KTE 643

ΕΤΟΣ 67ο • Ἰανουάριος - Φεβρουάριος 2021 • Ἀρ. 643 ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ m «Πρὸς ἑσπέραν...» m «Τὸ δέντρο καὶ οἱ καρποί» m « Ἡ ἀναγνώριση ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Κράτους» m «Οἱ Ψαλμοὶ ὡς ἔκφραση ὑπαρξιακῶν ἀνατάσεων τοῦ ἀνθρώπου»

K Περιεχόμενα Σημείωμα (Ἐκ τῆς Διευθύνσεως) _____________________________________________________________________ 1 Νέο ξεκίνημα (ΘΕΚΛΑ Μοναχή) ____________________________________________________________ 2 Πρὸς ἑσπέραν... (ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ-ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ) ___________________________________ 2 Ἕνας χρόνος φεύγει (ΓΙΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ) _________________________________________________ 3 Καλὴ καὶ εὐλογημένη χρονιά! (ΑΝΘΟΥΛΑ ΝΑΟΥΜΗ) _________________________________________ 4 Τὸ δέντρο καὶ οἱ καρποί (ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ) ______________________________________________ 5 Ἡ Ἀγάπη θὰ σώσει τὸν Κόσμο (ΜΑΡΙΝΑ ΦΡΑΓΚΑΚΗ) _________________________________________ 9 Ἕνα μάθημα (Α. Ν. ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ) __________________________________________________________ 10 Ἡ ἀναγνώριση ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Κράτους. Πρωτόκολλο Λονδίνου, 22 Ἰανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου 1830 (Α. Κ. ΚΟΡΝΑΡΟΥ-ΚΑΛΑΜΑΡΑ) ________________________ 12 Γιὰ τὴ διαφορετικότητα (Ἀθηνᾶ Ντάσιου-Γιάννου) ____________________________________________ 17 Οἱ Ψαλμοὶ ὡς ἔκφραση ὑπαρξιακῶν ἀνατάσεων τοῦ ἀνθρώπου (ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΟΥΛΗΣ) ___ 19 Τὸ ἀρμάτωμα τοῦ Μάρκου Μπότσαρη (ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΝΤΑΡΜΗΣ) _______________________________ 28 Ἡσυχία. Εἶναι πολυτέλεια; (ΖΩΗ ΡΙΖΟΚΩΣΤΑ-ΑΓΓΕΛΗ) ________________________________________ 33 Τὰ μικρὰ τῆς ζωῆς μας (ΚΛΕΙΩ-ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΚΟΥΡΑΣΗ) _______________________________________ 36 Κάτι εἶδα... ἄκουσα... ἢ μοὖπαν... Ἦρθε ὁ νέος χρόνος «μασκοφορεμένος» (ΛΙΤΣΑ ΑΠΑΛΑΚΗ) ____ 37 Εἰς Μνημόσυνον. Μνήμη διδασκάλου Ἡρακλῆ Κωτσόγιαννη (ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΑΓΚΑΡΛΗ-ΔΙΑΜΑΝΤΗ) _____________________________________________________ 38 Ὥρα μηδέν (ΚΙΚΗ ΒΕΡΟΥΧΗ) ______________________________________________________________ 39 Καλὴ Χρονιὰ καί... (ΝΑΥΣΙΚΑ ΙΕΣΣΑΙ ΚΑΣΙΜΑΤΗ) ____________________________________________ 40 Κυκλοφορεῖ ἀνά δύο μῆνες μέ 40 σελίδες. ΕΛΛΗΝΙΔΟΣΤ Η Σ • Διευθυντής Σύνταξης: Γιάννης Κ. Τσέντος, Θελξινόης 1, 166 74 Γλυφάδα e-mail ἐπικοινωνίας: [email protected] • Ἐκδότης: «Χριστιανική Ἕνωσις Ἀκτῖνες», • Τόπος ἔκδοσης: Ἀθήνα ὁδός Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα • Φεβρουάριος 2021 Τηλ. 210 3247294, 210 3235931 • Δημιουργικό - Ἐκτύπωση: «Λυχνία Α.Ε.», • Τιμή τεύχους 2,5€. Ἀνδραβίδας 7, 136 71 Χαμόμυλο Ἀχαρνῶν, • Ἐτήσια Συνδρομή: Ἐσωτερικοῦ 15€. Τηλ. 210 3410436, www.lyhnia.com Ἐξωτερικοῦ: 30€. Παρακαλοῦμε, ἀποστέλλετε τίς συνεργασίες σας στή διεύ- Kύπρου: 20€. θυνση Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα. Διατηροῦμε τό δικαίωμα νά μή δημοσιεύουμε ἤ νά συντέ- μνουμε κατά τήν κρίση μας ὁποιοδήποτε χειρόγραφο. Χειρό- γραφα δημοσιευμένα ἤ μή δέν ἐπιστρέφονται.

Σημείωμα πρὸς τὶς συνδρομήτριες «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 καὶ τοὺς συνδρομητές – Δεδομένων τῶν περιοριστικῶν μέτρων στὸ πλαίσιο τῆς προσπάθειας ἀντιμετώπισης τῆς πανδημίας τοῦ ἰοῦ Covid-19, εἶναι λογικὸ ὅλο καὶ περισσότερο οἱ συνδρομήτριες καὶ οἱ συνδρομητὲς νὰ ἐπιλέγουν τὴν ἠλεκτρονικὴ ἐξόφληση τῆς ἐτήσιας συνδρομῆς (γιὰ τὴν ὁποία πληροφορίες καὶ ὁδηγίες μπορεῖτε νὰ βρεῖτε στὴν τελευταία σελίδα κάθε τεύχους). ΠΡΟΣΟΧΗ! Εἶναι πολὺ σημαντικό, σὲ τέτοια περίπτωση, στὴν ΑΙ- ΤΙΟΛΟΓΙΑ νὰ ἀναγράφετε ὁπωσδήποτε τὸ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ σας (ΚΑΙ ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ). Ἡ αἰτιολογία εἶναι ἡ μόνη πληροφορία στὴν ὁποία μποροῦμε νὰ ἔχουμε πρόσβαση (καὶ μάλιστα μέχρις ἑνὸς περιορισμένου ἀριθμοῦ χαρακτήρων). Εἶναι δυστυχῶς ἀρκετὲς οἱ περιπτώσεις ἠλεκτρονικῶν πληρωμῶν τὶς ὁποῖες ἀδυνατοῦμε νὰ ταὐτίσουμε, καθώς, παρὰ τὶς ρητὲς ὁδηγίες, στὴν ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ γράφουν, γιὰ πα- ράδειγμα, «Συνδρομὴ γιὰ τὸ περιοδικὸ Ὁ Κόσμος τῆς Ἑλληνίδος 2021», καὶ ἐμεῖς ἀδυνατοῦμε νὰ γνωρίζουμε ποιὸς ἔχει καταθέσει τὸ ποσό. – Καθ’ ὅλο τὸ χρονικὸ διάστημα τῆς δεινῆς οἰκονομικῆς κρίσης ποὺ διήλθαμε καὶ ἀπὸ τὴν ὁποία δυστυχῶς δὲν ἔχουμε ἐξέλθει, ἐπιλέξαμε συνειδητὰ νὰ μὴν προχωροῦμε αὐτοβούλως σὲ διακοπὴ συνδρομῶν, ἀκόμη καὶ σὲ περίπτωση συσσωρευμένων ὀφειλῶν, προκρίνοντας τὸν ἱεραποστολικὸ σκοπὸ ἔναντι ὁποιωνδήποτε οἰκονομικῶν δεδομένων. Δυστυχῶς ἡ αὔξηση τοῦ κόστους κυκλοφορίας καὶ κυρίως ταχυδρο- μικῆς ἀποστολῆς μᾶς ἀναγκάζει νὰ προχωρήσουμε, ἀπὸ τὸ προσεχὲς τεῦχος, στὴ διακοπὴ συνδρομῶν σὲ περίπτωση συσσωρευμένων ὀφειλῶν. Καὶ αὐτό, γιὰ νὰ μὴν ὑποχρεωθοῦμε σὲ μιὰ συνολικὴ αὔξηση τῆς ἐτήσιας συνδρομῆς. – Ὅσο χρονικὸ διάστημα ἰσχύουν τὰ περιοριστικὰ μέτρα, μὲ τοὺς περιορισμοὺς στὴ μετακίνηση τῶν πολιτῶν, τὴν ὑποχρεωτικὴ τηλεργασία κτλ., εἶναι λογικὸ οἱ ἀναγνώ- στριες καὶ οἱ ἀναγνῶστες μας νὰ μὴν μποροῦν νὰ ἐπικοινωνήσουν τηλεφωνικὰ μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ περιοδικοῦ μας. Ὅσοι τυχὸν θὰ χρειαζόταν νὰ ἐπικοινωνήσουν μαζί μας γιὰ ὁποιονδήποτε λόγο παρακαλοῦνται νὰ ἐπικοινωνοῦν μέςῳ ἠλεκτρονικοῦ μηνύματος (e-mail) στὴ διεύθυνση ἠλεκτρονικοῦ ταχυδρομείου τοῦ διευθυντοῦ συντάξεως: [email protected]. Στὴν ἴδια διεύθυνση παρακαλεῖσθε νὰ ἀποστέλ- λετε καὶ τὶς συνεργασίες ποὺ θὰ ἐπιθυμούσατε νὰ δημοσιευθοῦν στὶς σελίδες τοῦ περιοδικοῦ μας. Ἐκ τῆς Διευθύνσεως 1

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Πρὸς ἑσπέραν... Ὁ δρόμος καὶ ἡ Παιδικὴ χαρὰ τῆς φέρνουν θύμησες ἀπὸ ἰδανικὲς φωνὲς κι ἀγαπημένες πολλῶν καὶ πολυαγα- πημένων... Μὰ τώρα εἶναι μόνη, ἀρκετὰ γερασμένη, καὶ δὲν ἀντέχει νὰ τὴν κοιτάζουν μὲ εἰρωνικὸ χαμόγελο ἢ μὲ συμπόνια. Ἔ, λίγο φιλότιμο ἀκόμη τῆς ἔχει μείνει... Κι ἔτσι δὲν βγαίνει πιὰ στὸ μπαλκόνι νὰ κοιτάξει τὴ ζωή. Κι ἔτσι βουβὴ καὶ μόνη, μόνη καὶ βουβή, κοιτάζει κάθε τόσο στὸν τοῖχο τὸ ρολόι, γιὰ νὰ πάρει τὸ τελευταῖο χάπι τῆς ἡμέρας. Στὸ χτύπημα τοῦ τηλεφώνου ὁρμάει μὲ ὁλοδίψαστη ἐλπίδα. – Ἐμπρός... Παρακαλῶ; Ποιὸς εἶναι; – Μά, ἄχ, μὲ συγχωρεῖτε. Λάθος. Οὔτε κἂν περιμένουν τὸ εὐγενικό της «Παρακαλῶ. Δὲν πειράζει». Κι ἔτσι σωριάζεται ξανὰ στὴν πολυθρόνα μὲ στόμα κλειστὸ καὶ μάτια νὰ κοιτάζουν μακριά. Τὸ κενό... Μὰ πῶς δὲν πρόσεξε τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ πάνω ἀπὸ τὸ ρολόι; Κι ἔτσι, «Μεῖνον μεθ’ ἡμῶν», Κύριε... Μεῖνον μετ’ ἐμοῦ... «ὅτι πρὸς ἑσπέραν ἐστὶ καὶ κέκλικεν ἡ ἡμέρα»... (Λουκ., κδ΄ 29). ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ-ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ Νέο ξεκίνημα Πέφτουν μὲς στῆς ψυχῆς σου τὴ γῆ τοῦ κάθε σήμερα οἱ σπόροι. Νοτισμένοι μὲ τὸ δάκρυ μερικοὶ κι ἄλλοι μὲ τὴ χαρὰ περιχυμένοι. Τῆς καρδιᾶς οἱ δέκτες πρόθυμοι νὰ τοὺς δεχτοῦν, νὰ τοὺς καρποφορήσουν γιὰ νὰ καρπίσουν. Ἀδιάφορο ἂν εἶναι ἀγκαθιὲς ἢ μαργαρίτες. Ἐσὺ τὴν κάθε μέρα ποὺ ροδίζει ξεκίνα ἀπ’ ἀρχῆς μὲ τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς πίστης τὴν ἀρματωσιά. Κι ὅταν μὲ καρτερία ξεπεράσεις τὴ δύσκολη καμπή, ἡ κάθε ὥρα σὲ μεστώνει κι ἔναστρη γίνεται ἡ νυχτιά. * Ἀπὸ τὴν ποιητικὴ Συλλογὴ Προσδοκία Ἀνάστασης 2 ΘΕΚΛΑ Μοναχή

Ἕνας χρόνος φεύγει «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Τὸ 2020 εἶχε τὸ σπάνιο προ- τουργίας. Ἂς προσέξουμε νὰ μὴν τὴν κολλήσουμε νόμιο, ἀντὶ γιὰ μελαγχολία, κι ἐμεῖς. Ἀντιθέτως, ἀξίζει νὰ προσπαθήσουμε νὰ νὰ μᾶς γεμίζει χαρά, ποὺ κλείσουμε τὶς δικές μας ἐσωτερικὲς ρωγμὲς καὶ ἐπιτέλους τελείωσε. Ἀπὸ τὴν μέσα ἀπὸ τὰ δυσάρεστα βιώματά μας νὰ γίνουμε ἄλλη, μᾶς θυμίζει τὴν ἀξία ἁπλῶν πιὸ δυνατοί. πραγμάτων, πλὴν ὅμως ἀπολε- σθέντων. Τελικά, οἱ Χριστουγεννιάτικες ἑορτὲς σημαίνουν ὅτι σὲ κατάστα- ση ἡσυχίας στρεφόμαστε πρὸς τὰ μέσα μας. Ἀξιολογοῦμε τί εἶναι πραγματικὰ σημαντικὸ καὶ τί ὄχι. Κάνουμε ἕναν μικρὸ ἀπολογισμό, καθὼς πλησιάζει τὸ τέλος τοῦ ἔτους, καὶ παίρνουμε ἀποφάσεις γιὰ τὴ νέα χρονιά. Ὅσα στερηθήκαμε τὰ ἐκτιμή- σαμε. Γιὰ ὅσα, πάλι, κατάφερε κάποιος, καλῶς χαίρεται. Γιὰ ὅσα πῆγαν στραβά, παίρνει δύναμη ἀπὸ τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Χριστοῦ. Δυνατὴ ὑπενθύμιση ὅτι ἡ ζωή μας, πέρα ἀπὸ τὰ καθημερινά, ἔχει καὶ μιὰ πνευματικὴ διάσταση. Ὑπὸ αὐτὸ τὸ πρίσμα, μιὰ χρονιὰ γεμάτη ἀναποδιὲς μπορεῖ νὰ ἔχει μεγαλύτερη βαρύτητα ἀπὸ μιὰ λα- K Ὅσα στερηθήκαμε τὰ ἐκτιμήσαμε. Γιὰ ὅσα, πάλι, κατάφερε κάποιος, καλῶς χαίρεται. Γιὰ ὅσα πῆγαν στραβά, παίρνει δύναμη ἀπὸ τὴν ἐνσάρ- κωση τοῦ Χριστοῦ. Δυνατὴ ὑπενθύμιση ὅτι ἡ ζωή μας, πέρα ἀπὸ τὰ καθημερινά, ἔχει καὶ μιὰ πνευματικὴ διάσταση. Ὑπὸ αὐτὸ τὸ πρίσμα, μιὰ χρονιὰ γεμάτη ἀναποδιὲς μπορεῖ νὰ ἔχει μεγαλύτερη βαρύτητα ἀπὸ μιὰ λαμπερὴ καὶ καλοστρωμένη. Τὰ προβλήματα μοιάζουν μὲ μυστικὲς ἐξε- τάσεις γιὰ τὴν ψυχικὴ ἀντοχή μας καὶ τὰ πιστεύω μας. K μπερὴ καὶ καλοστρωμένη. Τὰ προβλήματα μοιά- Μικρὲς ἀποφάσεις, ἀλλὰ σίγουρα τονωτικὲς ζουν μὲ μυστικὲς ἐξετάσεις γιὰ τὴν ψυχικὴ ἀντοχή στὴ διάθεσή μας. Ἐσωτερικὴ ἐνδυνάμωση, καὶ τὸ μας καὶ τὰ πιστεύω μας. πέρας τῶν ἑορτῶν θὰ μᾶς βρεῖ ὄχι σὲ κατάθλιψη, ἀλλὰ μὲ ἐλπίδα γιὰ τὸ καλύτερο. Ἂν τὴ χρονιὰ ποὺ ἔφυγε δὲν εἴχαμε ὑποστήριξη, ὅταν τὴ χρειαστήκαμε, ἂν βιώσαμε τὴν ἀδικία ἢ Καλὴ χρονιὰ σὲ ὅλους! τὴν ἀχαριστία, ἂς προσπαθήσουμε τοὐλάχιστον νὰ περιφρουρήσουμε τὴν ἠρεμία μας. Ἡ ἀγένεια ΓΙΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ τοῦ διπλανοῦ μας εἶναι μιὰ μορφὴ ψυχικῆς δυσλει- 3

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Καλὴ καὶ εὐλογημένη χρονιά Μὲ τὴν πανδημία ποὺ ἐνέσκηψε ἀπὸ τὸ Μήπως αὐτὸ δὲν εἶναι καὶ γιὰ μᾶς ἕνα καλὸ πουθενά (ἆραγε ποιὸς γνωρίζει γιατί ὁ δίδαγμα; Αὐτὲς οἱ λέξεις θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι χα- Θεὸς τὸ ἐπέτρεψε...), ὁ κόσμος ὅλος ραγμένες στὴν καρδιά μας. εἶναι φοβισμένος μὲ αὐτὰ ποὺ συμβαίνουν γύρω μας καὶ ποὺ καθημερινὰ τὰ ΜΜΕ μᾶς μεταφέρουν Ἡ ζωὴ ἔχει ἀνεκτίμητη ἀξία. Αὐτὸ τὸ βλέπου- μὲ τὰ πιὸ μελανὰ χρώματα. με σήμερα μὲ τὴν πάλη τῶν διασωληνωμένων ἀνθρώπων μὲ τὸν κορωνοϊό. Ὅλα τοῦ κόσμου Σκέψεις, ὀλέθριες, καταστρεπτικές, πού, ἂν τὰ ἀγαθὰ ἂν ἔχουμε, ὅταν χάσουμε τὴν ὑγεία μας, δὲν προσπαθήσουμε μὲ κάποιο τρόπο νὰ τὶς ἀπο- ὅλα εἶναι ἄχρηστα. Γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ τὴν διαφυ- βάλουμε, θὰ ἔχουν συνέπειες στὸν ψυχικό μας λάξουμε ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ. Ἡ πολιτεία πρὸς κόσμο. αὐτὴ τὴν κατεύθυνση ἐπιβάλλει σκληρὰ καὶ ἐπώ- δυνα μέτρα, τὰ ὁποῖα ὅμως πρέπει νὰ τηρήσουμε, Τώρα, μὲ τὸν ὑποχρεωτικὸ περιορισμὸ στὸ γιὰ νὰ μὴ χαθοῦν ζωές. σπίτι μας, ἐκτὸς τῶν ἄλλων καθημερινῶν ἀσχο- λιῶν, μᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία νὰ ἀνοίξουμε ἕνα Σὲ αὐτὴ τὴν κατάσταση ποὺ βρισκόμαστε, καλὸ βιβλίο, ἕνα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ βρίσκονται ξεχα- αὐθόρμητα ὑψώνουμε τὸ βλέμμα μας στὸν K Σὲ αὐτὴ τὴν κατάσταση ποὺ βρισκόμαστε, αὐθόρμητα ὑψώνουμε τὸ βλέμμα μας στὸν Οὐρανὸ καὶ ζητᾶμε τὴ βοήθειά Του. Νὰ τελειώσει αὐτὴ ἡ δοκιμασία, νὰ ἀδειάσουν οἱ ΜΕΘ, νὰ μπεῖ ἡ κοινωνία στὸν κανονικό της ρυθμό, νὰ ἀγαλλιάσουν οἱ ψυχὲς μέσα σὲ ἀνοικτὲς ἐκκλησίες. Καὶ ἀκόμη, νὰ στείλουμε τὶς εὐχαριστίες μας γιὰ τὶς τόσες φανερὲς καὶ ἀφα- νεῖς εὐεργεσίες ποὺ καθημερινὰ δεχόμαστε πλουσιοπάροχα ἀπὸ τὸν Δωρεοδότη Χριστό. K σμένα στὸ ράφι, ὄχι μόνο γιὰ νὰ κυλήσει ἡ ὥρα, Οὐρανὸ καὶ ζητᾶμε τὴ βοήθειά Του. Νὰ τελειώ- ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ ἀποκομίσουμε καὶ κάτι ὠφέλιμο. σει αὐτὴ ἡ δοκιμασία, νὰ ἀδειάσουν οἱ ΜΕΘ, νὰ Διαβάζοντας τὸ βιβλίο τοῦ Dale Carbegie Ἔξω ἡ μπεῖ ἡ κοινωνία στὸν κανονικό της ρυθμό, νὰ στενοχώρια, εἶδα νὰ γράφει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἀγαλλιάσουν οἱ ψυχὲς μέσα σὲ ἀνοικτὲς ἐκκλη- ἑξῆς, τὰ ὁποῖα καὶ σᾶς μεταφέρω: σίες. Καὶ ἀκόμη, νὰ στείλουμε τὶς εὐχαριστίες μας Ἕνας λοχίας στὸν πόλεμο τραυματίστηκε σο- γιὰ τὶς τόσες φανερὲς καὶ ἀφανεῖς εὐεργεσίες ποὺ βαρὰ στὸν λαιμὸ ἀπὸ θραῦσμα ὀβίδας. Τοῦ εἶχαν καθημερινὰ δεχόμαστε πλουσιοπάροχα ἀπὸ τὸν κάνει μετάγγιση αἵματος ἑπτὰ φορές. Ἀπευθυνό- Δωρεοδότη Χριστό. μενος στὸν γιατρό του, ἔγραψε τὴν ἑξῆς ἐρώτηση Μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι ἡ ἐπιδημία θὰ ἔχει γρήγορο σὲ ἕνα χαρτί: «Θὰ ζήσω;» Καὶ ὁ γιατρὸς τοῦ εἶπε, τέλος, κλεισμένοι στὸ σπίτι μας, στὸ οἰκογενειακό Ναί. Κατόπιν, σὲ ἄλλο χαρτὶ ἔγραψε: «Θὰ μπορέ- μας περιβάλλον, ἂς εὐχηθοῦμε ἀπὸ καρδιᾶς γιὰ σω νὰ μιλῶ;» Καὶ ὁ γιατρὸς εἶπε, Ναί. Τότε ὁ λοχί- ὅλο τὸν κόσμο τὸ νέο ἔτος νὰ εἶναι εὐλογημένο. ας πῆρε ἕνα ἄλλο χαρτὶ καὶ ἔγραψε, ἀπευθυνόμε- Καλὴ χρονιά! νος στὸν ἑαυτό του: «Τότε γιατί στενοχωριέμαι;». ΑΝΘΟΥΛΑ ΝΑΟΥΜΗ 4

Τὸ δέντρο καὶ οἱ καρποί «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Στὴν αὐγὴ τῆς νέας χρονιᾶς, στὶς 2 Ἰανουαρίου, ἡ Πρόεδρος τῆς Κομισιὸν Οὔρσουλα φὸν ντὲρ Λάιεν ἀνήρτησε στὰ κοινωνικὰ δίκτυα ἕνα βίντεο ποὺ ἔδειχνε ἐθελοντὲς ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη νὰ ἑτοιμάζουν καὶ νὰ μοιράζουν γεύματα. Ἡ ἀνάρτηση συ- νοδευόταν ἀπὸ τὸ σχόλιο στὰ ἑλληνικά: « Ἡ κρίση ἦταν σκληρὴ γιὰ κάποιους Εὐρωπαίους – ἀλλὰ μποροῦμε νὰ βασι- στοῦμε ὁ ἕνας στὸν ἄλλο. Στὴ Θεσσαλο- νίκη, ὁ Ἠλίας εἶναι ἐθελοντὴς σὲ τράπεζα τροφίμων. Μὲ τὴν ὁμάδα του, μαγειρεύει καὶ συσκευάζει γεύματα γιὰ οἰκογένειες ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Μαζὶ θὰ ξεπεράσουμε αὐτὴ τὴν πανδημία». Τὸ σχόλιο αὐτὸ προκάλεσε αἴσθηση, ἰδιαίτερα δὲ στὴν Ἑλλάδα συνήγειρε καὶ ἕνα κῦμα ὑπερηφάνειας: Νιώσαμε ὑπε- ρηφάνεια, ποὺ ἡ Πρόεδρος τῆς Κομι- σιὸν ἔφερε ἕναν Ἕλληνα ὡς παράδειγμα ἀλληλεγγύης καὶ ἐθελοντισμοῦ. Ἂς μᾶς ἐπιτραπεῖ νὰ σχολιάσουμε, Εἶναι ἀνόητο, ἀσφαλῶς, νὰ ὑποστηρίξουμε κάτι κατὰ πρῶτον, ὅτι ἡ ὑπερηφάνεια ὄχι ἁπλῶς δὲν τέτοιο. Ἀλλὰ ἀκόμα πιὸ ἀνόητο εἶναι νὰ νιώσουμε δικαιολογεῖται στὴν προκειμένη περίπτωση, ἀλλά, καί... ὑπερηφάνεια. Καὶ προσέξτε γιατί: Ἂν τό... ἂν τὸ καλοσκεφθοῦμε, κινδυνεύει νὰ εἶναι καὶ ἑλληνικὸ DNA εἶναι αὐτὸ ποὺ ὁδηγεῖ σὲ κάτι τόσο ἀνόητη. Ἆραγε ἡ ἔμπρακτη ἀλληλεγγύη ποὺ καλό, στὴν ἔμπρακτη ἀλληλεγγύη –ἀνόητο νὰ ἐξῇρε ἡ Πρόεδρος τῆς Κομισιὸν ὀφείλεται στό... ποῦμε κάτι τέτοιο, ἀλλὰ ἂς τὸ ποῦμε καθ’ ὑπόθε- ἑλληνικὸ DNA τοῦ ἐθελοντῆ ποὺ τὴν ἐπιδεικνύει; K Στὴν αὐγὴ τῆς νέας χρονιᾶς, στὶς 2 Ἰανουαρίου, ἡ Πρόεδρος τῆς Κομισιὸν 5 Οὔρσουλα φὸν ντὲρ Λάιεν ἀνήρτησε στὰ κοινωνικὰ δίκτυα ἕνα βίντεο ποὺ ἔδειχνε ἐθελοντὲς ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη νὰ ἑτοιμάζουν καὶ νὰ μοιράζουν γεύματα. Ἡ ἀνάρτηση συνοδευόταν ἀπὸ τὸ σχόλιο στὰ ἑλληνικά: « Ἡ κρίση ἦταν σκληρὴ γιὰ κάποιους Εὐρωπαίους – ἀλλὰ μποροῦμε νὰ βασιστοῦμε ὁ ἕνας στὸν ἄλλο. Στὴ Θεσσαλονίκη, ὁ Ἠλίας εἶναι ἐθελοντὴς σὲ τράπεζα τροφίμων. Μὲ τὴν ὁμάδα του, μαγειρεύει καὶ συσκευάζει γεύ- ματα γιὰ οἰκογένειες ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Μαζὶ θὰ ξεπεράσουμε αὐτὴ τὴν πανδημία». K

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 σιν–, τότε εἴμαστε εὐτυχεῖς, ποὺ μοιραζόμαστε καὶ πρέπει νὰ συνεισφέρει στοὺς συνανθρώπους του, ἐμεῖς τὸ ἴδιο DNA. Ἀλλὰ ὑπερήφανοι δὲν μπο- καὶ ὁ ἐθελοντισμὸς νὰ γίνει αὐτονόητος». ροῦμε νὰ εἴμαστε. Γιατὶ πῶς μποροῦμε νὰ εἴμαστε ὑπερήφανοι γι’ αὐτὸ ποὺ δὲν ἐξαρτήθηκε ἀπὸ Ἰδοὺ λοιπὸν ἡ μεγάλη ἀλήθεια ποὺ πρέπει μᾶς; Ἂς ὑποθέσουμε, κατ’ ἀναλογίαν, ὅτι εἶναι νὰ προσέξουμε, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀναδείξουμε: Πί- καλὸ νὰ εἶσαι ψηλός· δὲν θὰ ἦταν ἀνόητο ὅμως νὰ σω ἀπὸ τὴν ἔμπρακτη ἀλληλεγγύη ποὺ ἐξῇρε ἡ δηλώνει κανείς... ὑπερήφανος, ποὺ εἶναι ψηλός; Πρόεδρος τῆς Κομισιόν, δὲν κρύβεται βέβαια τό... ἑλληνικὸ DNA, κρύβεται ὅμως ἕνα πνευματικὸ Ἀφήνοντας ὅμως στὴν ἄκρη τὰ σκιρτήματα... ἔργο, τοῦ ὁποίου ἡ ἔμπρακτη αὐτὴ ἀλληλεγγύη ἐθνικῆς ὑπερηφάνειας, νιώθουμε τὴν ἀνάγκη νὰ εἶναι ὁ καρπός. K Ἰδοὺ λοιπὸν ἡ μεγάλη ἀλήθεια ποὺ πρέπει νὰ προσέξουμε, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀναδείξουμε: Πίσω ἀπὸ τὴν ἔμπρακτη ἀλληλεγγύη ποὺ ἐξῇρε ἡ Πρόε- δρος τῆς Κομισιόν, δὲν κρύβεται βέβαια τό... ἑλληνικὸ DNA, κρύβεται ὅμως ἕνα πνευματικὸ ἔργο, τοῦ ὁποίου ἡ ἔμπρακτη αὐτὴ ἀλληλεγγύη εἶναι ὁ καρπός. Καὶ ἀφοῦ συνειδητοποιήσουμε αὐτὴ τὴ μεγάλη ἀλήθεια, ὀφείλουμε νὰ συνειδητοποιήσουμε ἐπιπλέον αὐτὸ ποὺ εἶναι ἡ μεγάλη σχιζοφρένεια τῆς ἐποχῆς μας: ὅτι θέλουμε μὲν τὸν καρπό, τὸν ἐπαινοῦμε, κάποτε τόν «ποστάρουμε» στὰ κοινωνικὰ δίκτυα, ἀλλὰ ἔχουμε βαλθεῖ νά... ξερριζώ- σουμε τὸ δέντρο ποὺ τὸν παράγει! K στρέψουμε τὴν προσοχή μας σὲ μιὰ ἄλλη διά- Καὶ ἀφοῦ συνειδητοποιήσουμε αὐτὴ τὴ μεγάλη σταση τοῦ θέματος, μιὰ διάσταση ἡ ὁποία δὲν ἀλήθεια, ὀφείλουμε νὰ συνειδητοποιήσουμε ἐπι- ἀναδείχθηκε ἐπαρκῶς – σίγουρα ὄχι ὅσο θὰ ἄξιζε πλέον αὐτὸ ποὺ εἶναι ἡ μεγάλη σχιζοφρένεια τῆς νὰ ἀναδειχθεῖ: ἐποχῆς μας: ὅτι θέλουμε μὲν τὸν καρπό, τὸν ἐπαι- νοῦμε, κάποτε τόν «ποστάρουμε» στὰ κοινωνικὰ Ὁ ἐθελοντὴς ποὺ προέβαλλε ἡ Πρόεδρος τῆς δίκτυα, ἀλλὰ ἔχουμε βαλθεῖ νά... ξερριζώσουμε Κομισιόν, ἕνας 24χρονος Ρομά, μεγάλωσε μέσα τὸ δέντρο ποὺ τὸν παράγει! στὴν προσπάθεια «Φάρος τοῦ Κόσμου», ὑπὸ τὸν π. Ἀθηναγόρα Λουκατάρη, μιὰ πρωτοβουλία τῆς Σὲ μιὰ ἐποχὴ στὴν ὁποία χρειάζεται προσπά- Μητροπόλεως Νεαπόλεως καὶ Σταυρουπόλεως. θεια, γιὰ νὰ συνειδητοποιήσουμε τὰ αὐτονόητα, Ὅταν οἱ προβολεῖς τῆς δημοσιότητας ἔπεσαν πάνω πρέπει ἐπιτέλους νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν του, ὁ ἴδιος δήλωσε ἁπλᾶ: αὐτονόητη καὶ αὐταπόδεικτη σχέση τοῦ καρποῦ πρὸς τὸ δέντρο ποὺ τὸν παράγει. Λίγοι ἔχουν το- «Νιώθω ὑποχρεωμένος νὰ ἀνταποδώσω τὸ νίσει τόσο τὴ σημασία ποὺ ἔχουν γιὰ τὸν Χριστια- καλὸ ποὺ μοῦ ἔκαναν καὶ ἔχω μάθει νὰ εἶμαι ἀλλη- νισμὸ οἱ καρποί, ὅσο τὴν ἔχει τονίσει ὁ Ἀλέξαν- λέγγυος». Καὶ προσέθεσε: δρος Τσιριντάνης, ὁ σπουδαῖος αὐτὸς χριστιανὸς « Ὁ π. Ἀθηναγόρας δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνας ἱερέας, διανοητής. Καὶ ὅμως, αὐτὸς ὁ ἴδιος δὲν παρέλει- ἀλλὰ ἕνα πρότυπο γιὰ μένα, καὶ λειτούργησε καὶ πε νὰ ἐπισημαίνει, καὶ μάλιστα μὲ κάθε δυνατὴ ὡς πατέρας μου. Μὲ βοήθησε νὰ συνεχίσω τὸ σχο- ἔμφαση, τὴ μεγάλη ἀλήθεια: «Βέβαια, τὸ εἴπαμε λεῖο καὶ εἶναι πάντα δίπλα μου. Ἔτσι κι ἐγὼ θέλω πολλὲς φορές, καὶ δὲν βλάπτει νὰ τὸ ποῦμε ἄλλες νὰ βοηθάω ὅσους ἔχουν ἀνάγκη [...] Ὁ καθένας τόσες, γιατὶ εἶναι ἀπὸ τὶς ἀλήθειες ποὺ πρέπει νὰ 6 τὶς ἐπαναλαμβάνωμε σὲ κάθε μας ἀναπνοή, βέβαια,

