Biznesplan. Ebook dla uczniów szkół zawodowych

„Biznesplan” Kurs dla uczniów szkół zawodowych Moduł ISpis treści: 1. Podstawowe pojęcia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 2. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych

1. Podstawowe pojęcia związane z prowadzeniem działalności gospodarczejDziałalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, han-dlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.Działalność ludzka uznawana jest za działalność gospodarczą, jeżeli posiada cztery ce-chy wynikające z powyższej definicji: jest działalności zarobkową, dotyczy wymienio-nych dziedzin gospodarowania, odbywa się w sposób zorganizowany i ciągły. 1) Zarobkowy charakter działalności oznacza, że jest ona prowadzona w celu osiągnięcia zysku. Nawet wówczas, gdy działalność ta przynosi straty, uznawana jest za działalność zarobkową, gdyż była podejmowana z przekonaniem, że będzie przynosiła zysk. Charakter zarobkowy działalności gospodarczej odróżnia ją od innych rodzajów działalności człowieka, np. charytatywnej czy społecznej, których celem jest pomoc innym, a nie osiąganie zysku. 2) Przedmiotem działalności gospodarczej jest działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa. Działalność zawodowa jest to działalność wykonywana we własnym imieniu i na własny rachunek przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów, np. adwokat, tłumacz przysięgły. 3) Zorganizowanie oznacza, że działalność gospodarcza jest wykonywana w formie określonej przez przepisy prawa (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) i nie może być wykonywana w formie dowolnej. 4) Warunek ciągłości oznacza, że działalność nie może być jednorazowa lub oka- zyjna, lecz musi być prowadzona przez dłuższy czas.Zgodnie z art. 43 kodeksu cywilnego (dalej „kc”) „przedsiębiorcą jest osoba fizyczna,osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 § 1, prowadząca wewłasnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”.Przytoczone przepisy wymagają wyjaśnienia znaczenia użytych w nich pojęć. Do pojęćtych, obok wyjaśnionego wyżej pojęcia działalności gospodarczej, należą: przedsiębior-stwo, przedsiębiorca, firma, zdolność do czynności prawnych, osoba fizyczna, jednostkaorganizacyjna niebędąca osobą prawną. Pewnych trudności nastręcza wyjaśnienietrzech pierwszych pojęć ze względu na to, że ich znaczenie w sensie ekonomicznym iprawnym jest odmienne.Słowa „przedsiębiorstwo” i „firma” w ujęciu ekonomicznym stosuje się zamiennie i sąjednakowo rozumiane. Oznaczają one podmiot gospodarczy prowadzący na własny ra-chunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia korzyści materialnych(zysku). W ujęciu prawnym treść tych pojęć jest zupełnie odmienna. Kodeks cywilnytraktuje przedsiębiorstwo jako zorganizowany zespół składników materialnychi niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. W składtego zespołu składników zalicza się między innymi hierarchiczność, urządzenia, mate-riały, towary, wyroby, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy, wierzytelności,prawa z papierów wartościowych, koncesje, licencje, patenty, prawa autorskie, środkipieniężne i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (wynika towprost z art. 55 kc).Inaczej uregulowane zostały zagadnienia związane z „firmą”. Ustawodawca przypisałpojęciu „firma” bardzo wąskie znaczenie, stanowiąc, iż „każdy przedsiębiorca działa pod 2

firmą” (art. 43 kc) i dalej „firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko (…). Firmą osobyprawnej jest jej nazwa”.Reasumując, należy stwierdzić, że zgodnie z Kodeksem cywilnym, firma jest tym samym,co nazwa przedsiębiorcy. Pozostaje zatem wyjaśnienie pojęcia „przedsiębiorca”.W ujęciu ekonomicznym przedsiębiorcą jest osoba lub grupa osób kierująca (zarządza-jąca) przedsiębiorstwem rozumianym jako podmiot gospodarczy prowadzący określonyrodzaj działalności. Przedsiębiorcą może być sam właściciel przedsiębiorstwa(w przypadku małych przedsiębiorstw) lub wynajęty przez właścicieli specjalista (me-nedżer).Zgodnie z przytoczonym wyżej art. 43 kc przedsiębiorca jest podmiotem gospodarczymprowadzącym działalność gospodarczą. Wynika z tego, że przedsiębiorcą w ujęciu eko-nomicznym jest przedsiębiorstwo lub firma. Różnice pojmowania omawianych pojęćprzedstawia poniższa tabela. Tabela I.1. Różnice znaczeniowe wybranych pojęć w ujęciu ekonomicznym i prawnym Pojęcie Ujęcie ekonomiczne Ujęcie prawnePrzedsiębiorstwo Podmiot gospodarczy Zorganizowany zespół prowadzący na własny składników niematerialnych rachunek działalność i materialnych produkcyjną lub usługową przeznaczonych do w celu osiągnięcia korzyści prowadzenia działalności (zysku) gospodarczejFirma Nazwa, pod którą działa przedsiębiorcaPrzedsiębiorca Osoba lub grupa osób Podmiot gospodarczy (osoba kierująca (zarządzająca) fizyczna, osoba prawna lub przedsiębiorstwem inna określona przepisami) prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarcząDziałalność gospodarcza Zarobkowa (nastawiona na osiągnięcie zysku) działalność produkcyjna lub usługowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągłyŹródło: opracowanie własne.Istotną grupę pojęć stanowią inne pojęcia prawne, takie jak: osoba fizyczna, osobaprawna, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych.Osoby fizyczne i osoby prawneOsobowość prawna jest pojęciem mającym fundamentalne znaczenie w prawie cywil-nym. Mówiąc o osobowości prawnej, mamy na myśli dwie podstawowe kategorie, któreprawo rozróżnia, czyli:1) osoby fizyczne,2) osoby prawne. 3

