ภูมิศาสตร์ประเทศไทยแลนด์

ภมู ศิ าสตรกายภาพของประเทศไทย อาจารยคมกฤษณ ศิรวิ งษ โรงเรยี นเตรยี มอุดมศกึ ษา ภมู ิศาสตรป ระเทศไทย วชิ าภูมิศาสตรก ายภาพ (Physical Geography) เปน สาขาหน่งึ ของวิชาภูมศิ าสตรท มี่ งุ ศึกษาสง่ิ แวดลอ มท่อี ยูรอบตวั เราวา มีลกั ษณะทางธรรมชาติอยางไร มีกระบวนการในการเปลีย่ นแปลงต้ังแตอดตี จนถงึ ปจจบุ นั และปจ จุบันไปถึงอนาคตมีลกั ษณะอยางไร และสิง่ แวดลอ มเหลานั้นมีความสมั พนั ธซงึ่ กนั และกันอยางไร วชิ าภมู ศิ าสตรก ายภาพ แบง องคป ระกอบทส่ี าํ คัญของโลกไว 4 สว น ดังนี้ 1. ธรณภี าค (Lithosphere) สว นทเ่ี ปนเปลอื กโลกท่ีประกอบกันขึน้ มาจากของแข็ง เชน ดิน หนิและแรธ าตุตางๆ ในสวนนจ้ี ะเกยี่ วของกับเรื่องของภูมปิ ระเทศการเปล่ียนแปลงของเปลือกโลก และหนิทป่ี ระกอบกันขึน้ มาเปนเปลือกโลก 2. อากาศ (Atmosphere) หรือบรรยากาศภาค เปน สวนทเ่ี กีย่ วกับช้นั บรรยากาศทหี่ ุม หอโลกอตุ นุ ยิ มวทิ ยา ในสว นนจี้ ะเกี่ยวลกั ษณะภูมิอากาศ รวมทั้งปจ จยั ตางๆ ทท่ี ําใหเ กิดลักษณะลมฟาอากาศและภูมิอากาศตางๆ 3. อุทกภาค (Hydrosphere) เปน สว นที่เกี่ยวกบั น้ําบนผวิ โลก ทงั้ หว ย หนอง คลอง บึง ทะเลสาบและมหาสมทุ ร 4. ชีวภาค (Biosphere) เปน สว นหน่งึ ท่เี กีย่ วกบั สง่ิ มชี ีวติ ทงั้ พืช และมนษุ ย สาํ หรบั เนอ้ี หาที่เกยี่ วกบั ทรพั ยากรตา งๆ เชน แรธ าตุ ดิน นํา้ ปา ไม สตั วปา และอากาศ รวมท้ังประชากรจะเปนเร่อื งที่เกยี่ วพนั กับองคป ระกอบท้ัง 4 ของภูมิศาสตรก ายภาพ ในการศกึ ษารายวชิ า ส 503 จะตอ งศกึ ษาองคป ระกอบตา งๆ ทีละองคประกอบ และการศกึ ษาวชิ าภมู ศิ าสตรส งิ่ ทขี่ าดไมไดในการศกึ ษาทีจ่ ะทําใหเขา ใจไดง า ยนนั้ นกั เรียนจะตอ งใชแ ผนทปี่ ระกอบ(แผนทท่ี างกายภาพของประเทศไทย) แตในขณะเดยี วกนั ครจู ะใสแ ผนท่ีเทาท่ีมีความจําเปนแทรกเขา มาใหเ พอ่ื นกั เรยี นจะไดเขาใจมากย่ิงขึ้น และกอนที่จะศึกษารายละเอยี ดของวชิ าภมู ศิ าสตรก ายภาพของประเทศไทย (ส 503) นกั เรียนควรทําความเขาใจเก่ยี วกับ ทาํ เลท่ตี ้ัง ขนาด และพรมแดนของประเทศไทยกอ นสังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศริ วิ งษ 32

