ใบความรู้ เรื่อง ลิขสิทธิ์

รายวิชา วทิ ยาการคำนวณ ว23103 ครภู รู ติ า จันทสุข

วทิ ยาการคำนวณ: ลขิ สทิ ธ์ิ รายวชิ า วทิ ยาการคำนวณ ว23103 ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ่ี 3 ครภู ูริตา จนั ทสุข โรงเรียนสริ ินธร สำนกั งานเขตพื้นที่การศกึ ษามธั ยมศกึ ษา เขต 33 หนา้ 12 จาก 20

ใบความรู้ เร่ือง ลิขสทิ ธิ์ ลิขสทิ ธ์ิ ลิขสิทธ์ิ ตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ได้ให้ความหมายว่า ลิขสิทธ์ิ หมายถึง สิทธิ แต่ผู้เดียวท่ีกฎหมายรับรองให้ผู้สร้างสรรค์กระทำการใด ๆ เก่ียวกับงานประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลิ ปกรรม ดนตรีกรรม โสตทัศนวัสดุ ภาพยนตร์ สงิ่ บนั ทกึ เสียง งานแพร่เสยี งแพร่ภาพ หรืองานอ่ืนใดในแผนก วรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์ หรือแผนกศิลปะ ที่ตนได้ทำขึ้น อันได้แก่ สิทธิท่ีจะทำซ้ำ ดัดแปลง หรือนำออก โฆษณา รวมทั้งอนุญาตให้ผู้อื่นนำงานน้ันไปทำเช่นว่าน้ันด้วย ทางด้านกรมทรัพย์สินทางปัญญา กล่าวว่า ลิขสิทธิ์ คือ สิทธิแต่เพียงผู้เดียวที่จะกระทำการใด ๆ เก่ียวกับงานที่ผู้สร้างสรรค์ได้ริเร่ิมโดยการใช้สติปัญญา ความรู้ ความสามารถ และความวิรยิ ะอุตสาหะของตนเองในการสรา้ งสรรค์ โดยไม่ลอกเลียนแบบงานของผ้อู ่ืน โดยงานที่สร้างสรรค์ต้องเป็นงานตามประเภทกฎหมายลิขสิทธิ์ให้คุ้มครอง โดยผู้สร้างสรรค์จะได้รับความ ค้มุ ครองทนั ทที ่สี รา้ งสรรค์โดยไม่ต้องจดทะเบยี น สิง่ ท่ีไม่มลี ิขสทิ ธ์ิ 1. ข่าวประจำวัน และข้อเท็จจริงต่าง ๆ ที่มีลักษณะเป็นเพียงข่าวสาร อันมิใช่งานในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์ หรอื แผนกศิลปะ 2. รัฐธรรมนูญและกฎหมาย 3. ระเบยี บ ขอ้ บังคบั ประกาศ คำส่งั คำชี้แจง และหนังสือโต้ตอบของหน่วยงานงานของรัฐ 4. คำพพิ ากษา คำสั่ง คำวินิจฉยั และรายงานของทางราชการ 5. คำแปลและการรวบรวมคำสั่งต่าง ๆ ตาม ข้อ 1 ถึง ข้อ 4 ที่กระทรวง ทบวง กรม หรอื งานอื่นใดของ รฐั หรือของทอ้ งถน่ิ จดั ทำขนึ้ หลักเกณฑก์ ารพิจารณาการใช้งานลขิ สทิ ธิ์ที่เปน็ ธรรม พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 ได้บัญญัติเร่ืองข้อยกเว้นการละเมิดลิขสิทธิ์ไว้ในมาตรา 32 โดย กำหนดใหก้ ารใช้งานลิขสทิ ธ์ใิ นบางลักษณะสามารถทำ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งขออนุญาตจากเจ้าของลิขสทิ ธเ์ิ พราะถือว่า เป็นการใช้ที่เป็นธรรม เช่น การใช้งานในการเรียนการสอน การเสนอรายงานข่าว หรือการใช้งานโดย บรรณารกั ษ์ห้องสมดุ แต่การใช้งานลิขสิทธิ์ดังกลา่ วตามที่พระราชบัญญัติกำหนดไว้จะต้องอยู่อาศัยใตห้ ลักการ สำคัญ 2 ประการ ประกอบกัน คือ 1. ตอ้ งไมข่ ดั ต่อการแสวงหาประโยชน์จากงานอนั มลี ิขสิทธต์ิ ามปกติของเจา้ ของลขิ สิทธ์ิ 2. ตอ้ งไมก่ ระทบกระเทอื นถึงสิทธอิ ันชอบด้วยกฎหมายของเจ้าของลิขสทิ ธ์ิเกนิ สมควร วิทยาการคำนวณ: ลิขสทิ ธ์ิ หนา้ 13 จาก 20

