นิทานจักรวาล

นทิ รรศการนทิ านจกั รวาล (TALE OF THE UNIVERSE) ศนู ยว์ ิทยาศาสตร์และวฒั นธรรมเพอื่ การศกึ ษาร้อยเอด็ สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย กระทรวงศึกษาธกิ าร

บทนา วรรณคดีเรื่องไตรภูมิ ให้ความรู้เรื่องโลกและ จักรวาลในทางพระพุทธศาสนาแสดงให้เห็นว่าโลกมี มิติที่หลากหลาย ต้ังแต่พรหม เทวดา เปรต อสูรกาย สัตว์นรก ชีวิตในจักรวาลมีการเวียนว่ายตายเกิด แลว้ แตผ่ ลกรรมท่จี ะพาชวี ติ จากความตายสกู่ ารไปเกิด เป็นอะไรได้ต่างๆ นานา ในไตรภูมิได้กล่าวถึง จั ก ร ว า ล ข อ ง ไ ท ย ไ ว้ ว่ า ไ ม่ ไ ด้ มี พ ร ะ อ า ทิ ต ย์ เ ป็ น ศูนยก์ ลาง ไม่มีหมู่ดาวเคราะห์เป็นบริวาร แต่มีสวรรค์ เป็นแกนกลาง มีพระอาทิตย์ พระจันทร์ และหมู่ดาว หมุนเวียนอย่โู ดยรอบ มีโลกมนุษย์ โลกของสรรพสัตว์ โลกอสุรกาย ปะปนอยู่ร่วมกัน ไตรภูมิมีบทบาทและ อิทธิพลต่อวิถีชีวิตและศิลปวัฒนธรรมสาขาต่างๆ อย่างสูง ท้ังทางด้านวรรณกรรม จิตรกรรม ประติมากรรม คีตกรรม ตลอดจนประเพณีในราช สานกั และประเพณีพน้ื บ้านของคนไทย

ประตูสู่จักรวาล ภาพที่เห็นเป็นภาพตัวละครต่างๆ ท่ีปรากฏใน นิทรรศการ เช่น เด็ก เทวดา ปีศาจ สัตว์ประหลาด เป็นต้น ซ่ึงกาลังแอบมองผู้รับบริการ บางตัวละคร ทาท่าเชญิ ชวนใหข้ ้ึนไปชมนิทรรศการ

จักรวาล ในแบบไทยๆ ไ ม่ ไ ด้ มี พ ร ะ อ า ทิ ต ย์ เ ป็ น ศูนย์กลาง ไม่มีหมู่ดาว เคราะห์เป็นบริวาร แต่มี สวรรค์เป็นแกนกลาง มี พระอาทิตย์ พระจันทร์ และหมู่ดาวหมุนเวียนอยู่โดยรอบ มีโลกมนุษย์ โลกของ สรรพสตั ว์ โลกอสรุ กาย ปะปนอยู่ร่วมกนั เรียกวา่ ไตรภมู ิ ในเรื่องราวไตรภูมิ เป็นต้นกาเนิดความเชื่อแบบไทยๆ โดยเฉพาะเร่ืองกฎแห่งกรรม เรื่องชาติ ภพ ทาให้เราเชื่อ ว่าการกระทาต่างๆ ทั้งดี ชั่วนั้นจะเป็นผลกับเราใน อนาคต ทาดีย่อมได้รับผลแห่งความดี แต่ถ้าทาชั่วก็ย่อม ได้รบั ผลแหง่ ความชั่วในอนาคตเชน่ กนั

ผนังด้านซ้ายมือ เป็นภาพคนใจร้าย มีภาพการ แกล้งเพ่ือน ทาร้ายสัตว์ ขโมยของ แย่งขนม ร้องไห้ อยากได้ของเล่น การเล่นท่ีก่อให้เกิดอันตราย หนี โรงเรยี น การพดู เทจ็ ยาเสพตดิ ในภาพมีปีศาจใจคอย ยแุ ยง ส่งเสรมิ ใหท้ าความช่ัว ผนังด้านขวามือ เป็นภาพของคนดี มีภาพเด็กไป โรงเรียน เด็กเคารพผู้ใหญ่ การไหว้พระ ทางานบ้าน เล่นสนุกสนาน การบาเพ็ญประโยชน์ การอดออม อ่านหนังสือ ในภาพมีเทวดา นางฟ้า คอยเฝ้าดู คอย ชว่ ยเหลอื เดก็ ๆ ที่ทาความดี