ลักษณะทางกายภาพของไทยดา นธรณภี าค ประเทศไทยเปน ประเทศหนึง่ ในภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต ในสว นที่เปนภาคพื้นทวปี (ตงั้อยบู นแผน ดินทวปี ถา เปน ประเทศหมเู กาะจะเรยี กวา ภาคพนื้ สมุทร เชน ญปี่ ุน) โดยมีทตี่ ัง้ สมบูรณ และท่ตี งั้ สมั พันธ ดังนี้ ทิศเหนือ ตดิ ตอ กบั ประเทศพมา และลาว โดยมีอําเภอแมสาย จงั หวัดเชยี งราย อยเู หนอื สุดประมาณละตจิ ูดท่ี 200 27/ เหนือ ทศิ ใต ตดิ กับประเทศมาเลเซีย โดยมีอาํ เภอเบตง จงั หวัดยะลา อยูใตสดุ ประมาณละติจูด 50 37/เหนือ ทศิ ตะวันออก ติดกับประเทศลาว กัมพชู า เเละจนี ใต (อา วไทย) โดยมอี ําเภอพิบูลมงั สาหารจงั หวดั อุบลราชธานอี ยูต ะวนั ออกสดุ ประมาณลองตจิ ูดท่ี 1050 37/ตะวันออก ทศิ ตะวันตก ตดิ กบั ประเทศพมา และทะเลอนั ดามัน โดยมอี าํ เภอแมส ะเรยี ง จงั หวดัแมฮ องสอน อยูตะวันตกสุด ประมาณลองจิจดู ที่ 970 21/ ตะวนั ออก จะเหน็ ไดว า ประเทศไทยตง้ั อยซู กี โลกภาคเหนอื (คา ละตจิ ดู เปน เหนอื เพราะอยเู หนอื เสน ศนู ยส ตู ร)และดา นตะวนั ออก (คาลองจิจดู อยูดานตะวนั ออก เห็นดวงอาทติ ยกอ นเมอื งกรีนชี ) มอี าณาเขตติดกบัประเทศพมา ลาว กัมพชู า และมาเลเซยี โดยมคี วามยาวพรมแดนเรยี งตามลาํ ดบั จากมากไปนอ ย มีพน้ื ที่ราวประมาณ 513,115 ตารางกโิ ลเมตร เมือ่ เปรยี บเทยี บกับประเทศตางๆ ในภูมิภาคนีม้ ีขนาดเล็กกวาอนิ โดนเี ซยี และพมาการแบงภาคทางภมู ศิ าสตรของประเทศไทย การแบง พนื้ ท่ขี องประเทศออกเปน สวนๆ น้นั มีการแบง มาตั้งแตสมยั โบราณ แตใ นสมัยกอนมักจะแบง เพอ่ื ใชในการปกครอง เชน หวั เมืองฝา ยเหนอื หวั เมืองฝา ยใต เปนตน หรอื ในสมัยทปี่ กครองระบอบประชาธปิ ไตย การแบง ภาคการปกครองของกรมการปกครองน้นั มี 4 ภาค คอื ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ และภาคใต แตในขณะเดยี วกันกรมอุตุนิยมวิทยาไดแบงพ้นื ที่ประเทศออกเปน ภาคๆ เพอ่ื การรายงานอากาศและพยากรณอากาศ ไดแบง ไว 5 ภาค คอื ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวนั ออก ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื และภาคใต สาํ หรับการแบง ภาคทางภูมศิ าสตรของสมาคมภูมิศาสตรแหงประเทศไทยเมอื่ ประมาณ 25 ปมาแลว ไดใ ชห ลักเกณฑท างภูมิศาสตร 3 ประการนี้ 1. ลกั ษณะทางกายภาพ – เปนลกั ษณะภมู ิประเทศ ลกั ษณะภูมอิ ากาศ และโครงสรา งทางธรณีวิทยาสังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศริ ิวงษ 33