εἶναι μωρὸ κι ἐγκληματικὸ νὰ λὲς πὼς τοὺς βλέπομε αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους, τί εἴδους «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἐνδιαφέρεσαι μόνο γιὰ τοὺς καρπούς, ἄνθρωποι γίνονται, ὅταν χτυπηθῆ ἡ Πίστη!»3 καὶ ν’ ἀδιαφορῆς γιὰ τὶς ρίζες ἢ γιὰ τὸ 7 ὅλο δένδρο»1. Αὐτὴ τὴν αὐτονόητη σχέση τοῦ καρποῦ πρὸς δέντρο τὴν εἴχαμε τονίσει πρὸ τεσσάρων ἐτῶν Ἀλλοῦ, πάλι, ὁ ἴδιος ὁ Τσιριντάνης καὶ ἀπὸ τὶς στῆλες αὐτοῦ ἐδῶ τοῦ περιοδικοῦ4, ἀναγνωρίζει ὅτι ὁ σύγχρονος ἄνθρω- γράφοντας πράγματα ποὺ νιώθουμε τὴν ἀνάγκη πος μπορεῖ νὰ περιφρονήσει ὅλα τὰ νὰ ἐπαναλάβουμε ἐκ νέου, σχεδὸν verbatim: ἄλλα τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, διότι «τὸ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν Ἡ βίωση τῆς χριστιανικῆς ἀλήθειας εἶναι, θὰ ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς καρδίας καὶ συνειδή- λέγαμε, ἡ φλόγα· ἡ ἔμπρακτη ἀλληλεγγύη, σὰν σεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως ἀνυποκρίτου» αὐτὴ ποὺ προέβαλε μὲ τὴν ἀνάρτησή της ἡ Πρό- (Α΄ Τιμ., α΄ 5), ὅμως τονίζει, καὶ πάλι μὲ εδρος τῆς Κομισιόν, εἶναι ἡ ζεστασιὰ ποὺ αὐτὴ ἔμφαση: «Τί ἀποδεικνύει ὅμως ἡ πεῖρα; ἡ φλόγα σκορπάει γύρω της. Αὐτὸς ποὺ ἔχει τὴ Ὅτι καὶ αὐτὸ εἶναι ἐσφαλμένον. Διότι φλόγα τῆς πίστης στὴν καρδιά του εἶναι φυσικὸ βεβαίως ἡ ἀγάπη καὶ ἡ θυσία εἶναι πολὺ νὰ σκορπάει καὶ τὴ ζεστασιὰ τῆς ἀγάπης γύρω ὡραῖα πράγματα, ὅπως πολὺ ὡραῖο πρᾶγμα εἶναι του. καὶ ὁ καρπός. Ἀλλὰ ὁ καρπὸς προϋποθέτει δέν- δρον, ποτιζόμενον, λιπαινόμενον, ἐνισχυόμενον. Βεβαίως, ἀπὸ τὴν ἄλλη, καὶ ἡ φλόγα τῆς [...] Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι τὸ κριτήριον τῆς πίστης δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ ψυχρὴ θεωρητικὴ ἐπικοινωνίας μετὰ τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ καλοὶ καρποί. παραδοχὴ περὶ τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ· εἶναι, Ἀλλὰ ἐὰν δὲν καλλιεργῆται ἡ ἐπικοινωνία αὐτὴ ὅπως γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «πίστις δι’ μὲ τὸν Θεόν, σιγὰ-σιγὰ ἀρχίζουν καὶ οἱ καρποὶ νὰ ἀγάπης ἐνεργουμένη» (Γαλ., ε΄ 6). Εἶναι, ὅπως ἐκλείπουν»2. εἴπαμε, φλόγα ποὺ σκορπίζει γύρω της ζεστα- σιά. Καὶ ἔχει ἀσφαλῶς δίκιο ὁ ἅγιος Γρηγόριος K ὁ Θεολόγος, ὅταν τονίζει ὅτι τοὺς περισσότερους δὲν τοὺς πείθει τόσο ὁ λόγος, ὅσο ἡ πράξη, «ἡ Καὶ τὸ ἀναπόφευκτο συμπέρασμα, σιωπῶσα παραίνεσις», ὅπως γράφει χαρακτηρι- διατυπωμένο σὲ ἄλλη εὐκαιρία: στικά5. Καὶ πολὺ σωστὰ σχολιάζει ὁ ἅγιος Γρη- « Ἑπομένως, δὲν μποροῦμε νὰ λέμε ὅτι ἀκίνδυνα θὰ χτυπήσωμε 3 Ἀ. Ν. Τσιριντάνη, Ἡ πίστις ὡς βίωμα, τόμος Δ΄, σελ. 129. τὴν Πίστη καὶ θὰ κάνωμε καλοὺς 4 Γιάννη Κ. Τσέντου, «“Οὐαὶ γάρ μοί ἐστιν, ἐὰν μὴ εὐαγγελίζω- ἀνθρώπους, γιατί, ἔπειτα, τοὺς μαι”. Ἡ σπουδὴ γιὰ τὴ διάδοση τῆς χριστιανικῆς ἀλήθειας», βλέπομε αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους, Ὁ Κόσμος τῆς Ἑλληνίδος 619 (Ἰανουάριος-Φεβρουάριος τί εἴδους ἄνθρωποι γίνονται, ὅταν 2017), σελ. 23-25. 5 Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, Θεοδώρῳ (Ἐπιστολὴ ΟΖ΄), ed. P. χτυπηθῆ ἡ Πίστη!» Gallay, 4.3.-4 (= ed. J.-P. Migne, PG 37, 141 A): «Οὐ γὰρ οὕτως ὁ λόγος πείθει τοὺς πολλούς, ὡς ἡ πρᾶξις, ἡ σι- K Καὶ τὸ ἀναπόφευκτο συμπέρασμα, διατυπωμέ- νο σὲ ἄλλη εὐκαιρία: « Ἑπομένως, δὲν μποροῦμε νὰ λέμε ὅτι ἀκίνδυνα θὰ χτυπήσωμε τὴν Πίστη καὶ θὰ κάνωμε καλοὺς ἀνθρώπους, γιατί, ἔπειτα, 1 Π. Μελίτη (Ἀ. Ν. Τσιριντάνη), Γιὰ ν’ ἀνοίξῃ ὁ δρόμος, Ἀθῆναι 1957, σελ. 198. 2 Ἀ. Ν. Τσιριντάνη, Ἡ πίστις ὡς βίωμα, τόμος Γ΄, σελ. 224-225.

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 γόριος Νύσσης ὅτι ἔτσι μόνο θὰ μποροῦσε νὰ Δὲν ὑπάρχει λογικὴ στὸ νὰ καθόμαστε μπροστὰ εἶναι ἀξιόπιστη ἡ διδασκαλία τῶν ἀγαθῶν, ἂν στὸ τζάκι καὶ νὰ λέμε: «Σήμερα, ποὺ κάνει πολὺ ὁ βίος μιλοῦσε μαζὶ μὲ τὰ λόγια – «οὕτω γὰρ ἂν κρύο, αὐτὸ ποὺ κατ’ ἐξοχὴν ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ ἀξιόπιστος ἦν τῶν ἀγαθῶν ἡ ὑφήγησις, τοῦ βίου τὸ τζάκι εἶναι ἡ ζεστασιά, καὶ ὅλη ἡ σπουδὴ νὰ τοῖς λόγοις συμφθεγγομένου»6. Ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ κρατᾶμε ἀναμμένη τὴ φλόγα περιττεύει». Ἀλλοί- πρῶτος καρπὸς τοῦ Πνεύματος (Γαλ., ε΄ 22). Δὲν μονο! Ὅταν σβήσει ἡ φλόγα, θὰ χάσουμε καὶ τὴ εἶναι τυχαῖος ὁ λόγος τοῦ Κυρίου πρὸς τοὺς μα- ζεστασιά! Ἔτσι πρέπει νὰ ἐννοήσουμε καὶ τὴ σχέση θητές του: « Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ ποὺ ὑπάρχει ἀνάμεσα στὴ φλόγα τῆς πίστης καὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» ( τὴ ζεστασιὰ τῆς ἀγάπης. Ἰω., ιγ΄ 35). Δὲν νοεῖται, πραγματικά, ἡ φλόγα τῆς πίστης, χωρὶς τὴ ζεστασιὰ τῆς ἀγάπης. Γιὰ ὅλους τοὺς παραπάνω λόγους, γιὰ νὰ ἐπι- K Ἡ βίωση τῆς χριστιανικῆς ἀλήθειας εἶναι, θὰ λέγαμε, ἡ φλόγα· ἡ ἔμπρα- κτη ἀλληλεγγύη, σὰν αὐτὴ ποὺ προέβαλε μὲ τὴν ἀνάρτησή της ἡ Πρό- εδρος τῆς Κομισιόν, εἶναι ἡ ζεστασιὰ ποὺ αὐτὴ ἡ φλόγα σκορπάει γύρω της. Αὐτὸς ποὺ ἔχει τὴ φλόγα τῆς πίστης στὴν καρδιά του εἶναι φυσικὸ νὰ σκορπάει καὶ τὴ ζεστασιὰ τῆς ἀγάπης γύρω του. K Ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ νομίσμα- στρέψουμε στὴν εἰκόνα ποὺ εἴδαμε παραπάνω, τος: Καὶ ἂν ἀκόμα ἑστιάσουμε στὴν πανθομολο- εἶναι σχιζοφρενικὸ νὰ θέλουμε μὲν τοὺς καρποὺς γούμενη ἀνάγκη συμπαράστασης πρὸς τὸν πά- τῆς ἀγάπης, ἀλλὰ νὰ ἔχουμε βαλθεῖ νὰ ξερριζώ- σχοντα συνάνθρωπο, τὸ νὰ ἐπαινεῖ μὲν κανεὶς σουμε τὸ δέντρο ποὺ τοὺς παράγει. Τὸ δέντρο τὴν ἔμπρακτη ἀλληλεγγύη, ἀλλὰ νὰ ἀδιαφορεῖ τῆς πίστης εἶναι αὐτὸ ποὺ παράγει τοὺς καρποὺς γιὰ τὴ συντήρηση τῆς φλόγας τῆς πίστης, μοιάζει τῆς ἀγάπης. Ἤ, ἀλλιῶς, ἡ φλόγα τῆς πίστης εἶναι μὲ αὐτὸ ποὺ τόσο παραστατικὰ γράφει ὁ ἅγιος αὐτὴ ποὺ συντηρεῖ τὴ ζεστασιὰ τῆς φιλανθρωπίας, Ἰωάννης τῆς Κλίμακος: μὲ τὸ νὰ ρίχνει κάποιος ὅπως ἄλλωστε καὶ τὸ ἀντίστροφο: ἡ ζεστασιὰ τῆς στὸ πονεμένο μάτι του τὴ μιὰ κολλύριο... καὶ τὴν φιλανθρωπίας εἶναι αὐτὴ ποὺ κατ’ ἐξοχὴν μεταδί- ἄλλη ἀσβέστη7! Γιατὶ ὅταν, ἀντὶ γιὰ τὴ φλόγα τῆς δει τὴ φλόγα τῆς πίστης. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ σπουδὴ στὸ πίστης, ἁλώσει τὴν καρδιὰ ἡ παγωνιὰ τῆς φιλαυ- χριστιανικὸ ἔργο ἦταν ὀρθότατα ἐξ ἀρχῆς διττή: τίας καὶ τοῦ ὑλικοῦ εὐδαιμονισμοῦ, μοιραῖα θὰ σπουδὴ γιὰ τὴ διάδοση τῆς χριστιανικῆς ἀλήθειας κυριαρχήσει καὶ ἡ ἀδιαφορία γιὰ τὸν πάσχοντα ἀφ’ ἑνός, σπουδὴ γιὰ τὴν ἔμπρακτη συμπαράστα- συνάνθρωπο. ση στὸν πάσχοντα συνάνθρωπο ἀφ’ ἑτέρου. Καὶ Ἀναλογισθεῖτε λοιπὸν πόσο παράλογο εἶναι νὰ τὰ δύο αὐτὰ τὰ ἔχουμε σήμερα μεγάλη ἀνάγκη. λέμε ὅτι θέλουμε τὴ ζεστασιά, ἀλλὰ ὄχι τὴ φλόγα. Καὶ εἶναι σημαντικὸ νὰ καταλάβουμε ὅτι δὲν μπο- ροῦμε νὰ ἔχουμε τὸ ἕνα, χωρὶς τὸ ἄλλο... ωπῶσα παραίνεσις». Αὐτὰ γράφαμε τότε, αὐτὰ νιώθουμε τὴν ἀνά- 6 Γρηγορίου Νύσσης, Πρὸς Ὀλύμπιον, Περὶ τελειότητος, ed. γκη νὰ ἐπαναλάβουμε καὶ σήμερα, μὲ τὴν εὐκαι- W. Jaeger, τόμ. VIII,I, 172.7-8 (= ed. J.-P. Migne, PG 46, 252 A): «Οὕτω γὰρ ἂν ἀξιόπιστος ἦν τῶν ἀγαθῶν ἡ ὑφήγησις, ρία ποὺ μᾶς ἔδωσε ἡ ἀνάρτηση τῆς Προέδρου τοῦ βίου τοῖς λόγοις συμφθεγγομένου». 7 Ἰωάννου Κλίμακος, Κλῖμαξ, Λόγος Δ΄, «Περὶ τῆς μακαρίας τῆς Κομισιόν. καὶ ἀε­ ιμνήστου ὑπακοῆς», κεφ. νδ΄, ed. J.-P. Migne, PG 88, 708 D: «Ὁ ποτὲ μὲν ὑπακούων, ποτὲ δὲ πα­ρακ­ ού­ων τοῦ ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ πα­τρός, ὅμοιός ἐστιν ἀνδρί, τῷ ποτὲ μὲν κολλ­ ούρ­ ιον, πο­τὲ 8 δὲ ἄσβεστον τοῖς ἑαυτοῦ ἐπιτιθέντι ὀ­φθαλμ­ οῖς».

Ἡ Ἀγάπη θὰ σώσει τὸν Κόσμο «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἩἌννα, μιὰ ξανθοκόκκινη γλυκειὰ κο- ποὺ στὰ χέρια τοῦ γενναίου κοριτσιοῦ μετατρεπό- 9 πελίτσα, μὲ ροδαλὰ μαγουλάκια καὶ ταν σὲ κουράγιο, σὲ δύναμη, σὲ ἐλπίδα, σὲ ὑπο- μάτια ἀπὸ κεῖνα ποὺ ὅταν σὲ κοιτά- μονὴ γιὰ τὸν ἄρρωστο καὶ τὴ μάννα του... ζουν λὲς καὶ σοῦ χαμογελοῦν, ἔμενε κάπου στὶς κάτω γειτονιὲς τοῦ νησιοῦ. Τὰ χρυσα- Κάποιοι στὴ γειτονιά, ποὺ τὴν ἔβλεπαν καθη- φιά-σκαλωτὰ μαλλιὰ γύρω ἀπὸ τὸ πρόσω- μερινὰ νὰ μπαινοβγαίνει, ἀποροῦσαν: πό της τόνιζαν, θαρρεῖς, πιὸ πολὺ τὴν τὴν καλωσυνάτη, σεμνὴ φυσιογνωμία της, ἐνῷ – Μὰ καλά, ἔλεγαν· αὐτὴ ἡ κοπέλα ποῦ ἔχει οἱ ἰδιαίτερα εὐγενικοὶ καὶ λεπτοὶ τρόποι της φυλαγμένα αὐτὰ τὰ πορτοκάλια, καὶ καθημερινὰ σὲ μικροὺς καὶ μεγάλους μαρτυροῦσαν ὅτι τὰ προσφέρει στὸν ἄρρωστο; αὐτὸ τὸ κορίτσι εἶχε κάτι ποὺ ξεχώριζε ἀπὸ τὰ ἄλλα παιδιὰ τῆς ἡλικίας της. Τί ἦταν ὅμως – Μέσα ἀπὸ ποιὰ πηγὴ νὰ ἀντλεῖ ἆραγε τόσο αὐτὸ ποὺ τὴν ἔκανε νὰ ξεχωρίζει; θάρρος καὶ τόση δύναμη, ὥστε νὰ μὴ φοβᾶται τίποτα; Ἦταν ἡ ἐποχή –ἀρκετὰ χρόνια πρίν– ποὺ ἡ φυματίωση θέριζε κυριολεκτικά. «Κτικιό» Ἡ ἀπάντηση ἦταν ἁπλῆ· τόσο ἁπλῆ, ὅσο καὶ τὴν ἔλεγαν στὸ νησί. Κι ἀλλοίμονο σ’ ὅποιον ἀρρώ- ἡ πράξη της: σταινε... ἦταν καταδικασμένος. Ἐλπίδα σωτηρίας, καμμιά. Ἀπὸ τὸ δέντρο τῆς καρδιᾶς της, τὸ πλούσιο καὶ καρποφόρο, ἔκοβε μὲ τὰ ἴδια της τὰ χέρια τὴν ἀγά- Τὸ χειρότερο ὅμως καὶ τὸ τραγικώτερο δὲν ἦταν πη, καὶ μὲ τὴ μορφὴ τοῦ πορτοκαλιοῦ τὴν ἔφερνε ἡ ἀρρώστια ἡ ἴδια· ἦταν ὁ φόβος· ἡ ἀγωνία· ἦταν ἡ στὸν συγχωριανό, ποὺ τόση ἀνάγκη τὴν εἶχε! ἀπομόνωση τοῦ ἀρρώστου ἀπὸ τοὺς ὑπολοίπους, ἀφοῦ ὅλοι πίστευαν ὅτι ὁ κίνδυνος μετάδοσής της Καὶ φαίνεται πώς, ὅταν τέτοια δέντρα ἀγάπης καὶ ἦταν τρομερὰ μεγάλος. ἀνθρωπιᾶς ριζώσουν στ][ις καρδιές, τότε... ἔ, τότε κανένα μικρόβιο καὶ καμμία μόλυνση δὲν μπορεῖ Φόβος καὶ τρόμος λοιπόν, ποὺ μαζὶ μὲ τὴ θλί- νὰ σ’ ἀγγίξει, γιατὶ καίγεται καὶ χάνεται μέσα στὴ ψη ἔχτιζαν ἕνα ἀδιαπέραστο τεῖχος γύρω ἀπὸ τὸν φλόγα τῆς συμπόνοιας. φυματικό, καὶ ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἄτυχους οἰκείους του κανένας ἄλλος δὲν εἶχε τὸ κουράγιο νὰ φθάσει Ὁ Πέτρος, βέβαια, ἔφυγε γιὰ τὸν Οὐρανό. Ὅμως μέχρι τὸ κρεβάτι τοῦ ἀρρώστου. ἡ μικρὴ Ἄννα ἔζησε· καὶ ζεῖ ἀκόμη – γερόντισσα πιά. Μαζί της ἔζησε κι ἡ ἀγάπη κι ἡ καλωσύνη – Ὁ Πέτρος, ἕνα παιδὶ γύρω στὰ 12 του, γιὸς μιᾶς γιὰ νὰ θυμίζουν σ’ ὅλους ἐμᾶς πώς, μαζὶ μὲ τὸν χήρας, φτωχῆς μάννας, εἶχε τὴν ἀτυχία νὰ κτυπηθεῖ χυμὸ ἑνὸς πορτοκαλιοῦ κι ἑνὸς χαμόγελου, μπορεῖ ἀπὸ τὴ φοβερὴ μάστιγα. Ἡ διάγνωση τοῦ Ἀθη- ὅλη ἡ ἀγάπη κι ἡ ἀνθρωπιά μας νὰ περάσει στὸν ναίου γιατροῦ ποὺ βρέθηκε ἐκεῖνες τὶς μέρες στὸ πονεμένο διπλανό μας, ἔτσι... νησὶ ἦταν φοβερή: «καλπάζουσα» φυματίωση. Αὐτὸ ἦταν· κανένας, ἐκτὸς ἀπὸ τὴ μάννα του, δὲν Ἐν καιρῷ πανδημίας, ἡ Ἀγάπη θὰ σώσει τὸν πλησίαζε στὸ κρεβάτι τοῦ Πέτρου. Κόσμο. Κανένας! ... Κανένας; ΜΑΡΙΝΑ ΦΡΑΓΚΑΚΗ Κι ὅμως, μιὰ κοπελίτσα, γύρω στὰ 18 της χρό- νια, γεμάτη χαρὰ καὶ ζωντάνια, κάθε μέρα, κάθε ἀπόγευμα, περνοῦσε ἀπὸ τὸ σπίτι τῆς χήρας, γιὰ νὰ προσφέρει στὸν ἀπομονωμένο Πέτρο... ξέρετε τί; Ἕνα πορτοκάλι. Ναί· καθημερινά, ἕνα πορτοκάλι στὰ χέρια τῆς μικρῆς Ἄννας περνοῦσε ἄφοβα τὸ κατώφλι μὲ τό «κτικιό», γιὰ νὰ φθάσει στὴν κάμαρα τοῦ Πέτρου. Ἕνα πορτοκάλι, ποὺ στὰ χέρια της μετατρεπόταν σὲ κομμάτι χρυσοῦ ἢ θησαυροῦ ἀκριβοῦ, ἱκανὸ νὰ χαρίσει λίγη δροσιά· λίγη χαρά· λίγη ἀνακούφιση, στὶς στιγμὲς τοῦ ψηλοῦ πυρετοῦ. Ἕνα πορτοκάλι,

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Ἕνα μάθημα* Μία ὄχι πολὺ γνωστὴ ἀλλὰ πολὺ μεγά- Οἱ Σέρβοι καὶ οἱ Βούλγαροι δὲν κινοῦνται. Ἔτσι, ὁ λη ἐπέτειος ἀξίζει τώρα νὰ ἀπορροφήση Ὑψηλάντης διεξάγει εἰς τὰ ξένα τὸν ἀγῶνα μόνος, τὴν προσοχήν μας. Τὴν 26 Φεβρουαρίου μὲ μόνους τοὺς ἐκεῖ Ἕλληνας ὡς συναγωνιστάς. 1821 εἰς τὸ Ἰάσιον τῆς Ρουμανίας, τότε πρωτεύ- Ἀλλὰ ἀποφασίζει νὰ ἀγωνισθῆ, ἔστω καὶ μόνος. ουσαν τῆς Μολδαβίας, ἔγινε τὸ πρῶτο ξεσήκωμα τῶν Ἑλλήνων ἐναντίον τῆς τουρκικῆς κυριαρχί- Ρίχνεται εἰς μίαν ἐκ τῶν ἐνόντων ἑτοιμασίαν τοῦ ας. Εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὁ ἀγῶνος, ἱδρύει τὸν Ἱερὸν Λόχον κατ᾽ ἀπομίμησιν Μητροπολίτης Ἰασίου Βενιαμὶν παρέδιδεν εἰς τὸν τοῦ ἀρχαίου Ἱεροῦ Λόχου τῶν Θηβῶν, ἀλλά, ὅπως Ἀλέξανδρον Ὑψηλάντην, ἐντολοδόχον τῆς Φι- ἐκεῖνος κατεστράφη κατὰ τὴν ἐν Χαιρωνείᾳ μάχην λικῆς Ἑταιρείας, τὸ σπαθὶ διὰ τὴν ἐθνεγερσίαν, τὸ 338 π.Χ., ἔτσι καὶ ὁ Ἱερὸς Λόχος τοῦ Ὑψηλάντου ἐπαναλαμβάνων τὸν ψαλμικὸν στίχον «περίζω- κατεστράφη εἰς τὴν μάχην τοῦ Δραγατσανίου εἰς σαι τὴν ρομφαίαν σου ἐπὶ τὸν μηρόν σου δυνατέ», τὰς 7 Ἰουνίου 1821. ἀντήχησε τὸ σύνθημα «ἐλευθερία ἢ θάνατος» καὶ ἡ φωτιὰ ἄναψε. Καὶ μὲ τὴν καταστροφὴν αὐτὴν τοῦ Δραγατσανί- ου, τὸ εὐγενὲς ξεκίνημα τοῦ Ὑψηλάντου ἔλαβε τὸ Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι τὸ ξεκίνημα αὐτὸ ὁ Ἀλέ- τραγικὸν τέλος. Εἰς τὸ αἷμα ποὺ ἐχύθη ποταμηδὸν ξανδρος Ὑψηλάντης καὶ οἱ Φιλικοὶ γενικῶς τὸ εἰς τὸ Δραγατσάνι (καὶ κατόπιν εἰς τὸ Σκουλένι) ἤθελαν γενικώτερον, καὶ ὄχι μόνον ἑλληνικόν. ἐπνίγη τὸ ὑπὸ τὸν Ἀλέξανδρον Ὑψηλάντην ἐπα- Τότε ἐφαντάζοντο μίαν ἐξέγερσιν κοινὴν ὅλων τῶν ναστατικὸν κίνημα, καὶ ἐκεῖνο ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ χριστιανικῶν λαῶν τῆς Βαλκανικῆς μὲ τὴν ἐλπι- χαρακτηρισθῆ ὡς ὁ πρόλογος τῆς μεγάλης Ἑλλη- ζομένην ὑποστήριξιν τῶν Ρώσων, τοῦ Τσάρου νικῆς Ἐπαναστάσεως κατέληξεν εἰς ἀποτυχίαν. Ἀλεξάνδρου. Ἦτο ὅμως ἆρά γε ἀποτυχία; Τὸ Δραγατσάνι ἔσβησε τὴν 26 Φεβρουαρίου 1821; K Τὸ ξεκίνημα τῆς 26 Φεβρουαρίου 1821 ἦτο ξεκίνημα θυσίας. Ἡ θυ- σία ἐκείνη δὲν ἐτελείωσε μὲ ἄμεσον νίκην. Δὲν ἔμεινεν ὅμως ἄκαρπος. Ἄκαρπος θυσία δὲν ὑπάρχει, δὲν νοεῖται κἄν. Καὶ διὰ τὴν θυσίαν ἐκείνην ἰσχύει ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ πολὺν καρπὸν φέρει». Πολὺν καρπόν. Καὶ τὸ Ἰάσιον καὶ τὸ Δραγατσάνι ἔφεραν καρπὸν πολύν, καὶ τὸν καρπὸν αὐτόν, τὴν ἐλευθερίαν, τὴν ἀπολαμβάνομεν ἡμεῖς. K Ἦλθαν ὅμως ὅλα ἀνάποδα. Ὁ Τσάρος Ἀλέ- Στρατιωτικῶς ἦτο ἀποτυχία. Ἀναμφισβητή- ξανδρος ἐγκαταλείπει καὶ ἀποκηρύττει τὸν ὄχι μό- τως. Ἀπὸ εὐρυτέρας ἐθνικῆς σκοπιᾶς ὅμως ἦταν νον ὑπασπιστήν του ἀλλὰ καὶ προσωπικόν του τὸ πρῶτο προσάναμμα φωτιᾶς, ἡ πρώτη ἔμπρακτος φίλον Ἀλέξανδρον Ὑψηλάντην – ἦταν, βλέπετε, ἀγωνιστικὴ ἐκδήλωσις τοῦ ὅτι τὸ ἔθνος τῶν ρα- καὶ ἐκείνη ἡ Ἱερὰ Συμμαχία, ἡ ὁποία κατὰ λογικὴν γιάδων ἀπεφάσισε νὰ ἀγωνισθῆ, ἔστω καὶ μόνον, ἀνάγκην ἐστρέφετο ἐναντίον τοιούτων ἀγώνων. χωρὶς πιὰ καμμίαν ξένην βοήθειαν. Καὶ ἂν εἰς τὰς * Τὸ σύντομο αὐτὸ κείμενο εἶναι ἀπὸ ραδιοφωνικὴ ὁμιλία τοῦ ἀείμνηστου Καθηγητῆ Ἀλέξανδρου Ν. Τσιριντάνη, δημοσιευμένο στὸ βιβλίο Γιὰ τὰ ἑλληνικὰ νιάτα, Ἐκδόσεις «Συζήτησις», Ἀθῆναι 1978, σελ. 83-85. Ἡ φετινὴ χρονιά, ἡ χρονιὰ τῆς μεγάλης ἐπετείου τῶν 200 ἐτῶν ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, εἶναι ἡ εὐκαιρία νὰ θυμηθοῦμε μιὰ σειρὰ ἀπὸ κείμενα ποὺ ἔχουν σημασία ὄχι ἁπλῶς γιὰ τὴν καταγραφὴ ἱστορικῶν γεγονότων, ἀλλὰ περαιτέρω γιὰ τὴν ἐθνική μας αὐτοσυνειδησία. Σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο, στὸ περιοδικὸ Ἀκτῖνες θὰ δημοσιεύσουμε σὲ συνέχειες στὰ τεύχη τοῦ 2021 τὸ σπουδαῖο βιβλίο τοῦ ἀεί- μνηστου Καθηγητῆ Ἀλέξανδρου Ν. Τσιριντάνη Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, ἕνα ἀληθινὰ μεῖζον ἔργο ἐθνικῆς αὐτοσυνειδησίας, μὲ τὴν πεποίθηση ὅτι ἡ μεγάλη ἐπέτειος πρέπει πρωτίστως νὰ ἀποτελέσει γιὰ ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες μιὰ εὐκαιρία ἐπαναναζήτησης καί –ἂν 10 χρειάζεται– ἐπανακατάκτησης τῆς συλλογικῆς ἐθνικῆς καὶ πολιτιστικῆς μας ταὐτότητας.