ยกตัวอย่างเช่น ในการรายงานข่าวภาพยนตร์เรื่องหนึ่ง ซ่ึงมีเน้ือหาเกี่ยวกับการฆาตกรรม และการสืบหา ตัวคนร้าย ได้มีการเปิดเผยว่าคนร้ายคือใครซึ่งถือว่าเป็นสาระสำคัญของภาพยนตร์เรื่องดังกล่าว การรายงาน ข่าวเช่นน้ีแม่ไม่จัดต่อการแสวงหาผลประโยชน์ตามปกติของเจ้าของลิขสิทธิ์ แต่อาจถือว่ าเป็นการ กระทบกระเทือนสิทธิของเจ้าของลิขสิทธ์ิเกินสมควร เพราะอาจทำให้คนท่ีทราบเร่ืองแล้วไม่ต้องการไปชม ภาพยนตร์เร่ืองนั้นอีกเพราะทราบตอนสำคัญของเร่ืองแล้ว การกระทำดังกล่าวจึงไม่ถือว่าเข้าหลักเกณฑ์ของ ขอ้ ยกเว้นการละเมิดลขิ สิทธิ์ (สามารถหาอา่ นเพม่ิ เติมได้ที่ https://bit.ly/2tlMJL3) วตั ถปุ ระสงค์และลักษณะของการใชง้ านลิขสิทธิ์ 1. การใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นจะต้องไม่มีลักษณะเป็นการกระทำเพ่ือการค้าหรือหากำไร โดยปกติ การใช้งานลิขสิทธข์ิ องบุคคลอืน่ เพ่ือการค้าหรอื หากำไร ผใู้ ช้จะต้องจา่ ยค่าลขิ สทิ ธิใ์ หแ้ กเ่ จ้าของลขิ สิทธิ์ 2. การใช้งานลขิ สทิ ธข์ิ องบุคคลอื่นจะต้องไม่มเี จตนาทุจริต เช่นการนำงานลิขสทิ ธม์ิ าใช้โดยไม่อ้างองิ ท่ีมา หรอื ใช้ในลักษณะที่ทำให้คนเข้าใจว่าเป็นงานของผใู้ ช้งานลิขสิทธ์นิ ัน้ เอง 3. หากการใช้งานลิขสิทธขิ์ องบคุ คลอ่นื กอ่ ให้เกิดประโยชน์แกส่ ังคม โดยเปน็ การนำงานลิขสิทธิ์มาใชโ้ ดย ปรบั เปล่ียน ให้ตา่ งไปจากงานลขิ สิทธเ์ิ ดิมหรือการเพิม่ เติมส่งิ ใหม่เขา้ ไป ก็อาจเป็นการใชล้ ิขสทิ ธ์ทิ ่ีเป็น ธรรม การใช้งานโดยธรรม (Fair Use) Fair Use คือ ความชอบธรรมทางกฎหมายท่ีอนุญาตให้ใช้ผลงานที่มีลิขสิทธิ์บนพื้นฐานที่จำกัดเพื่อ วัตถุประสงค์เฉพาะโดย \"ไม่ได้รับการอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธ์ิ\" และการใช้งานน้ันจะต้องไม่นำไปสู่การขัด ผลประโยชนท์ ่เี จ้าของลขิ สทิ ธ์ิควรจะไดร้ บั ข้อยกเวน้ การละเมดิ ลขิ สิทธ์ิ 1. วิจยั หรือศกึ ษางานน้ัน อนั มิใชก่ ารกระทำเพ่อื หากำไร 2. ใชเ้ พื่อประโยชนข์ องตนเอง หรือเพ่อื ประโยชนข์ องตนเองและบุคคลอ่ืนในครอบครัวหรือญาตสิ นิท 3. ตชิ ม วจิ ารณ์ หรือแนะนำผลงานโดยมกี ารรับร้ถู งึ ความเปน็ เจา้ ของลิขสิทธ์ิน้ัน 4. เสนอรายงานขา่ วทางสื่อสารมวลชนโดยมีการรับรู้ถงึ ความเปน็ เจา้ ของลขิ สทิ ธิ์ในงานนัน้ 5. ทำซ้ำ ดัดแปลง นำออกแสดง หรือทำให้ปรากฏ เพ่ือประโยชน์ในการพิจารณาของศาลหรือเจ้า พนกั งาน ซ่งึ มีอำนาจตามกฎหมาย หรือในการรายงานผลการพิจารณาดงั กลา่ ว 6. ทำซ้ำ ดัดแปลง นำออกแสดง หรือทำให้ปรากฏโดยผู้สอนเพื่อประโยชน์ในการสอนของตน อันมิใช่ การกระทำเพอ่ื หากำไร 7. ทำซ้ำ ดัดแปลงบางส่วนของงาน หรือตัดทอน หรือทำบทสรุปโดยผู้สอน หรือสถาบันการศึกษา เพ่ือ แจกจ่ายหรือจำหน่ายแก่ผู้เรียนในช้ันเรียนหรือในสถาบันศึกษา ทั้งนี้ ต้องไม่เป็นการกระทำเพ่ือหา กำไร 8. นำงานน้นั มาใช้เป็นสว่ นหน่ึงในการถามและตอบในการสอบ วิทยาการคำนวณ: ลขิ สิทธิ์ หน้า 14 จาก 20