2. ลกั ษณะทางวฒั นธรรม – เปน ลกั ษณะประเพณีจารีต สถาปตยกรรม การแตงกาย ภาษาเปนตน 3. เอกสารทางวชิ าการภมู ศิ าสตรแ ละเอกสารของหนว ยราชการ - เปนหลกั ทางวิชาการ และลกั ษณะทห่ี นวยราชการไดก าํ หนดขึ้น เชน ขอบเขตจงั หวดั เปนตน เพอ่ื ทาํ การแบง พน้ื ที่ออกเปน 6 ภาค คือ ภาคเหนอื ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคตะวนั ตก ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื และภาคใต โดยเรียกช่ือภาคน้ันๆ ตามทศิ ทตี่ ั้งเปน สาํ คญั ทําใหก ารศึกษาและการนาํ ขอ มูลในภมู ิภาคมาใชป ระโยชนไ ดงา ยขึ้นสังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศริ ิวงษ 34

รปู ที่ 1 แผนทีแ่ สดงการแบง เขตการปกครองเปน จังหวัด และการแบง เขตภูมศิ าสตรข องสังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศริ วิ งษ 35

ธรณภี าค (Lithosphere)โครงสรางทางธรณีวิทยา ของประเทศไทย ประเทศไทยมลี กั ษณะโครงสรางทางธรณวี ิทยา แตกตางกัน 3 ลักษณะดงั น้ี 1. ทรี่ าบ เปน โครงสรางทางธรณีวิทยาทมี่ ีอายุใหมสุด ประมาณมหายุค ซโี นโซอคิ มกี ารทบั ถมของดนิ ตะกอนทยี่ งั ไมแ ขง็ ตวั ในยคุ ควอเตอรน ารี ถา มกี ารแขง็ ตวั จะเปน การทบั ถมในยคุ เทอรเ ชยี รี่ เรยี กวาหนิ กระบ่ี หรอื หมูห นิ กระบ่ี 2. ทรี่ าบสงู เปน โครงสรา งทางธรณวี ทิ ยาทม่ี ยี คุ กลางเกา กลางใหม ประมาณมหายคุ มโี สโซอคิ ในเขตท่ีราบสูงนี้จะพบหมูหนิ ลาํ ปาง และหมหู นิ โคราช 3. ภูเขา เปน โครงสรางทางธรณวี ิทยาท่มี ีอายเุ กา แกทส่ี ุด ประมาณมหายคุ พาเลโอโซอิค ในเขตภเู ขาจะพบหมูห ินราชบรุ ี หมูหนิ ตะนาวศรี หมูหนิ ทุง สง และหมูห ินตะลเุ ตา หนิ : ชนดิ ของหนิ และการแบง หมูหินในประเทศไทย เปลอื กโลกทเี่ ปนของแข็งนน้ั สว นใหญจะเปนหิน โดยปกตแิ ลวหนิ ทม่ี อี ยใู นโลกน้ีมีการแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ การแบงประเภทของหนิ ตามลกั ษณะการเกดิ ซงึ่ แบง ได 3 ชนิด 1. หนิ อัคนี เกดิ จากการแข็งตวั ของหินละลายเหลว (Magma) เมอื่ เยน็ ตวั ลง ซงึ่ มีท้ังหินอคั นภี ายใน (หนิ ละลายเหลวแข็งตัวเม่ือยงั อยใู นเปลือกโลก) และหนิ อัคนีภาคนอก (หนิ ละลายเหลวปะทอุ อกมาภายนอกเปลอื กโลกแลว แขง็ ตวั ) 2. หินชน้ั เกดิ จากการทับถมของเศษดนิ หนิ แร และ อินทรียวัตถุ 3. หินแปร เกดิ จากหนิ อคั นหี รือหินช้ันทท่ี ับถมกนั อยใู นเปลือกโลกเปนเวลานานแลวกลายไปเปน หนิ ชนดิ ใหม ในการแบงชนดิ ของหินบางครั้งอาจจะแบง ตามอายขุ องหนิ และลักษณะของหิน