παραδουναβίους περιοχὰς ἡ ἐθνεγερσία ἔσβη- ἐταύτιζε τὴν ζωήν του μ᾽ ἕνα ἀγῶνα ὁ ὁποῖος εἶχε «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 σε, ἀλλὰ δὲν ἔσβησε χωρὶς νὰ πετάξη πρὸς νότον ἀκλόνητον μὲν τὴν δικαίωσιν, πολὺ ἀσθενῆ ὅμως σπινθῆρα, διὰ νὰ ἀνάψη ἡ κυρίως φωτιὰ τῆς ἐπανα- τὴν ἐλπίδα ἐπιτυχίας, τότε ἔδειχνε τὸν δρόμον, τὸν στάσεως, μὲ τὸν ξεσηκωμὸν τῆς 25 Μαρτίου. Κάτι δρόμον τῆς θυσίας. Τὸν ἔδειχνε εἰς τοὺς ἀμέσους λέει ἐπ᾽ αὐτῶν τὸ παράδειγμα τοῦ Παπαφλέσσα. συναγωνιστάς του, τὸν δείχνει καὶ τώρα εἰς τούτην τὴν γενεὰν καὶ εἰς τὴν ἐντελῶς νεωτέραν γενεάν, ἡ Κατηγοροῦν τὸν Ὑψηλάντην διὰ λάθη. Καὶ μπο- ρεῖ νὰ ἔκαμε λάθη. Ὅπως μπορεῖ ἀκόμη, ἐὰν ὁ Ὑψηλάντης εἶχε δυνατότητα νὰ ἀπολογηθῆ, μπορεῖ νὰ ἀπεδείκνυε ὅτι τὰ λάθη αὐτὰ ἔχουν τὴν ἐξήγη- σίν των. Δὲν ξέρω. Ἐκεῖνο ποὺ ξέρω εἶναι ὅτι τὸ ξεκίνημα τῆς 26 Φεβρουαρίου 1821 ἦτο ξεκίνημα θυσίας. Ἡ θυσία ἐκείνη δὲν ἐτελείωσε μὲ ἄμεσον νίκην. Δὲν ἔμεινεν ὅμως ἄκαρπος. Ἄκαρπος θυσία δὲν ὑπάρχει, δὲν νοεῖται κἄν. Καὶ διὰ τὴν θυσίαν ἐκείνην ἰσχύει ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «ἐὰν μὴ ὁ κόκ- κος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ πολὺν καρπὸν φέρει». Πολὺν καρπόν. Καὶ τὸ Ἰάσιον καὶ τὸ Δραγατσάνι ἔφεραν καρπὸν πολύν, καὶ τὸν καρπὸν αὐτόν, τὴν ἐλευθερίαν, τὴν ἀπολαμβάνομεν ἡμεῖς. Οἱ νεκροὶ τοῦ Δραγατσανίου εἶναι ἐλευθερωταί μας. Δὲν ἔχει σημασίαν τὸ ὅτι αὐτοὶ ἐσκοτώθηκαν. Σημασίαν ἔχει ὅτι ὁ παλμὸς τοῦ ἀγῶνος των μετεσχηματίσθη εἰς θρίαμβον. Τὸν θρίαμβον τὸν ὁποῖον μόνον μία τέτοια θυσία ἠμποροῦσε νὰ δώση. Καὶ εἶναι διδάσκαλοί μας οἱ τιμημένοι ἐκεῖνοι νεκροί. Καὶ δι᾽ αὐτὸ πρέπει νὰ τοὺς ἐνθυμούμεθα. Διδάσκαλοι καὶ τῆς σημερινῆς νεότητος. Τότε, τὴν 26 Φεβρουαρίου 1821, ἐδόθη ἕνα μάθημα πρὸς K Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης ἄφηνε τὸ παλάτι τοῦ Τσάρκοε Σέλο καὶ ὅλα τὰ μεγαλεῖα ποὺ ἀπελάμβανε κοντὰ στὸν αὐτοκράτορα πασῶν τῶν Ρωσιῶν, ἐδέχετο τὰς ἐντολὰς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, ἐταύτιζε τὴν ζωήν του μ᾽ ἕνα ἀγῶνα ὁ ὁποῖος εἶχε ἀκλόνητον μὲν τὴν δικαίωσιν, πολὺ ἀσθενῆ ὅμως τὴν ἐλπίδα ἐπιτυχίας, τότε ἔδειχνε τὸν δρόμον, τὸν δρόμον τῆς θυσίας. Τὸν ἔδειχνε εἰς τοὺς ἀμέσους συναγωνιστάς του, τὸν δείχνει καὶ τώρα εἰς τούτην τὴν γενεὰν καὶ εἰς τὴν ἐντελῶς νεωτέραν γενεάν, ἡ ὁποία νεωτέρα γενεὰ καλὰ θὰ κάνη νὰ προσέξη τοὺς μεγάλους δασκάλους τῶν ἀγώνων ἐκείνων. K τοὺς Ἕλληνας καὶ πρὸς τὸν κόσμον. Τὸ μάθημα ὁποία νεωτέρα γενεὰ καλὰ θὰ κάνη νὰ προσέξη 11 τῆς θυσίας. τοὺς μεγάλους δασκάλους τῶν ἀγώνων ἐκείνων. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης ἄφηνε τὸ πα- Αὐτὸ εἶναι τὸ μάθημα τὸ ὁποῖον μᾶς δίδει ἡ 26 λάτι τοῦ Τσάρκοε Σέλο καὶ ὅλα τὰ μεγαλεῖα ποὺ Φεβρουαρίου 1821. ἀπελάμβανε κοντὰ στὸν αὐτοκράτορα πασῶν τῶν Ρωσιῶν, ἐδέχετο τὰς ἐντολὰς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, Α. Ν. ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Ἡ ἀναγνώριση ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Κράτους Πρωτόκολλο Λονδίνου, 22 Ἰανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου 1830 ἩἙλλάδα μὲ Ἐπανάσταση κή- ρυξε τὸν Μάρτιο τοῦ 1821 ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ὅτι ὁπλίστηκε νὰ συντρίψει δυσβά- στακτο τυραννικὸ ζυγό. Ἀνελάμβανε ἀγῶνα ἱερό «ὑπὲρ πίστεως καὶ ὑπὲρ ἀνακτήσεως πατρώας γῆς καὶ ἐλευ- θερίας». «Τὸ δὲ σάλπισμα πολέμου διὰ τὴν ἀνέγερσιν πεπτωκότος ἔθνους εἶναι χερουβικὸς ὕμνος εἰς τὸν Ὕψι- στον», γράφει ὁ ἱστορικὸς Σπυρίδων Τρικούπης. Ἀλλὰ τὸ ἄγγελμα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, κίνημα γιὰ ἐθνικὴ ἀπελευθέρωση, ἀναστά- τωσε τὴ συντηρητικὴ Εὐρώπη. Ἤδη τακτικὴ τοῦ καθεστῶτος τῆς Ἱερᾶς Συμμαχίας ἦταν μὲ στρατιωτικὲς ἐπεμβάσεις νὰ ἀναχαιτίζει κάθε ἐπα- ἐπαναστατικήν του σημαίαν καὶ νὰ ἐγγυηθῶσιν ἐνώ- ναστατικὴ κίνηση. Εὐτύχησε ὅμως τότε ὁ ἑλληνικὸς πιον ὅλου τοῦ κόσμου τὴν πολιτικὴν καὶ ἀνεξάρτη- λαός, γιατὶ ὡς Ὑπουργὸς τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς τον ὕπαρξίν του» (Σπ. Τρικούπης). Ρωσίας ὑπηρετοῦσε ὁ Ἕλληνας Ἰωάννης Καπο- Μὲ ἐπίσημες διπλωματικὲς πράξεις ποὺ ἀποτε- δίστριας. Ἐξαίρετος διπλωμάτης, παρακινοῦσε λοῦν σταθμούς, οἱ τρεῖς Μεγάλες Δυνάμεις κατέ- τὸν Τσάρο γιὰ δυναμικὴ ὑπὲρ τῆς Ἐπαναστάσεως βαλαν προσπάθειες γιὰ τὴ ρύθμιση τοῦ Ἑλληνι- πολιτική. Ὡς πολιτικὸς δὲ μὲ μέγιστο διεθνὲς κῦρος κοῦ Ζητήματος. Μὲ τὴ Συνθήκη τοῦ Ἰουλίου 1827 καὶ προσωπικὲς φιλίες καὶ γνωριμίες, πάλεψε καὶ (συνέπεια τῆς ὁποίας ὑπῆρξε ἡ ναυμαχία στὸ Να- μὲ εὔστροφους διπλωματικοὺς ἑλιγμοὺς παρου- βαρῖνο), μὲ τὸ Πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου στὶς 4/16 σίαζε τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ὡς ἐπαναστατικὴ Νοεμβρίου 1828, τὸ Πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου ἔκρηξη ἔθνους τὸ ὁποῖο καταδυνάστευε βάρβα- στὶς 10/22 Μαρτίου 1829 καὶ μὲ τὸ Πρωτόκολλο ρος δυνάστης, καὶ ὄχι ὡς ἐξέγερση στασιαστική, τοῦ Λονδίνου στὶς 22 Ἰανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου «ὑποκινουμένη ἀπὸ διεθνεῖς ἀνατροπεῖς». Ἔτσι ὁ 1830, ὁδηγήθηκε ἡ Ἑλλάδα –κατ’ ἀρχὰς μὲ τὴν πόλεμος τῶν Ἑλλήνων ἀναγνωριζόταν ὡς ἱερὸς ἐξασφάλιση κάποιας αὐτονομίας– στὴ δημιουργία καὶ νόμιμος! ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Κράτους. Οἱ πρῶτες ἐξάλλου ἑλληνικὲς νίκες καὶ στρατι- Οἱ ἀποφάσεις βέβαια τῶν τριῶν Δυνάμεων, ωτικὲς ἐπιτυχίες, οἱ θυσίες, οἱ διώξεις καὶ οἱ βασανι- προϊόντα συμβιβασμοῦ κάθε φορὰ τῶν δικῶν τους σμοὶ μαχομένων καὶ ἀμάχου πληθυσμοῦ ποὺ ἀκο- συμφερόντων καὶ τάσεων, δὲν θὰ ἦταν ἐφικτές, λούθησαν, συγκίνησαν τοὺς χριστιανικοὺς λαοὺς ἂν δὲν ἦταν Κυβερνήτης στὸ πηδάλιο τῆς Ἑλλά- τῆς Εὐρώπης, καὶ ρεῦμα φιλελληνισμοῦ διέτρεξε δας ὁ Καποδίστριας. Ἐκεῖνος ὁ ἱκανὸς ἄνδρας, τὴ γηραιὰ ἤπειρο. «Χάρις εἰς τὴν ἀκλόνητον καρτε- πεπειραμένος πολιτικὸς νοῦς, ἐπέφερε τὴ ραγδαία ροψυχίαν τῶν Ἑλλήνων καὶ εἰς τὴν μεγάλην συμπά- βελτίωση στὴν ἐσωτερικὴ κατάσταση τῆς πατρίδας θειαν ὅλων τῶν χριστιανικῶν λαῶν ἠναγκάσθησαν μας, καὶ ἐπιτυχίες ἔστεψαν τὰ ὅπλα τῶν Ἑλλήνων αἱ Μεγάλαι Αὐλαί –Ἀγγλία, Γαλλία καὶ Ρωσία– [...] κατὰ τὰ ἔτη 1828-1829. Μὲ τὶς ἀδιάλειπτες ἐπιπλέον νὰ κηρύξωσι τὸ κατεδικασμένον ἔθνος ἐλεύθερον, διπλωματικές του ἐνέργειες καὶ μὲ τὰ θαυμάσια 12 αὐτόνομον καὶ ἀνεξάρτητον, νὰ χαιρετίσωσιν τὴν ὑπομνήματα ἔθετε κάθε φορὰ ἐνώπιον τῶν τριῶν

Δυνάμεων τὰ ἑλληνικὰ δίκαια καὶ μὲ εὔστοχους «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 χειρισμοὺς ἐπετύγχανε νὰ ματαιώνει τὴν ἐφαρμογὴ τῶν δυσμενῶν γιὰ τὸ Ἔθνος σημείων τῶν Πρωτο- ἔσπευσε νὰ δηλώσει στοὺς Συμμάχους ὅτι «ὑπὸ 13 κόλλων. Ἀλλὰ ταὐτόχρονα ὤφειλε νὰ ἐξασφαλί- αἰσθημάτων καλοκαγαθίας ὁρμωμένη συγκατατίθε- ζει ἀπὸ τὶς Μεγάλες Δυνάμεις καὶ τὶς ἀπαραίτητες ται εἰς τὴν Συνθήκην τοῦ Λονδίνου καὶ δέχεται τὰς οἰκονομικὲς βοήθειες γιὰ τὴ ζωὴ τῆς χώρας καὶ τὴν προτάσεις τῶν Πρεσβευτῶν, ἀλλὰ ὑπὸ ὅρους». Καὶ ὕπαρξη τῆς Ἐπαναστάσεως. πάλι ὅμως, στὶς 9 Σεπτεμβρίου 1829, ὅταν γνωστο- ποιήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη ὅτι ὁ ρωσικὸς Καὶ ἐνῷ ἡ Ἑλλάδα καὶ ἡ κυβέρνησή της εἶχαν στρατὸς προελαύνει πέρα ἀπὸ τὴν Ἁδριανούπολη, στραμμένα τὰ μάτια στὶς πράξεις τοῦ συμμαχικοῦ ἡ ὀθωμανικὴ Πύλη δήλωσε ὅτι ἀποδέχεται τὴ Συν- Συμβουλίου καὶ περίμεναν ἀπὸ ἐκεῖ τὴν ὁριστικὴ θήκη τοῦ Ἰουλίου 1827 ἄνευ ὅρων: « Ἡ Ὑψηλὴ ἀποκατάσταση τῶν πραγμάτων, ὁ Σουλτᾶνος, ἰσχυ- Πύλη ὑπόσχεται [...] νὰ ὑπογράψῃ ὁλοσχερῶς πάσας ρογνώμων, δὲν ἤθελε μήτε νὰ δεχθεῖ τὴ μεσολά- τὰς πρὸς ἐκτέλεσιν αὐτῆς γενησομένας ὑπὸ τοῦ ἐν βηση ξένων Αὐλῶν, μήτε τὸ ὄνομα τῆς Ἑλλάδας Λονδίνῳ Συμβουλίου ἀποφάσεις». νὰ ἀκούσει, μήτε νὰ τῆς δώσει μιὰ μικρὴ πολιτικὴ ὕπαρξη. Μὲ κανένα λόγο καὶ σὲ καμμία περίσταση Τέλος, στὶς 14 Σεπτεμβρίου 1829 στὴν Ἁδρια- νούπολη, οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Πύλης ὑπέγραψαν K τὸ κείμενο τῆς Συνθήκης τῆς Ἁδριανουπόλεως, μὲ τὸ ἄρθρο 10 τῆς ὁποίας ἡ Τουρκία δήλωνε τὴ Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ Συνθήκη τῆς συγκατάθεσή της καὶ ἀποδεχόταν ὅρους καὶ προ- Ἁδριανουπόλεως ἦταν τὸ πρῶτο ηγουμένων Συνθηκῶν. Μὲ τὸ ἄρθρο 10, δηλαδή, γιὰ τὴν Ἑλλάδα θετικὸ ἀπόκτη- ἐξασφαλιζόταν ὁριστικὰ ἡ συγκατάθεση τῆς Πύλης μα καὶ ἀφετηρία γιὰ πιὸ εὐνοϊκὴ γιὰ τὴν πολιτικὴ αὐθυπαρξίας τῆς Ἑλλάδας, μάλι- καὶ ὁριστικὴ λύση. Ἀλλὰ σταθμὸ στα σὲ ἔκταση ποὺ συμπεριελάμβανε καὶ τὴ Στερεὰ στὴ ζωὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους Ἑλλάδα καὶ τὴν Εὔβοια, καὶ δὲν ὑπῆρχε πλέον πε- ρίπτωση νὰ ἐπαναλάβουν οἱ Τοῦρκοι ὑπεκφυγὲς ἀποτελεῖ τὸ Πρωτόκολλο ποὺ καὶ καθυστερήσεις. καταρτίστηκε στὸ Λονδῖνο στὶς 22 Ἰανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου 1830 Στὰ ἑλληνικὰ κέντρα ὅμως ἡ Συνθήκη ἀκού- (μὲ τὸ παλαιὸ καὶ νέο ἡμερολόγιο ἀντίστοιχα), μὲ τὸ ὁποῖο τυπικὰ καὶ οὐσιαστικὰ τερματιζόταν ἡ Ἑλλη- νικὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1821. K δὲν δεχόταν συζήτηση γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Καὶ ὅσο πιεζόταν μόνο διπλωματικά, ἀπέρριπτε ἐπίμονα τὶς προτάσεις τῶν πρεσβευτῶν. Μὲ τὴν ἔναρξη ὅμως τοῦ ρωσοτουρκικοῦ πο- λέμου, τὸν Αὔγουστο τοῦ 1829, καὶ τὴ ραγδαία ἐξέλιξή του μὲ ἧττες τῶν Τούρκων, ἄρχισε καὶ ἡ ὀθωμανικὴ κυβέρνηση νὰ ὑποχωρεῖ σταδιακὰ γιὰ τὴ ρύθμιση τοῦ Ἑλληνικοῦ Ζητήματος ἀνάλογα μὲ τὴν προέλαση τοῦ ρωσικοῦ στρατοῦ. Κι ἐνῷ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1827 ἀπέρριπτε μὲ ὑπεροψία «τὴν φι- λικὴν μεσιτείαν τῶν ξένων αὐλῶν» καὶ δὲν δεχόταν «μηδὲ καὶ τὴν ὑποτελῆ αὐτονομίαν τῶν ἐν Πελο- ποννήσῳ Ἑλλήνων», ὅταν οἱ Ρῶσοι πέρασαν τὸν Αἷμο καὶ πλησίαζαν στὴν Ἁδριανούπολη, ἡ Πύλη

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 στηκε μὲ δυσφορία. Καὶ τοῦτο, διότι: 1) τὸ κράτος «ἑτοιμοθάνατο ἀσθενῆ», τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρα- θὰ παρέμενε ὑποτελὲς στὸν Σουλτᾶνο, καὶ κανέ- τορία, ὡς παράγοντα σταθερότητας στὴν Ἀνατολή, νας δὲν ἐννοοῦσε τὴν ἐλευθερία, παρὰ μόνο μὲ ὁπότε προσχωρεῖ στὴν ἄποψη νὰ παραχωρηθεῖ τὴν ἀνεξαρτησία, καὶ 2) τὰ πρὸς βορρᾶν ὅρια ἦταν πλήρης ἀνεξαρτησία σὲ νέο κράτος, στὴν Ἑλλάδα, περιορισμένα, καὶ ἀποκλείονταν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα ὅπως ἤθελαν οἱ ἄλλες δύο Δυνάμεις ἀπὸ τὴν ἀρχὴ νησιὰ καθαγιασμένα μὲ αἷμα. Ἐν τούτοις, ὁ Καπο- τοῦ 1829. δίστριας εὐχαρίστησε τὸν ἀντιπρέσβη τῆς Ρωσίας Τὸ ἄρθρο 1 λοιπὸν τοῦ Πρωτοκόλλου τῆς 3ης Πάνιν καὶ διέταξε νὰ ψαλοῦν δοξολογίες σὲ ὅλους Φεβρουαρίου 1830 ὅριζε: « Ἡ Ἑλλὰς θέλει σχη- τοὺς ναοὺς τῆς χώρας γιὰ τὴ Συνθήκη μὲ τὴν ὁποία ματίσει ἓν Κράτος ἀνεξάρτητον, καὶ θέλει χαίρει ἡ Ἑλλάδα ἀναγνωριζόταν ὡς κράτος καὶ γιὰ τὴ ὅλα τὰ δίκαια, πολιτικά, διοικητικὰ καὶ ἐμπορικά, τὰ νίκη τῶν ρωσικῶν ὅπλων τὰ ὁποῖα τὴν ἐπέβαλαν. προσπεφυκότα εἰς ἐντελῆ ἀνεξαρτησίαν». Μὲ τὴν Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ Συνθήκη τῆς Ἁδριανου- πανηγυρικὴ αὐτὴ διακήρυξη τῆς πολιτικῆς ἀνε- πόλεως ἦταν τὸ πρῶτο γιὰ τὴν Ἑλλάδα θετικὸ ξαρτησίας τῆς Ἑλλάδας ἀναγνωριζόταν στὴ διεθνῆ ἀπόκτημα καὶ ἀφετηρία γιὰ πιὸ εὐνοϊκὴ καὶ ὁρι- κοινωνία γιὰ πρώτη φορὰ ἡ ἵδρυση καὶ ἡ ὕπαρξη στικὴ λύση. Ἀλλὰ σταθμὸ στὴ ζωὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους. K Τὸ Πρωτόκολλο τοῦ Φεβρουαρίου 1830 ἀνα- γνώριζε δηλαδὴ μιὰ ὑπάρχουσα κατάσταση. «Τὸ Τὸ ἄρθρο 1 λοιπὸν τοῦ Πρωτο- Ἑλληνικὸ Κράτος κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 1830 ἀποτε- λοῦσε πραγματικότητα ἀναμφισβήτητη. Ὁ ἑλληνικὸς κόλλου τῆς 3ης Φεβρουαρίου 1830 στρατὸς κατεῖχε ἐδαφικὴ ἔκταση (εἶχαν ἐλευθερωθεῖ ὅριζε: « Ἡ Ἑλλὰς θέλει σχηματίσει ἡ Πελοπόννησος, ἡ Στερεά, οἱ Κυκλάδες καὶ ἡ Σά- μος), ὑπῆρχε Κεντρικὴ Κυβέρνηση μεγίστου κύρους ἓν Κράτος ἀνεξάρτητον, καὶ θέ- λει χαίρει ὅλα τὰ δίκαια, πολιτικά, στὴ χώρα, διοικητικὲς ἀρχές, τάξη καὶ ἀσφάλεια πλή- διοικητικὰ καὶ ἐμπορικά, τὰ προσπε- ρης στὸ ἐσωτερικό, ἐξαίρετη κρατικὴ δραστηριότητα, στρατιωτικὲς καὶ ναυτικὲς δυνάμεις. Ἡ Κυβέρνηση ἔχαιρε διεθνοῦς ἀναγνωρίσεως, καὶ οἱ τρεῖς Δυνάμεις φυκότα εἰς ἐντελῆ ἀνεξαρτησίαν». βρίσκονταν σὲ ἀνταπόκριση μαζί της, διπλωματικοὶ Μὲ τὴν πανηγυρικὴ αὐτὴ διακή- δὲ ἀντιπρόσωποι ( Ἀντιπρέσβεις) ἦταν διαπιστευμένοι ἐκ μέρους τῶν τριῶν Δυνάμεων» ( Ἀλ. Δεσποτό- ρυξη τῆς πολιτικῆς ἀνεξαρτησίας πουλος). τῆς Ἑλλάδας ἀναγνωριζόταν στὴ Ἀλλὰ τὸ περιεχόμενο τοῦ Πρωτοκόλλου πε- ριελάμβανε καὶ πολλὰ δυσμενῆ σημεῖα γιὰ τὴν διεθνῆ κοινωνία γιὰ πρώτη φορὰ Ἑλλάδα. Τὸ πιὸ ὀδυνηρὸ ἦταν ἡ περιορισμένη ἐδα- φικὴ ἔκταση αὐτοῦ τοῦ Κράτους, ὡς ἀντάλλαγμα ἡ ἵδρυση καὶ ἡ ὕπαρξη τοῦ Ἑλλη- στὴν Τουρκία. Ἡ συνοριακὴ γραμμὴ στὰ βόρεια νικοῦ Κράτους. ὁριζόταν ἀπὸ τὶς ἐκβολὲς τοῦ Ἀσπροποτάμου ὣς K τὶς ἐκβολὲς τοῦ Σπερχειοῦ, ἐνῷ μὲ τὸ προηγούμενο Πρωτόκολλο τῆς 10ης/22ας Μαρτίου 1829 ἡ Ἑλλά- δα ἔφθανε ὣς τὴ γραμμὴ ἀπὸ τὸν Παγασητικὸ ὣς Ἔθνους ἀποτελεῖ τὸ Πρωτόκολλο ποὺ καταρτίστηκε τὸν Ἀμβρακικὸ κόλπο. Ὁλόκληρες περιοχὲς τῆς στὸ Λονδῖνο στὶς 22 Ἰανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου Δυτικῆς Στερεᾶς Ἑλλάδας, δυτικὰ τῆς γραμμῆς 1830 (μὲ τὸ παλαιὸ καὶ νέο ἡμερολόγιο ἀντίστοιχα), τοῦ Ἀχελώου, κατοικούμενες ἀπὸ ἑκατὸ περίπου μὲ τὸ ὁποῖο τυπικὰ καὶ οὐσιαστικὰ τερματιζόταν ἡ χιλιάδες Ἕλληνες, ἔμεναν στοὺς Τούρκους. Ἦταν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Πρῶτο ἀναγκαῖο αὐτὲς οἱ περιοχὲς πού «ἐκράτησαν πολλάκις τὸν ἀποτέλεσμα τῆς πράξεως αὐτῆς ἦταν «ἡ ταχεῖα καὶ χείμαρρον τῶν κατὰ τῆς Ἑλλάδος συρρευσάντων ὁλοσχερὴς παῦσις τῶν ἐχθροπραξιῶν» μεταξὺ Ὀθω- κατὰ γῆν στρατευμάτων τῆς Τουρκίας» ( Ὑπόμνημα μανῶν καὶ Ἑλλήνων. Μὲ τὸ Πρωτόκολλο αὐτὸ Γερουσίας). ἐξισορροποῦνταν τὰ συμφέροντα καὶ οἱ ἐπιρροὲς Ἀπὸ τὰ νησιά μας μόνο Εὔβοια, οἱ Δαιμονόνησοι τῶν τριῶν Δυνάμεων, ποὺ συγκρούονταν στὴν (Βόρειες Σποράδες), ἡ Σκῦρος καὶ οἱ Κυκλάδες, Ἑλλάδα καὶ εὐρύτερα στὴν Ἀνατολή. Ἡ Ἀγγλία συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς Ἀμοργοῦ, παραχω- δηλαδὴ φοβόταν τὴν ἰσχὺ τῆς Ρωσίας μετὰ τὴ νίκη ροῦνταν στὴν Ἑλλάδα. Νησιὰ ὅμως «ζυμωμένα μὲ καὶ τὴν ἐξάπλωσή της εἰς βάρος τῆς Ὀθωμανικῆς αἷμα», ὅπως ἡ Σάμος καὶ ἡ Κρήτη, τὰ Ψαρὰ καὶ ἡ 14 αὐτοκρατορίας. Δὲν ἐμπιστευόταν, ἐξάλλου, τόν Κάσος, ἡ Χίος κ.ἄ., ἀφήνονταν στὴν Ὀθωμανικὴ

αὐτοκρατορία, χωρὶς καμμία μέριμνα γιὰ τὰ νησιὰ νεννόηση πάντα μὲ τὴ Γερουσία, ὥστε νὰ ἔχει καὶ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 αὐτὰ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀμνηστία τῶν πληθυσμῶν τους. ἐκείνη μερίδιο εὐθυνῶν καὶ οἱ ἐνέργειές του γιὰ Ἐξάλλου, διατασσόταν ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση τὸ ἔθνος νὰ ἔχουν κῦρος. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρο- νὰ ἀνακαλέσει τὸ συντομώτερο ἀπὸ στεριὰ ἢ θά- με: Ἐξαίρει τὴν ἀναγνώριση τῆς ἀνεξαρτησίας τῆς λασσα τὰ στρατεύματά της ποὺ βρίσκονταν ἔξω Ἑλλάδας, ὑποδηλώνει τὴ δύσκολη θέση σχετικὰ μὲ ἀπὸ τὰ σύνορα καὶ νὰ ἐγκαταλείψει ἐπαρχίες καὶ τὴν ἄμεση ἀποδοχὴ τῶν ἀποφάσεων, σχολιάζοντας πληθυσμοὺς στοὺς Τούρκους. Ἐπιβαλλόταν δὲ ἔντονα τὴν ἐπιβολὴ στὴν Ἑλλάδα μοναρχικοῦ πο- στὴ χώρα πολίτευμα μοναρχικὸ κληρονομικὸ καὶ λιτεύματος καὶ τὴν ἐκλογὴ Ἡγεμόνα ἀπὸ τὶς τρεῖς ξένος Ἡγεμόνας, χωρὶς νὰ ἐρωτηθεῖ ὁ ἑλληνικὸς Δυνάμεις, διεκδικεῖ δὲ ὑπὲρ τοῦ ἔθνους καὶ τοῦ λαός, ἔστω καὶ τυπικά, γιὰ τὸ πολίτευμα καὶ τὸ λαοῦ τὰ συνταγματικὰ δικαιώματα ποὺ θέσπισαν πρόσωπο τοῦ Ἡγεμόνα. οἱ τέσσερις Ἐθνοσυνελεύσεις, καὶ μόνο ὕστερα ἀπὸ τὴν ὑπόμνηση τῶν δικαιωμάτων αὐτῶν δια- Τὸ περιεχόμενο τοῦ Πρωτοκόλλου τῆς 3ης Φε- τυπώνει καὶ τὴν ἔκφραση τῆς εὐγνωμοσύνης καὶ βρουαρίου 1830 κοινοποίησαν στὶς 8 Ἀπριλίου τῆς ἐμπιστοσύνης στὶς τρεῖς Δυνάμεις. οἱ πρεσβευτὲς τῶν τριῶν Δυνάμεων στὴν Ὀθωμα- νικὴ Πύλη καὶ οἱ ἀντιπρέσβεις τους στὴν Ἑλληνικὴ Στὴ συνέχεια, καὶ γιὰ νὰ κερδίσει χρόνο, προ- Κυβέρνηση. Ἡ Πύλη ἀποδέχθηκε τὶς ἀποφάσεις βάλλει τὴ νομικὴ ἀδυναμία γιὰ πλήρη ἀποδοχὴ τοῦ τῶν Δυνάμεων, καὶ ἔτσι ἀναγνωριζόταν ἡ πολιτικὴ Πρωτοκόλλου, διότι σύμφωνα μὲ τὴν Ἀπόφαση K Μὲ πίστη στὴ θεία Δίκη πορεύθηκε καὶ τότε ὁ λαός μας, ὁ δὲ φωτισμένος Κυβερνήτης του Ἰωάννης Καποδίστριας –καὶ μετὰ θάνατον (27/9/1831)– ἐξακολουθοῦσε νὰ ὑπηρετεῖ τὴν Πατρίδα του. Διότι οἱ τεκμηριωμένες ἀπόψεις καὶ τὰ ἰσχυρὰ ἐπιχειρήματά του στὰ διπλωματικὰ ἔγγραφα τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως καὶ τὶς Γερουσίας πρὸς τὶς Δυνάμεις καὶ τὸν Λεοπόλδο ἄνοιξαν τὸν δρόμο, γιὰ νὰ ὑπογραφεῖ ἡ Συνθήκη τῆς Κωνστα- ντινουπόλεως καὶ τὸ Πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου τὸ 1832. Τότε παραχω- ρήθηκε στὴν Ἑλλάδα ὁλόκληρη ἡ Στερεά. Τὸ νέος Κράτος ἐξασφάλιζε πιὰ τὴν ἀπαραίτητη γεωπολιτικὴ βάση γιὰ νὰ ὑπάρξει. K ἀνεξαρτησία τῆς Ἑλλάδας καὶ ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ τῆς Γ΄ Ἐθνοσυνελεύσεως τοῦ Ἄργους οἱ ὁριστικὲς 15 αὐτοκρατορία. ἀποφάσεις ἔπρεπε νὰ ὑποβληθοῦν «εἰς τοὺς Πλη- ρεξουσίους τοῦ Ἔθνους καὶ νὰ ἐπικυρωθῶσι παρ’ Ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση οἱ Δυνάμεις ἀξί- αὐτῶν». Ἀπαντᾷ δὲ καὶ στὶς συγκεκριμένες μὲ τὰ ωναν ἀμέσως καὶ ἐξ ὁλοκλήρου ὁρισμένα μέτρα: α) στοιχεῖα α, β, γ ἀπαιτήσεις: α) Ἡ ἀνακωχὴ ὑπάρχει ἐπίσημη δημοσίευση τῆς ἀνακωχῆς, β) ἐκκένωση στὴν πράξη, ἀφοῦ ἔχει σταλεῖ ἐγκύκλιος στοὺς ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ στρατὸ καὶ τὸν ἑλληνικὸ στόλο κατὰ θάλασσαν καὶ ξηρὰν ἀρχηγοὺς τῶν ἑλλη- τῶν περιοχῶν καὶ τῶν νησιῶν που βρίσκονταν νικῶν δυνάμεων. β) Θὰ συμπράξει ἡ Ἑλληνικὴ ἐκτὸς τῶν προβλεπομένων συνόρων καὶ γ) ἐγγύ- Κυβέρνηση, ὥστε νὰ κενωθοῦν ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ ηση τῆς προσωπικῆς καὶ κτηματικῆς ἀσφάλειας στρατεύματα καὶ τὶς θαλάσσιες ἑλληνικὲς μοῖρες οἱ τῶν μουσουλμάνων ποὺ θὰ προτιμοῦσαν νὰ δια- τόποι ποὺ δὲν θὰ συμπεριληφθοῦν στὸ νέο Κράτος, μείνουν στὴν Ἑλλάδα. Ἀπαιτοῦσαν δέ «... τελείαν ἅμα οἱ Τοῦρκοι ἀποσυρθοῦν ἀπὸ τὴν Ἀττικὴ καὶ καὶ πρόθυμον προσχώρησιν εἰς τὰ δεδογμένα (στὶς τὴν Εὔβοια. Καὶ γ) ὅσοι Μουσουλμᾶνοι κατοικοῦν ἀποφάσεις)», μὲ τὴ δικαιολογία ὅτι οἱ Δυνάμεις στὴν Ἑλλάδα χαίρουν τέλειας προσωπικῆς ἀσφά- ἀπέκτησαν θετικὰ δικαιώματα ὡς ἐλευθερωτὲς καὶ λειας καὶ νέμονται τὶς ἰδιοκτησίες τους. προστάτες καὶ σωτῆρες τῶν Ἑλλήνων. Δηλώνει ἐπίσης ὅτι θὰ ἐνημερώσει ἐγγράφως Δὲν πτοήθηκε ὅμως ὁ Καποδίστριας ἀπὸ τὴν ὡς πρὸς τὸ σύνολο τῶν ἐκκρεμῶν ζητημάτων καὶ προκλητικὴ στάση τῶν ἀντιπρέσβεων, ἀλλὰ ἐπι- τῶν συνόρων τὸν Πρίγκιπα Λεοπόλδο τοῦ Σὰξ στράτευσε τὴ διπλωματική του δεινότητα, σὲ συ-