ดินแดนในนทิ าน เขาพระสุเมรุ ตามคติในศาสนาพราหมณ์ ศาสนา พุทธ และศาสนาเชน คอื ภเู ขาท่เี ป็นศนู ยก์ ลางของโลกหรือ จักรวาล เป็นที่อยู่ของสิ่งมีวิญญาณในภพและภูมิต่าง ๆ ของสัตว์โลก โดยไตรภมู ิ แบ่งจกั รวาลเปน็ 3 ภูมิ ดังนี้ กามภูมิ เป็นเขตท่ีอยู่ของเทวดา คือ สวรรค์ 6 ชั้น เขต ทอ่ี ย่ขู องคนและสตั ว์ คอื ทวปี ทั้ง 4 ทวปี และเขตที่อย่ขู อง อสูร หรือ ยักษ์ ท่ีอยู่ใต้บาดาล ส่วนพวกเปรตจะเร่ร่อน ท่ัวไปและดินแดนนรกที่อยู่ใต้ทวีปและขอบจักรวาล ชีวิต ในภูมินี้มีทุกข์ สุข อยู่กับความพอใจ ไม่พอใจ ในการเสพ สุขในสิ่งที่อยากได้ ตั้งแต่ผีนรก เปรต สัตว์ คน จนถึง เทวดา รูปภูมิ ดินแดนท่ีไกลออกไป สูงข้ึนไปจากโลกวัตถุ ความเบาบางและเป็นทิพย์ เป็นโลกของพรหม ซ่ึงมีพลัง อานาจทีเ่ รยี กว่า ฌาน การฝกึ พลังจติ จึงจะเป็นพรหมได้

อรูปภูมิ ชีวิตท่ีไม่มีรูปร่าง ไม่มีตัวตนให้สัมผัส เหลือเพียงท่ีคิดได้ ปรากฏอยู่ อยู่ได้ทุกแห่งของ จักรวาล มอี ีกโลกหนง่ึ ที่ไม่อยูใ่ น 3 ภมู ิ จิตมีความบริสุทธิ์ คง อยู่ตลอดกาล คือ โลกุตรภูมิ หรือ โลกนิพพาน เป็น ความสงบ สันติ พ้นจากจักรวาลในไตรภูมิ เขาสูงใหญ่ เรยี กว่า เขาพระสุเมรุ มีขุนเขา เป็นวงล้อมรอบ 7 ช้ัน ล้อมรอบด้วยน้าอีกที ห น่ึ ง ใ ต้ พิ ภ พ คื อ บริเวณต่าจากใต้ดิน ใต้มหาสมุทร เป็นท่ีอยู่ของพวก อสูร นาค และสัตว์นรก บนน้าท่ีล้อมรอบขุนเขา มี ทวีปใหญ่ 4 ทวีป เป็นท่ีอยูข่ องมนุษย์และสัตว์ สูงข้ึน ไปเหนือเขาพระสเุ มรเุ ปน็ ทอ่ี ยขู่ องเทวดา และพรหม

เขาสัตตบริภัณฑ์ เป็นชื่อภูเขาที่ ล้อมรอบเขาพระสุเมรุมีเทือกเขาเจ็ด เทอื ก ประกอบด้วย เขายคุ นธร เขาอิสินธร เขากรวิก เขาสทุ สั เขาเนมินธร เขาวินตกะ มหานทีสีทันดร แม่น้าที่อยู่รอบเขาพระสุเมรุ และ คั่นอยู่ระหว่างภูเขาเจ็ดเทือก ท่ีล้อมเป็นวงกลมรอบเขา พระสเุ มรุเปน็ สายนา้ ท่ีมีน้าใสสะอาด ซ่ึงฝุ่นและตะกอน จมลงหมด มีความกว้างและลึก และจะลดความกว้าง และลึกน้อยลงจากสายที่อยู่ใกล้ภูเขาเรื่อยมาจนถึงสาย ทีอ่ ยนู่ อกสดุ