โดยเปรยี บเทียบกบั ตารางธรณกี าลรปู ท่ี 2 ตารางหมหู ินในประเทศไทย (แบง ตามธรณกี าล) มหายคุ ยุค อายุ / หมูหิน ลักษณะเดน สง่ิ มีชวี ิต ลานป -ซโี นโซอคิ(ท่ีราบ) ควอเตอรนารี 2 - 3 ดนิ ตะกอนทับถมกันยงั ไมแข็ง มนุษย ตวั เทอรเซยี รี 70 กระบี่ หินแขง็ กงึ่ รว น หนิ ดนิ ดาน สตั วเ ลี้ยงลกู ดวย ถา นหิน / มีนาํ้ มนั แทรกในชัน้ นม หิน สังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศิริวงษ 36

มหายุค ยคุ อาย/ุ หมหู ิน ลักษณะเดน สิ่งมีชีวิต ลา นปมีโสโซอคิ ครีเตเซยี ส 135 โคราช หนิ ทราย หินกรวดมน หินดนิ สตั วเล้ือยคลาน(ทร่ี าบสูง) ดานมหี ินเกลือแทรก (ไดโนเสาร) ยแู รสสิก 180 ลําปาง หนิ ทรายหินกรวดมน หินดิน ปาสน เฟรน ไทรแอสสกิ 225 ดานมีหนิ ภเู ขาไฟแทรกมหายุค ยุค อายุ / หมหู นิ ลกั ษณะเดน สิง่ มชี วี ิต เปอรเมยี น ลา นป สัตวครงึ่ บก/นาํ้ หนิ ปนู สเี ทาออนสลบั หินชนิด สตั ว / นํา้ 270 ราชบุรี อื่น หนิ ทราย หินดนิ ดาน มีหิน สัตวไมม ีกระดกูพาเลโอโซ คารบ อนิเฟอ 350 ตะนาว แปรแทรก เชน หนิ ชนวน สตั วช ัน้ ต่าํอิค รสั ศรี ไมม สี ง่ิ มีชีวติ(ภเู ขา) ดโี วเนียน หนิ ปนู สเี ทาเขม เน้อื หนิ แนน ไซลเู รียน 400 อยกู ันเปน ชั้นๆ หนา ออรโ ดวเิ ซียน 440 ทุงสง หนิ ทรายสแี ดง หนิ ดินดานสี แคมเบรยี น 500 แดง 600 ตะรุเตา ไมม ีชนั้ หนิ ในไทย มแี ตเศษ หนิ แทรกอยูในชนั้ หนิ ตา งๆพรีแคมเบรยี น 3,000 - นกั เรยี นสงั เกตชื่อของหมูหนิ น้นั ไปพองกับชอื่ อาํ เภอ จังหวดั ภูเขา และเกาะนั้น สืบเน่ืองจากเวลาทาํ การสํารวจพบหมหู ินชนดิ ใด ณ ท่ไี หนจะเรียกช่อื สถานทีน่ น้ั เปน ชอ่ื ของหมหู ิน แมวา จะไปพบที่อนื่ มลี กั ษณะเชน เดยี วกนั ก็คงเรยี กอยางเดิมจนกวา จะไปพบหนิ ชนิดใหมถึงจะเรียกชอื่ ใหมการเปลย่ี นแปลงของเปลอื กโลก เปลอื กโลกของเราน้ีมกี ารเปล่ยี นแปลงตลอดเวลา ซงึ่ แบง ได 2 ลกั ษณะ ดังนี้ 1. การเปลย่ี นแปลงกระบวนการแปรโครงสรา ง เปน การเปลย่ี นแปลงของเปลอื กโลกอยา งรวดเรว็อาศยั พลงั งานภายในโลก (ความรอ น) โดยพลงั เหลา นจ้ี ะปะทอุ อกมาในรูปของแผนดนิ ไหว และภูเขาไฟระเบดิ กอ ใหเ กิดการเปลีย่ นแปลงอยา งฉบั พลัน มภี มู ปิ ระเทศแตกตา งกนั ดังนี้ สังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศริ วิ งษ 37