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ταγεμίσει ἀπὸ πειρατὰς τὴν Ἑλληνικὴν θάλασσαν εἰς τὸ νὰ κρατῇ ἄγρυπνον κατὰ μὲν τὴν θάλασσαν σημα- ντικὴν ναυτικὴν δύναμιν, κατὰ δὲ τὴν γῆν στρατεύ- ματα πολυάριθμα;» Μὲ πίστη στὴ θεία Δίκη πορεύθηκε καὶ τότε ὁ λα- ός μας, ὁ δὲ φωτισμένος Κυβερνήτης του Ἰωάννης Καποδίστριας –καὶ μετὰ θάνατον (27/9/1831)– ἐξακολουθοῦσε νὰ ὑπη- ρετεῖ τὴν Πατρίδα του. Διότι οἱ τεκμηριωμένες ἀπόψεις καὶ τὰ ἰσχυρὰ ἐπιχειρήματά του στὰ δι- πλωματικὰ ἔγγραφα τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως καὶ τὶς Γερουσίας πρὸς τὶς Δυνάμεις καὶ τὸν Λεοπόλ- δο ἄνοιξαν τὸν δρόμο, γιὰ νὰ ὑπογραφεῖ ἡ Συνθήκη τῆς Κωνσταντινουπόλεως Κοβούργου, ἐκλεγμένο ἀπὸ τὶς τρεῖς Δυνάμεις καὶ καὶ τὸ Πρωτόκολλο τοῦ ἁρμόδιο νὰ ἐκπροσωπεῖ τὴν Ἑλλάδα πρὸς αὐτές, Λονδίνου τὸ 1832. Τότε παραχωρήθηκε στὴν ὥστε πληροφορημένος γιὰ τὶς ἐθνικὲς ἐπιδιώξεις Ἑλλάδα ὁλόκληρη ἡ Στερεά. Τὸ νέος Κράτος ἐξα- νὰ ὑποστηρίξει μὲ ἰσχυρὰ ἐπιχειρήματα τὰ ἑλλη- σφάλιζε πιὰ τὴν ἀπαραίτητη γεωπολιτικὴ βάση νικὰ δίκαια. γιὰ νὰ ὑπάρξει. Ἂν μελετήσουμε ὅμως τὸ Ὑπόμνημα ποὺ ὑπέ- Ἔτσι, μὲ τὴν ἀναγνώριση ἀνεξάρτητου Ἑλλη- βαλε ἡ Γερουσία στὶς Δυνάμεις («τὸ Ὑπόμνημα νικοῦ Κράτους πραγματοποιοῦνταν γιὰ πρώτη εἶχε πράγματι συντάξει ὁ Καποδίστριας», γράφει φορὰ καὶ ὁριστικὰ ὁ κορυφαῖος σκοπὸς τῆς Ἑλλη- ὁ Διον. Κόκκινος), θὰ νιώσουμε νὰ φτερουγίζει νικῆς Ἐπαναστάσεως. Γιὰ τὸν ἐλεύθερο πολιτικὸ μέσα μας ἔντονα ἡ ἀγωνία τῶν Πληρεξουσίων τοῦ βίο τοῦ Ἔθνους μας οἱ Ἕλληνες διεξήγαγαν ἕναν Ἔθνους. Ὅπως π.χ. γιὰ τὴ μειωμένη ἔκταση καὶ τὰ δραματικὸ ἀγῶνα ἐπὶ ἐννέα ἔτη, ἀπὸ τὸν Μάρτιο ἀνυπεράσπιστα χωρὶς φυσικὰ ὀχυρώματα (δύσβα- τοῦ 1821 μέχρι καὶ τὴν τελευταία νικηφόρο μάχη τα ὄρη ἢ βαθεῖς ποταμούς) σύνορα τῆς Ἑλλάδας. στὶς 12 Σεπτεμβρίου 1829 στὴν Πέτρα τῆς Βοιω- Τὰ ἐρωτήματά τους καυτά: «Πῶς θὰ ἐξασφαλισθῇ τίας. Αὐτὸν τὸν Ἀγῶνα προσπαθοῦσε ἡ Τουρκία ἡ πραγματικὴ ἑλληνικὴ ἀνεξαρτησία; Εἰς τὴν θάλασ- κάθε φορὰ νὰ καταπνίξει μὲ τὶς στρατιές της. Ἀπο- σαν, ἡ ἐννέα ἔτη ἀδιακόπως αἱματωνομένη Κρήτη, δεχόμενη λοιπὸν τὴ Συνθήκη τῆς Ἀνεξαρτησίας ἡ ἀκαταδάμαστος Σάμος, αἱ νῆσοι τῶν Ψαρῶν καὶ τῆς Ἑλλάδας, ὁμολογοῦσε τὴν ἧττά της. « Ἡ Πύλη τῆς Κάσου ὑπῆρξαν τὰ θαλάσσια προπύργια... Οἱ ταπεινωθεῖσα ἄφησεν εἰς τὰς χεῖρας τῶν Συμμά- ἄνθρωποι τῶν μερῶν αὐτῶν μὲ ποῖον ὄμμα θέλουν χων τὴν λύσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ ζητήματος καὶ ἡ ἐπὶ ἰδῇ ὅτι αὐτοὶ μὲν προμαχόμενοι ὑπὲρ τῆς ἐλευθε- τεσσάρων αἰώνων ὑπὸ σκληρὰν δουλείαν Ἑλλὰς ρίας τοῦ Ἔθνους δουλώνονται, οἱ δὲ λοιποὶ συ- μετέβη ὑπερφυῶς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν» ναγωνισταί των ἐλευθερώνονται; Αἱ ἀποσπώμεναι (Σπυρίδων Τρικούπης). Ἀπὸ τότε ἄρχιζε διαδοχικὰ τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος ἐπαρχίαι, φωλεαὶ ἀνθρώπων ἡ κατάρρευση τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας μὲ ἐλευθέρων καὶ πολεμικῶν, δὲν θὰ μετανάψουσι τὸ τὴν ἀπώλεια μεγάλων τμημάτων τῶν εὐρωπαϊκῶν πῦρ τοῦ κατασβεσθέντος πολέμου; Ἡ ἐγκατάλειψις ἐδαφῶν. τῆς Κρήτης, τῆς Σάμου, τῆς Χίου [ἀναφέρονται τὰ ὀνόματα ὅλων τῶν ἐκτὸς τῶν προβλεπομένων ΑΝΝΑ Κ. ΚΟΡΝΑΡΟΥ-ΚΑΛΑΜΑΡΑ 16 συνόρων ἑλληνικῶν νησιῶν] [...] δὲν θέλει κα-

Γιὰ τὴ διαφορετικότητα «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Ἀκοῦμε πολλὰ στὴν Φανταστεῖτε ἕναν κόσμο δίχως διαφορετικό- ἐποχή μας (καὶ τὰ τητα. Ἕναν κόσμο ὅπου καὶ ἡ φύση ἀκόμα θὰ παιδιὰ στὰ σχολεῖα εἶχε μόνο ἕνα δέντρο, π.χ., μόνο κυπαρίσσι. Οὔτε τους ἀκοῦνε περισσότερα) πορτοκαλιές, οὔτε πεῦκα, οὔτε ἔλατα. Μόνο κυ- γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τῆς δια- παρίσσια. Θὰ χαλοῦσε ἡ οἰκολογικὴ ἁλυσίδα, δὲν φορετικότητας. Φυσικὰ καὶ εἶναι ἔτσι; Καὶ ἡ ὀμορφιὰ τῆς φύσης, ἀσφαλῶς. εἶναι ὡραῖο νὰ ἀποδέχεσαι τὸν ἄλλον, νὰ μὴν τὸν κο- Ἂς σκεφτοῦμε πόσο ἴδιους καὶ ταὐτόχρονα πό- ροϊδεύεις, νὰ μὴν τὸν ἀπει- σο διαφορετικοὺς μᾶς ἔχει πλάσει ὁ Θεός. Ἔχουμε λεῖς, νὰ μὴν τὸν κακολο- ὅλοι μάτια, μύτη, στόμα, καὶ ὅμως εἴμαστε 7 δισε- γεῖς. Ὅμως τὸ θέμα μας κατομμύρια ἄνθρωποι στὸν πλανήτη καὶ εἴμαστε δὲν εἶναι πιὰ αὐτό. Διάβα- ὅλοι διαφορετικοί!!! ζα πρὶν καιρὸ ὅτι ἡ κυρία Μέι, τότε πρωθυπουργὸς Εἶναι ὡραῖο νὰ εἶσαι διαφορετικός. Ἀλλιῶς, θὰ τῆς Μεγάλης Βρετανίας, γίνεις ἕνα ρομπότ. Χωρὶς φύλο, χωρὶς θρησκεία δώρισε στὴν κυρία Τρὰμπ ἕνα πορσελάνινο σὲτ (οἱ θρησκεῖες διχάζουν), χωρὶς ἔθνος, χωρὶς κρά- τσαγιοῦ, καὶ αὐτὸ θεωρήθηκε δῶρο... σεξιστικό!!! τος (κι αὐτὰ διχάζουν καὶ φανατίζουν), χωρὶς νὰ Πολλὰ θαυμαστικὰ πρέπει νὰ βάλουμε δίπλα στὴν εἴδηση, καὶ ὄχι μόνο τρία. Γιατί νὰ μὴν κάνει δῶρο ἕνα σὲτ τσαγιοῦ; Ποτὲ κανεὶς δὲν θὰ πρέπει νὰ ξανακάνει δῶρο μιὰ κούπα, ἕνα πιάτο, μιὰ τσαγιέρα; Νὰ κλείσουμε μήπως τὶς βιομηχανίες πορσελάνης; Ἢ μήπως νὰ κάνουμε τὰ συγκεκρι- μένα δῶρα σὲ ἄντρες; Φίλοι μου, πιστεύω πὼς ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ἡ ἀποδοχὴ τῆς διαφορετικότητας, καὶ ἄλλο ἡ ἀπα- λοιφὴ τῆς διαφορετικότητας. Εἴμαστε ὅλοι ἴδιοι, καὶ ὅμως εἴμαστε ὅλοι διαφορετικοί. Καὶ αὐτὸ εἶναι ὡραῖο. K Δὲν μᾶς χρειάζεται ἕνας παγκοσμιοποιημένος ἄνθρωπος ποὺ ἔχει ἀλεστεῖ 17 στὸ μίξερ τῆς ὁμοιομορφίας καὶ ἔχει χάσει τὴ φύση του. Ἐμεῖς οἱ χριστια- νοὶ προτείνουμε τὸν οἰκουμενικὸ ἄνθρωπο, ἐκεῖνον ποὺ ἀγαπάει κάθε πλάσμα τοῦ Θεοῦ, ποὺ βλέπει τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ σὲ κάθε πρόσωπο καὶ παλεύει γιὰ τὸ καλύτερο: γιὰ τὸ καθ’ ὁμοίωσιν. Ἐκεῖνον ὅμως ποὺ ταὐτόχρονα ξεχωρίζει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό, τὸ σωστὸ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Καὶ μπορεῖ νὰ συγχωρεῖ καὶ νὰ δέχεται τὸν ἁμαρτωλό, ἀλλὰ παράλληλα μισεῖ τὴν ἁμαρτία καὶ δὲν τὴν ἀποδέχεται. K

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 μπορεῖς νὰ μιλήσεις ἐλεύθερα (στὸν ὀργουελικὸ δέχεται τὸν ἁμαρτωλό, ἀλλὰ παράλληλα μισεῖ κόσμο ποὺ μᾶς ἑτοιμάζουν δὲν ἐπιτρέπεται νὰ τὴν ἁμαρτία καὶ δὲν τὴν ἀποδέχεται. περιγράφεις τὸν μαῦρο ὡς νέγρο, τὸν ὑπέρβα- ρο ὡς χονδρό, τὸν ἄνθρωπο μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες Ὁ οἰκουμενικὸς ἄνθρωπος δέχεται πραγματικὰ ὡς ἀνάπηρο κλπ.), θὰ εἶσαι μόνο ἐλεύθερος νὰ καὶ οὐσιαστικὰ τὴ διαφορετικότητα τῶν ἀνθρώ- δουλεύεις. Γιατὶ ἡ ἐργασία ἔχει γίνει ἰδανικὸ στὴν πων. Ἀποδέχεται τὴν ἀγάπη γιὰ τὴν πατρίδα τους, ἐποχή μας, καὶ θὰ ἐξιδανικεύεται διαρκῶς. Θὰ γιὰ τὴν οἰκογένειά τους, γιὰ τὴν ἱστορία καὶ τὶς προβάλλεται συνεχῶς ἡ πίστη στὴ μόνη ἀξία: τὴ παραδόσεις τους, γιὰ τὸ φύλο τους, γιὰ τὶς ἐν δουλειά. Θὰ εἶναι προτιμώτερο νὰ ἐγκαταλείψεις γένει ἀξίες τους. (Θυμηθῆτε τὴν Ἱεραποστολὴ τὰ παιδιά σου, τὴ μητέρα καὶ τὸν πατέρα σου, τὸν στὸν Τρίτο Κόσμο, πόσο ἀφήνει στοὺς γηγενεῖς ἄνθρωπό σου, παρὰ τὴ δουλειά σου. Ἡ ἐργασία τὰ ἔθιμά τους καὶ δὲν τὰ ἀλλάζει...). θὰ ἀντικαταστήσει κάθε ἄλλου εἴδους ἀγάπη. Γιὰ νὰ μὴν γίνουμε ἀπάτριδες ὑπήκοοι τῆς Νέας Τάξης καὶ τῆς Νέας Ἐποχῆς, ὀφείλουμε νὰ K Γιὰ νὰ μὴν γίνουμε ἀπάτριδες ὑπήκοοι τῆς Νέας Τάξης καὶ τῆς Νέας Ἐποχῆς, ὀφείλουμε νὰ συνδεθοῦμε περισσότερο μὲ τὴν Ὀρθοδοξία. K (Αὐτὸ δὲν γίνεται ἤδη, ἐξάλλου, μὲ τὰ τόσα παιδιά συνδεθοῦμε περισσότερο μὲ τὴν Ὀρθοδοξία. « Ἡ μας ποὺ ἔφυγαν, γιὰ νὰ ἐργαστοῦν στὸ ἐξωτερικό; ὑπέρβαση τῆς Παγκοσμιοποίησης μόνο ἁγιοπνευ- Κι ἐκεῖ, στὸ μεγάλο χωνευτήρι τῆς «ἐξορίας», εἶναι ματικὰ εἶναι δυνατή, ἀλλ’ αὐτὸ προϋποθέτει ζωὴ ἐν πιὸ εὔκολη ἡ ἀλλοίωση τῆς κάθε ἀξίας...). Ἁγίῳ Πνεύματι, δηλαδὴ Ὀρθοδοξία» (Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ὀρθόδοξη Οἰκουμενικότητα καὶ Καὶ στὸ ὄνομα τῆς διαφορετικότητας, θὰ στέλ- Παγκοσμιοποίηση). νουμε τὰ παιδιά μας στὰ σχολεῖα, ὅπου ὁ δάσκα- λος θὰ εἶναι γκέι ἢ τράνς, θὰ δουλεύουμε δίπλα Ἂς μὴν ἀφήσουμε τὴν προβαλλόμενη παγκο- σὲ ἀνώμαλους, δὲν θὰ μᾶς ἐπιτρέπεται νὰ κρεμᾶμε σμιοποίηση νὰ μᾶς κάνει νὰ χάσουμε κάθε ἐθνικὴ σταυρὸ στὸν λαιμό μας, καὶ πάει λέγοντας... ἢ προσωπικὴ ταὐτότητα καὶ διαφορετικότητα, ἂς μὴν ἀλλοτριωθοῦμε, ἂς μὴ χάσουμε τὰ ἰδιαίτερα Ἀγαπητοί μου, δὲν μᾶς χρειάζεται ἕνας παγκο- χαρακτηριστικὰ ποὺ μᾶς ὁρίζουν, ἀλλὰ ἂς συνε- σμιοποιημένος ἄνθρωπος ποὺ ἔχει ἀλεστεῖ στὸ χίσουμε τὸν ἀληθινὸ διάλογο μὲ τοὺς ἄλλους, μίξερ τῆς ὁμοιομορφίας καὶ ἔχει χάσει τὴ φύση μὲ σκοπὸ νὰ τοὺς γνωρίσουμε, νὰ τοὺς καταλά- του. Ἐμεῖς οἱ χριστιανοὶ προτείνουμε τὸν οἰκου- βουμε, καὶ νὰ μᾶς καταλάβουν κι ἐκεῖνοι, καὶ νὰ μενικὸ ἄνθρωπο, ἐκεῖνον ποὺ ἀγαπάει κάθε πλά- γίνουμε ὅλοι καλύτεροι, νὰ προσεγγίσουμε τὸν σμα τοῦ Θεοῦ, ποὺ βλέπει τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ Χριστὸ καὶ νὰ ἑνωθοῦμε μαζί Του. σὲ κάθε πρόσωπο καὶ παλεύει γιὰ τὸ καλύτερο: γιὰ τὸ καθ’ ὁμοίωσιν. Ἐκεῖνον ὅμως ποὺ ταὐτό- ΑΘΗΝΑ ΝΤΑΣΙΟΥ-ΓΙΑΝΝΟΥ χρονα ξεχωρίζει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό, τὸ σωστὸ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Καὶ μπορεῖ νὰ συγχωρεῖ καὶ νὰ 18

Οἱ Ψαλμοί ὡς ἔκφραση ὑπαρξιακῶν «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἀνατάσεων τοῦ ἀνθρώπου Εἰσαγωγή Δαυΐδ, «ὁ κράτιστος τῶν ποιητῶν», κατὰ τὸν Γάλλο Οἱ Ψαλμοὶ εἶναι ἀνήκουν στὰ ἔργα ποιητὴ Λαμαρτῖνο. Τὰ ποιήματά του χαρακτηρίσθη- καν «εὐπρεπεῖς ψαλμοὶ Ἰσραήλ» (Β΄ Βασιλ., κγ΄ 1) τῆς θρησκευτικῆς ποίησης τοῦ Ἰσραὴλ (ὡραῖοι καὶ σεμνοὶ ψαλμοὶ τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ), καὶ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ θεόπνευστα βιβλία ἕνα εἶδος ἐθνικῆς ποίησης, τὴν ὁποία ἔψαλλε ὁ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅπως καὶ ἄλλα λαός «παίζοντες ἐνώπιον Κυρίου ἐν ὀργάνοις». προφητικὰ βιβλία, ὁ Ἰώβ, οἱ Παροιμίες, ὁ Ἐκκλησιαστής, τὸ Ἆσμα Ἀσμάτων, ἡ Σύμφωνα μὲ τὶς μελέτες τῶν εἰδικῶν, οἱ συγγρα- Σοφία Σολομῶντος καὶ ἡ Σοφία Σειράχ. Ἀποτελεῖ συλλογὴ 150 λυρικῶν ποιη- τικῶν δημιουργημάτων ὑψηλῆς τέχνης τοῦ λόγου (συνολικὰ 2.510 στίχοι), «προϊὸν ποικίλων καλάμων, περιστά- σεων καὶ ἐποχῶν» (Κων. Καλλίνικος). Πρόκειται κατ’ οὐσίαν γιὰ ἕνα πολύ- τιμο θησαύρισμα ποιητικῶν κειμένων προσευχῆς. Γιὰ ποιήματα ποὺ ἐκφρά- ζουν βαθύτατη θρησκευτικότητα καὶ δυνατὴ πίστη στὴν ἀποκαλυμμένη ἀπὸ τὸν Θεὸ μεταφυσικὴ γνώση καὶ ἀλή- θεια. Ὁ παλαιότερος ψαλμός (ὁ 89ος), ποὺ ἔχει χαρακτηρισθεῖ «ὑπέροχον πρότυπον προσευχῆς», εἶναι καὶ ὁ μόνος ποὺ ἀποδίδεται στὸν προφήτη Μωυσῆ καὶ συντάχθηκε 2000 χρόνια π.Χ. Ὡς συλλογὴ ποιητικῶν προσευχῶν, τὸ βιβλίο K Συνθέτης καὶ ποιητὴς τῶν περισσοτέρων ψαλμῶν (87 ἀπὸ τοὺς 150) ὑπῆρξε ὁ προφήτης Δαυΐδ, «ὁ κράτιστος τῶν ποιητῶν», κατὰ τὸν Γάλλο ποιητὴ Λαμαρτῖνο. Τὰ ποιήματά του χαρακτηρίσθηκαν «εὐπρεπεῖς ψαλ- μοὶ Ἰσραήλ» (Β΄ Βασιλ., κγ΄ 1) (ὡραῖοι καὶ σεμνοὶ ψαλμοὶ τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ), ἕνα εἶδος ἐθνικῆς ποίησης, τὴν ὁποία ἔψαλλε ὁ λαός «παίζοντες ἐνώπιον Κυρίου ἐν ὀργάνοις». K τῶν Ψαλμῶν ἄρχισε νὰ συγκροτεῖται περὶ τὸ 1050 π.Χ., ὁλοκληρώθηκε στὴν τελική του ἔκταση περὶ φεῖς τῶν βιβλίων τῆς Καινῆς Διαθήκης ἀναφέρο- 19 τὸ 450 π.Χ., μεταφράσθηκε ἀπὸ τοὺς Ἑβδομήκο- νται εὐρύτατα στοὺς Ψαλμούς. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ντα (72 ἑλληνομαθεῖς Ἰουδαίους) στὴν ἑλληνικὴ χρησιμοποιεῖ στὴ διδασκαλία του φράσεις τῶν γλῶσσα ἀπὸ τὴν ἑβραϊκὴ τὸν 3ο αἰ. π.Χ. καὶ ἡ πρώ- Ψαλμῶν. Καὶ αὐτὰ ἀκόμη τὰ τελευταῖα λόγια Του τη ἔντυπη ἔκδοσή του ἔγινε τὸ 1481 μ.Χ. πάνω στὸν σταυρό, «εἰς χεῖράς σου παρατίθεμαι τὸ πνεῦμά μου» (Λουκ., κγ΄ 46), παραπέμπουν σὲ Συνθέτης καὶ ποιητὴς τῶν περισσοτέρων ψαλμικὸ στίχο (Ψαλμ. 30, 6). ψαλμῶν (87 ἀπὸ τοὺς 150) ὑπῆρξε ὁ προφήτης

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Κανένα ἄλλο βιβλίο δὲν ἔχει πάρει τόσο περί- που, ἰδιαίτερα τοῦ προσώπου ποὺ ἔχει ἀναπτύξει, οπτη θέση στὴ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ὀρθόδοξης μέσῳ τῆς πίστεως καὶ τῆς συνειδητῆς συμμετοχῆς Ἐκκλησίας, ὅσο οἱ Ψαλμοί. Στὴ Θεία Λειτουργία του στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ζωντανὴ προσωπικὴ καὶ στὰ ἄλλα μυστήρια, σὲ ὅλες τὶς καθημερινὲς ἐπικοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸν Θεό. καὶ ἔκτακτες ἀκολουθίες καὶ ἱερὲς τελετές, πάντο- τε παρεμβάλλονται Ψαλμοί, εἴτε ὁλόκληροι εἴτε Ὅπως γράφει χαρακτηριστικὰ ὁ Λαμαρτῖνος, στίχοι τους: «ὅλα τὰ πιὸ κρυφὰ ἀναστενάγματα τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς βρῆκαν τὴ φωνή τους καὶ τὶς νότες του στὰ «Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν Κύριον». χείλη καὶ τὴν ἅρπα τοῦ Ψαλμῳδοῦ... Μιλάει στὸν « Ἐλέησόν με, ὁ Θεός». Θεὸ Δημιουργὸ ὅπως ὁ φίλος πρὸς τὸν φίλο του, « Ἐγὼ δὲ εὐφρανθήσομαι ἐπὶ τῷ Κυρίῳ». ποὺ καταλαβαίνει κι ἐπαινεῖ τὰ θαύματά του, θαυ- « Ἐπιποθεῖ καὶ ἐκλείπει ἡ ψυχή μου εἰς τὰ αὐλὰς μάζει τὶς δικαιοσύνες του, ἐκλιπαρεῖ τὴ συγγνώμη τοῦ Κυρίου». του καὶ μοιάζει σὰν μιὰ προκαταβολικὴ ἠχὼ τοῦ K Κανένα ἄλλο βιβλίο δὲν ἔχει πάρει τόσο περίοπτη θέση στὴ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ὅσο οἱ Ψαλμοί. Στὴ Θεία Λειτουργία καὶ στὰ ἄλλα μυστήρια, σὲ ὅλες τὶς καθημερινὲς καὶ ἔκτακτες ἀκολουθίες καὶ ἱερὲς τελετές, πάντοτε παρεμβάλλονται Ψαλμοί, εἴτε ὁλόκληροι εἴτε στί- χοι τους. K « Ἐν ἐμοὶ ἐταράχθη ἡ καρδία μου». Εὐαγγελίου» (Τ. Ἀ. Γριτσόπουλου, Θεία Ραψῳδία, « Ἵνα τί περίλυπος εἶ, ἡ ψυχή μου, καὶ ἵνα τί συ- 1950, σελ. 8). νταράσσεις με; Ἔλπισον ἐπὶ τὸν Θεόν». Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος χαρακτηρίζει τὸ βιβλίο « Ἐκχεῶ ἐνώπιον αὐτοῦ τὴν δέησίν μου». τῶν Ψαλμῶν ὡς «Παράδεισον», πού, ἐκτὸς τῶν «Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός σου;». ἄλλων, «ἔχει τοῦτο τὸ ἰδιαίτερο χαρακτηριστικὸ ποὺ «Κεκράξεται πρός με καὶ ἐπακούσομαι αὐτοῦ, προκαλεῖ μεγάλο θαυμασμό: ὅτι καταγράφει μὲ λε- μετ’ αὐτοῦ εἰμι ἐν θλίψει»... πτομέρειες καὶ διατυπώνει μὲ σαφήνεια “τὰ ἑκάστης Κάθε στίχος καὶ μιὰ ὑπέροχη ποιητικὴ σύνθεση, ψυχῆς κινήματα”, τὶς ἐσωτερικὲς διαθέσεις καὶ ἐνέρ- μιὰ δυνατὴ ἐσωτερικὴ φωνὴ πρὸς τὸν Θεὸ ἀπὸ γειες τοῦ κάθε πιστοῦ, καθὼς καὶ τὶς μεταβολὲς καὶ τὸ βάθος τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, μιὰ κραυγὴ ἀνορθώσεις του... Σὲ αὐτὸν ποὺ τοὺς διαβάζει μὲ ἀκλόνητης πεποίθησης καὶ ἐλπίδας, ἕνας πλοῦτος προσοχὴ καὶ εὐλάβεια, οἱ Ψαλμοὶ γίνονται ἕνα εἶδος ἀπὸ ὑψηλὰ πνευματικὰ νοήματα, ἕνα γοητευτικὸ καθρέπτη, μέσα στὸν ὁποῖο βλέπει καὶ κατανοεῖ τὸν ἐντρύφημα ψυχικῆς ἀνάτασης. Ὅσο πιὸ πολὺ γί- ἑαυτό του καὶ τῆς δικῆς του ψυχῆς τὰ κινήματα» νονται κατανοητοὶ οἱ Ψαλμοὶ ὡς πρὸς τὴ γλῶσσα (MPG 25, 12-45). καὶ τὸ νοηματικό τους περιεχόμενο, τόσο πιὸ πολὺ Ὅπως χαρακτηριστικὴ σημειώνεται καὶ ἀπὸ τὴ ἡ βαθιὰ ποιητική τους δύναμη συμβάλλει σὲ μιὰ σύγχρονη θεολογικὴ προσέγγιση, ἡ προσωπικό- πιὸ ἔντονη ψυχικὴ ἀνάταση, πιὸ κατανυτκικὴ δι- τητα τοῦ ποιητῆ ψαλμῳδοῦ «εἶναι περισσότερο άθεση προσευχῆς καὶ πιὸ οὐσιαστικὴ συμμετοχὴ ἔκδηλη στὴν περιγραφὴ ψυχικῶν καταστάσεων». στὴ λατρεία. Ζωγραφίζει ζωηρά «τὰ συναισθήματα ποὺ πλημμυ- ρίζουν τὴν ψυχή του μὲ πάθος, μὲ δύναμη καὶ ποι- «Τὰ ἑκάστης ψυχῆς κινήματα» ητικὴ τέχνη, ὥστε νὰ συναρπάζει τὸν ἀναγνώστη, ὁ Οἱ Ψαλμοὶ ἀποτελοῦν ἀνεξάντλητη πηγὴ ἀλη- ὁποῖος συγχαίρει καὶ συγκλαίει μαζί του, μετέχοντας θειῶν τοῦ ἀποκαλυμμένου λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ στὶς ψυχικές του μεταπτώσεις» (Β. Βέλλα, Ἐκλεκτοὶ θεολογικῆς ἑρμηνείας τοῦ προφητικοῦ λόγου γιὰ Ψαλμοί, 1960, σελ. 17). τὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἐκκλησία Οἱ Ψαλμοί «εἶναι ἡ πλουσιώτερη καὶ ἡ πιὸ συ- Του. Εἶναι συγχρόνως καὶ μιὰ ἐξαιρετικὰ ζωηρὴ ποι- γκινητικὴ ἔκφραση τῶν ἀνθρωπίνων συναισθημά- 20 ητικὴ περιγραφὴ τοῦ ψυχικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώ- των: τοῦ πόνου καὶ τῆς χαρᾶς, τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς

