό – πολύτιμος Νεανικὸ περιοδικὸ τῆς “Χρι- Τὸ μηνιαῖο παιδικὸ περιο- συμπαραστάτης γιὰ ἐκπαι- στιανικῆς Φοιτητικῆς Ἑνώσε- δικὸ ποὺ κυκλοφορεῖ ἀπὸ δευτικοὺς καὶ γονεῖς. ως” – μὲ τὸν ἐνθουσιασμὸ τῆς τὸ 1946 – ἕνας πολύτιμος νεότητας καὶ τὴ σφραγῖδα τῆς πνευματικὸς φίλος γιὰ τὰ πίστης καὶ τῆς παιδείας. Ἑλληνόπουλα.

STRESS PO«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» P ΚΑΡΥΤΣΗ 14, Τ.Τ. 10561 ΚΕΜΠ.ΑΘ P X+7 ΑΘΗΝΑ 1754 TRESS POS K Ἀξίζει νά διαβάσετε Tό Ὁδοιπορικό τῆς Πρόνοιας Συνεργαζόμενα Χριστιανικά Σωματεῖα «Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος» Ἐκδόσεις «Δαμασκός»