Z kolei z obydwoma ww. kategoriami nieodłącznie związane są pojęcia: a) zdolności prawnej, rozumianej jako zdolność do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków, b) zdolności do czynności prawnych, rozumianej jako zdolność do rozporządzania swoimi prawami i zaciągania zobowiązań.Art. 8 kc mówi, że każdy człowiek od chwili urodzenia (tzn. od chwili odłączenia odciała matki) ma zdolność prawną, czyli, jak już wcześniej wskazano, jest podmiotempraw i obowiązków. Zdolność prawna osoby fizycznej ustaje z chwilą jej śmierci. Z tąchwilą wygasają prawa i obowiązki niemajątkowe tej osoby, a prawa i obowiązki mająt-kowe przechodzą na jej spadkobierców.W odróżnieniu od zdolności prawnej zdolność do czynności prawnych może być ograni-czona lub w ogóle zniesiona: 1) pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby fizyczne, które są pełnoletnie, czyli ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione; 2) ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie, lecz czę- ściowo ubezwłasnowolnione, oraz osoby małoletnie, tzn. te, które nie są pełno- letnie, ale ukończyły 13 lat. Czynność prawna dokonywana przez te osoby, dla swej ważności musi uzyskać potwierdzenie przedstawiciela ustawowego; 3) pozbawione zdolności do czynności prawnych są osoby całkowicie ubezwłasnowolnione oraz osoby, które nie ukończyły 13 lat.Osobą prawną jest wyodrębniona jednostka organizacyjna wyposażona przez normęprawną w zdolność prawną i mogąca występować w stosunkach cywilnoprawnych jakoich podmiot. Podmiotami praw i obowiązków w prawie cywilnym mającymi zdolnośćprawną są więc nie tylko osoby fizyczne, ale także twory sztuczne: osoby prawne. Są onetraktowane jako samodzielne podmioty mające własne, wyodrębnione interesy, prawai obowiązki oraz majątek. Same ponoszą odpowiedzialność majątkową za swe działania.Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szcze-gólne przyznają osobowość prawną. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnychpodmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego doinnych państwowych osób prawnych. Osobowość prawną nabywają niektóre organiza-cje społeczne, stowarzyszenia, uczelnie. O tym, kto jest osobą prawną, decydują przepisyprawa. Osoby prawne, jako jednostki organizacyjne, to jedność elementów majątkowych(mienie umożliwiające działanie osoby prawnej i ponoszenie przez nią odpowiedzialno-ści) i osobowych (ludzie związani z daną jednostką: jej członkowie, organy, zaangażo-wani przez nią pracownicy), a także zorganizowanie tych elementóww charakterystyczną strukturę. Znaczenie każdego z tych czynników jest różnew różnych typach i rodzajach osób prawnych.Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy. Organizacjęi sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut. Zgodnie z art. 35 kc jednostkaorganizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru,poza przypadkami, gdy przepisy szczególne stanowią inaczej.Każda osoba prawna ma zarówno zdolność prawną, jak i zdolność do czynności praw-nych. Jest to podstawowa cecha każdej osoby prawnej. Zdolność prawna osób prawnychpolega, podobnie jak zdolność prawna osób fizycznych, na zdolności występowaniaw charakterze podmiotu w stosunkach cywilnoprawnych, z tym, że zdolność ta różni sięjednak od zdolności prawnej osób fizycznych swym zakresem. Przede wszystkim osoba 4