การพจิ ารณาการใช้ลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม (Fair Use) 1. วัตถปุ ระสงคแ์ ละลักษณะของการใช้งานลิขสิทธิ์ - การใชง้ านลิขสทิ ธขิ์ องบุคคลอ่ืนจะตอ้ งไมม่ ีลกั ษณะเปน็ การกระทำเพ่ือการค้าหรอื หากำไร - การใชง้ านลิขสิทธ์ิของบุคคลอน่ื จะต้องไม่มเี จตนาทจุ รติ - หากการใช้งานลิขสิทธ์ิของบุคคลอื่น ก่อให้เกิดประโยชน์แก่สังคม โดยเป็นการนำงานลิขสิทธิ์มา ใช้โดยปรับเปล่ียน (Transform) ให้ต่างไปจากงานลิขสิทธ์ิเดิมหรือมีการเพิ่มเติมส่ิงใหม่เข้าไป ก็ อาจเปน็ การใช้ลขิ สิทธ์ทิ เี่ ป็นธรรม 2. ลักษณะของงานอนั มีลิขสิทธ์ิ - พิจารณาระดับของการสร้างสรรค์งาน - พจิ ารณาวา่ เป็นงานท่ีมีการโฆษณาแล้วหรอื ไม่ หากงานทีน่ ำมาใช้เป็นงานท่ียังไมม่ ีการโฆษณา จะ อา้ งวา่ เป็นการใช้ลขิ สทิ ธิ์ทเ่ี ป็นธรรมไมไ่ ด้ 3. ปริมาณและเนื้อหาทเี่ ป็นสาระสำคัญที่ถูกนำไปใชเ้ ม่ือเทยี บกับเน้อื หาทง้ั หมด - การนำงานลิขสิทธิ์ของคนอ่ืนมาใช้ จะต้องคำนึงถึงปริมาณของงานที่นำมาใช้ และสาระสำคัญท่ี นำมาใช้ดว้ ย 4. ผลกระทบต่อตลาดหรือมลู ค่าของงานอันมีลขิ สิทธ์ิ - การใช้งานลขิ สทิ ธ์ขิ องบุคคลอนื่ จะตอ้ งไม่มผี ลกระทบต่อตลาดของงานน้นั ลขิ สิทธิ์ และการใช้งานโดยธรรม (Fair Use Doctrine) กับ Creative Commons License (CC License) 1. สัญญาอนุญาต Creative Commons ทำหน้าท่ีเป็นใบอนุญาตลิขสิทธิ์ผลงาน ท่ีเป็นมาตรฐานให้ สามารถนำไปใช้อย่างเปดิ เผยกบั ผลงานใด ๆ ตามเง่ือนไขทีเ่ จ้าของผู้ผลิตผลงานช้ินนน้ั ๆ ได้กำหนดไว้ และยังสามารถกำหนดขอบเขตของลิขสิทธ์ิผลงานของตนได้จาก “all rights reserved” เป็น “some rights reserved” เพือ่ ระบุขอบเขตของลิขสิทธิ์ว่า สงวนลิขสิทธิ์ทงั้ หมดหรอื สว่ นหนง่ึ สว่ นใด ของชิ้นงาน 2. สัญญาอนุญาต Creative Commons ไม่ได้เป็นตัวเลือกของการคุ้มครองลิขสิทธิ์แบบลิขสิทธิ์แต่ ทำงานร่วมกันเพื่อเปิดโอกาสและยืดหยุ่นใหป้ รบั ขอ้ กำหนดและเง่ือนไขของการ คุม้ ครองลิขสทิ ธิ์ในแต่ ละชิ้นงานไดเ้ อง 3. มีเสรีภาพท่ีจะแบ่งปัน ทำสำเนา แจกจ่าย และส่งงานเผยแพร่ต่อไปได้โดยท่ีไม่ทำการแก้ไขดัดแปลง ตัดทอน เนื้อหาใด ๆ และไม่นำไปใช้ประโยชน์ทางการค้า ภายใต้สัญญาอนุญาต Creative Commons แต่หากต้องการที่จะ เรียบเรียงใหม่ ดัดแปลง หรือนำไปใช้ในทางการคา้ จะต้องมีการขอ อนญุ าตเปน็ ลายลกั ษณ์อกั ษรกอ่ น วิทยาการคำนวณ: ลขิ สทิ ธิ์ หน้า 15 จาก 20