ก. รอยคดโคง (Fold) เชน เทอื กเขาตางๆ ในภาคเหนอื ภาคตะวันตก และภาคใต ภเู ขาลกั ษณะนจี้ ะทอดเปนแนวยาวเหนอื -ใต และมกั จะทอดตัวเปน แนวขนานกัน ข. รอยโกง งอ (Warp) เชน เนนิ เขาทั่วๆ ไป จะมลี กั ษณะการเกดิ คลา ยกับ Fold แตมขี นาดเลก็ กวา สว นใหญจ ะพบอยใู นเขตภาคกลางตอนบน และบริเวณภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ค. รอยแยก (Joint) เปน การเปล่ยี นแปลงท่ีรนุ แรง ทําใหเปลอื กโลกถูกแยกออกจากกันเปนรอ ง เชน ภหู ินรอ งกลา จงั หวัดพษิ ณุโลก ง. รอยเลื่อน (Fault) เปน การเปล่ียนแปลงที่รนุ แรง และทําใหเปลือกโลกมีการเคลอ่ื นตวั จากเดมิ อาจจะอยกู บั ทแ่ี ตมีการยกระดับสูงขนึ้ หรอื ทรุดตํ่าลง หรอื อาจจะเคลอ่ื นตัวออกไปจากสถานท่เี ดมิเชน ทวีปออสเตรเลยี ทวปี แอฟริกา ทวีปแอนตารก ตกิ า และประเทศอนิ เดยี เคยเปน พ้นื แผนดนิ เดียวกนัเมอื่ มกี ารเปลีย่ นแปลงทีร่ นุ แรงเกิดขน้ึ ทําใหท วีปทัง้ 4 แยกออก และเคลื่อนท่ีหา งออกจากกนั แตยังคงมีโครงสรางทางธรณคี ลา ยคลึงกนั ภูมิประเทศที่เกิดจากการยกตัวและทรุดตัวของเปลือกโลกที่เปนรอยเลื่อนในประเทศไทยนน้ั มีดังนี้ - ภมู ิประเทศทเี่ กดิ จากการยกตัวของเปลอื กโลก เชน เทือกเขาตางๆ ในภาคตะวนั ออกและภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ทรี่ าบสงู โคราชในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ และชายฝงทะเลดานอา วไทยเปนตน - ภูมปิ ระเทศที่เกดิ จากการทรุดตัวของเปลอื กโลก เชน ท่ีราบภาคกลาง และฉนวนไทย (ท่ีราบลมุ แมน ้าํ ปราจนี บรุ ี ระหวา งเทือกเขาจนั ทบุรกี ับเทอื กเขาสนั กาํ แพงในจังหวดั ปราจีนบุรี และสระแกว ) แหลง นา้ํ บนพนื้ แผนดินตา งๆ เชน กวานพะเยา บงึ บรเพด็ บึงสีไฟ หนองหาน และชายฝงทะเลดา นอันดามัน 2. การเปลย่ี นแปลงกระบวนการจัดระดบั เปนการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกอยา งชาๆ คอ ยเปน คอ ยไป โดยอาศยั พลงั ความรอนจากดวงอาทิตย และแรงดงึ ดดู ของโลกซึ่งสงผา นตัวการสาํ คญั ๆ ในการกระทาํ ใหเ ปลอื กโลกเปลี่ยนแปลง ดังน้ี ฝน ทาํ ใหเ กดิ แมนํ้า ลาํ ธาร รอ งน้ํา นา้ํ ตก หนาดนิ สึกกรอน แมน้าํ ทาํ ใหเ กดิ ทีร่ าบ ทะเลสาบ โตรกเขา (แคนยอน) แกงนา้ํ ตก ชองเขาขาด นาํ้ ใตดนิ ทาํ ใหเ กิด น้าํ พุ น้าํ พรุ อน หินงอก-หินยอย ไมกลายเปนหิน ลม ทาํ ใหเกดิ แอง ทะเลทราย สันทราย หนาดินสกึ กรอน โขดหนิ รปู เหด็ คลน่ื ทะเล ทาํ ใหเ กิด ชายหาด ถ้าํ ทะเล สนั ทรายนอกฝง ทะเลสาบ ชายฝง ทะเล แรงดงึ ดูด ทาํ ใหเ กดิ แผนดนิ ถลม การทรุดตัวของอาคาร จากการเปลี่ยนแปลงของเปลอื กโลกนก้ี อใหเกิดภูมปิ ระเทศท่ีแตกตางกนั ถึง 6 ประเภท เชนทร่ี าบ ท่ีราบสูง ภเู ขา ทะเลสาบ ชายฝง ทะเล และเกาะสังคมศึกษา อ.คมกฤษณ ศิริวงษ 38