อตุ ตรกุรทุ ทวปี (ดนิ แดนแหง่ ผมู้ บี ุญ) แผ่นดินน้ีอยู่ทางทิศเหนือของเขาพระสุเมรุ มนุษย์ ในทวีปน้ีมีใบหน้าเป็นสี่เหลี่ยม ผิวพรรณงดงามดั่ง ทอง ไม่แก่ชรา คนที่เกิดในดินแดนแห่งนี้ล้วนเป็นผู้มี บุญสูง มีความสุข สนุกสนาน ไม่มีความทุกข์ใดๆ เลย แผ่นดินงดงามเหมือนเมืองในสวรรค์ แดดไม่ร้อน ลม ไม่หนาว ไม่ต้องสร้างบ้านเรือน ใช้ต้นไม้เป็นที่อยู่ อาหารการกินไม่ต้องหา สิ่งของเคร่ืองใช้ขอจากต้น กลั ปพฤกษ์ ซง่ึ เปน็ ตน้ ไมว้ ิเศษ ขอสิง่ ใดก็ได้ส่งิ นั้น อายุ ยนื ยาวถงึ 1,000 ปี จงึ ไดไ้ ปเกิดในสวรรค์

อมรโคยานทวปี (ดนิ แดนแหง่ ผู้รักษาศลี ) แผ่นดินนี้อยู่ทางทิศตะวันตกของเขาพระสุเมรุ มนุษย์ในทวีปนี้มีใบหน้าคร่ึงวงกลม ดินแดนนี้มี ความงดงาม มีแม่น้า ภูเขา บ้านเมืองใหญ่น้อย มี ผู้คนมากมาย มีผู้ปกครองบ้านเมือง มนุษย์ไม่ เบียดเบียนกัน ยึดมั่นในศีล 5 อยา่ งเคร่งครัด มีอายุ 400 ปี ไม่มากไมน่ อ้ ยกวา่ น้ี

บรุ พวิเทหทวปี (ดนิ แดนแหง่ ผูม้ ศี ลี ) แผ่นดินน้ีอยู่ทางทิศตะวันออกของเขาพระสุเมรุ มนุษย์ในทวีปน้ีมีใบหน้ากลม เป็นแผ่นดินกว้างใหญ่ คนไม่เบียดเบียนกัน เนื่องจากพื้นท่ีอุดมสมบูรณ์ รักษาศีล 5 อย่างเคร่งครัด คล้ายอมรโคยานทวีป ผคู้ นในดนิ แดนนอ้ี ายุได้ 100 ปี ไมข่ าดไมเ่ กนิ

ชมพูทวปี (ดินแดนแห่งโลกมนุษย์) แผ่นดินท่ีตั้งอยู่ทางทิศใต้ของเขาพระสุเมรุ ทวปี ที่เราอาศัยอยู่ มีพ้ืนน้า และแผ่นดิน แผ่นดิน แบ่งเป็น 2 ส่วนใหญ่ๆ คือ มนุษย์ และผู้มีบุญ ท้ังหลายมนุษย์มีใบหน้ารูปไข่ อายุมากน้อยตาม ยุคตามการมีศีลธรรม หรือขาดศีลธรรม อีกส่วน คือป่าหิมพานต์ ซ่ึงเป็นท่ีอยู่ของสัตว์ทิพย์ ท้ังหลาย

ผนงั เทยี บสเกล พระอาทิตย์กว้าง 800 กิโลเมตร พระจันทร์ กว้าง 748 กิโลเมตร ครฑุ ความกวา้ งถึง ปลายปีกทงั้ สอง 12,800 กิโลเมตร ปลา อานนท์ ยาว 16,000 กิโลเมตร พระราหู หน้าผาก กว้าง 4,800 กิโลเมตร ช้างเอราวัณ สูง 2,400 กิโลเมตร เขาพระสุเมรุ สูง 1,324,000 กิโลเมตร มนุษย์เปน็ เพยี งจดุ เล็กๆ ในจกั รวาล

โซนนรก อบายภูมแิ ละสวรรค์ โลกอนาคตในแดนบาป ผู้ท่ีจะไปชดใช้กรรมในแดนบาปคือตอนอยู่บน โลกไม่ค่อยชอบทาความดี แดนบาปมีทั้งแดนนรก แดนสรรพสตั ว์ แดนเปรต และแดนอสรุ กาย นรก เป็นท่ีเกิดของเหล่าสัตว์ท่ีได้กระทาบาปทั้ง กาย วาจา ใจ มีนรกใหญ่ 8 ขุม ต้ังเรียงซอ้ นกันอยู่ ใต้แผน่ ดนิ มนุษย์