ἀποκαρδίωσης, τοῦ θάρρους καὶ τῆς εὐλάβειας, τῆς ὅταν πιστέψει. «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἀγάπης καὶ τῆς καλοσύνης, τῆς μετάνοιας καὶ τῆς Οἱ Ψαλμοί, ὅπως ἀναφέρθηκε, ἀνήκουν στὴ συγχώρησης, τῆς εἰλικρίνειας καὶ τῆς εὐθύτητας, τοῦ θαυμασμοῦ πρὸς τὸ ὡραῖο καὶ τοῦ ἀποτροπιασμοῦ θρησκευτικὴ ποίηση. Εἶναι δημιουργήματα ποὺ πη- πρὸς τὸ κακό» ( Ἰ. Κολιτσάρα, Ψαλμοί. Κείμενον - γάζουν ἀρχικὰ ἀπὸ τὸν ὥριμο πνευματικὸ ἄνθρω- ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοσις, Ἐκδόσεις «Ζωῆς», 1971, πο, καὶ ἰδιαίτερα ἀπὸ τὴ λογική του λειτουργία, τὴ σελ. 382). θρησκευτική του καλλιέργεια καὶ τὴν αἰσθητική του δημιουργία. Δὲν μένουν ὅμως μόνο στὸ ἐπίπεδο K Κάθε στίχος καὶ μιὰ ὑπέροχη ποιητικὴ σύνθεση, μιὰ δυνατὴ ἐσωτερικὴ φωνὴ πρὸς τὸν Θεὸ ἀπὸ τὸ βάθος τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, μιὰ κραυγὴ ἀκλόνητης πεποίθησης καὶ ἐλπίδας, ἕνας πλοῦτος ἀπὸ ὑψηλὰ πνευμα- τικὰ νοήματα, ἕνα γοητευτικὸ ἐντρύφημα ψυχικῆς ἀνάτασης. Ὅσο πιὸ πολὺ γίνονται κατανοητοὶ οἱ Ψαλμοὶ ὡς πρὸς τὴ γλῶσσα καὶ τὸ νοημα- τικό τους περιεχόμενο, τόσο πιὸ πολὺ ἡ βαθιὰ ποιητική τους δύναμη συμβάλλει σὲ μιὰ πιὸ ἔντονη ψυχικὴ ἀνάταση, πιὸ κατανυτκικὴ διάθεση προσευχῆς καὶ πιὸ οὐσιαστικὴ συμμετοχὴ στὴ λατρεία. K Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι εἶναι γραμμένοι τῆς ἁπλῆς καὶ γενικευμένης φυσικῆς θρησκευτικό- 21 ἀπὸ θεόπνευστους ἀνθρώπους βαθιᾶς θρησκευ- τητας. Εἶναι συγχρόνως καὶ δημιουργήματα πίστης τικῆς πίστης καὶ δυνατῆς προσωπικῆς σχέσης μὲ στὸν ἀποκαλυμμένο λόγο τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τὸν Θεό, περιέχουν συγχρόνως περιγραφὲς καὶ ποιήματα προσευχῆς ποὺ ἀπευθύνονται στὸν ἀλη- ἀναλύσεις βαθύτατων ὑπαρξιακῶν ἀνατάσεων θινὸ Θεό, μέσα ἀπὸ μιὰ ἀκλόνητη ἐμπιστοσύνη, ποὺ μπορεῖ νὰ βιώσει κάθε ἀνθρώπινο πρόσω- σταθερὴ προσήλωση καὶ ἀγαπητικὴ ἐπικοινωνία πο. Συγκροτοῦν μιὰ συνοπτικὴ καὶ ἰδιότυπη σύν- καὶ σχέση μαζί Του «πρόσωπο μὲ πρόσωπο». Ἕνα θεση στοιχείων τῆς ψυχογραφίας τοῦ ἀνθρώπου, ἄνοιγμα σὲ νέους ὁρίζοντες γνώσης καὶ ζωῆς, πάνω μάλιστα στὶς πιὸ μύχιες καὶ ἀπρόσιτες πτυχὲς τοῦ ἀπὸ τὴν ἁπλῆ θρησκευτικότητα, πέρα ἀπὸ τὰ ὅρια ἐσωτερικοῦ του κόσμου. τῆς ἀνθρώπινης ἐμπειρίας, τῆς λογικῆς λειτουργίας, τῆς ἐπιστημονικῆς ἀνακάλυψης. « Ἐπίστευσα, διὸ ἐλάλησα» (Ψαλμ. 115, 1-3) Μέχρι τώρα διαφάνηκε ὅτι, ὅταν ἀναφερόμα- Ἡ θρησκευτικότητα, στὸ φυσικό της ἐπίπεδο, ἀποτελεῖ γενικευμένο γνώρισμα τῆς ἀνθρώπινης στε στοὺς Ψαλμούς, ὑποδηλώνεται ὄχι μόνο μιὰ φύσης, τοῦ homo religiosus. Εἶναι ἀντικείμενο με- γνωσιακὴ προσέγγιση καὶ ποιητικὴ ἀνάλυση, ὅπως λέτης πολλῶν ἐπιστημῶν, καὶ κυρίως τῆς Θεολο- γίνεται στὰ μεγάλα ἀνθρώπινα λογοτεχνικὰ ἔργα. γίας, τῆς Κοινωνιολογίας καὶ τῆς Ψυχολογίας. Ὡς Οἱ Ψαλμοὶ προσεγγίζονται καὶ ὡς ἔργα πίστεως, ὡς ψυχολογικὸ φαινόμενο καὶ ἀντικείμενο μελέτης τῆς ποιητικὴ δημιουργία ὅπου ἡ ἀνθρώπινη γνώση καὶ ψυχολογικῆς ἐπιστήμης, ἀναφέρεται στὴν ἐσωτε- ἡ ποιητικὴ ἔκφραση συναντῶνται καὶ ἀλληλοσυν- ρικὴ φυσικὴ παρόρμηση καὶ τάση τοῦ ἀνθρώπου δέονται συμπληρωματικὰ μὲ τὴν πίστη στὸν Θεό. νὰ ἀναζητᾷ τὸν Θεό, νὰ προσεγγίζει μιὰ ἄγνωστη μεταφυσικὴ ὀντότητα ὡς μιὰ πιθανὴ αἰτία τῆς δη- Μιὰ εὔστοχη διατύπωση, ποὺ ἔχει διατυπωθεῖ μιουργίας καὶ λειτουργίας τοῦ σύμπαντος καὶ τοῦ ἀπὸ ἐκκλησιαστικὸ συγγραφέα, τὸν Ἀββᾶ Ἰσαάκ, ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου. εἶναι ἡ ἑξῆς: « Ἔστι γνῶσις προηγουμένη τῆς πίστεως καὶ γνῶσις τικτομένη ἐκ τῆς πίστεως». Εἶναι σαφὴς ἡ Ἡ θρησκευτικότητα παρουσιάζεται μὲ μιὰ με- διάκριση μεταξὺ τῆς γνώσης ποὺ ἀποκτᾷ ὁ ἄνθρω- γάλη ποικιλία ἀνάπτυξης καὶ καλλιέργειας ἀπὸ πος μὲ τὶς αἰσθήσεις, τὴ λογικὴ καὶ τὴν ἔρευνα, ἄνθρωπο σὲ ἄνθρωπο καὶ ἀπὸ κοινωνία σὲ κοινω- χωρὶς ἀπαραίτητα νὰ πιστεύει, καὶ τῆς ἀπέραντης νία. Εἶναι ἡ ψυχολογικὴ αἰτία τῆς δημιουργίας τῶν καὶ οὐσιαστικῆς γνώσης πού «γεννιέται» μέσα του, διαφόρων θρησκειῶν ἀνὰ τὸν κόσμο, ἡ καθεμιὰ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀναπτύσσει καὶ διαφορετικὴ περὶ ξη γίνεται ὕψιστη ἀξία, δημιούργημα «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ἀντίληψη καὶ διδασκαλία. Μὲ τὴ διδασκαλία καὶ καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ», μὲ θεϊκὰ χαρίσματα καὶ τῶν θρησκευτικῶν ἡγετῶν, πολλοί, ὠθούμενοι ἀπὸ προορισμὸ τὴν ὁμοίωσή του πρὸς τὸν Θεό, κατὰ τὸ τὴ θρησκευτική τους παρόρμηση, προχωροῦν στὸ δυνατόν. «Καὶ εἶπεν ὁ Θεός, ποιήσωμεν ἄνθρωπον νὰ ἀποδεχθοῦν τὸ περιεχόμενο τῆς διδασκαλίας κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ’ ὁμοίωσιν» (Γεν., α΄ 26). τους. Γίνονται ἔτσι ὀπαδοὶ μιᾶς θρησκείας μόνο μὲ ψυχολογικὲς λειτουργίες, κυρίως γνωστικὲς καὶ Τώρα τὰ μεγάλα καὶ ἀναπάντητα ἀπὸ τὴ λο- συναισθηματικές. γική, τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴ φιλοσοφία ἐρωτήματα ἔχουν μιὰ ὑπέρλογη ἑρμηνεία καὶ ἀπάντηση. Τὰ Συχνὰ ἡ φυσικὴ θρησκευτικότητα, ἀπὸ γνήσια ἀνεξερεύνητα μυστήρια τῆς ζωῆς καὶ τῆς φθορᾶς, ἐσωτερικὴ παρόρμηση πού, ὅταν καλλιεργεῖται, τοῦ κακοῦ καὶ τοῦ πόνου, τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἀνεβάζει τὸν ἄνθρωπο ὡς πρόσωπο καὶ ὡς κοινω- αἰωνιότητας, φωτίζονται καὶ ἐξιχνιάζονται. Ἡ καθη- νία, γίνεται ἀντικείμενο ἐκμετάλλευσης καὶ ἐκφυ- μερινὴ ζωή, οἱ ἀνθρώπινες σχέσεις, ἡ οἰκογένεια, λίζεται σὲ φανατισμό, ποὺ μπορεῖ νὰ ὁδηγεῖ σὲ ἡ ἐργασία, ἡ ἀγωγή, οἱ σπουδές, οἱ δοκιμασίες, κοινωνικὸ ἀποκλεισμό, σὲ ἐθνικὲς συγκρούσεις, οἱ θλίψεις, ὅλα τὰ μεγάλα καὶ μικρὰ θέματα καὶ σὲ τρομοκρατικὲς ἐνάργειες, ἀκόμη καὶ σὲ αἱμα- προβλήματα, ἀποκτοῦν μέσα ἀπὸ τὴν πίστη ἕνα τηροὺς πολέμους. κέντρο ἀναφορᾶς γιὰ τὸ βαθύτερο νόημά τους καὶ γιὰ τὸν τρόπο προσέγγισης καὶ ἀντιμετώπισής τους. Ἡ φράση τοῦ ψαλμῳδοῦ « Ἐπίστευσα, διὸ ἐλάλησα» μᾶς μεταφέρει, ὡστόσο, σὲ ἕνα ἄλλο, Πρὶν ἀπὸ τὴν πίστη, τὰ ὅρια τῆς ἀναζήτησης καὶ ἐντελῶς διαφορετικὸ ἐπίπεδο ἀπὸ αὐτὸ τῆς ἁπλῆς γνώσης τοῦ Θεοῦ εἶναι πεπερασμένα, καὶ ἡ ἰδέα θρησκευτικότητας. Πρόκειται γιὰ τὴν πίστη στὸν τοῦ θείου συγκεχυμένη καὶ εὐμετάβολη. Τώρα K Οἱ Ψαλμοὶ ἀποτελοῦν ἀνεξάντλητη πηγὴ ἀληθειῶν τοῦ ἀποκαλυμμένου λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ θεολογικῆς ἑρμηνείας τοῦ προφητικοῦ λόγου γιὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἐκκλησία Του. Εἶναι συγχρόνως καὶ μιὰ ἐξαιρετικὰ ζωηρὴ ποιητικὴ περιγραφὴ τοῦ ψυχικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου, ἰδιαίτερα τοῦ προσώπου ποὺ ἔχει ἀναπτύξει, μέσῳ τῆς πίστε- ως καὶ τῆς συνειδητῆς συμμετοχῆς του στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ζωντανὴ προσωπικὴ ἐπικοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸν Θεό. K ἀληθινὸ Θεό, γεγονὸς ποὺ συντελεῖται στὸν ψυ- ἀνοίγεται ὁ ὁρίζοντας τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου χικὸ κόσμο τοῦ θρησκευόμενου ἀνθρώπου καὶ στὸ στὸ νὰ γνωρίσει, νὰ πιστέψει, νὰ ἀγαπήσει καὶ νὰ ὁποῖο μετέχουν ὄχι μόνο οἱ ψυχικές του λειτουργίες ζήσει σὲ ἐπικοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸν ἀληθινὸ καὶ ἱκανότητες, ἀλλὰ καὶ ἡ παρουσία καὶ ἡ ἐνέρ- Θεό, ὅπως τοῦ ἀποκαλύπτεται ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, καὶ γεια τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ μέσα του. Ὁ ψαλμῳδὸς ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ τὴν πλευρά του, θέλει αὐτὸ νὰ ἀναγγέλλει θριαμβευτικὰ τὸ πέρασμά του ἀπὸ τὸ τὸ διακηρύξει. ἐπίπεδο τῆς ψυχολογικῆς θρησκευτικότητας στὸ Στὴν ἔντονη ἀναζήτησή του, μὲ τὴν προσευχὴ κατώφλι τῆς λογικῆς πίστης του στὸν ἀληθινὸ Θεό. καὶ τὴ διακαῆ ἐπιθυμία του νὰ ἀνοίξει ἡψυχή του σὲ μιὰ προσωπικὴ ἐπικοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸν Γνώση «τικτομένη ἐκ τῆς πίστεως» Θεό, ἔρχεται ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἴδιου τοῦ Θεοῦ ὡς Μὲ τὴ γνώση «τὴν τικτομένην ἐκ τῆς πίστεως» πνευματικὴ ἐνέργεια ποὺ γεννάει τὴν πίστη, ἕνα ἀποκαλύπτεται τὸ τριαδικὸ πρόσωπο τοῦ ἀληθινοῦ ἐσωτερικὸ γεγονὸς ἀόρατης καὶ ἀσύλληπτης συ- Θεοῦ, Δημιουργοῦ τοῦ σύμπαντος, μὲ μιὰ ἰδιαί- νάντησης καὶ ἀγαπητικῆς κοινωνίας καὶ σχέσης. τερη ἀγάπη καὶ φροντίδα γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ὡς Ἡ οὐσία τοῦ φαινομένου τῆς πίστεως δὲν εἶναι 22 κορωνίδα τῆς δημιουργίας. Ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρ- δυνατὸν νὰ προσεγγίζεται ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ

ἔρευνα. Δὲν ἐρευνᾶται ἀπὸ τὰ συνήθη ψυχοτεχνικὰ Ἡ πίστη, κατὰ τὸν ὁρισμὸ τοῦ Ἀποστόλου Παύ- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 μέσα οὔτε ἐξιχνιάζεται μὲ ψυχαναλυτικοὺς ὅρους. λου, εἶναι «ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων Εἶναι «μυστήριο», γεγονὸς δηλαδὴ ὑπεραισθητὸ ἔλεγχος οὐ βλεπομένων» ( Ἑβρ., ια΄ 1) (Εἶναι ὕπαρξη καὶ ὑπέρλογο, στὸ ὁποῖο μετέχει ὁ ἄνθρωπος καὶ ὅσων ἐλπίζουμε, τὰ ὁποῖα ἡ πίστη τὰ κάνει στὴν ὁ Θεός. Πρόκειται γιὰ καθαρὰ πνευματικὸ γεγονός, ψυχὴ τοῦ πιστοῦ προσιτά. Εἶναι, ἀκόμη, ἀπόδειξη ποὺ συντελεῖται στὸν ψυχικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώ- πραγμάτων ποὺ δὲν βλέπονται μὲ τὰ σωματικὰ που καὶ στὸ ὁποῖο μετέχουν ὄχι μόνο οἱ ψυχικὲς μάτια, ἀλλὰ ἡ ψυχὴ βεβαιώνει τὸν πιστὸ ὅτι ὑπάρ- λειτουργίες τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ ἡ παρουσία χουν ὡς ἀλήθεια καὶ πνευματικὴ πραγματικότητα). καὶ ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἴδιου τοῦ Θεοῦ μέσα του. Στὸν ὁρισμὸ αὐτὸ ἀναδεικνύεται ἡ ψυχικὴ Ἡ Ψυχολογία μπορεῖ νὰ ἔχει λόγο γιὰ τὶς ψυ- ἱκανότητα τοῦ πιστοῦ νὰ ὑπερβαίνει τὰ ὅρια τῶν χικὲς λειτουργίες καὶ ἱκανότητες (γνωστικές, συ- αἰσθήσεων καὶ τῆς λογικῆς του, καὶ νὰ ἀνοίγεται ναισθηματικές, βουλητικές) μὲ τὶς ὁποῖες ὁ πιστὸς ἡ ψυχή του στὴν πρόσληψη τῆς ὑπεραισθητῆς καὶ K Οἱ Ψαλμοί «εἶναι ἡ πλουσιώτερη καὶ ἡ πιὸ συγκινητικὴ ἔκφραση τῶν ἀνθρωπίνων συναισθημάτων: τοῦ πόνου καὶ τῆς χαρᾶς, τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς ἀποκαρδίωσης, τοῦ θάρρους καὶ τῆς εὐλάβειας, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς καλο- σύνης, τῆς μετάνοιας καὶ τῆς συγχώρησης, τῆς εἰλικρίνειας καὶ τῆς εὐθύτη- τας, τοῦ θαυμασμοῦ πρὸς τὸ ὡραῖο καὶ τοῦ ἀποτροπιασμοῦ πρὸς τὸ κα- κό» ( Ἰ. Κολιτσάρα, Ψαλμοί. Κείμενον - ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοσις, Ἐκδόσεις «Ζωῆς», 1971, σελ. 382). K μετέχει στὴν πίστη. Μπορεῖ ἀκόμη καὶ νὰ ἐρευνήσει ὑπέρλογης ἀλήθειας ποὺ τοῦ προσφέρει ὁ Θε- 23 καταθέσεις τῆς προσωπικῆς ἐμπειρίας ἀνθρώπων ός. Ἡ πρόσληψη αὐτὴ προϋποθέτει τὴν ἐλεύθερη ποὺ βιώνουν τὴν πίστη. Δὲν εἶναι σὲ θέση, ὡστό- ἀναζήτηση, τὴν ἔντονη ἐπιθυμία καὶ τὴν ἀγαπητικὴ σο, νὰ συλλάβει καὶ νὰ κατανοήσει τὴν ἐμπειρία διάθεση ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πιστοῦ. καὶ τὴ δύναμη τῆς πίστης. Γιατὶ ἡ πίστη δὲν εἶναι μόνο ἕνα ἔντονο ψυχολογικὸ βίωμα, οὔτε μόνο μιὰ « Ἡ καρδία μου καὶ ἡ σάρξ μου» (Ψαλμ. 82ος, 3) δυνατὴ ἐσωτερικὴ ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἡ Ὅπως γίνεται ἀποδεκτὸ ἀπὸ τὴ σύγχρονη ἐπι- ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ στὴν ἀνάγκη αὐτή. Ὅπως λέει ἡ Γραφή: «Καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἐζήτει ἅπτεσθαι αὐτοῦ στήμη, ἡ ἀνθρώπινη φύση ἀποτελεῖ μιὰ ἑνιαία [δηλαδὴ τοῦ Χριστοῦ], ὅτι δύναμις παρ’ αὐτοῦ ἐξήρ- ὀντότητα μὲ βιολογική, ψυχολογικὴ καὶ πνευματικὴ χετο καὶ ἰᾶτο πάντας» (Λουκ., στ΄ 19) (καὶ ὅλος ὁ διάσταση. Ἡ βιολογικὴ διάσταση συνίσταται στὴ λαὸς ζητοῦσε νὰ Τὸν ἀγγίξει, γιατὶ ἔβγαινε ἀπὸ σωματικὴ δομὴ καὶ λειτουργία τοῦ ἀνθρώπινου πάνω Του δύναμη καὶ γιάτρευε τοὺς πάντες). ὀργανισμοῦ. Ἡ ψυχολογικὴ διάσταση εἶναι οἱ ψυ- χικὲς λειτουργίες, οἱ ἱκανότητες καὶ οἱ καταστά- Μπροστὰ σ’ αὐτὴ τὴ νέα πραγματικότητα ποὺ σεις τοῦ κάθε προσώπου, ποὺ ἀναπτύσσονται καὶ πηγάζει ἀπὸ τὴν πίστη, ὁ ψαλμῳδὸς ἀναφωνεῖ: « διαμορφώνονται σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴ βιολογικὴ Ἐπίστευσα, διὸ ἐλάλησα... τί ἀνταποδώσω τῷ Κυρίῳ δομή, ἀνάπτυξη καὶ λειτουργία. Εἶναι δηλαδὴ αὐτὸ περὶ πάντων ὧν ἀνταπέδωκέ μοι»; (Ψαλμ. 115, 1-3) ποὺ ὀνομάζουμε «ψυχή», «ψυχικὸ κόσμο» ἤ «ψυ- (Πίστεψα πραγματικὰ στὸν Θεό καὶ ἐμπιστεύθηκα χισμό» τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ πνευματικὴ διάσταση ἀπόλυτα στὴν ἀγάπη Του, γι’ αὐτὸ καὶ μίλησα δυ- περιέχει τὶς ἱκανότητες καὶ ἐφέσεις τοῦ προσώπου νατὰ καὶ ὁμολόγησα τὴν πίστη μου καὶ τὴν ἐμπι- ποὺ περιέχονται στὶς ἔννοιες λογικότητα, θρησκευ- στοσύνη μου πρὸς Αὐτὸν ποὺ πλημμυρίζει τὸν τικότητα, ἠθικότητα καὶ δημιουργικότητα. ἐσωτερικό μου κόσμο... Τί λοιπὸν νὰ ἀνταποδώσω στὸν Θεὸ γιὰ ὅλα τὰ ἀγαθὰ ποὺ μοῦ χάρισε μὲ τόση Ὡς ἐρευνητικὸ ἀντικείμενο τῆς Ψυχολογίας, Ἡ ἁπλοχεριὰ καὶ ἀγάπη;). «ψυχή» δὲν πρέπει νὰ συγχέεται μὲ τὴ θεολογικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ ἔννοια τῆς ψυχῆς, ποὺ σημαίνει

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 τὴν ἄυλη, πνευματικὴ καὶ ἀθάνατη ὑπόσταση τοῦ θει μέσα του καὶ ὅσα τοῦ διαφεύγουν ἢ ἔχουν κα- ἀνθρώπου. Γιὰ νὰ ἀποφεύγεται ἡ σύγχυση, στὴν ταγραφεῖ στὸ ἀσυνείδητό του. Μὲ ὁλόκληρη τὴν Ψυχολογία χρησιμοποιοῦνται ἐπιπλέον οἱ ὅροι ψυχοσωματική του ὑπόσταση ἐπιθυμεῖ νὰ προσευ- «ψυχισμός» ἤ «ψυχικός κόσμος». χηθεῖ, νὰ ἐπικοινωνήσει μὲ τὸν Θεό, νὰ ἐκφράσει τὴν ἀγάπη του, τὸν θαυμασμό του, τὴ δοξαστική Στοὺς Ψαλμοὺς ὁ ψυχικὸς κόσμος τοῦ ἀνθρώ- του διάθεση, τὴν εὐγνωμοσύνη του. Νὰ κοινωνήσει που ἀποδίδεται κυρίως μὲ τὶς λέξεις «ψυχή», «καρ- τοὺς φόβους του, τὴ θλίψη του, τὴ διάψευση τῶν δία», «πνεῦμα» καί «πρόσωπο». «Καρδίαν καθαρὰν ἐλπίδων του, τὴν ἀπόγνωσή του, τὶς ἀμφιβολίες κτῖσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον του: «Εὐλόγει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ πάντα τὰ ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου» (Ψαλμ. 50, 12) (Κτίσε μέσα ἐντός μου τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον αὐτοῦ» (Ψαλμ. 102, 1) μου, Θεέ μου, ἕνα καθαρὸ ψυχικὸ κόσμο, καὶ θέσε ( Ἡ ψυχή μου, δόξαζε ἀκατάπαυστα τὸν Κύριο, καὶ στὸ ἐσωτερικὸ βάθος τῆς ὕπαρξής μου τὴ λογικὴ ὅλες οἱ ἐσωτερικὲς δυνάμεις μου καὶ τὰ πλούσια τῆς εὐθύτητας). συναισθήματα ἀγάπης καὶ θαυμασμοῦ, εὐλογεῖτε τὸ ἅγιο ὄνομά Του). Χρησιμοποιεῖται, ἀκόμη, καὶ ἡ λέξη «σάρξ» (σῶμα), ποὺ ἀποδίδει τὴ βιολογικὴ καὶ ὀργανικὴ Πιὸ ἀναλυτικά, μὲ βάση τὴ σημερινὴ ψυχολο- διάσταση τῆς ψυχικῆς ζωῆς καὶ ὁλοκληρώνει τὴν γικὴ ὁρολογία καὶ τὴν ἀνατομία ποὺ ἐπιχειρεῖται ἔννοια τῆς ψυχοσωματικῆς ὀντότητας καὶ λειτουρ- τοῦ ψυχικοῦ κόσμου ἀπὸ τὴ σύγχρονη ἔρευνα, γίας τοῦ προσώπου. « Ἡ καρδία μου καὶ ἡ σάρξ K Ἡ οὐσία τοῦ φαινομένου τῆς πίστεως δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ προσεγγίζεται ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ ἔρευνα. Δὲν ἐρευνᾶται ἀπὸ τὰ συνήθη ψυχοτε- χνικὰ μέσα οὔτε ἐξιχνιάζεται μὲ ψυχαναλυτικοὺς ὅρους. Εἶναι «μυστή- ριο», γεγονὸς δηλαδὴ ὑπεραισθητὸ καὶ ὑπέρλογο, στὸ ὁποῖο μετέχει ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ Θεός. Πρόκειται γιὰ καθαρὰ πνευματικὸ γεγονός, ποὺ συντελεῖται στὸν ψυχικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώπου καὶ στὸ ὁποῖο μετέχουν ὄχι μόνο οἱ ψυχικὲς λειτουργίες τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ ἡ παρουσία καὶ ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἴδιου τοῦ Θεοῦ μέσα του. K μου ἠγαλλιάσαντο ἐπὶ Θεὸν ζῶντα» (Ψαλμ. 82, 3) τό «πάντα τὰ ἐντός μου» ἐκφράζει, μέσα ἀπὸ μιὰ ( Ὁ ψυχικός μου κόσμος, μαζὶ μὲ τὸ σῶμά μου, ἀόριστη ἀλλὰ περιεκτικὴ φράση, ὅλους τοὺς βα- ἔνιωσε βαθιὰ ἀγαλλίαση, καθὼς προσεγγίζει τὸν σικοὺς τομεῖς τοῦ ἀνθρώπινου ψυχισμοῦ, οἱ ὁποῖοι ζωντανὸ Θεό). πολὺ συνοπτικὰ εἶναι: οἱ γνωστικὲς λειτουργίες Ὅλες αὐτὲς οἱ λέξεις (ψυχή, καρδία, πνεῦμα, πρό- καὶ ἱκανότητες, οἱ ποικίλες ψυχικὲς διαθέσεις καὶ σωπο, σάρξ) ἀναφέρονται στὴ συνολικὴ βιολογική, οἱ ἐναλλασσόμενες ψυχικὲς καταστάσεις, θετικὲς ἢ ψυχολογικὴ καὶ πνευματικὴ ὑπόσταση τῆς κάθε ἀρνητικές, ἡ βουλητικὴ λειτουργία, τὸ ἀσυνείδητο ἀνθρώπινης ὕπαρξης. βάθος τῆς ψυχῆς, τὸ ὁποῖο μετέχει δυναμικὰ στὴν ὅλη ψυχικὴ λειτουργία, καὶ ἡ ἐξωτερίκευση τοῦ «Καὶ πάντα τὰ ἐντός μου» (Ψαλμ. 102ος 1) ψυχικοῦ κόσμου μέσα ἀπὸ τὶς ποικίλες μορφὲς τῆς Στοὺς Ψαλμοὺς ἀναφέρεται ἐπιπλέον ἡ φράση ἀνθρώπινης ἔκφρασης καὶ ἐπικοινωνίας. «καὶ πάντα τὰ ἐντός μου», ποὺ δηλώνει τὴν ἀδυ- Τέλος, στὸν ψυχικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώπου πε- ναμία τοῦ ψαλμῳδοῦ, ὅπως καὶ τοῦ σημερινοῦ ριλαμβάνονται καὶ τὰ ἀνθρωπολογικὰ στοιχεῖα καὶ ἐπιστήμονα, νὰ περιγράψει μὲ λέξεις τὴν ἀπέραντη οἱ ψυχικὲς ἱκανότητες καὶ ἰδιότητες ποὺ συνιστοῦν ποικιλία καὶ τὸ ἀπύθμενο βάθος τοῦ ψυχικοῦ κό- τὴν πνευματική του διάσταση, μὲ τὴν ὁποία ἀναδει- σμου τοῦ ἀνθρώπου. κνύεται ἡ μοναδικότητά του μέσα στὴν ὑπόλοιπη Μὲ τὴν ἁπλῆ καὶ περιεκτικὴ αὐτὴ φράση ὁ φυσικὴ δημιουργία. Τὰ ψυχολογικὰ στοιχεῖα ποὺ 24 ψαλμῳδὸς λέγει τὰ πάντα ὅσα παρατηρεῖ καὶ νιώ- συνθέτουν τὸν πνευματικὸ ἄνθρωπο περιέχονται