รปู ที่ 3 แผนทภ่ี ูมิประเทศของประเทศไทย 39 สังคมศึกษา อ.คมกฤษณ ศิริวงษ

ลกั ษณะภูมิประเทศทเ่ี กิดจากการผนั แปรของเปลอื กโลกในประเทศไทย 1. ที่ราบ (Plain) ก. ทร่ี าบชายฝงทะเล คอื ทรี่ าบทอ่ี ยูชิดกบั ชายฝงทะเล เกิดจากการยกตัวของเปลอื กโลกหรอืการทบั ถมของตะกอน เชน ทีร่ าบรอบอาวไทย และทีร่ าบชายฝง อันดามนั ข. ที่ราบเชิงเขารูปพัด คอื ทร่ี าบทอ่ี ยูบ ริเวณเชิงเขา เกิดจากตะกอนท่ีแมน้าํ พดั พามาจากภเู ขาทับถมกัน เชน บรเิ วณทร่ี าบในภาคเหนือ ค. ทีร่ าบลมุ แมน้าํ คอื ทร่ี าบที่เกิดจากการทบั ถมของตะกอนบรเิ วณ 2 ฟากฝงแมน้ํา และการกัดเซาะ - ทรี่ าบนา้ํ ทวมถงึ เชน ลมุ แมน ํ้าเจาพระยา ตัง้ แตน ครสวรรคถ งึ อาวไทย - ทร่ี าบดนิ ดอนสามเหลย่ี มปากแมน า้ํ เชน ทรี่ าบภาคกลางตอนลา ง ลมุ แมน าํ้ เจา พระยา ตง้ั แตช ัยนาทถึงอาวไทย - ทรี่ าบขนั้ บนั ได เชน ท่ีราบภาคกลางตอนบน และทรี่ าบลมุ แมนํา้ ปา สัก - ทรี่ าบลูกฟูก เชน ทร่ี าบภาคกลางตอนบน 2. ทร่ี าบสงู (Plateau) ในประเทศไทยมที เี่ ดยี วในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เรยี กวา ที่ราบสูงโคราช เกิดจากการยกตวั ของเปลือกโลกใตท ะเล ที่เชอ่ื เชนน้ีเพราะดนิ เคม็ ฟอสซิลและโครงสรางของหินเหมอื นเปลอื กโลกใตอา วไทย ท่ีราบสูงน้ีเปนท่ีราบสงู รูปโตะ หรอื ทีร่ าบสงู ทวปี 3. ภเู ขา (Mountain) ก. เทอื กเขาทีเ่ กิดจากรอยคดโคง เชน เทอื กเขาในภาคเหนอื ตะวนั ตก และใต ข. ภเู ขายอดตดั หรือภเู ขาบล็อก เชน ภูกระดงึ ภูหลวง ภเู รือ ภขู ้เี ถา ในจงั หวัดเลย ค. ภเู ขารูปโดม เชน ภูเขาโดดๆ ในภาคกลางตอนบน และดอยเตา ง. ภเู ขาไฟ เชน ภพู นมรุง ภอู ังคาร ภูกระโดง (บุรีรัมย) มอ นจําปาแดด มอ นหนิ ฟู (ลาํ ปาง) 4. ทะเลสาบ (Lake) ก. ทะเลสาบชายฝงทะเล (Lagoon) เชน อา วคุง กระเบน จงั หวัดจันทบุรี ทะเลสาบสงขลา จังหวดั สงขลา ข. ทะเลสาบปากปลองภเู ขาไฟ (Creter Lake) เชน ทะเลสาบบนภกู ระโดง จงั หวดั บุรีรัมย ค. ทะเลสาบทเ่ี กดิ จาการทรดุ ตวั ของเปลือกโลก เชน กวานพะเยา บงึ บรเพด็ หนองหาน ง. ทะเลสาบที่มนุษยสรา งขน้ึ (Reservoir) เชน อา งเก็บนํ้า ทะเลสาบเหนือเขอื่ น จ. ทะเลสาบเกดิ จากการเปลีย่ นแปลงทางเดนิ ของนํ้า (Ox Bow Lake) เชน กดุ ตางๆ ในภาค อีสานสังคมศึกษา อ.คมกฤษณ ศริ ิวงษ 40