ขุมที่ 1 สัญชีวนรก คือนรกท่ีตายแล้วกับมาฟ้ืน คนใจบาป เบียดเบียนทาร้ายผู้อ่ืน ตายไปจะตก นรกขุมนี้ ชดใช้กรรมในนรกขุมนี้ยาวนาน 500 ปี นรก (1 วันนรก เท่ากบั 9 ล้านปีมนษุ ย์) ขุมท่ี 2 กาลสุตตนรก นรกท่ีลงโทษตามเส้นดาย ดา นายยมบาลจะเอาเส้นดายดามาตีเส้นบนเรือน ร่างสัตว์นรกและเอาอาวุธเหล็กแดงมีคมมาห่ันตาม เส้น เล่ือยตัดจนทรมาน ตายไปแล้วฟ้ืน หมุนเวียน จนสิ้นกรรม ยาวนาน 1,000 ปีนรก (1 วันนรก เทา่ กบั 36 ล้านปีมนษุ ย์) ขุมที่ 3 สังฆาฏนรก สัตว์นรกทากรรมหยาบช้า ชอบทาร้ายทารุณสัตว์เป็นประจา ตายไปจะเกิด เป็นสตั วน์ รกรา่ งกายวิปริตผิดเพี้ยน หัวเป็นสัตว์ ตัว เป็นคน หรือหัวเป็นคนตัวเป็นสัตว์ มีเขาร้อนบดขย้ี ร่างกายสัตว์นรก และมีไฟแผดเผาร่างกาย จะต้อง ชดใช้กรรมในนรกขุมน้ียาวนาน 2,000 ปีนรก (1 วนั นรก เทา่ กบั 145 ล้านปมี นุษย์)

ขมุ ท่ี 4 โรรุวะนรก เป็นนรกที่เต็มไปด้วยเสียงร้อง หวนหวยครวญคราง เมื่อเป็นมนุษย์ ใจบาป ชอบโกง ที่ดิน ตัดสินความไม่ยุติธรรม ทรมานเผาสัตว์ เม่ือตก นรก จะต้องนอนคว่าหน้าบนดอกบัวเหล็ก ที่มีกลีบ ใบคมกริบ เนื้อหนังจะถูกบาดจมตรึงไว้ แล้วมีเปลว ไฟลุกขึ้นมาเผาร่าง จึงเต็มไปด้วยเสียงร้องครวญ คราง สัตว์นรกในขุมน้ี มีอายุ 4 พันปีนรก (1 วันนรก เท่ากบั 234 ลา้ นปีมนษุ ย์) ขุมท่ี 5 มหาโรรวุ ะนรก นรกทีเ่ ตม็ ไปด้วยเสียงร้อง อันมากมาย นรกขุมนี้มีลกั ษณะเช่นเดียวกับนรกขุมท่ี 4 แต่กรรมท่ีทาน้ันหนักกว่า จึงได้รับความทุกข์ ทรมานท่ีมากและยาวนานกว่า จึงเต็มไปด้วยเสียง ร้องหวยหวนย่ิงกว่าขุมท่ี 4 กรรมท่ีสัตว์พวกน้ีก่อไว้ เช่น ฆ่าตัดคอผู้อ่ืนด้วยความโกรธ ปล้นขโมยพระ ศาสนา สัตว์นรกในขุมนี้ มีอายุ 8 พันปีนรก (1 วัน นรก เท่ากบั 9,216 ลา้ นปีมนุษย์)