συνοπτικὰ στὶς περιεκτικὲς λαλήσει μέσα μου ὁ Κύριος καὶ Θεός μου, ἀντα- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἔννοιες: λογική, ἠθική, κοι- ποκρινόμενος στὴν προσευχή μου). νωνία, θρησκεία, αἰσθητικὴ 25 καὶ δημιουργία. Αὐτὸ εἶναι πλέον τὸ ἄνοιγμα καὶ ὁ προσανατο- λισμὸς τῆς ψυχῆς. Εἶναι ὁ κόσμος τοῦ Θεοῦ, ὅπως Πρόκειται γιὰ ἰδιότητες καὶ ἀποκαλύπτεται μέσα ἀπὸ τὰ ἱερὰ κείμενα καὶ ὅπως χαρακτηριστικὰ ποὺ διακρί- βιώνεται στὴν προσωπικὴ ἐπικοινωνία μαζί Του μὲ νουν σαφῶς τὴν ἀνθρώπι- τὴν προσευχή. Μέσα σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο ἡ ψυχὴ νη φύση ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη ἀναγνωρίζει τὸν παντοδύναμο Δημιουργὸ τοῦ κτίση, γιὰ γνωρίσματα ποὺ σύμπαντος καὶ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τὸν Θεὸ προσδιορίζουν ἀποκλειστικὰ τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης καὶ τῆς δικαιοσύνης, τῆς τὸν ἄνθρωπο καὶ διαγράφουν προστασίας καὶ τῆς ἐλπίδας, τῆς συγγνώμης καὶ τὸ μεγάλο καὶ ἀγεφύρωτο χά- τῆς σωτηρίας τοῦ μετανοημένου πιστοῦ. σμα ποὺ τὸν χωρίζει ἀπὸ τὸ πιὸ ἐξελιγμένο ζωικὸ εἶδος. Ἡ πίστη, τελικά, εἶναι μιὰ ἀνοδικὴ πνευματικὴ Εἶναι οἱ ἐσωτερικὲς δυνάμεις πορεία τοῦ ἀνθρώπου, μιὰ διαρκὴς καὶ δυναμικὴ ποὺ κρύβει μέσα της ἡ ἀνθρώ- ἔξοδος ἀπὸ τὰ φυσικά, θρησκευτικὰ καὶ λογικά πινη φύση γιὰ τὴν παραγωγὴ του ὅρια καὶ ἀπὸ τὴν ἄγνοια γιὰ τὸν μεταφυσικὸ πολιτισμοῦ, γιὰ ὑψηλὲς κατα- κόσμο καὶ τὴν αἰωνιότητα. Μιὰ συνεχής, δυνατὴ κτήσεις σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς ἕλξη ἀπὸ τὸ μεταφυσικὸ ποὺ ἀποκαλύπτεται ὡς τῆς ἀνθρώπινης δημιουργί- ἀληθινό, μιὰ κίνηση ἀπόλυτης ἐμπιστοσύνης στὸν ας. Εἶναι ἡ ἀνεξάντλητη πηγὴ Θεὸ ὡς πρόσωπο ποὺ ἀγαπᾷ, μιὰ ἀέναη πρόσληψη ἀξιῶν καὶ ἰδανικῶν ποὺ δίνουν νόημα στὴν ἀνθρώ- τοῦ βάθους καὶ τῆς οὐσίας τῆς ζωῆς: πινη ὕπαρξη καὶ ἀνεβάζουν σὲ διαρκῶς ὑψηλότερα ἐπίπεδα τὴν ποιότητα ζωῆς του. Κυρίως ἀποτε- «Σοὶ εἶπεν ἡ καρδία μου, Κύριον ζητήσω. Ἐξε- λοῦν τὴ δύναμη καὶ τὴν ἔμπνευση γιὰ θρησκευτικὴ ζήτησέ σε τὸ πρόσωπόν μου, τὸ πρόσωπόν σου, ἀνάταση, γιὰ ἠθικὴ καλλιέργεια, γιὰ καλλιτεχνικὴ Κύριε, ζητήσω. Μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου δημιουργία, γιὰ ἀνθρώπινες σχέσεις, γιὰ ἀνάπτυξη ἀπ’ ἐμοῦ» (Ψαλμ. 26, 8-9) (Σὲ Σένα, Κύριε, εἶπε τῆς ἐπιστήμης, γιὰ κοινωνικὴ πρόοδο. δυνατὰ ἡ καρδιά μου. Θὰ ζητήσω τὸν Κύριο μὲ ὅλη τὴν ψυχική μου δύναμη. Σὲ ζήτησε μὲ ἐπιμονὴ Ὅλες οἱ λειτουργίες, οἱ ἱκανότητες καὶ οἱ κα- τὸ πρόσωπό μου, ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξή μου, τὸ ταστάσεις, ποὺ ἀποτελοῦν χαρακτηριστικὰ τῆς λογικό μου καὶ τὸ συναίσθημά μου. Ζητῶ ἐπίμονα ἀνθρώπινης φύσης καὶ κοινὰ γνωρίσματα ὅλων καὶ μὲ πολὺ πόθο τὸ δικό σου πρόσωπο, Κύριε, νὰ τῶν ἀνθρώπων, διαφοροποιοῦνται ἀπὸ πρόσωπο στραφεῖ πρὸς ἐμένα. Μὴ στρέψεις ἀλλοῦ τὸ πρό- σὲ πρόσωπο ὡς πρὸς τὸν βαθμὸ καὶ τὴν ποιότητα σωπό σου, μὴ μὲ ἀποστραφεῖς καὶ μοῦ στερήσεις ἀνάπτυξης καὶ καλλιέργειας, ὥστε ὁ καθένας ἀπο- τὴν προσωπική εὔνοια καὶ ἀγάπη Σου). τελεῖ μιὰ ξεχωριστὴ καὶ μοναδικὴ ψυχοσύνθεση καὶ μιὰ ἰδιαίτερη θρησκευτικὴ ἰδιοσυγκρασία. Ἡ διαφοροποίηση αὐτὴ ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀπροσ- διόριστη ποικιλία τῶν ἐγγενῶν προδιαθέσεων ποὺ φέρει τὸ κάθε πρόσωπο καὶ στὴ μεγάλη ποιοτικὴ διαφορὰ τῶν περιβαλλοντικῶν ἐπιδράσεων καὶ τῆς ἀγωγῆς ποὺ δέχεται στὴν πορεία τῆς ἀνάπτυξής του, ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς σύλληψης. « Ἐξεζήτησέ σε τὸ πρόσωπόν μου» (Ψαλμ. 26ος 8-9) Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἔρχεται ἡ πίστη, ἀρχίζει ἡ ζωὴ τοῦ πιστοῦ. Ἕνας μυστικὸς προσωπικὸς διά- λογος ἀνθρώπου καὶ Θεοῦ. Ὁ ψυχικὸς κόσμος τοῦ ἀνθρώπου ἀνοίγεται καὶ κινεῖται σὲ μιὰ ἄλλη, καθαρὰ πνευματικὴ πραγματικότητα, παράλλη- λα μὲ τὴν πραγματικότητα τῶν αἰσθήσεων καὶ τῆς λογικῆς. « Ἀκούσομαι τί λαλήσει ἐν ἐμοὶ Κύριος ὁ Θεός...» (Ψαλμ. 84, 9) (Θὰ ἀκούσω τώρα τί θὰ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Ἡ ὥριμη πίστη εἶναι μιὰ συνειδητή, ἐλεύθερη συνταράσσεις με; Ἔλπισον ἐπὶ τὸν Θεόν...» (Ψαλμ. ἐπιλογή, μιὰ ρωμαλέα ἔξοδος τοῦ ἀνθρώπινου 42, 5) (γιατί εἶσαι γεμάτη ἀπὸ λύπη, ψυχή μου, καὶ νοῦ πρὸς τὸ ὑπέρλογο και μεταφυσικό, καὶ μιὰ γιατί μὲ ταράζεις καὶ μὲ συγκλονίζεις ὁλόκληρο; ἀποφασιστικὴ πράξη ἐμπιστοσύνης στὴν ἀποκαλυμ- Στήριξε τὴν ἐλπίδα σου στὸν Θεό...». μένη ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. Μιὰ κατάσταση ψυχικῆς ὑπέρβασης, πνευματικῆς ἀνάτασης καὶ ἐσωτερικῆς Μπροστὰ σὲ γενικώτερες κρίσεις καὶ δοκιμασίες, πληρότητας. Ὅλα τώρα ἀποκτοῦν ἑρμηνεία γιὰ τὸ ὅπως εἶναι αὐτὴ ποὺ περνάει ἡ χώρα μας καὶ ὁλό- βαθύτερο νόημά τους καὶ τὸν τελικὸ προορισμό κληρη ἡ ἀνθρωπότητα σήμερα, ὁ πιστὸς στηρίζεται τους. μὲ τὰ λόγια τοῦ ψαλμῳδοῦ: « Ἀπέστειλε (ἐνν. ὁ Θεός) τὸν λόγον αὐτοῦ καὶ ἰάσατο αὐτοὺς ἐκ τῶν « Ὁδήγησον, Κύριε, ἐν τῇ ὁδῷ σου, καὶ πορεύ- διαφθορῶν αὐτῶν» (Ψαλμ. 106, 20) ( Ἔστειλε ὁ Θεὸς σομαι ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου. Εὐφρανθήτω ἡ καρδία τὸν λόγο του καὶ τοὺς θεράπευσε καὶ ἔσωσε αὐτοὺς μου τοῦ φοβεῖσθαι τὸ ὄνομά σου» (Ψαλμ. 85, 11) ( ἀπὸ τὰ κακὰ ποὺ τοὺς ἔφθειραν). Ὁδήγησέ με, Κύριε, στὸν δρόμο τῶν ἐντολῶν Σου, γιὰ νὰ πορεύομαι καὶ νὰ πολιτεύομαι φωτιζόμε- Παρηγορεῖται μὲ τὸν στίχο «διήλθομεν διὰ πυρὸς νος ἀπὸ τὴν ἀλήθεια Σου. Ἂς βρίσκει εὐφροσύνη καὶ ὕδατος καὶ ἐξήγαγες ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν» (Ψαλμ. καὶ ἀγαλλίαση ἡ καρδιά μου στὴ βαθιὰ εὐλάβειά 65, 12) (Περάσαμε μέσα ἀπὸ τὴ φωτιὰ τῶν θλίψεων μου στὸ πρόσωπό Σου καὶ στὸν σεβασμό μου στὸ καὶ ἀπὸ τὴ θάλασσα τῶν δοκιμασιῶν, ἀλλὰ τελικὰ ὄνομά Σου). μᾶς ἔβγαλες σὲ τόπο ἀναψυχῆς καὶ ἄνεσης). Γαληνεύει μὲ τὴν προτροπή: « Ἐπίρριψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου, καὶ αὐτός σε διαθρέψει» K Αὐτὸ εἶναι πλέον τὸ ἄνοιγμα καὶ ὁ προσανατολισμὸς τῆς ψυχῆς. Εἶναι ὁ κόσμος τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἀποκαλύπτεται μέσα ἀπὸ τὰ ἱερὰ κείμενα καὶ ὅπως βιώνεται στὴν προσωπικὴ ἐπικοινωνία μαζί Του μὲ τὴν προσευχή. Μέσα σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο ἡ ψυχὴ ἀναγνωρίζει τὸν παντοδύναμο Δημι- ουργὸ τοῦ σύμπαντος καὶ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης καὶ τῆς δικαιοσύνης, τῆς προστασίας καὶ τῆς ἐλπίδας, τῆς συγγνώμης καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ μετανοημένου πιστοῦ. K «Δὸς ἡμῖν βοήθειαν ἐκ θλίψεως» (Ψαλμ. 107ος, 13) (Ψαλμ. 54, 23) (Ρῖξε καὶ ἐμπιστεύσου τὴν ἔγνοια καὶ Ὁ πιστὸς ἔχει ἐπίγνωση τοῦ περιορισμένου τὴν ἀγωνία σου πάνω στὴ μέριμνα καὶ τὴν ἀγάπη καὶ ἀτελοῦς τῆς βοήθειας ποὺ ἔρχεται ἀπὸ τοὺς τοῦ Κυρίου, καὶ Αὐτὸς θὰ σὲ θρέψει καὶ θὰ ἱκανο- ἀνθρώπους, καί, χωρὶς νὰ τὴν ὑποτιμᾷ, στρέφεται ποιήσει τὶς ἀνάγκες σου). πρὸς τὴν πραγματικὴ γι’ αὐτὸν πηγὴ στήριξης στὶς Ἀποβάλλει ἀκόμη καὶ τὸν ἐφιάλτη τοῦ θανάτου: ἀνθρώπινες δοκιμασίες. « Ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ Ἐπαναλαμβάνει μὲ τὸν ψαλμῳδό: «Δὸς ἡμῖν βο- φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ’ ἐμοῦ εἶ» (Ψαλμ. 22, ήθειαν ἐκ θλίψεως, καὶ ματαία σωτηρία ἀνθρώπου» 4) (Καὶ ἂν ἀκόμα διαβῶ μέρη ποὺ θὰ βρεθῶ ἀντι- (Ψαλμ. 107, 13) (Δῶσέ βοήθεια, γιὰ νὰ σωθοῦμε μέτωπος μὲ τὸν θάνατο, τίποτε δὲν θὰ φοβηθῶ, ἀπὸ τὴ θλίψη ποὺ μᾶς συνέχει, γιατὶ εἶναι μάταιη ὁποιουσδήποτε κινδύνους κι ἂν διατρέξω, γιατὶ κάθε προσπάθεια ἀνθρώπου νὰ μᾶς σώσει). Ἐσὺ εἶσαι μαζί μου). Σὲ ὧρες δύσκολες ὁ πιστὸς ἔχει τὸ θάρρος νὰ ἀπευθύνεται μὲ τὴ δυνατὴ προσευχή του στὸν Θεό, « Ἀγαπήσω σε» νὰ τοῦ καταθέτει τὸ πρόβλημά του, νὰ ἐλπίζει στὴν Μὲ τὴν πίστη ὁ ψαλμῳδός, καὶ μαζὶ μὲ αὐτὸν ὁ ἀνταπόκρισή Του, νὰ ἐμπιστεύεται στὴν προστασία ὀρθόδοξος πιστός, ἀποκτᾷ γνώση καὶ ἐμπειρία ὅτι 26 Του: « Ἵνα τί περίλυπος εἶ, ἡ ψυχή μου, καὶ ἵνα τί «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστι». Ἡ πίστη στὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης

γεννᾷ στὴν ψυχὴ τοῦ πιστοῦ τὴν ἀγάπη. Αὐτὴ τὴ σταθερή, ἀναλλοίωτη καὶ ἀπεριόρι- «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Καὶ ὅπως λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, στη ἀγάπη ἀνακαλύπτει ὁ πιστός, ἀνοίγοντας τὸν «ἡμεῖς ἀγαπῶμεν αὐτόν, ὅτι αὐτὸς πρῶτος ψυχικό του κόσμο στὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης. Αὐτὴ τὴν 27 ἠγάπησεν ἡμᾶς» (Α΄ Ἰωάν., δ΄ 16). ἀγάπη τὴ νιώθει ὡς τὸ μέγα δώρημα ποὺ τοῦ ἔχει χαρίσει ἡ πίστη του στὸν ἀληθινὸ Θεό. Αὐτὴ τὴν Πρόκειται γιὰ τὸν κύκλο ποὺ ἀκολου- ἀγάπη μπορεῖ, μὲ τὴν πίστη, νὰ τὴ διατηρεῖ μέσα θεῖ ἡ ἀγάπη ὡς ἀνθρώπινο κοινωνικὸ του, νὰ τὸν ζεσταίνει καὶ νὰ τὸν στηρίζει, καὶ ὅταν συναίσθημα καὶ ὡς πνευματικὸς ψυχικὸς ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τὸν ἔχουν ἐγκαταλείψει, καὶ βιώ- δεσμός. Ξεκινάει ἀπὸ τὸ πρόσωπο ποὺ νει τὴ μοναξιὰ καὶ τὴν ψυχρότητα, τὴν ἐγκατάλειψη, ἔχει μέσα του ἀγάπη καὶ τὴ δύναμη νὰ καὶ τὴν ἐχθρότητα ἀκόμη. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη μπορεῖ τὴν προσφέρει στὸν ἄλλον. Ἐκεῖνος ποὺ νὰ τὸν ἐμπνέει καὶ νὰ τὸν ἐνισχύει στὸ νὰ ἀγαπᾷ δέχεται ἀγάπη ἀποκτᾷ τὴ διάθεση καὶ τὴ ἀκόμη πιὸ πολὺ τὸν Θεό, τὸν ἑαυτό του καὶ τὸν δύναμη νὰ ἀγαπᾷ καὶ νὰ ἀνταποδίδει τὴν συνάνθρωπό του. ἀγάπη ποὺ ἔλαβε. Αὐτὸ συμβαίνει στὴ σχέση τοῦ πιστοῦ μὲ τὸν Θεό, ἀλλὰ καὶ Αὐτὸ ἀκριβῶς ἀποκαλύπτουν καὶ τὰ θριαμβευ- σὲ κάθε σχέση ἀμοιβαίας ἀγάπης μεταξὺ τικὰ λόγια τοῦ ψαλμῳδοῦ: « Ἀγαπήσω σε, Κύριε ἡ τῶν ἀνθρώπων. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ ἰσχύς μου, Κύριος στερέωμά μου καὶ καταφυγή μου περίπτωση τῆς σχέσης μητέρας καὶ παιδι- καὶ ῥύστης μου» (Ψαλμ. 17, 2-3) (Σὲ ἀγαπῶ καὶ θὰ οῦ. Ἡ μητρικὴ ἀγάπη γεννάει στὴν ψυχὴ Σὲ ἀγαπῶ ὁλοένα καὶ περισσότερο, Κύριε, Ἐσένα τοῦ παιδιοῦ τὴν ἀγάπη, ἀπὸ τὴ βρεφική ποὺ εἶσαι ἡ ἀκαταγώνιστη δύναμή μου. Ὁ Κύριος του ἡλικία, ὥστε αὐτὸ μεγαλώνοντας εἶναι τὸ ἀσάλευτο στήριγμά μου, πάνω στὸ ὁποῖο νὰ ἀγαπήσει τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ ἀντα- μὲ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη θεμελιώθηκε ὁλόκληρη ποδώσει τὴν ἀγάπη στὴ μητέρα του καὶ ἡ ὕπαρξή μου. Εἶναι τὸ ὀχυρὸ καταφύγιό μου σὲ στοὺς ἄλλους. κάθε δοκιμασία μου καὶ εἶναι ὁ ἐλευθερωτής μου ἀπὸ κάθε καταπίεση καὶ θλίψη). Κατὰ παρόμοιο τρόπο, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποία νιώθει ὁ ψαλμῳδὸς καὶ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΟΥΛΗΣ ὁ πιστὸς νὰ τὸν περιβάλλει καὶ νὰ τὸν θερμαίνει καὶ Καθηγητὴς Πανεπιστημίου νὰ τὸν στηρίζει, ἐνεργοποιεῖ μέσα του τὴ διάθεση νὰ ἀγαπᾷ. Ἔτσι, μετὰ τό «ἐπίστευσα», βγαίνει ἀπὸ τὸ βάθος τῆς ψυχῆς του αὐθόρμητα καὶ ἀποφασι- στικὰ τό «ἀγαπήσω σε». Πρόκειται γιὰ τὴν πιὸ ὑπέροχη σχέση ποὺ συν- δέει δύο ἢ περισσότερα πρόσωπα μεταξύ τους καὶ μὲ τὸν Θεό. Ἡ ἀγάπη ἔχει τὶς ρίζες της στὴ φυσικὴ κοινωνικὴ παρόρμηση τοῦ ἀνθρώπου, τὴν κοι- νωνικότητα, μία ἀκόμη ἰδιότητα τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἀποτελεῖ τὴν κορυφαία ἐξέλιξη καὶ πραγμάτωσή της. Ἀναπτύσσεται καὶ καλλιεργεῖται μὲ τὴν κατάλληλη ἀγωγή, καὶ ὁλοκληρώνεται ὡς «καινὴ ἐντολή» μέσα ἀπὸ τὴν πίστη. Ἡ ἀγάπη τοῦ πιστοῦ στὸν Θεὸ καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο ἔχει ὁμοιότητες, ἀλλὰ καὶ δι- αφορές, σὲ σύγκριση μὲ τὴν ἀγάπη τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο εἶναι πλήρης, σταθερή, ἀπεριόριστη καὶ ἀδιαφορο- ποίητη, ἴδια πρὸς κάθε ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Ἡ ἀγά- πη τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεό, λόγῳ τῆς ἀνθρώ- πινης ἀτέλειας καὶ τῆς ἀδυναμίας τοῦ ἀνθρώπου, μπορεῖ νὰ εἶναι εὔθραυστη, μεταβαλλόμενη καὶ κυμαινόμενη, ἀνάλογα μὲ τὴν πνευματικὴ καλλι- έργεια ποὺ διαθέτει ὁ ἄνθρωπος. Κλιμακώνεται ἀπὸ τὴν κατάσταση τῆς πλήρους ἀδιαφορίας καὶ ψυχρότητας μέχρι τὴν πλήρη ἀφιέρωση, τὴ σχέση ποὺ ὀνομάζεται «θεῖος ἔρωτας».

Τὸ ἀρμάτωμα«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 τοῦ Μάρκου Μπότσαρη Τ’ ἄγουρο τὸ παιδόπουλο, τοῦ καπετάνιου ὁ Μάρκος, τοῦ καπετάνιου τοῦ τρανοῦ, τοῦ Μπότσαρη τοῦ Κίτσου, μὲς στὰ σουλιώτικα βουνὰ καὶ στοὺς ἀιτοὺς γυρίζει, γυρίζει ὣς τῆς Ἀστραπῆς τὴ Ράχη, ὣς τὴν Τρύπα, στὸ Κούγκι τὸ περίψηλο, φτάνει στὸν Ἁη-Διονάτο καὶ μ’ ἕν’ ἀιτό, χρυσὸν ἀιτό, κρένει καὶ ματακρένει. – Πῶς σὲ ζηλεύω, σταυραϊτέ, τοῦ οὐρανοῦ ἀιτοπούλι, μὲ τὰ τρανὰ σου τὰ φτερά, μὲ τ’ ἄγρια σου τὰ νύχια καὶ μὲ τ’ ἀγκυλογύριστο καὶ φοβερὸ ραμφί σου. Βολὲς βάνει τὸ δάχτυλο στὴ γλῶσσα του ἀπὸ κάτου καὶ τοῦ σφυρίζει δυνατά, γνώριμο δίνει γνῶρο, ἄλλες βολὲς τοῦ χουχοτᾷ, περίσσια τοῦ φωνάζει κι ἄλλοτε πάλι, μὲ φωτιά, καπνούρα τοῦ ψηλώνει. Καὶ τὸ πουλί, ποὺ τοῦ παιδιοῦ γνωρίζει τὸ σουσούμι, τοῦ στέλνει, ἀπ’ τὶς ψηλὲς κορφές, χαιρετισμοῦ σκουσμάρι. Κι ὅλ’ ὁ Μάρκος στὰ κράκουρα τὸ σταυραϊτὸ ἀγναντεύει, τὸν ἀγναντεύει, τὸν θωρεῖ καὶ τὸν περιθαμάζει, πού ’χει σπαθί του τὸ ραμφί, τουφέκι του τὰ νύχια, πού ’χει καὶ τὶς φτεροῦγές του διπλό του ἀπελατίκι, κι ἂν εἶναι ἀκόμ’ ἀνήλικος, ἀγένιο παλικάρι, ὁ νοῦς του συνεπαίρνεται κι ὀνείρεται ἡ ψυχή του, πότε θὲ νά ’ρθει ὁ καιρὸς καὶ τοῦ Θεοῦ ἡ μέρα ποὺ τ’ ἄρματα τὰ φουμιστὰ τοῦ κλέφτη θὰ φορέσει. Οἱ κλέφτες κι οἱ ἀρματολοὶ κι ὅλ’ οἱ καπεταναῖοι κι αὐτὰ τὰ τέσσερα χωριά, τ’ ἄξια σουλιωτοχώρια, πᾶνε στοῦ Κίτσου Μπότσαρη, στοῦ ξακουστοῦ Σουλιώτη. Ὁ Κίτσος κάνει τὴ χαρά, χαρὰ στὸ σπιτικό του, γιατὶ τράνεψε ὁ Μάρκος του, γιατὶ ἄξηνεν ὁ γιός του, τὰ δέκα χρόνια διάβηκε, στὰ ἕντεκα πατάει καὶ σήμερα, τὴν Κυριακή, στὴν ἐκκλησιὰ θὰ πάγει, θὰ πάει νὰ βάνει τ’ ἄρματα, τὴν κλέφτικην ἀρμάτα. Καμάρι τό ’χ’ ἡ Κίτσαινα, καμάρι τό ’χει ὁ Κίτσος, καμάρ’ οἱ θυγατέρες τους τρανὸ τό ’χουν κι ἐκεῖνες, ἡ Δέσπω, ἡ Λένω κι ἡ Μαριώ, οἱ καπετανοποῦλες, μὰ τὸ καπετανόπουλο διπλὴ ἔχει περηφάνια, ποὺ θὰ φορέσει φορεσιά, κλεφτόπουλο θὰ γένει. Κι ἡ Χρύσω ἡ καπετάνισσα, ὁπού ’ναι χρυσοχέρα, ἀπόβραδο ἔλουσε τὸ νιό, τὸ τάχυ τὸν ἀλλάζει, φουστανελίτσα τοῦ φορᾷ μὲ μάνες καὶ λαγγιόλια, γελέκι ὁλοκέντητο καὶ φέρμελη τοῦ βάνει, τσουράπια ὁλάσπρα τοῦ περνᾷ, τουσλούκια πλουμισμένα, σελάχι στὴ μεσούλα του τὴ λιανοκαμωμένη καὶ φέσι περιξομπλιαστὸ καὶ φουντωτὰ τσαρούχια. Παπάδες πᾶν στὴν ἐκκλησιά, παπάδες ἀπ’ τὸ Σούλι, ὁ Σαμουὴλ καλόγερος ἀπὸ τὸ Κούγκι σώνει, 28 ὁ Κουτσονίκας ἔρχεται, πλακώνει ὁ Φωτομάρας,

Σέχος καὶ Δράκος ροβολᾷ καὶ Ζάρμπας καὶ Μαλάμος, «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἀλλοῦ οἱ Ζερβαῖοι ξεφαίνονται, ἀλλοῦ κι ὅλ’ οἱ Νταγκλαῖοι, φτάνουν σουλιώτικες γενιές, καπεταναίικιες φάρες. 29 Κι ὁ παπα-Ζῆκος τοῦ Σουλιοῦ τὴ διάβαση διαβάζει, τὴ διάβαση, τὰ γράμματα καὶ τ’ ἅγιο τὸ ψαλτήρι κι ἀνάμεσα στὰ γράμματα, δασιὰ ὅλο θυμιατίζει, θυμιάμα ἐδῶ, θυμιάμα ἐκεῖ, θυμιάμα ὁλοῦθε στέλνει, πότε τοὺς κλέφτες θυμιατᾷ καὶ πότε τ’ ἅγιο Βῆμα. Κι ἐκεῖ στὸ Βῆμα εἶναι μπροστὰ τ’ ἄρματ’ ἀκουμπησμένα, ἀκάπνιστ’ ἀπὸ τὸ τζεπχανέ, καθάρια ἀπὸ μπαρούτι, καὶ μοσχολιβανίζονται μὲ περισσὸ λιβάνι. Ὁλόρθος τὰ εὐλογᾷ ὁ παπάς, ὁλόρθος τὰ διαβάζει, ὁλόρθος μ’ ἅγια Κοινωνιὰ τὸ Μάρκο κοινωνάει. Πιάνει ἕνα-ἕνα τ’ ἄρματα, τὰ παίρνει ἀράδ’-ἀράδα καὶ στὸ παλικαρόπουλο τὸ Μάρκο τὰ περνάει κι ὅπως καθένα τοῦ φορεῖ, τὰ νοματάει καὶ λέει. – Ἅπλωσε, Μάρκο μ’, ἅπλωσε τ’ ἀκάπνιστό σου χέρι καὶ πάρε αὐτὸ τῆς μάνας σου, βαρὺ τὸ χάρισμά της, τ’ ὁλάργυρο τὸ χαϊμαλί, στὴ μιὰ τὴν ὄψη του ἔχει τὴν Παναγιὰ καὶ τὸ Χριστό, στὴν ἄλλη τὸν Ἁη-Γιώργη, νὰ τὸ βαστᾷς στὸν κόρφο σου, νὰ τό ’χεις φυλαχτάρι. Πιάσε τοῦ γερο-Σαμουήλ, ὅπου σὲ δασκαλεύει καὶ σὲ μαθαίνει γράμματα, μικρὸ ἕνα καλαμάρι μαλαματένιο, γιόκα μου, καὶ ρίξ’ το στὸ κεμέρι. Καὶ τώρα, κοντοζύγωσε, σίμωσ’ ἐδῶ μπροστά μου, τοῦ Κίτσου τοῦ πατέρα σου, τοῦ ὁλάξιου τοῦ γονιοῦ σου, νὰ σοῦ περάσω τ’ ἄρματα, πού ’ναι ἀπ’ τὰ λάφυρά του. Στ’ ὄμορφο σελαχλίκι σου, ποὺ ζώνεις στὴ μεσούλα, ζευγαρωτά-ζευγαρωτὰ σοῦ βάνω δυὸ κουμποῦρες, παλιὲς κουμποῦρες, ἀσημιὲς καὶ φλωροκαπνισμένες, τὸ γιαταγάνι ἄδραξε αὐτὸ μὲ τ’ ὥριο του φηκάρι, ἕνα χαρμπὶ γιὰ τὸ σπαθί, σουγιὰ μὲ τὴν καδένα κι ἕνα τουφέκι, στὰ στερνά, κοντὸ ἕνα καριοφίλι, κρεμῶ πίσω στὴν πλάτη σου, ραιβά-ραιβὰ στοὺς ὤμους. Σκύβει ὁ Μάρκος καὶ τοῦ παπᾶ φιλάει τ’ ἅγιο τὸ χέρι κι αὐτὸς χρυσὴ τοῦ δίνει εὐχή, λόγια τέτοια ἀραδιάζει. – Ἀπέταχτό μου ἀιτόπουλο κι ἀνάφτερε πετρίτη, ἦρθεν ἡ ὥρα τοῦ Θεοῦ κλεφτόπουλο νὰ γένεις καὶ νὰ σηκώσεις τ’ ἄρματα, τουφέκι νὰ βαστάξεις, ζακόνι αὐτὸ σουλιώτικο, τῆς κλεφτουριᾶς ἀντέτι, νὰ τὰ τιμήσεις τ’ ἄρματα καὶ νὰ μὴν τὰ ντροπιάσεις, ἀπὸ ραχούλα σὲ κορφή, μ’ αὐτὰ νὰ φτερουγίζεις κι ὅποτε θές, νὰ χύνεσαι, κι ὅποτε θές, νὰ τρέχεις κι ὅπου θέλεις, νὰ γιουρουστᾷς μ’ ἀγέρινο ποδάρι, κάθε γιουρούσι σου, βροντή, φωτιὰ κι ἀστροπελέκι. Ἀλάθευτο τὸ βόλι σου νὰ εἶναι καὶ νὰ φάει τὸ λύκο τὸν Ἀγαρηνὸ τοῦ τουφεκιοῦ σου ὁ λύκος, νὰ μὴν κρυώσ’ ἡ μπούκα του, νὰ στέλνει τὸν καπνό του στοὺς σκλάβους χαιρετίσματα κι ἡ βρονταριά του νά ’ναι φωνή, νὰ λέει καὶ νὰ λαλεῖ πὼς κι ἂν κοιμᾶται ὁ μέγας Μαρμαρωμένος Βασιλιάς, ὁλαγρυπνᾷ ὁ ταϊφάς του στὶς βίγλες τῆς τρανῆς του γῆς, στοῦ τόπου του τὶς κούλιες. Παιδί μου, τὸ τουφέκι σου, στερνὸ τουφέκι νά ’ναι

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 στ’ ἀρμούτια τὰ σουλιώτικα, ἄλλο νὰ μὴν ἀχήσει, ὁ τόπος νὰ ξεσκλαβωθεῖ καὶ τὸ στερνό σου βόλι νὰ πεῖ στὸν κόσμο πὼς λαλοῦν, ἀντὶ βουές, τ’ ἀηδόνια καὶ τὰ πουλιὰ τῆς λευτεριᾶς, καθὼς τὸ θέλει ὁ Πλάστης. Καὶ τὸ μικρὸ κλεφτόπουλο, καλὰ πιὰ ἀρματωμένο, χαϊδολογᾷ ὅλα τ’ ἄρματα, μαλάζει τὴν ἀρμάτα, τὴν κρούει ἐδῶ, τὴν κρούει ἐκεῖ, τὴν κρούει καὶ δὲ χορταίνει κι ἀπ’ τὴν πολλή του τὴ χαρὰ κι ἀπ’ τὸν εὐτυχισμό του, μέσ’ ἀπ’ τ’ ἀθῶα τὰ μάτια του ξεφύτρωσ’ ἕνα δάκρυ ζεστό-ζεστὸ κι ὁλαχνιστό, ζεστὸ καὶ πυρωμένο καὶ στάλαξε καὶ μούσκεψε τοῦ τουφεκιοῦ τὴν κάννη κι ἄχνισε ὁλάξαφνα κι αὐτή, θαρρεῖς φωτιὰ καὶ πῆρε, πρὶν βαφτιστεῖ στὸν πόλεμο, ἡ ὥρα της πρὶν ἔρθει. Καὶ γέρνει πάλι στὸν παπὰ καὶ τοῦ φιλάει τὸ χέρι. – Παπά μου, τὴν ἀρμάτα μου, παπά μου, τ’ ἄρματά μου, θὰ τὰ βαστάξ’ ὁλοζωῆς, σὰν ἄξιο παλικάρι. Εὔχεται κι ὁ καλόγερος ὁ Σαμουὴλ στὸ Μάρκο, δεξιά του εὔχεται ὁ τάτας του, ἡ μάνα του ζερβά του, εὔχεται κι ὅλ’ ἡ κλεφτουριὰ καὶ οἱ καπεταναῖοι τοῦ λένε νὰ γενεῖ τρανός, νὰ γένει καπετάνιος, νὰ γένει καὶ καμιὰ βολὰ καὶ τοῦ Σουλιοῦ κεφάλι. Κι ἀπάνω στὶς στερνὲς εὐχές, πουλιοῦ σκουξιὰ ἀγρικιέται, μακρόσυρτη ξεσέρνει ὁ ἀιτὸς φωνὴ ἀπὸ τὰ κριτσιόπια καί, λὲς σὰ νά ’ναι γνωστικός, μὲς στὴν κραυγή του, λέει. – Γειά σου, μικρὸ κλεφτόπουλο, μὲ τὴ χρυσή σου ἀρμάτα, ὅπως ἐσὺ ἀρματώθηκες ἀπὸ τὰ γονικά σου, στ’ ἀστάλωτά μου τὰ πουλιὰ καὶ στ’ ἄπλερά μου ἀιτούδια, μαθαίνω ποιὰ ἔχουν ἄρματα καὶ ποιοὶ οἱ ἐχθροί τους εἶναι, νὰ διαφεντεύουν τὴ φωλιά, τὸ πατρικὸ λημέρι. Σκαπέτα, παλικάρι μου, ψηλὰ στὰ καταράχια καὶ φκιάσε τὸ γιατάκι σου καὶ στῆσε τὴν καθιά σου, ἐγὼ τροχάω τὰ νύχια μου καὶ τὸ ραμφὶ στὰ βράχια, ἔχω ἀιτόπουλα κι ἀλὶ στὴν κούρνια ὅποιος ζυγώσει, ἔλα κι ἐσὺ τὴν πάλα σου λεπίδι νὰ τὴ φκιάνεις στὰ πετρολίθια τὰ τραχιὰ καὶ σὰν προβάλει ὁ Τοῦρκος, νὰ παίρνει τὴν ἀνάσα του ἡ κόψη τοῦ σπαθιοῦ σου, ἐσὺ θὰ κόβεις τοὺς ἐχθροὺς κι ἐγὼ θὲ νὰ σοῦ δίνω καβούλι κι ἄλλοι ὅτι ἔρχονται, μέχρι νὰ τοὺς μπιτίσεις, δράμε καὶ τοὺς ἀγριόλυκους ξεπάστρεψε ἀπ’ τὴ γῆ σου, πέτα στ’ ἀπάτητα βουνά, ποὺ μόν’ ὁ ἥλιος τὰ κρούει, στὶς γοῦρνες ὅπου ξεδιψῶ, νὰ ξεδιψᾷς κι ἀτός σου, νὰ πίνεις τῆς αὐγῆς δροσιά, νερὸ ἀπ’ τ’ ἀλαφοσπλήθια, λαγοὺς νὰ τρῷς καὶ πέρδικες, στὰ νύχια ποὺ θὰ φέρνω. ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝ. ΣΑΝΤΑΡΜΗΣ Γλωσσάρι Ἀγαρηνός, ὁ = μωαμεθανός, Τοῦρκος. ἀλαφοσπλήθι, τό = λακοειδὴς πέτρα στὸ βουνὸ ποὺ πίνουν νερὸ τὰ ἐλάφια, βράχος ποὺ σχηματίζει φυσικὴ κοιλότητα, ὅπου ὑδρεύονται τὰ ἀγρίμια καὶ τὰ πουλιὰ τοῦ λόγγου, σπληθάρι, σπληθί. 30 ἀντέτι, τό = συνήθεια, ἔθιμο, ζακόνι. ἀξαίνω = μεγαλώνω σὲ ἡλικία ἢ ἀνάστημα, αὐξάνω σὲ ποσότητα ἢ ἀριθμό.