5. ชายฝงทะเล (Shore Line) ก. ชายฝง ทะเลโผล หรือชายฝงทะเลยกตวั (Emerged Coast Line) เชน ชายฝง ดา นอาวไทย ข. ชายฝง ทะเลจม หรอื ชายฝง ทะเลทรดุ ตวั (Submerged Coast Line) เชน ชายฝง ดา นอนั ดามนั ค. ชายฝง ทะเลเปนกลาง เกิดจากการทบั ถมของตะกอน เชน แหลมตะลุมพกุ จังหวดั นครศรีธรรมราช 6. เกาะ (Island) ก. เกาะรมิ ทวปี อยใู กลแ ผนดินใหญ เกดิ จากการผนั แปรของเปลือกโลก เชน เกาะตา งๆ ใน ไทย ข. เกาะกลางมหาสมุทร อยูไกลแผน ดินใหญ เกดิ จากการทบั ถมของปะการัง หรอื ภเู ขาไฟ ใตท ะเล เกาะประเภทนี้ไมมใี นไทยลกั ษณะภูมปิ ระเทศในภูมิภาคตางๆ ของประเทศไทย ภาคเหนอื มพี น้ื ทส่ี ว นใหญเ ปนเทอื กเขาสงู เกดิ จากรอยคดโคง (Fold) ประกอบดว ยเทือกเขาหลวงพระบาง เทือกเขาผีปนนํ้า เทอื กเขาถนนธงชยั และเทอื กเขาแดนลาว เทอื กเขาเหลานเ้ี ปน แหลงตนกาํ เนดิ ของแมน้ําทไี่ หลขนึ้ ไปทางเหนอื ลงสูแ มนํา้ โขง ไหลลงไปทางตะวันตกลงสแู มนา้ํ สาละวนิ และไหลลงสทู างใตลงสูแมนํา้ เจาพระยา นอกจากน้ียังมีภูมิประเทศทเี่ ปน แอง ทร่ี าบซึง่ เกิดจากตะกอนน้าํ พาที่แมน า้ํ พดั พาจากภเู ขาลงมาทับถมบริเวณพนื้ ท่รี าบเชิงเขาเปน หยอมๆ เกดิ เปน แอง ท่ีราบทมี่ ีความอดุ มสมบรู ณส ูง จงึ มชี ุมชนเมืองเกิดขึน้ ในบริเวณน้ี ภาคกลาง มพี น้ื ทส่ี วนใหญเปนทร่ี าบลุม แมน ้าํ (ที่ราบลกู ฟกู ทร่ี าบขั้นบันได ท่รี าบน้ําทวมถงึ ท่ีราบดนิ ดอนสามเหลยี่ มปากแมน ้าํ ) เกิดจากดนิ ตะกอนท่แี มน ้าํ พดั พามาทับถม มีความอดุ มสมบรู ณมากจึงเปน ทต่ี งั้ ของชมุ ชนขนาดใหญอยหู ลายแหง นอกจากน้ียงั มีที่สงู บรเิ วณขอบดา นตะวันออก และดา นตะวนั ตก ซงึ่ เปนเปลอื กโลกด้ังเดิมของภาคกลาง ในภูมิภาคน้จี ะมีแมน้ําสายใหญๆ ไหลผา น เชน แมน ้าํเจา พระยา แมนํ้าปาสัก แมนํ้าลพบุรี เปน ตน ลวนแตเ ปน แมนํ้าท่ไี หลจากตอนบนของภูมภิ าคลงสอู าวไทยตอนลา งของภมู ิภาค ภาคตะวนั ออก มพี น้ื ทส่ี ว นใหญเ ปน ท่รี าบชายฝง ทะเล (ดา นอา วไทย) เกดิ จากการยกตัวของเปลอื กโลก ทาํ ใหพ ้ืนทรี่ าบกวาง ชายหาดสวยงาม และมีทะเลน้ําต้นื จึงมปี ระชาชนอาศยั ในบรเิ วณนี้มากนอกจากนย้ี งั มภี ูมปิ ระเทศเปนท่รี าบลมุ แมน้ํา เชน ทรี่ าบลมุ แมนา้ํ บางปะกงในเขตจังหวัดฉะเชงิ เทราและปราจนี บรุ ี อกี ภูมิประเทศหนงึ่ ในภาคตะวันออกคือ เทือกเขาสงู ประกอบดว ย เทือกเขาจนั ทบุรี และบรรทดั ซงึ่ เกดิ จากการยกตวั ของเปลอื กโลก (Uplifting)สังคมศึกษา อ.คมกฤษณ ศริ วิ งษ 41