ขุมที่ 6 ตาปนรก นรกที่ทาให้สัตว์เร้าร้อน มีการ ทรมานสัตว์นรกด้วยการเสียบหลาวเหล็ก ปิ้งด้วยไฟ ที่ลุกขึ้นมาจากหลาวนั้น จนกระทั่งเน้ือสุก แล้วมี หมานรกมากัดกินเนื้อให้เจ็บปวดทรมาน สัตว์นรก ในขุมน้ี มีอายุ 16,000 พันปีนรก (1 วันนรก เท่ากับ 184,212 ลา้ นปีมนษุ ย์) ขมุ ที่ 7 มหาตาปนรก เป็นนรกท่ีทรมานสัตว์นรก คล้ายกับขุมที่ 6 แต่ทรมานกว่า เกิดจากกรรมท่ีพวก ใจบาปฆ่าประหารหมู่สัตว์ ส่ังประหารหมู่คนจานวน มาก ตายไปจะเกิดในนรกน้ี สัตว์นรกในขุมน้ี มีอายุ ครง่ึ อันตรกปั นานแสนนานยิ่งกว่านรกขุมอนื่ ๆ ขุมท่ี 8 มหาอเวจีนรก มหานรกท่ีทุกข์ทรมาน หนักหนาท่ีสุดยิ่งกว่าขุมอื่นๆ เป็นนรกท่ีกว้างใหญ่ ท่ีสุด ล้อมด้วยกาแพงเหล็กปิดทุกด้าน ภายในมีไฟ ร้อนระอุแผดเผา สัตว์ท่ีเกิดในนรกน้ีมีมากกว่านรก อ่ืน จึงแออัด เบียดเสียด ทับถมกัน ไม่มีวันตาย ตราบจนส้ินอายุขัยยาวนานหน่ึงอันตรกัป ยาวนาน ท่ีสุดในบรรดานรกท้ังหมด

เมื่อเวลาของมนุษยห์ มดลง เราไมม่ ีสทิ ธ์เิ ลอื กเสน้ ทางไปตอ่ ได้เอง แตบ่ ญุ และบาป จะเปน็ ผู้ส่งเราไปอยใู่ นดนิ แดนตา่ งๆ ในโลกอนาคต พระยายมราช เปน็ ผยู้ ่งิ ใหญ่ ในนรก มีหน้าท่ีรักษาความยุติธรรมให้สัตว์โลก ทั้งหลาย เป็นผู้พิจารณาบาปบุญของสัตว์ท่ีตายไป ดว้ ยวิธตี า่ งๆ ข้ึนอยูก่ ับความหนกั เบาของบาปทท่ี าไว้ ยมบาล หรือ นายนิรยบาล คือผู้รักษายมโลก ควบคุมดูแลสัตว์นรก ลงโทษสัตว์นรกตามกรรมที่ทา ไว้ ยมบาลเป็นเปรตก่ึงเทวดา คือเคยทาบาปและบุญ มาเทา่ กัน

ผู้ที่ด่าว่าพระ พ่อแม่ ครู ผู้ใหญ่ จะถูกสุนัขนรก มี หมา 5 จาพวก คือ หมาขาว หมาแดง หมาด่าง หมาดา หมาเหลือง รุมกัด และถูก แรง้ กา รุมจิก สัตว์เดรัจฉาน คือสัตว์โลกท่ัวไป เช่น ช้าง ม้า วัว นก แมลง ที่ต้องมาเกิดในภูมิน้ี เพราะมีโมหะ เป็นชีวิตที่ไม่รู้ดีรู้ช่ัว ไม่รู้ทันกิเลศทั้งหลาย ทาให้ ทากรรมช่ัว เม่ือตายไปจะเกิดเป็นเดรัจฉาน ซึ่ง เป็นสตั ว์ที่ทาทุกอยา่ งตามสัญชาตญาณเท่าน้ัน ไม่ รู้บาปบุญ ท้ังชีวิตรู้อยู่ 3 อย่างเท่านั้น คือการหา กิน การสืบพนั ธุ์ การเจ็บตาย

โลกอนาคตในแดนบญุ โลกอนาคตในแดนบญุ ดินแดนสวรรค์ ไว้ต้อนรับ ผู้ท่ีรจู้ ักสะสมคะแนนความดีไว้อยา่ งสม่าเสมอ แดน บุญมีเมืองมนษุ ย์ แดนสวรรค์ และพรหม สวรรค์ชั้นที่ 1 จาตุมหาราชิกาภูมิ สวรรค์ชั้นที่ มีท้าวมหาราชท้ังส่ีปกครอง เป็นท่ีอยขู่ องเทวดาช้ัน ธรรมดาทั่วไป และเทวดาท่ีมีบุญยังไม่ถึงสวรรค์ ช้ันสูง เช่น รุกขเทวดา รวมถึงคนธรรพ์ ยักษ์ กุมภัณฑ์ และนาค มีเมืองสวรรค์สี่เมืองต้ังอยู่สี่ทิศ บนยอดเขายุคนธร เมืองฝั่งตะวันออก เมืองของ ท้าวธตรฐมหาราช เป็นท่ีอยูข่ องคนธรรพ์ เทวดาท่ีมี ความถนัดทางด้านดนตรี ระบา รา ฟ้อนเมืองฝ่ัง ตะวันตก เมืองของท้าววิรูปักษ์มหาราช ชั้นนี้ นอกจากเทวดา ยังมีสัตว์กายทิพย์พวกหนึ่ง คือ นาค ครุฑและบริวาร เมืองทางทิศเหนือ เมืองของ ทา้ วเวสสุวณั ผู้ปกครองหมู่ยกั ษ์ ยักษเ์ ปน็ สตั ว์มีกาย ทพิ ยท์ ี่นิสัยแตกต่างกันไป ทั้งดีและช่ัว เมืองทางทิศ ใต้ เมอื ง