ἀπελατίκι, τό = μεταλλικὸ ρόπαλο, ποὺ χρησιμοποιοῦσε ὡς ὅπλο ὁ ἀπελάτης, ὁ φρουρὸς τοῦ βυζαντινοῦ κράτους. «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ἄπλερο, τό = βλέπε λέξη: ἀστάλωτο. 31 ἀρμάτα, ἡ = ὁ πλήρης ἐξοπλισμὸς τοῦ ὁπλίτη, τὸ σύνολο τῆς ἐνδυμασίας ἀνδρὸς ἢ γυναικός, τὸ κουδούνι στὸ λαιμὸ τοῦ γιδοπρόβατου, ἀρματωσιά. ἀρμάτωμα, τό = ὁ ἐξοπλισμὸς τοῦ ὁπλίτη μὲ πλήρη ἐξοπλισμό, τὸ βάλσιμο ἀνδρικῆς ἢ γυναικείας ἐνδυμασίας, τὸ κρέμασμα τοῦ κουδουνιοῦ στὸ λαιμὸ τοῦ γιδοπρόβατου. ἀρμούτι, τό = τὸ τουφέκι. ἀστάλωτο, τό = αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχει ἀκόμα μεστώσει, ἄπλερο, ἀνώριμο, ἀσχημάτιστο. ἀτός, ὁ = ἐγὼ ὁ ἴδιος, ὁ ἑαυτός μου, μόνος μου. βίγλα, ἡ = παρατηρητήριο σὲ ψηλὴ θέση, ἀπ’ ὅπου μπορεῖ νὰ παρατηρεῖ κανεὶς ἕναν μεγάλο κύκλο ξηρᾶς ἢ θάλασσας, σκοπιά, φυλάκιο. γιαταγάνι, τό = σπαθὶ μακρύ, καμπουρωτὸ καὶ πλατύ. γιατάκι, τό = ἐλατόπλεκτο κατάλυμα τοῦ κλέφτη, φωλιὰ ζῴου, στρῶμα, κρεβάτι, καθιά. γιουρούσι, τό = ἐπίθεση, ἐφόρμηση. γιουρουστῶ = ἐπιτίθεμαι, ἐφορμῶ, κάνω γιουρούσι. γνῶρος, ὁ = γνωριμία, εἴδηση, ἀναγνώριση, σημάδι. δασύ, τό = πυκνό. ζακόνι, τό = συνήθεια, ἔθιμο, ἀντέτι. καβούλι, τό = συνθηματικὸ σημάδι συνεννόησης μὲ τουφέκι, μὲ σφύριγμα, μὲ χουγιατό, μὲ φωτιά, ἀκουστικὴ δηλαδὴ καὶ ὀπτικὴ τηλεγραφία, σύνθημα, συμφωνία, φρυκτωρία. καδένα, ἡ = μικρὴ ἢ μεγάλη ἁλυσίδα. καθιά, ἡ = βέπε λέξη: γιατάκι. κεμέρι, τό = βλέπε λέξη: σελάχι. Κούγκι, τό = πύργος στὸ Σούλι ὀχυρωμένος, χτισμένος σὲ ἀπότομο βράχο, ποὺ μέσα του ὑπῆρχε ἡ ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Στὸ Κούγκι κατέφυγαν 400 Σουλιῶτες μὲ τὸν Τζαβέλα καὶ δὲν πειθάρχησαν στὴ συμφωνία ποὺ ἔγινε ἀπὸ ἄλλους Σουλιῶτες, γιὰ τὴν παράδοση τοῦ Ἀβαρίκου, Σαμονίβας καὶ Κιάφας. Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς πολιορκημένους ἔσπασαν τὸν κλοιὸ τῶν πολιορκούντων καὶ σώθηκαν. Ὁ καλόγερος Σαμουήλ, μὲ ἄλλους 5 Σουλιῶτες, ἔμεινε στὸν ἱερὸ καὶ ἱστορικὸ βράχο καί, ὅταν μπῆκαν οἱ Τοῦρκοι νὰ καταλάβουν τὸν πύργο, ἔβαλε ὁ καλόγερος φωτιὰ στὴ μπα- ρουταποθήκη καὶ ἀνατινάχθηκαν στὸν ἀέρα μὲ τοὺς Τούρκους τοῦ Ἀλῆ. Ο ΣΑΜΟΥΗΛ – Καλόγερε, τί καρτερεῖς, κλεισμένος μὲς στὸ Κούγκι; Πέντε νομάτοι σοῦ ’μειναν, κι ἐκεῖνοι λαβωμένοι. Ἀρ. Βαλαωρίτης κούλια, ἡ = φυλάκιο σὲ μορφὴ μικροῦ πύργου, σκοπιά, ὀχυρό, προμαχώνας, κουλές. κράκουρο, τό = ἀπότομος βράχος βουνοκορφῆς. κριτσιόπι, τό = κακοτράχαλη κορυφὴ βουνοῦ μὲ μυτερὲς πέτρες. κρούω = ἀγγίζω, ἀκουμπῶ, φθάνω, κτυπῶ. λαγγιόλι, τό = ἡ κάθε δίπλα τῆς φουστανέλας, τὸ λοξὸ φύλλο τῆς σεγκούνας, πτυχή, λόξα, τσάκιση. λύκος (τουφεκιοῦ), ὁ = ὁ ἐπικρουστήρας τοῦ ὅπλου, σκανδάλη, λύκος λέγεται ἡ σφύρα ποὺ κτυπᾷ τὸ καψούλι. μαλάζω = ἀγγίζω, πιάνω. μάνα (φουστανέλας), ἡ = κομμάτι φαρδὺ τῆς φουστανέλας ἢ τῆς φούστας μὲ πτυχώσεις (λαγγιόλια), ποὺ ἔχει τόση σπου- δαιότητα στὸ ἔνδυμα, ὅση καὶ ἡ μάνα στὴν οἰκογένεια, μιὰ καλὴ φουστανέλα ἀποτελεῖται ἀπὸ 40 μάνες καὶ κάθε μάνα ἔχει 6 λαγγιόλια. Μαρμαρωμένος Βασιλιάς, ὁ = ὁ Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, ὁ ΙΑ΄, πού, κατὰ τὴν παράδοση, κοιμήθηκε πεθαίνοντας στὴν ἔπαλξη, μὲ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, ὁδηγούμενος ἀπὸ Ἄγγελο Θεοῦ στὴ χρυσὴ πύλη τῆς Ἁγια-Σοφιᾶς, καὶ θὰ ἐπανέλθει στὴ ζωὴ ν’ ἀπαλείψει τὴν ντροπὴ τῆς ὑποδούλωσης τῶν Ἑλλήνων στοὺς Τούρκους, καταδιώκοντάς τους ὣς τὴν Κόκκινη Μηλιά, τὸ μακρινότερο σημεῖο τοῦ ἑλληνικοῦ χώρου. μπιτίζω = τελειώνω, περαιώνω. μπούκα, ἡ = τὸ στόμιο τοῦ πυροβόλου ἢ τοῦ ὅπλου.

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643ξεπαστρεύω = καθαρίζω, ἐξοντώνω, ἐξαφανίζω. πάλα, ἡ = κυρτὸ σπαθὶ μὲ ἢ χωρὶς δόντια. πετρίτης, ὁ = εἶδος γερακιοῦ, τετραπλάσιο σὲ μέγεθος ἀπ’ τὸ γεράκι, μὲ βαθὺ σκοῦρο χρῶμα στὴ ράχη, ἔχει διάστικτο ἄσπρο στῆθος καὶ κοιλιά, τὸ ράμφος του εἶναι γαμψό, τὰ πόδια του κοντὰ καὶ οἱ φτεροῦγες του μεγάλες. ραιβά, ἐπίρρ. = ὄχι ἴσια, στραβά, πλάγια, λοξά, στρεβλά. Ράχη τῆς Ἀστραπῆς, ἡ = κορυφὴ βουνοῦ στὸ Σούλι, ὅπου προσελκύονται ἀστραπές. σελάχι, τό = ζώνη ἀνδρικὴ τῆς μέσης, δερμάτινη ἢ ὑφαντὴ ἢ πλεκτή, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ 3-5 ἢ περισσότερα φύλλα, μὲ κεντημένο τὸ ἐξωτερικὸ φύλλο, ἀνάμεσα δὲ στὰ φύλλα δημιουργεῖται χῶρος γιὰ τὴν τοποθέτηση χρημάτων, μαντιλιῶν προσώπου, καπνοσακουλῶν, κουμπουριῶν καὶ ἄλλων ἀντικειμένων, σελαχλίκι, κεμέρι. σκαπετῶ = ἀναχωρῶ γρήγορα, ἐξαφανίζομαι τρέχοντας, χάνομαι ἀπὸ τὰ μάτια κάποιου, φεύγω, πάω. σουσούμι, τό = περίγραμμα προσώπου, σκιαγράφημα, σιλουέτα. σταυραϊτός, ὁ = μεγαλοπρεπὴς ἰσχυρὸς ἀιτὸς μὲ ὀξύτατη ὅραση, ποὺ πῆρε τὸ ὄνομά του ἀπὸ ἕναν ἐπίξανθο σταυρὸ στὴ ράχη του, ποὺ ἐκτείνεται ἀπὸ τὴ βάση τοῦ κρανίου ὣς τὴ βάση τῆς οὐρᾶς καὶ ἀπὸ τὸ ἕνα μετακάρπιο ὣς τὸ ἄλλο, τὸ ὑπόλοιπο χρῶμα του εἶναι καστανόμαυρο μὲ ὠχρὲς κηλίδες, τὸ ἄνοιγμα τῶν φτερῶν του ὑπερβαίνει τὰ 2 μέτρα. σώνω = φθάνω, πλησιάζω, πιάνω, διασῴζω. ταϊφάς, ὁ = τὸ σῶμα ἀνδρῶν ἑνὸς ὁπλαρχηγοῦ, μπουλούκι, ἀκολουθία. τάτας, ὁ = τὸ ὄνομα τοῦ πατέρα στὴ νηπιακὴ γλῶσσα. τάχυ, τό = πρωΐ. τζεπχανές, ὁ = μπαρουτόβολο. τσουράπι, τό = μακριὰ κάλτσα τῶν ποδιῶν ἀπὸ τὸ γόνατο καὶ κάτω, τουσλούκι. φάρα, ἡ = γένος, σόι. φέρμελη, ἡ = ἀνδρικὸ πολυτελὲς γιλέκο ὑφασμένο μὲ μάλλινο δίμιτο νῆμα, ποὺ ἔχει ριγμένα τὰ μανίκια στὶς πλάτες, τὸ μάκρος του φθάνει παρακάτω ἀπὸ τὴ μέση, πισωγέλεκο, μεϊντάνι, τσιαμαντάνι, πισλί. φηκάρι, τό = ἡ θήκη τοῦ σπαθιοῦ. φλωροκαπνισμένη, ἡ = ἐπιχρυσωμένη. φουμιστό, τό = φημισμένο, ξακουστό. χαϊμαλί, τό = ἀντικείμενο ἱερὸ ποὺ φέρνει κανεὶς ἐπάνω του μὲ σκοπὸ νὰ τὸν προφυλάγει ἀπὸ κινδύνους, φυλακτό, γκόλφι, κατασκευάζεται ἀπὸ ὕφασμα πολυτελείας, κεντημένο ἢ χαντρωμένο ἐξωτερικά, ἢ εἶναι μικρὸ σκεῦος, στὸ μέγεθος τοῦ μεγάλου καρυδιοῦ, τετράγωνο, χρυσὸ ἢ ἐπίχρυσο ἢ ἀσημένιο, μὲ προσαρτημένη, ἀναλόγου ποιοτικῆς κατασκευῆς, ἁλυσίδα. χαρμπί, τό = μεταλλικὸ ραβδάκι, στρογγυλὸ καὶ μυτερό, γιὰ τὸ τρόχισμα αἰχμηρῶν ἀντικειμένων ἢ τὸ τρύπημα, κρεμιέται στὸ σελάχι (ζώνη) τοῦ φουστανελοφόρου. χουχοτῶ = φωνάζω δυνατὰ καὶ παρατεταμένα, σκούζω. 32

ΙΑΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Ἡσυχία Εἶναι πολυτέλεια; Ἂν προσέξουμε τὸν κό- μπρεςὲρ καὶ ἡ τηλεόραση ἀπὸ δυσκολεύονται νὰ ἐπικοινω- σμο γύρω μας, θὰ δια- τὸ σαλόνι! Καὶ συνέχεια νὰ τὸν νήσουν μὲ τὰ ἄλλα μέλη τοῦ πιστώσουμε ὅτι αὐτὸς διακόπτουν συνάδελφοι καὶ δι- κοπαδιοῦ τους. εἶναι πολὺ πιὸ θορυβώδης ἀπὸ άφοροι ἄλλοι, ζητώντας «ἕνα παλαιότερες ἐποχές. Γι’ αὐτό, λεπτό» νὰ τοὺς ἀκούσει. Ἀλλὰ τὸ ἴδιο δὲν παθαίνου- ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια, ἡ ἀξία με κι ἐμεῖς; Πόσες φορὲς σὲ ἕνα τῆς ἡσυχίας γίνεται ὅλο καὶ με- Γιατί ἆραγε αὐξήθηκαν τό- πολύβουο ἑστιατόριο ἢ ἄλλο γαλύτερη, ὅλο καὶ ἀκριβότερη. σο πολὺ οἱ θόρυβοι; Οἱ εἰδικοὶ κέντρο προσπαθοῦμε μιλή- Ἔχει γίνει ἀνάγκη καὶ προσπα- ἐπισημαίνουν ὅτι ὁ κόσμος μας σουμε στὸν διπλανό μας, καὶ θοῦμε πλέον νὰ ἀγοράζουμε ἔχει γίνει ὑπερβολικὰ φλύαρος εἶναι δύσκολο νὰ τὸ κάνουμε; ἀκόμη καὶ τὴν ἡσυχία μας. καὶ πολύβουος. Ἡ ἡσυχία ποὺ Κι αὐτό, διότι παίζει μουσικὴ ἐπιθυμοῦμε νὰ μᾶς τυλίγει εἶναι χωρὶς λόγο, ἡ ὁποία δυστυχῶς Πόσες φορὲς δὲν ἐκνευ- σπάνια. Καὶ αὐτὸ εἶναι, βέβαια, τελικὰ δημιουργεῖ περισσότε- ρίζεται κανείς, διότι χτυπᾷ τὸ παγκόσμιο φαινόμενο. Ἡ φα- ρη φασαρία παρὰ εὐχαρίστη- τηλέφωνο, ἀκούγονται κόρνες σαρία ἔχει κατακλύσει ὅλο τὸν ση. Αὐτὸ ὅμως μᾶς ἀναγκάζει ἀπὸ τὸν δρόμο καὶ ὁ ἦχος ἀπὸ κόσμο. Οἱ εἰδικοὶ παρατήρησαν νὰ μιλᾶμε κι ἐμεῖς πιὸ δυνατά, τὴν κίνηση τῶν αὐτοκινήτων, ὅτι ἀκόμη καὶ στὸν ὠκεανὸ οἱ εἴτε γιὰ νὰ ἀκουστοῦμε, εἴτε γιὰ ἴσως ἀκούγεται καὶ ἕνα κο- ὄρκες (ἕνα εἶδος φαλαινῶν) νὰ μπλοκάρουμε τὸν θόρυβο τῶν ἄλλων. Αὐτὸ ὅμως μᾶς K κουράζει. Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ αὐτὸ οἱ ἄνθρωποι ζητοῦν ἡσυχία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ προτιμοῦν πλέ- ον... τὰ ἐρημικὰ νησιά. Πολλοὶ διάσημοι ἐπιλέγουν θέρετρα ὅπου μποροῦν νὰ ἀπολαύσουν ἡσυχία καὶ νὰ βροῦν λίγη ἠρε- μία. Ἄρα ἡ ἡσυχία εἶναι ὁ νέος τρόπος διαφυγῆς, ὅπου κανεὶς μπορεῖ νὰ λύσει πολλὰ ἀπὸ τὰ προβλήματά του. Ἀλλὰ τί εἶναι θόρυβος; Ποιὲς οἱ πηγὲς ἠχορρύπανσης; Θό- Ἂν προσέξουμε τὸν κόσμο γύρω μας, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι αὐτὸς εἶναι 33 πολὺ πιὸ θορυβώδης ἀπὸ παλαιότερες ἐποχές. Γι’ αὐτό, ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια, ἡ ἀξία τῆς ἡσυχίας γίνεται ὅλο καὶ μεγαλύτερη, ὅλο καὶ ἀκριβό- τερη. Ἔχει γίνει ἀνάγκη καὶ προσπαθοῦμε πλέον νὰ ἀγοράζουμε ἀκόμη καὶ τὴν ἡσυχία μας. K

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ρυβος εἶναι κάθε ἀνεπιθύμη- κάθε χρόνο καρδιαγγειακὰ νο- ἐκνευρισμὸ ποὺ προκαλοῦν τος ἦχος ποὺ προέρχεται ἀπὸ σήματα ἀπὸ τὴν ἠχορρύπανση. οἱ θόρυβοι, ἀκόμα κι ἂν εἶναι τὴ σημερινή, μηχανοποιημένη μικρῆς ἐντάσεως, π.χ. ἀπὸ τὸ κοινωνία μας. Ἐπιπλέον, ἐπιδεινώνονται air-condition, αὐτοὶ μπορεῖ νὰ γενικῶς τὰ διάφορα ὀργανικὰ εὐθύνονται καὶ γιὰ προβλήματα Ὁ ἦχος εἶναι ἀποτέλεσμα καὶ ψυχολογικὰ νοσήματα σὲ συμπεριφορᾶς. μεταβολῶν πίεσης σὲ κάποιο ἀνθρώπους ποὺ κατοικοῦν μέσο διάδοσης, π.χ., ἀέρας, ποὺ κοντὰ σὲ ἀεροδρόμια ἢ μεγά- Ἄλλη ἔρευνα ἔδειξε ὅτι ὁ δημιουργεῖται ἀπὸ δονήσεις ἢ λους αὐτοκινητοδρόμους. Στὴν δυνατὸς θόρυβος πάνω ἀπὸ ἀναταραχές. ἀρχὴ παρουσιάζονται προσω- 85 ντεσιμπέλ (ὅσος προκαλεῖται ρινὲς βλάβες στὴν ὑγεία, π.χ. ἀπὸ τὸ μίξερ ποὺ δουλεύει στὸ Πηγὲς θορύβου εἶναι τὰ στὰ αὐτιά, καὶ μὲ τὴν πάροδο φούλ) μειώνει τὴ δημιουργικό- μέσα μεταφορᾶς, κέντρα δια- τοῦ χρόνου γίνεται μόνιμος τητα καὶ τὴν ἱκανότητα νὰ λύνει σκεδάσεως, σχολεῖα, ἀεροδρό- K Δυστυχῶς ὅλοι εἴμαστε ἐκτεθειμένοι στὶς ἐπιπτώσεις τῆς ἠχορρύπανσης. Ἔτσι ὅμως δημιουργοῦνται πολλὰ καὶ ποικίλα προβλήματα στὴν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Παγκόσμιος Ὀργανισμὸς Ὑγείας ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ ἠχορρύπανση μπορεῖ νὰ βλάψει τὴν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων ὅπως καὶ ἡ μόλυνση τῆς ἀτμόσφαιρας καὶ τοῦ νεροῦ. Ἡ λίστα τῶν ἀρνητικῶν ἐπι- πτώσεων τοῦ θορύβου δὲν ἔχει τελειωμό! K μια, πολυσύχναστοι δρόμοι, κώφωση. Ἐπίσης, ἐμφανίζο- ὁ ἄνθρωπος προβλήματα. βιομηχανικὲς καὶ βιοτεχνικὲς νται διαταραχὲς ὕπνου, κακὴ Ποιὰ εἶναι, ὅμως, ἡ λύση ἐγκαταστάσεις, χρήση οἰκιακῶν διάθεσις, μειωμένη ἀπόδοσις τοῦ προβλήματος; Εἶναι ὁ πε- συσκευῶν. στὴν ἐργασία, πονοκέφαλοι, ριορισμὸς τῶν πηγῶν καὶ τῆς Δυστυχῶς ὅλοι εἴμαστε δυσκολία συγκεντρώσεως καὶ ἐντάσεως τῶν θορύβων. ἐκτεθειμένοι στὶς ἐπιπτώ- ἀπομνημονεύσεως, καὶ κατὰ Δυστυχῶς ὅμως οἱ ἀπαιτή- σεις τῆς ἠχορρύπανσης. Ἔτσι συνέπειαν ἐπίδραση στὴν οἰκο- σεις τῆς ἐποχῆς μας μᾶς ἀνα- ὅμως δημιουργοῦνται πολλὰ νομία καὶ στὴν κοινωνία. Διότι ἡ γκάζουν νὰ ζοῦμε ὑπὸ αὐτὸ τὸ καὶ ποικίλα προβλήματα στὴν ἠρεμία εἶναι ἀνθρώπινη ἀνάγκη, καθεστώς. Οἱ ἀρχὲς λαμβάνουν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Πα- ὅσο ὁ ὕπνος καὶ τὸ φαγητό. μέτρα, ἀλλὰ δυστυχῶς αὐτὰ γκόσμιος Ὀργανισμὸς Ὑγείας Ὅσο πιὸ πολυάσχολη γίνεται δὲν ἐπαρκοῦν, καὶ ἀπαιτεῖται ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ ἠχορρύπαν- ἡ ζωή μας, τόσο πιὸ ἐπιτακτικὴ ἐγρήγορση ἀπὸ ὅλους. Στὴν ση μπορεῖ νὰ βλάψει τὴν ὑγεία εἶναι ἡ ἀνάγκη γιὰ ἡσυχία. Ὁ ὀργανωμένη πολιτεία ὑπάρχει τῶν ἀνθρώπων ὅπως καὶ ἡ μό- θόρυβος ἑνὸς ἀεροπλάνου ποὺ νομοθεσία ποὺ ἀντιμετωπίζει τὸ λυνση τῆς ἀτμόσφαιρας καὶ τοῦ πετᾷ στὸν οὐρανὸ πάνω ἀπὸ τὰ πρόβλημα. Λαμβάνουν μέτρα νεροῦ. Ἡ λίστα τῶν ἀρνητικῶν κεφάλια μας πλησιάζει τὰ 110 γιὰ περιορισμὸ τῶν θορύβων. ἐπιπτώσεων τοῦ θορύβου δὲν ντεσιμπέλ. Οἱ εἰδικοὶ τονίζουν Γίνεται αὐστηρὸς ἔλεγχος τῶν ἔχει τελειωμό! ὅτι ἡ ἔκθεση ἑνὸς ἀνθρώπου ὁρίων. Ἔρευνες ἔδειξαν ὅτι ὁ θόρυ- σὲ περισσότερα ἀπὸ 90 ντε- Στὴ χώρα μας τὸ πρόβλημα βος εὐθύνεται γιὰ τὴν αὔξηση σιμπὲλ γιὰ μεγάλο διάστημα εἶναι ἔντονο, λόγῳ ἐλλείψεως τῆς ἀρτηριακῆς πίεσης, τῶν θὰ προκαλέσει μόνιμες βλάβες χωροταξικοῦ σχεδιασμοῦ καὶ ἐγκεφαλικῶν ἐπισοδίων καὶ τῶν στὴν ἀκοή. Ἔρευνα ποὺ ἔγινε μὴ ἐφαρμογῆς τῆς ὑπάρχουσας ἐμφραγμάτων. Ὑπολογίζεται ὅτι στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες Ἀμε- νομοθεσίας. Ἀποτέλεσμα εἶναι 34 245.000 ἄνθρωποι ἐμφανίζουν ρικῆς ἔδειξε ὅτι, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν νὰ πάσχει λόγῳ τῶν θορύβων

ἕνας στοὺς τρεῖς Ἕλληνες ἀπὸ Γι’ αὐτὸ στὴν Ἰαπωνία ἀνα- ἐμεῖς! Νὰ τὸ ἐφαρμόζουμε, «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 ψυχολογικὰ προβλήματα. φέρονται στὴν ἡσυχία ποὺ μᾶς ὥστε μέσα στὴν ἡσυχία νὰ συ- παρέχει ἡ φύση, σὲ ἕνα δάσος γκεντρωθοῦμε καὶ μὲ τὸν φω- Τὰ 50 ντεσιμπὲλ εἶναι τὸ ἢ σὲ μιὰ ἤρεμη ἀκρογιαλιά. τισμὸ τοῦ Θεοῦ νὰ δοῦμε τὸν ἀνώτατο ὅριο θορύβου μέσα Ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλες, χῶρες, ἑαυτό μας, νὰ τὸν ἐλέγξουμε στὰ σπίτια καὶ στὰ γραφεῖα στὶς K 'Εμφανίζονται διαταραχὲς ὕπνου, κακὴ διάθεσις, μειωμένη ἀπόδοσις στὴν ἐργασία, πονοκέφαλοι, δυσκολία συγκεντρώσεως καὶ ἀπομνημο- νεύσεως, καὶ κατὰ συνέπειαν ἐπίδραση στὴν οἰκονομία καὶ στὴν κοινω- νία. Διότι ἡ ἠρεμία εἶναι ἀνθρώπινη ἀνάγκη, ὅσο ὁ ὕπνος καὶ τὸ φαγητό. Ὅσο πιὸ πολυάσχολη γίνεται ἡ ζωή μας, τόσο πιὸ ἐπιτακτικὴ εἶναι ἡ ἀνά- γκη γιὰ ἡσυχία. K ἀστικὲς περιοχές. Στὴν Ἀθήνα στὴν Ἀγγλία καὶ ἀλλοῦ, δημι- καὶ νὰ τὸν διορθώσουμε μὲ τὴν ὅμως ὁ θόρυβος εἶναι σχεδὸν ουργοῦνται «σημεῖα ἡσυχίας» περισυλλογή. στὰ διπλάσια ἐπίπεδα λόγῳ τῆς σὲ σπίτια ἢ ἄλλες αἴθουσες, ἀνεξέλεγκτης ἠχορρύπανσης σχολεῖα ἢ ἐκκλησίες, ὅπου οἱ Καὶ οἱ ἀρχαῖοι Πυθαγόρειοι ἀπὸ ἐργοστάσια, κέντρα δια- ἄνθρωποι μποροῦν νὰ καταφύ- φιλόσοφοι ἐξήταζαν τὸν ἑαυτό σκεδάσεως, αὐτοκινητοδρό- γουν καὶ νὰ μείνουν γιὰ λίγες τους: «Πῇ παρέβην; τί δ’ ἔρρεξα; μους, μοτοποδήλατα μὲ παρά- ὧρες νὰ σκεφθοῦν ἢ καὶ νὰ τί δέ μοι δέον οὐκ ἐτελέσθη;». νομες ἐξατμίσεις κ.ἄ. προσευχηθοῦν. Οἱ ἀρχαῖοί μας πρόγονοι γίνο- νται δάσκαλοί μας. Οἱ Ἕλληνες σφυροκο- Ἡ ἡσυχία εἶναι ἀναγκαία καὶ ποῦνται ἀπὸ τοὺς θορύβους, ὠφέλιμη. Καὶ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος Βλέπουμε λοιπὸν πόσο ἡ ὅπου κι ἂν βρίσκονται, ἀκόμη ἀρκετὲς φορὲς ἀποτραβιόταν ἡσυχία μᾶς ὠφελεῖ σωματικά, καὶ στὰ νησιά, λόγῳ τῶν νυ- ἀπὸ τὸ σωτηριῶδες ἔργο Του πνευματικὰ καὶ ψυχικά! κτερινῶν κέντρων καὶ τῶν μο- «εἰς ἔρημον τόπον» (Ματθ., ιδ΄ τοποδηλάτων μέ «πειραγμένη» 13). Ἂν Αὐτός, ποὺ δὲν εἶχε ΖΩΗ ΡΙΖΟΚΩΣΤΑ-ΑΓΓΕΛΗ ἐξάτμιση. Ἑπομένως, πρέπει νὰ τόσο ἀνάγκη, τὸ ἐφάρμοζε αὐτὸ Ἰατρός ζητᾶμε τὴν ἡσυχία μας, τὴν ἠρε- στὴ ζωή Του, πόσο μᾶλλον μία. Τὴν ἔχουμε ἀνάγκη. πρέπει νὰ τὸ ἐφαρμόζουμε 35