วทิ ยาการคำนวณ: ลขิ สทิ ธ์ิ หน้า 16 จาก 20

แหล่งท่มี า: http://www.ipthailand.go.th/th/dip-news/item/10-คาถามลิขสิทธิ์สดุ ฮอต.html วทิ ยาการคำนวณ: ลขิ สทิ ธิ์ หนา้ 17 จาก 20

แหล่งท่มี า: https://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1438661619 แหล่งอ้างองิ กรมทรัพย์สินทางปญั ญา. ลขิ สิทธิ์. สืบคน้ เมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562, จาก http://www.ipthailand.go. th/th/copyright-001.html กรมทรัพย์สินทางปัญญา. คู่มือการใช้งานลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม. สืบค้นเม่ือวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562, จาก https://www.ipthailand.go.th/images/781/manual_copyright.pdf กรุงเทพธุรกิจ (2558). กรมทรัพย์สินทางปัญญา เผย 10 คำถามลิขสิทธ์ิ ไขข้อข้องใจ พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ฉบับ ใหม่. สืบค้นวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562, จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/ detail/659393 โรงเรียนสาธิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ฝ่ายมัธยม. คำถาม ข้อสงสัยเรื่องลิขสิทธิ์. สืบค้นวันที่ 21 พฤศจกิ ายน 2562, จาก http://www.satitm.chula.ac.th/uploads/files/Licent12.pdf สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. เทคโนโลยี(วิทยาการคำนวณ) 1 . กรุงเทพฯ : ศนู ยห์ นงั สือแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย. 2560. สำนักงานราชบัณฑิตสภา (2560). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. สืบค้นเมื่อวันท่ี 21 พฤศจกิ ายน 2562, จาก http://www.royin.go.th/dictionary/index.php วิทยาการคำนวณ: ลขิ สิทธ์ิ หน้า 18 จาก 20

วทิ ยาการคำนวณ: ลขิ สทิ ธ์ิ หน้า 19 จาก 20