ภาคตะวนั ตก มพี น้ื ทส่ี ว นใหญเปน เทอื กเขาสงู ทีต่ อ เนอ่ื งมาจากภาคเหนือ เชน เทือกเขาถนนธงชยั เทอื กเขาตะนาวศรี จัดเปนเทือกเขาท่เี กิดจากรอยคดโคง (Fold) ในเขตเทอื กเขา เหลาน้เี ปนแหลงตน กาํ เนดิ ของแมนํา้ สายสําคญั ๆ เชน แควนอ ย แควใหญ แมน ํ้าเพชรบรุ ี แมน้าํ ปราณบุรี จากการทภ่ี มู ิภาคนมี้ เี ทอื กเขา และแมน า้ํ สายใหญๆ หลายสาย จงึ เปน ปจ จยั ทางธรรมชาตทิ เี่ ออื้ ตอ การสรา งเขอื่ นเอนกประสงคขนาดใหญ นอกจากภมู ปิ ระเทศทีเ่ ปน เทอื กเขาสงู ภมู ิภาคนี้ยังมีภมู ิประเทศท่ีราบลมุ แมนา้ํ บริเวณ 2 ฝงแมน าํ้ ตา งๆ ในภูมิภาค และท่ีราบชายฝง ทะเลดานอาวไทย (จงั หวัดเพชรบรุ ี ประจวบคีรีขนั ธ) ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื มพี น้ื ทส่ี ว นใหญเปนทร่ี าบสูง สนั นิษฐานวา เคยอยูใตท ะเลมากอน ตอมาไดยกตวั ขึ้นมา (Uplifting) เพราะความเค็มของดนิ เนอื่ งจากมีเกลอื สนิ เธาวม าก มฟี อสซลิ ลวนแตเ ปนซากพชื และสัตวทะเลมากอ น และโครงสรางของช้นั หนิ คลา ยกับเปลือกโลกใตท ะเลอาวไทย เรยี กวาทรี่ าบสงู โคราช จัดเปน ทรี่ าบสงู ประเภทรูปโตะ หรอื ท่ีราบสงู ทวีปบริเวณขอบดา นตะวันตก มเี ทอื กเขาเพชรบรู ณ และเทือกเขาดงพญาเย็น ดานใตของภาคมีเทอื กเขาสันกาํ แพง และเทอื กเขาพนมดงรกั บรเิ วณตอนกลางของภาคมีเทือกเขาภูพาน เทอื กเขาเหลา นี้เกดิ จากการยกตัวของเปลือกโลก (Uplifting) ภาคใต มพี นื้ ทเ่ี ปน คาบสมทุ ร โดยมีทะเลจนี ใต (อาวไทย) และทะเลอันดามนั ขนาบชายฝง ดานอา วไทย เกดิ จากการยกตวั ของเปลอื กโลก จะมีทรี่ าบหลายแหง ทรี่ าบบรเิ วณชายฝงกวา ง หาดทรายยาวมเี กาะอยูบาง และมีสันทรายจงอยอยูหลายแหง สว นชายฝง ทะเลอนั ดามันเกิดจากการทรดุ ตัวของเปลอื กโลก จะมที ่รี าบแคบชายฝง คอนขางเวา แหวง เกาะแกง มมี าก โดยเฉพาะบรเิ วณปากแมน้าํ จะมีชวากทะเล ในบรเิ วณตอนกลางของคาบสมทุ รจะมเี ทือกเขาทอดเปน แนวเหนือใต ประกอบดว ยภูเขาภูเก็ตเทอื กเขานครศรธี รรมราช และเทือกเขาสันกาลาครี ี เทือกเขาเหลาน้เี ปน เทอื กเขาท่ีเกิดจากการคดโคงของเปลือกโลก (Fold)สังคมศกึ ษา อ.คมกฤษณ ศิริวงษ 42