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Τὰ μικρὰ τῆς ζωῆς μας Σπίτι 3.700 τ.μ. τητά μας; Δὲν θέλω πιὰ νὰ ἀκούω εἰδήσεις, καὶ νὰ μαυ- Διάσημος ξένος ἠθοποιὸς ἔχτισε ἕνα τέτοιο σπίτι. Κο΄λιταζα καὶ ξανακοίταζα τὸ νούμερο καὶ ρίζει ἡ ψυχή μου καὶ νὰ τρέχουνε τὰ δάκρυά μου σκεφτόμουν πὼς ὁ καημένος θὰ κουράζεται νὰ γιὰ ὅσους σφαγιάζονται καθημερινὰ ἀπὸ παρα- πηγαινοέρχεται κάθε μέρα σὲ ὅλον αὐτὸν τὸν ἀτέ- νοϊκὲς συγκρούσεις γιὰ οἰκονομικὰ συμφέροντα λειωτο χῶρο. Μᾶλλον κάποιο ἐσωτερικὸ μεταφο- καὶ ἐξουσία. ρικὸ μέσο θὰ χρησιμοποιεῖ. Ἕνα πατίνι, ἂς ποῦμε. Θέλω αὐτὸ τὸ κομμάτι τὸ καθημερινό μου ψωμὶ Κρῖμα ποὺ δὲν βρέθηκε κάποιος νὰ τοῦ συστή- νὰ τὸ τρώω μὲ ἠρεμία. Μαζὶ μὲ μιὰ μπουκιὰ ὑπο- σει νὰ χτρίσει ἕνα σπίτι 3.000 τ.μ., δὲν φαντάζομαι μονῆς καὶ ἐγκαρτέρησης. νὰ τοῦ ’πεφτε καὶ πολὺ στενάχωρα μικρό, καὶ μὲ τὰ ὑπόλοιπα χρήματα νὰ στέγαζε κάποιους ἀπ’ αὐτοὺς K ποὺ εἶδα νὰ ζοῦν σὲ τενεκεδουπόλεις στὴ Βραζιλία καὶ στὸ Μεξικό. Ἢ ἀπὸ ἐκείνους ποὺ συνάντησα Ποιὸς χαίρεται σήμερα, γιατὶ μᾶς σὲ διάφορα μέρη τῆς Ἰνδίας νὰ γεννιοῦνται καὶ νὰ ἔστειλε ὁ Πατέρας πάλι μιὰ ροδαυ- πεθαίνουν στοὺς δρόμους. γή, γιὰ τὰ χρώματα τοῦ δειλινοῦ Κατὰ καιροὺς ἀφιερώνονται σελίδες σὲ περιο- στὰ ἡλιοβασιλέματα, γιὰ τὸ ἀση- δικά, γιὰ νὰ περιγράψουν ἰδιωτικὰ ἀνάκτορα, δη- μοφῶς τοῦ φεγγαριοῦ ποὺ στρα- λαδὴ σπίτια πλουσίων, ποὺ διακρίνονται ὄχι μόνο φταλίζει στὶς θαλασσινὲς στράτες, γιὰ τὸ μέγεθός τους καὶ τὴν ἀρχιτεκτονική, ἀλλὰ γιὰ τὸν ὄρθρο τῶν πουλιῶν τὰ καὶ γιὰ τὴν ἐσωτερική τους πολυτέλεια – χλιδή, πὲς χαράματα, γιὰ ἕνα ἀθῶο, τρυφερὸ καλύτερα. Τὰ θαυμάζω, καὶ νὰ τὰ χαίρονται ὅσοι τὰ ἔχουν, ἀλλὰ θὰ ἤμουν εὐτυχής, ἂν μάθαινα ὅτι παιδικὸ χαμόγελο; οἱ ἰδιοκτῆτές τους δείχνουν τὴν ἴδια ἐπιμέλεια καὶ Πῶς ἔγινε ἔτσι πεζὴ καὶ στυφὴ ἡ γιὰ τὴ μόνιμη κατοικία τους στὸν οὐρανό. καθημερινότητά μας; «Οὐκ ἔχομεν ὧδε πόλιν μένουσαν». K *** Ἡ χαμένη μας εὐαισθησία Πῶς σκλήρυνε ἔτσι ἡ ψυχή μας; Φταῖνε τὰ Ἡ τόσο πολυδιαφημισμένη καὶ μὲ ἀξιοθαύμα- λογῆς ἀδιέξοδα ποὺ κυκλώνουν τὸν σύγχρονο στα ἐπιτεύγματα Τεχνολογία δὲν κατάφερε οὔτε στὸ ἄνθρωπο, φταίει ἡ χρηματολατρία, ποὺ μᾶς ζητᾷ ἐλάχιστο νὰ ἐλαφρύνει τὶς ψυχές μας, νὰ ἐγκαρ- νὰ ἐνδιαφερθοῦμε μόνο γιὰ ὅ,τι ἀποφέρει κέρδος, διώσει τοὺς ἀνθρώπους, νὰ τοὺς πεῖ, κουράγιο, φταίει ὁ ἀσίγαστος πόθος ἀπόκτησης ὑλικῶν καὶ ἡ ζωὴ εἶναι μπροστά, ὅλα μποροῦν νὰ ἀλλάξουν μόνο ἀγαθῶν; πρὸς τὸ καλύτερο. Ποιὸς χαίρεται σήμερα, γιατὶ μᾶς ἔστειλε ὁ Κύριε, παρακαλῶ Σε, κάνε νὰ ξαναβροῦμε οἱ Πατέρας πάλι μιὰ ροδαυγή, γιὰ τὰ χρώματα τοῦ σύγχρονοι ἄνθρωποι τὴ χαμένη μας εὐαισθησία. δειλινοῦ στὰ ἡλιοβασιλέματα, γιὰ τὸ ἀσημοφῶς τοῦ φεγγαριοῦ ποὺ στραφταλίζει στὶς θαλασσινὲς στράτες, γιὰ τὸν ὄρθρο τῶν πουλιῶν τὰ χαράματα, γιὰ ἕνα ἀθῶο, τρυφερὸ παιδικὸ χαμόγελο; ΚΛΕΙΩ-ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΚΟΥΡΑΣΗ Πῶς ἔγινε ἔτσι πεζὴ καὶ στυφὴ ἡ καθημερινό- 36

Κἄτι εἶδα... ἄκουσα... ἤ μοὖπαν «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Ἦρθε ὁ νέος χρόνος «μασκοφορεμένος» Ἂν περιμένει κάποιος συναντηθοῦν μὲ καλύτερες 37 μόνος του τὸν και- συνθῆκες. νούργιο χρόνο, μπο- ρεῖ νὰ τὸ κάνει διαβάζοντας, Ἦρθε λοιπὸν ὁ καινούρ- ἀκούγοντας μουσική, βλέπο- γιος χρόνος, μὲ τὰ κρού- ντας τηλεόραση ἢ κοιτάζο- σματα νὰ μὴ λένε νὰ λιγο- ντας συνέχεια τὴν ὥρα, μὴν στέψουν, γιατὶ οἱ ἄνθρωποι περάσει καὶ τὸν χάσει. Αὐτὲς δυστυχῶς δὲν λένε νὰ συμ- τὶς ὧρες μπορεῖ νὰ προσεύ- μορφώνονται, καὶ μόνον χεται ἢ νὰ εὔχεται ὁ νέος χρό- ἀναρωτιοῦνται πότε ἆραγε θὰ νος νὰ εἶναι καλύτερος ἀπὸ τελειώσει αὐτὸς ὁ ἐφιάλτης. αὐτὸν ποὺ φεύγει. Καὶ ξαφ- Τὰ σχολεῖα πότε εἶναι κλειστὰ νικὰ ἡ τηλεόραση τοῦ θυμίζει καὶ πότε λειτουργοῦν μὲ τὸν μὲ τὰ πυροτεχνήματα καὶ τὴν ἕνα ἢ ἄλλο τρόπο. Κι ἀναρω- ἐκκωφαντικὴ μουσικὴ ὅτι ὁ τιέται κάποιος τί μόρφωση θὰ καινούργιος χρόνος ἔφτασε. πάρουν αὐτὰ τὰ παιδιά! Τὰ Τὸ μεγάλο πανηγύρι κάποτε μαγαζιὰ παραμένουν σχεδὸν τελειώνει, καὶ ὁ καθένας μέ- κλειστά, καὶ ἑπομένως κλο- νει μόνος του παρέα μὲ τὶς νίζεται ἡ οἰκονομία. Τὰ νιᾶτα σκέψεις του. δὲν συμμαζεύονται εὔκολα, ἴσως γιατὶ πιστεύουν ὅτι εἶναι Κι ἔρχεται ἡ πρώτη μέρα ἄτρωτα. τοῦ καινούργιου χρόνου, χωρὶς κάτι τὸ ἀλλιώτικο. Τί ἄλλωστε μπορεῖ νὰ Τώρα, θὰ μοῦ πεῖτε, για- γίνει σὲ μιὰ νύχτα μόνο ποὺ πέρασε; Ὅποιος δὲν τί τὰ λέω ὅλα αὐτά; Μήπως δὲν εἶναι γνωστὰ σὲ παρακολουθεῖ συνεχῶς εἰδήσεις γλυτώνει τὰ νέα ὅλους; Δίκιο ἔχετε! Ὅμως μοῦ ἔρχεται στὸν νοῦ μὲ τὴν κατάσταση τῆς ἐπιδημίας, κι ἔτσι ἴσως νὰ ἡ σκέψη: Μήπως δὲν ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ μὴν καταθλίβεται. Ὅταν βγαίνει, γιὰ νὰ πάει κάπου πιστεύουν ὅτι ὑπάρχει Θεὸς καὶ ἐλπίζουν σὲ Αὐτόν; ποὺ ἔχει ἀνάγκη, συναντᾷ ἀνθρώπους ποὺ κυκλο- Δὲν θὰ Τὸν παρακαλοῦν λέγοντας, ἂν ἤθελε, νὰ φοροῦν μὲ μάσκες. Λίγοι εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἐπανα- μᾶς γλυτώσει ἀπὸ αὐτὴ τὴν κατάσταση; Ἐνθυμού- στατοῦν καὶ δὲν φοροῦνε μάσκες. Ὑπάρχουν καὶ μενοι ὅτι «τὰ ἀδύνατα παρὰ τοῖς ἀνθρώποις δυνατὰ μερικοὶ ἀκόμη ποὺ τὶς φορᾶνε κάτω, στὸ σαγόνι, παρὰ τῷ Θεῷ». Ἀρκεῖ μόνο νὰ Τὸν πιστεύουμε. γιὰ τὸ θεαθῆναι. Ὁ περισσότερος ὅμως κόσμος τὶς Δὲν θὰ ἦταν κακὸ νὰ ἀποθέταμε τὶς ἐλπίδες μας φοράει, γιατὶ ὁ φόβος φυλάει τὰ ἔρημα, ποὺ λένε. στὸν Θεό, γιὰ νὰ βγοῦμε ἀπὸ αὐτὸ τὸ κακό, καὶ νὰ προσπαθοῦμε νὰ μὴ βασιζόμαστε μόνο στὶς Πολλὲς φορὲς ὁ ἄνθρωπος βλέπει μερικὰ δικές μας δυνάμεις, ἔστω κάνοντας μόνο ἐμβόλιο. εὐτράπελα νὰ συμβαίνουν, καθὼς περπατᾷ στὸν Τοὐλάχιστον νὰ βασιζόμαστε στὴ βοήθειά Του, δρόμο. Δηλαδὴ κάποιος νὰ χαιρετᾷ ἕναν περαστι- ἴσως γιὰ νὰ παίρναμε κάποια ἀνάσα, γιὰ νὰ συνε- κό, καὶ ἐκεῖνος νὰ τὸν κοιτάει περίεργα, γιατὶ δὲν χίζουμε τὸν ἀγῶνα στὶς δυσκολίες ποὺ περνᾶμε, τὸν ἀναγνωρίζει. Μόνον ὅταν βγάλει τὴ μάσκα ἔστω καὶ γιὰ λίγο. Ἔτσι ἴσως νὰ ἀποφεύγαμε τὴν του ὁ πρῶτος, τότε ἀναγνωρίζονται, γελᾶνε, ἀλλὰ κατάθλιψη. Μακάρι νὰ γινόταν αὐτὸ μὲ τὸ νέο ἔτος. βέβαια δὲν δίνουν τὰ χέρια, δὲν ἀγκαλιάζονται οὔτε φιλοῦνται, ἐξαιτίας τοῦ κορωνοϊοῦ. Λένε τὰ ΛΙΤΣΑ ΑΠΑΛΑΚΗ νέα τους ἀπὸ ἀπόσταση, μὲ τὴν εὐχὴ ὅτι κάποτε θὰ

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Εἰς Μνημόσυνον Μνήμη Διδασκάλου Ἡρακλῆ Κωτσόγιαννη (1927-2020) Στὶς 26 Σεπτεμβρίου 2020 χους τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ, ὅπως ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ ὁ Διδάσκα- τοὺς ἔνιωθα πάντοτε μέσα στὸ λος Ἡρακλῆς Κωτσόγιαννης, χρόνο, καθὼς ἐπικοινωνοῦσα πλήρης ἡμερῶν. Γεννήθηκε στὴν μέ τόν ἀείμνηστο δάσκαλό μας: Ἀθήνα τὸ 1927 καὶ σπούδασε στὴ Μαράσλειο Παιδαγωγικὴ Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές! Ἀκαδημία Ἀθηνῶν. Διορίστηκε Κι ὅ,τι σ’ ἀπόµεινε ἀκόμη στὴ σὲ σχολεῖα τῆς Μακεδονίας (Ν. ζωή σου, Ἠμαθίας), ὅπου ὑπηρέτησε μία Μὴν τ’ ἀρνηθεῖς! Θυσίασέ το ὡς δεκαετία (1954-1964). Εἶχε ἤδη τὴ στερνὴ πνοή σου! τὴν οἰκογένειά του, μὲ τὴν εὐγε- Χτίσ’ τὸ παλάτι, δάσκαλε σοφέ! νικὴ σύζυγό του Ἐλπίδα καὶ τὰ τρία τους παιδιά, ὅταν μετατέθη- Καὶ τὸ ἔχτισε τὸ παλάτι στὶς κε στὴν Ἀττική, ὅπου παρέμει- ψυχές μας, ἀφοῦ ὑπῆρξε ὁδηγός νε μέχρι τὴν ἀφυπηρέτησή του. μας σὲ δρόμους ἀνηφορικοὺς Εἶχε συνδεθεῖ, ἀπὸ τὴ νεότητά γιὰ μιὰ ζωὴ μὲ ἀξεπέραστες ἀξί- του καὶ ὑπὸ τὴν καθοδήγηση ες. Ἦταν ἡ ἀγωγή του, ἦταν ἡ τοῦ μακαριστοῦ Ἰωάννη Κολι- παράδοση, ἡ παιδαγωγική του τσάρα, μὲ τὴν ἀδελφότητα ΖΩΗ. κατάρτιση καὶ κυρίως ἡ ζωὴ του μάθησης καὶ κοινωνικότητας σὲ Ὑπῆρξε μέλος τοῦ Διοικητικοῦ κοντὰ στὸ Χριστὸ ποὺ ἔφεραν ὅλους μας, ἀναδεικνύοντας τὰ Συμβουλίου τῆς Ὁμοσπονδίας ἀποτελέσματα. Στὸν δάσκαλό χαρίσματά μας καὶ καλλιεργώ- Χριστιανικῶν Σωματείων « Ὁ μας, ἐμεῖς καὶ οἱ γονεῖς μας βρή- ντας τὸ φιλότιμο, ὥστε νὰ συ- Ἀπόστολος Παῦλος», ὅπου καὶ καμε τὸν πνευματικὸ ὁδηγό, τὸ νεχίζουμε τὸν ἀγῶνα μὲ ἐνθου- ἐργάστηκε ὡς Ἐκπρόσωπος τῆς φίλο ποὺ μᾶς ἄνοιγε δρόμους σιασμό. Βιώναμε τὸν δικό του Χριστιανικῆς Ἑνώσεως Ἐκπαι- νὰ πορευόμαστε μὲ αἰσιοδοξία ἐνθουσιασμό, καὶ ἡ καρδιὰ μας δευτικῶν Λειτουργῶν (ΧΕΕΛ). καὶ ἀληθινὴ χαρά. Παιδιὰ τῆς γέμιζε μὲ τὴν ἐλπίδα ποὺ εἴχαμε Μὲ τὴν ἐγκατάστασή του στὸ ἑλληνικῆς ἐπαρχίας ἐμεῖς, δὲν ἀνάγκη ἐμεῖς καὶ οἱ γονεῖς μας. Οἱ ἀνθρωπιστικές-χριστιανι- Περιστέρι Ἀττικῆς ἀνέλαβε ὡς στερηθήκαμε τίποτε ἀπ’ ὅσα Γενικὸς Ὑπεύθυνος τὸ Χριστια- ζητᾷ ἕνα παιδὶ στὴν προεφηβεία κές μας πράξεις, ἰδιαίτερα πρὶν νικὸ ἔργο Περιστερίου, μέχρι τὴν του. Τὴν πρόταση τοῦ ἐνεργοῦ τὶς μεγάλες γιορτές, ἦταν ἱεροτε- σχολείου βιώναμε πρῶτοι, γιατί λεστία. Μὲ τὰ ἐλάχιστα χρήματα ἐκδημία του. Ὁ μακαριστὸς Ἡρακλῆς γνώριζε καλὰ τὴν παιδικὴ ψυχὴ ποὺ διαθέταμε, ἀγοράζαμε τὰ Κωτσόγιαννης ἦταν Ο ΔΑΣΚΑ- ὁ δάσκαλός μας, ὡς συμμέτοχος ὑλικὰ γιὰ τὶς προσφορές, ποὺ ΛΟΣ μας, καὶ ὡς ἐλάχιστη ἔνδει- τῶν ὁραμάτων τῶν χριστιανῶν μὲ τὴ συμμετοχὴ καὶ τῶν οἰκο- ξη τιμῆς καὶ μνήμης, πλὴν τῶν ἐκπαιδευτικῶν. Ὅλες οἱ παιδα- γενειῶν μας βιώναμε τὴν ἀπό- προσευχῶν μας, καταθέτουμε γωγικὲς προτάσεις τῶν συνεδρί- λυτη χαρά. Ἦταν καὶ ἡ εὐγένεια τὶς σκέψεις καὶ τὰ συναισθήματά ων, τοῦ ’50 καὶ ’60, στὰ ὁποῖα ποὺ μᾶς καλλιεργοῦσε, ὥστε ἡ μας. συμμετεῖχε ἀνελλιπῶς, ἦταν δι- προσφορά μας στὶς ἀναγκεμένες Καθὼς ἡ σκέψη μου φέρει τὴ δακτικές-μαθησιακὲς ἐμπειρίες οἰκογένειες νὰ φτάνει μὲ διάκρι- μορφή του, ψελλίζω τοὺς στί- μας. Καὶ δημιουργοῦσε κίνητρα ση. Σέ πολλά μᾶς ἐνέπνεε καὶ τὸ 38 περιοδικὸ Ἡ Ζωὴ τοῦ Παιδιοῦ,

ποὺ φρόντιζε ὁ δάσκαλός μας νὰ ἔχουμε κάθε Ὥρα μηδέν «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 μῆνα καὶ νὰ συμμετέχουμε σ’ αὐτὸ μὲ ἐπιστολές μας. Ἀπέραντη ἡ χαρά, ὅταν διαβάζαμε τὰ ὀνόματά Σὲ κάθε σαλόνι μας στὸ περιοδικὸ. ἡ μικρή μας ὀθόνη ταξίδι γιὰ μᾶς ἀρχινᾷ, Οἱ γιορτές, κυρίως οἱ ἐθνικές, μὲ τὴ μοναδική σὲ τούτη τὴ σφαῖρα τους ποιότητα, ξεπερνοῦσαν καὶ τὸ ἐνδιαφέρον ἐντάσεις καὶ φόνοι γιὰ ἄλλες κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις στὸ μεγάλο καὶ στὸ μαῦρο γυαλί της μπροστά. σήμερα χωριό, τὴν Ἀγκαθιὰ Ἠμαθίας. Σὲ κάθε σαλόνι Ὁ νέος δάσκαλος ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, ποὺ ζήτη- ἡ μικρή μας ὀθόνη· σε νὰ διοριστεῖ στὴ Μακεδονία, ἐργάστηκε στὸ κι ἐμεῖς στὸ ζεστὸ καναπέ, σχολεῖο μας ὡς Διευθυντής, καὶ μὲ τὴ θέρμη ἱε- γελᾶμε, πονᾶμε, ραποστόλου καὶ πραγματικοῦ ἐκπαιδευτικοῦ λει- τὶς ὧρες περνᾶμε τουργοῦ. Δὲν τὸν ἐμπόδιζαν οἱ ἄπειρες δυσκολίες, μὲ ἄνεση, ἁπλοὶ θεαταί. καθὼς αὐξανόταν καὶ ἡ οἰκογένειά του, καὶ ἡ πα- ρουσία του στὴν κοινωνικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ Καζάνι ποὺ βράζει ἦταν περισσότερο ἀπὸ ἐμφανής. Δὲν ἀναφέρουμε ὁ κόσμος τριγύρω, λεπτομέρειες ἀπὸ τὶς ἐπισκέψεις μας σὲ γειτονικὰ βρυχῶνται οἱ μεγάλοι τῆς γῆς, σχολεῖα καὶ μοναστήρια ἢ τὶς κοινωνικὲς ὑποχρε- μυαλὰ μπερδεμένα, ώσεις καὶ τὴν ἀνταλλαγὴ ἀπόψεων σὲ θέματα τῆς σχοινιὰ τεντωμένα, ἐποχῆς. Θὰ ἀναφέρουμε τοὺς ἄπειρους κόπους δὲν εἶναι κανεὶς ἀσφαλής. καὶ τὴ χαρὰ τῆς συμμετοχῆς του στὸ γεγονὸς τῆς βάπτισης τῶν ρομὰ τῆς Ἀλεξάνδρειας, τοῦ Νομοῦ Κλεισμένοι καιρὸ μὲς στὰ σπίτια, Ἠμαθίας. Σὲ συνεργασία μὲ τὴ δασκάλα Μ. Μαυ- μικρά, τρομαγμένα σπουργίτια. ρομάτη, ποὺ ἦταν διορισμένη στὴν Ἀλεξάνδρεια Μᾶς βλέπει καὶ κλαίει καὶ εἶχε τήν πρωτοβουλία, πραγματοποιήθηκε, γιὰ μᾶς ὁ Θεός. μετὰ τὴν κατήχηση, ἡ βάπτιση τῶν ρομὰ τῆς πόλης Πληρώνουμε λάθη στὸν Ἁλιάκμονα ποταμό, κοντὰ στὸ μοναστήρι τῆς καὶ ἄνομα πάθη, Ἁγίας Κυριακῆς. θεριὸ καὶ μᾶς τρώει ὁ ἐγωισμός. Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἡ χριστιανική διδασκαλία εἶχε μεγάλη ἀπήχηση στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Μπροστὰ στὴν ὀθόνη Θέματα σημαντικὰ ποὺ προέβαλλε ἡ χριστιανική τὸ αἷμα παγώνει, παιδεία, ὅπως ἐκεῖνα γιὰ τὴν ἀξία τῆς ψυχῆς καὶ τῆς θερίζει ὁ καινούργιος ἰός. προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ τὶς ἰσότιμες Νεκρώνουνε πόλεις, σχέσεις τοῦ ἄνδρα καὶ τῆς γυναίκας, γιὰ τὴ μεγάλη χωριά, κωμοπόλεις, σημασία τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν, ἀναμόρφωσαν θὰ μείνει κανεὶς σταδιακὰ τήν κοινωνία τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. ἀπὸ μᾶς ζωντανός; Ὁ δάσκαλός μας ἀκολουθοῦσε τὴν ἑλληνορ- Γιατροί, νοσοκόμοι σὲ δράση θόδοξη παιδεία, στηριγμένος στοὺς μεγάλους Πα- νὰ δίνουν μιὰ δύσκολη μάχη τέρες καὶ τοὺς διδασκάλους τοῦ Γένους, καὶ αὐτὸ μὲ ἕναν ἀόρατο, ἄγριο ἐχθρό· τὸ ἀγαθὸ προσέφερε σὲ μᾶς. Ἦταν μιὰ φιλοσοφία τὸ αὔριο κανεὶς δὲν τὸ ξέρει, ποὺ θύμιζε τὸ, λόγο Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ὅτι μὰ κάτι μοῦ λέει καλὸ θὰ φανεῖ «Λογικὲς ψυχὲς χαλκεύουν οἱ δάσκαλοι». κι ἡ λύτρωση θἄρθει σὲ ὅλη τὴ γῆ. Γι’ αὐτὴ τὴν κοπιαστική-ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη στοὺς μαθητές του, εὐχαριστοῦμε τὸν δάσκαλό μας, τὸν ΚΙΚΗ ΒΕΡΟΥΧΗ μακαριστὸ Ἡρακλῆ Κωτσόγιαννη, καὶ προσευχό- μαστε ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ νὰ τὸν κατατάξει 39 μεταξύ τῶν δικαίων του. Αἰωνία σου ἡ μνήμη δά- σκαλέ μας. ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΑΓΚΑΡΛΗ-ΔΙΑΜΑΝΤΗ Δρ Θεολογίας – Mr Φιλολογίας

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» - iανουάριος - Φεβρουάριος 2021 - 643 Καλὴ Χρονιὰ καί... Φορέστε ἕνα χαμόγελο· σᾶς πηγαίνει... Καί, φίλη σας πέρασε. Ἦταν φορτωμένη γιορταστικὰ εἶναι πάντα τῆς μόδας. Μὲ φούστα ἢ φόρεμα, πρω- πακέτα. Τὴν εἴδατε καὶ τῆς χαμογελάσατε... Θεέ ϊνὸ ἢ βραδινό ντύσιμο, μὴν τὸ ξεχνᾶτε... μου, τί μεταμόρφωση ἦταν αὐτή!.. Τὸ πρόσωπό σας γιόμισε φῶς καὶ γλύκα. Σὲ μιὰ μόνο στιγμή, Τυλίξτε γύρω ἀπ’ τό λαιμό σας τὸ καρὸ κασκὸλ ἀποκάλυψε τὴ μοναδικότητά του, ποὺ ποτέ, μὰ ἢ δέστε κόμπο τ’ ἀέρινο φουλάρι σας καί... πάρτε ποτὲ δὲ θὰ ξεχάσω... μαζὶ τὸ ἁπλό, ἀπροσποίητο χαμόγελό σας. Ἐξάλ- λου, δὲ θὰ δεῖτε καμιά, μὰ καμιὰ ἄλλη νὰ ἔχει Λοιπόν, σᾶς πηγαίνει πολὺ τὸ χαμόγελο. Νὰ τὸ φορέσει τὸ δικό σας χαμόγελο. Εἶναι σίγουρα μιὰ φορᾶτε. Κάνετε καὶ σὲ μᾶς καλό... Καὶ νά ’σαστε haute couture δημιουργία. Ταιριάζει γάντι μὲ τὸ σίγουρη πὼς ἡ Καινούργια Χρονιὰ θὰ σᾶς χαμο- μπλέ σας φόρεμα, τὴ ριγὲ πουκαμίσα, τὸ λιλὰ που- γελάσει κι αὐτή... λόβερ. Μὰ θαρρῶ πὼς μὲ ὅλα πηγαίνει... ΝΑΥΣΙΚΑ ΙΕΣΣΑΙ ΚΑΣΙΜΑΤΗ Λίγο πρίν, σᾶς ἔβλεπα καὶ σκεπτόμουνα: «Τί ἀνέκφραστο πρόσωπο...». Ξαφνικά ὅμως, μιὰ K Λοιπόν, σᾶς πηγαίνει πολὺ τὸ χαμόγελο. Νὰ τὸ φορᾶτε. Κάνετε καὶ σὲ μᾶς καλό... Καὶ νά ’σαστε σίγουρη πὼς ἡ Καινούργια Χρονιὰ θὰ σᾶς χα- μογελάσει κι αὐτή... K Ἡ ἀνανέωση τῆς συνδρομῆς μπορεῖ νὰ γίνει μὲ τοὺς ἑξῆς τρόπους: Γιὰ συνδρομὴ Ἐσωτερικοῦ α) Μ ὲ κατάθεση στὴν τράπεζα Eurobank, στὸν λογαριασμὸ ποὺ διατηρεῖ ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωσις Ἀκτίνων ὑπ᾽ ἀριθμ.: 0026-0201-94-0100366081 (ΙΒΑΝ: GR1102602010000940100366081). Νὰ ζητᾶτε νὰ σημειώνεται ρητῶς τὸ ὀνοματεπώνυμό σας στὴν Αἰτιολογία. β) Σ τὰ ΕΛΤΑ μὲ ταχυδρομικὴ ἐπιταγὴ στὴ διεύθυνση τοῦ περιοδικοῦ (Καρύτση 14, 105 61 Ἀθήνα). Προβλέπεται ἐπιβά- ρυνση μὲ ταχυδρομικὰ τέλη. γ) Στὰ ΕΛΤΑ μὲ ἔντυπο ταχυπληρωμῆς ποὺ συναποστέλλεται μὲ τὸ τελευταῖο τεῦχος κάθε χρονιᾶς γιὰ ὅσους ἔχουν ὀφειλή. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση δὲν προβλέπεται ἐπιβάρυνση μὲ ταχυδρομικὰ τέλη. δ) Σ τὰ Βιβλιοπωλεῖα «ΖΩΗ» καὶ συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεῖα. ε) Σ ὲ κατὰ τόπους συνεργάτες καὶ ἀντιπροσώπους, οἱ ὁποῖοι καὶ θὰ κόβουν σχετικὲς ἀποδείξεις. Γιὰ συνδρομὴ Ἐξωτερικοῦ Παρακαλοῦμε μὴν ἀποστέλλετε ἐπιταγές, γιατὶ ἀδυνατοῦμε νὰ τὶς εἰσπράξουμε. Ἡ συνδρομὴ μπορεῖ νὰ κατατεθεῖ μὲ τραπεζικὸ ἔμβασμα. Τὰ στοιχεῖα ποὺ θὰ χρειαστεῖτε εἶναι: – ΙΒΑΝ: GR1102602010000940100366081 – BIC/Swift Code: ERBKGRAA ΠΡΟΣΟΧΗ! Ὅταν κατατίθεται ἕνα ποσὸ στὸν τραπεζικὸ λογαριασμό, χωρὶς νὰ ἀναγράφεται στὴν Αἰτιολογία τὸ ὀνοματεπώ- νυμο τοῦ συνδρομητῆ / τῆς συνδρομήτριας (ἀκόμη καὶ ἂν ἀναγράφεται: «Κόσμος τῆς Ἑλληνίδος συνδρομὴ 2020» ἢ ὅ,τι ἄλλο), δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ποιὰ συνδρομὴ ἀφορᾷ τὸ συγκεκριμένο ποσό! Ἂν τυχὸν ἔχετε κάνει κατάθεση, ἀλλὰ ἔχετε ἀμελήσει νὰ καταγράψετε τὰ στοιχεῖά σας στὴν Αἰτιολογία, παρακαλοῦμε ἐπικοινωνῆστε μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ περιοδικοῦ, γιὰ νὰ 40 μᾶς ἐνημερώσετε καὶ νὰ μπορέσουμε νὰ πιστώσουμε σωστὰ τὸ ποσό.

Ἀξίζει νά διαβάζετε Τὸ μηνιαῖο Ὀρθόδοξο Χριστιανικὸ Περιο- Τὸ περιοδικὸ γιὰ τὴν Ἐπιστήμη, τὰ Γράμμα- δικὸ μὲ τὴν ἱστορία τῶν 100 χρόνων του τα καὶ τὴν Τέχνη, μὲ τὸ ἔνδοξο παρελθὸν καὶ κοντὰ στὸν ἑλληνικὸ λαό. τὸ δυναμικό “παρών” στὶς μάχες του κατὰ τοῦ ὑλισμοῦ καὶ τῆς ἀπιστίας. Ἕνα περιοδικό – πολύτιμος Νεανικὸ περιοδικὸ τῆς “Χρι- Τὸ μηνιαῖο παιδικὸ περιο- συμπαραστάτης γιὰ ἐκπαι- στιανικῆς Φοιτητικῆς Ἑνώσε- δικὸ ποὺ κυκλοφορεῖ ἀπὸ δευτικοὺς καὶ γονεῖς. ως” – μὲ τὸν ἐνθουσιασμὸ τῆς τὸ 1946 – ἕνας πολύτιμος νεότητας καὶ τὴ σφραγῖδα τῆς πνευματικὸς φίλος γιὰ τὰ πίστης καὶ τῆς παιδείας. Ἑλληνόπουλα.

STRESS PO«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ» P ΚΑΡΥΤΣΗ 14, Τ.Τ. 10561 ΚΕΜΠ.ΑΘ P X+7 ΑΘΗΝΑ 1754 TRESS POS K Ἀξίζει νά διαβάσετε Tό Ὁδοιπορικό τῆς Πρόνοιας Συνεργαζόμενα Χριστιανικά Σωματεῖα «Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος» Ἐκδόσεις «Δαμασκός»