ของท้าววิรุณหกมหาราช ผู้เป็นราชาแหง่ พญายกั ษ์ ท่ีช่ือว่า กุมภัณฑ์ มีกายทิพย์สูงใหญ่ ท่าทางดุร้าย อณั ฑะมีรปู รา่ งเหมอื นหม้อ สวรรค์ช้ันที่ 2 ดาวดึงส์ มีพระอินทร์เป็น ผู้ปกครอง มีสถานท่ีสาคัญ เช่น พระมหาจุฬามณี เจดีย์ อุทยานทิพย์ ต้นปาริชาต ที่ร้อยปีออกดอก พร้อมกันหน่ึงครั้ง บานพร้อมกัน เทวดามาเฝ้ารอ ดอกไม้ร่วงหล่นลงบนมือเทวดา มีแสงรัศมีงดงาม ส่งกลิ่นหอมไปทว่ั สวรรค์ชั้นท่ี 3 ยามาภูมิ อยู่สูงจากพระอาทิตย์ แสงพระอาทิตย์ส่องไม่ถึง แต่มีแสงรัศมีแห่งเทพ ท้ังหลาย เทพผู้ปกครอง คือ ท้าวสุยามเทวราช มี ดอกไมท้ พิ ยซ์ ง่ึ เมือ่ บานเหล่าเทวดาจะรู้ว่าเป็นเวลา รงุ่ เช้า และถา้ หบุ จะรู้วา่ เปน็ เวลาค่า สวรรค์ชั้นที่ 4 ดุสิตาภูมิ ผู้ปกครอง คือ ดุสิต เทวราชเทวดา เป็นที่อยู่เทวดาท่ีเป็นนักปราชญ์ รู้ บุญ รู้ธรรม และพระโพธิสัตย์ท่ีได้สะสมบารมีเพื่อ จะตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า

ชั้นนี้มีการแสดงธรรม ปัจจุบันพระโพธิสัตย์ที่จะจุติ เปน็ พระ ศรีอริยเมตไตรย์ พระพุทธเจ้าองค์ต่อไปในกัปของ เราก็สถติ อย่ชู น้ั นี้ สวรรค์ชั้นที่ 5 นิมานรดีภูมิ เป็นที่อยูข่ องเทวดา ท่มี ีฤทธ์ิ สามารถเนรมติ ทุกสิ่งขึ้นได้ ตามใจปราถนา เป็นช้ันท่ีมีความสุขยิ่งนัก มีท้าวนิมิตเทวราชเป็น ประมุข สวรรค์ช้ันที่ 6 ปรมิมมิตวสวัตตีภูมิ สวรรค์ชั้น สูงสดุ เปน็ ท่อี ยขู่ องเทพทม่ี คี วามสุขยงิ่ กว่าสวรรค์ชั้น ไหนๆ เพราะเพียงแค่ต้องการสิ่งใดก็จะมีเทพ บริวารเนรมิตให้ตามปรารถนา ชั้นนี้มีการแบ่งเทพ เป็นสองฝ่าย คือ ฝ่ายเทพบุตร มีท้าวปรมิมมิต สวตั ตเี ทวราชปกครอง และฝ่ายเทพบุตรมาร มีพระ ยามารปกครอง มีอานาจแต่ใจหลงผิด ขัดขวาง พระพุทธเจ้าไม่ให้ตรัสรู้ ต้องการสัตว์ท้ังหลายไว้ เป็นบริวาร จึงคอยขัดขวางสัตว์ท้ังหลายไม่ให้มี ปญั ญา

สวรรค์ท้งั 6 ช้ัน ช้นั ที่ 1 จาตมุ หาราชิกาภมู ิ ชน้ั ที่ 2 ดาวดงึ ส์ ชน้ั ท่ี 3 ยามาภมู ิ ช้ันท่ี 4 ดสุ ติ าภมู ิ ชนั้ ที่ 5 นมิ านรดีภมู ิ ชั้นท่ี 6 ปรมมิ มติ วสวตั ตีภูมิ

สวรรค์บนดนิ วรรณคดีเรื่องไตรภูมิมีบทบาทและมิอิทธิพลต่อ ศิลปวัฒนธรรมสาขาต่างๆ อย่างสูง ทั้งในด้าน วรรณกรรม จิตรกรรม ประตมิ ากรรม ดนตรีกรรม ตลอดจนประเพณีสาคัญ ท้ังประเพณีในราชสานัก และประเพณีพื้นบ้านท่ัวไป จะเห็นได้จากภาพ จิตรกรรมฝาผนังตามวัดวาอารามต่างๆและภาพ จติ รกรรมในสมดุ ไทยหรือหนงั สือใบลาน ศิลปินได้ สร้างสรรค์

งานศิลปะ งานจิตรกรรม ประติมากรรม การสร้าง วดั โบสถ์ วหิ าร การสรา้ งปราสาทราชวังเป็นช้ันใน ชัน้ นอก การสรา้ งพระเมรุมาศเป็นลักษณะเขาพระ สุเมรุ เหล่านล้ี ้วนเปน็ ศิลปกรรมทไ่ี ด้รับอิทธิพลทาง แนวความคิดจากวรรณคดีเรื่องไตรภมู ทิ ้งั สิ้น วัดอรุณราชวราราม และพระปรางค์วัดอรุณ ราชวราราม ซ่ึงเป็นแบบที่มีความงดงามตาม สถาปัตยกรรมไทยและได้สะท้อนภาพของไตรภูมิ มีวิหารทิศเป็นทวีปท้ังส่ี มีส่วนเด่นชัดของสิเนรุ บรรพตหรือเขาพระสเุ มรุทป่ี ระดิษฐานพระพุทธรูป ซึ่งทรงประทบั อย่ทู ีศ่ นู ยก์ ลางจักรวาล พระเมรุมาศ สาหรับแนวคิดเก่ียวกับการสร้าง พระเมรุมาศน้ัน พระเมรุมาศ และปริมณฑล บริเวณที่สมมุติข้ึนโดยการจาลองเขาพระสุเมรุ ตามคติสมมติเทวราชท่ีเชื่อว่า การถวาย พระเพลิง พระบรมศพเป็นการกลับสู่เทวาลัยสถานคือพระ สุเมรุบรมบรรพต จึงมีการ ตกแต่งด้วยรูปเทวดา และ

สตั วห์ มิ พานต์ไว้ท่ีฐานช้ันลด พร้อมทั้งได้มีการสร้าง พระเมรุทิศ พระเมรุแทรก ซ่าง ทับเกษตร ชัก ระเบียงเช่ือมถึงกัน สมมุติเป็นเขาสัตบริภัณฑ์ที่ ลอ้ มรอบ พระมหาเจดีย์ชัยมงคล ลักษณะเหมือนเขาพระ สุเมรุ มีสีขาวและตกแต่งลวดลายตระการตาด้วยสี ทองเหลืองอร่าม รายล้อมด้วยเจดีย์องค์เล็ก 8 ทิศ สร้าง ภายในองค์พระมหาเจดียเ์ หมอื น อยบู่ นวิมาน แดนสวรรค์ เรือนอีสาน ก่อนการปลูกเรือนน้ันตาแหน่งหลุม เสาเอกต้องได้รับการกาหนดขึ้นเป็นลาดับ แรก ออกแบบจ่ัวเพ่ือจะให้ได้ความหมายของพรหม วิหาร ซ่ึงเป็นส่ิงที่ เตือนให้เจ้าของเรือนและผู้อยู่ อาศัยต้องระลึกเสมอว่าตนเป็นผู้มีพรหมวิหาร หรือ ใหส้ มมตุ ิ วา่ ท่ีนเี้ ปน็ ทอ่ี ยู่ของผ้ทู เี่ ปน็ พรหม