prawna z natury rzeczy nie może być podmiotem szeregu stosunków, w jakich możeuczestniczyć osoba fizyczna. Ponadto samo założenie konstrukcji prawnej osób praw-nych ma na celu zapewnienie koncentracji działania tych osób na zasadniczym przed-miocie ich działalności.Nabycie i utrata zdolności prawnej następuje z reguły po spełnieniu przesłanek odno-szących się do danego typu osoby prawnej. Przepisy te określają też chwilę, w którejnastępuje nabycie osobowości prawnej. Do identyfikacji osoby prawnej służy przedewszystkim nazwa, pod którą występuje i która została ujawniona w rejestrze.Siedzibą osoby prawnej, jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowią inaczej, jestmiejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający.Każda osoba prawna ma zdolność do czynności prawnych, może ona nabywać prawa,zaciągać zobowiązania oraz rozporządzać prawami. Osoba ta może składać oświadcze-nie woli tylko za pośrednictwem swoich organów. Organami osoby prawnej, wyrażają-cymi jej wolę, są zawsze osoby fizyczne. Sposób, w jaki działają organy osoby prawnej,określony jest w ustawie oraz opartym na niej statucie. Działanie organu (dyrektora,prezesa, zarządu) jest działaniem samej osoby prawnej.W trakcie omawiania zagadnień związanych z osobami fizycznymi i osobami prawnyminiezbędne jest wyjaśnienie pojęcia jednostek organizacyjnych niebędących osobamiprawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, czyli tzw. ułomnychosób prawnych.Ułomna osoba prawna to postać pośrednia między osobą fizyczną a osobą prawną.Osoba ta posiada zdolność prawną, kodeks spółek handlowych precyzuje zaś, iż możeona we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być po-zwana. Od osoby prawnej ułomna osoba prawna różni się tym, że odpowiedzialność zajej zobowiązania ponosi nie tylko ona sama, lecz także jej wspólnicy (art. 8 i 31 ksh i art.33 kc).Podstawowe cechy przedsiębiorstwaPrzedsiębiorstwa działają w różnych dziedzinach, formach organizacyjnych, prawnych,różnią się wielkością itd. Można jednak wyodrębnić pewne charakteryzujące je cechy —wspólne dla wszystkich. Cztery z nich można wymienić jako główne.Przedsiębiorczość rozumiana jako wola i umiejętność znajdowania okazji do osiąganiakorzystnych dla przedsiębiorstwa wyników ekonomicznych oraz podejmowania ryzykai działań zapewniających ich wykorzystywanie. Cecha ta jest niezwykle ważna. Określaona zarówno postawy ludzi zarządzających przedsiębiorstwami, jak i wymagane kwali-fikacje. W praktyce gospodarczej istnieją i powstają możliwości podejmowania różnychdziałań. Można na przykład wykorzystywać wynalazki i podejmować produkcję nowychwyrobów, wprowadzać efektywniejsze metody produkcji i sprawniejszą organizację,zwiększać potencjał produkcyjny, wchodzić na nowe rynki, znajdować tańsze źródłazaopatrzenia itp.Samodzielność, którą można określić jako stan, w którym nikt z zewnątrz nie może po-dejmować decyzji ani wydawać poleceń dotyczących działań przedsiębiorstwa.Z przytoczonej wyżej definicji wynika, że wszystkie decyzje dotyczące tego, co robić, jak,ile, dla kogo, za ile itp., są podejmowane przez przedsiębiorstwo. Całkowita samodziel-ność nie jest oczywiście możliwa. Dotyczy to szczególnie działań naruszających interesy 5

społeczne, np. zanieczyszczenia środowiska, wytwarzania wyrobów szkodliwych dlazdrowia, stosowania praktyk monopolistycznych, naruszania norm etycznych itp.Samofinansowanie, czyli pokrywanie wszystkich wydatków i zobowiązań finansowychprzedsiębiorstw środkami uzyskanymi z przychodów ze sprzedaży wytworzonych pro-duktów (dóbr, usług) oraz innej działalności. Przychody obejmują zarówno sumy uzy-skiwane bezpośrednio ze sprzedaży czy innych działań przynoszących dochody (np. narynkach finansowych), jak i dopłat od państwa oraz innych instytucji. Określają onemożliwości zakupu czynników produkcji — materiałów, narzędzi, maszyn i urządzeńoraz zatrudnianie pracowników. Wysokość przychodów jest więc czynnikiem wyzna-czającym możliwości działania przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa osiągające korzystneefekty mogą zwiększać posiadane środki, zaciągając kredyty, muszą je jednak spłacićw przyszłości z osiągniętych przychodów.Racjonalność działań, którą można określić jako dążenie do osiągania w danych wa-runkach jak najkorzystniejszych wyników. Trzeba jednak pamiętać, że „korzystne wy-niki” są pojęciem względnym. Określenie ich zależy od wielu czynników, wśród którychnależy wymienić: obowiązujące normy prawne, koniunkturę gospodarczą, sytuację naposzczególnych rynkach, formy własności itd. W gospodarce rynkowej mogą to być wy-sokie zyski, duża (i rosnąca) wartość firmy, uzyskanie dużego udziału w sprzedaży nadanym rynku i inne.2. Klasyfikacja podmiotów gospodarczychPodmioty gospodarcze można sklasyfikować według różnych kryteriów. Celem grupo-wania jest nie tyle możliwość klasyfikacji i systematycznego przeglądu wielkiej liczbypodmiotów gospodarczych w naszym kraju, ile przede wszystkim bliższe i lepsze po-znanie jednostek gospodarczych przez wyeksponowanie ich charakterystycznych wła-ściwości oraz zachodzących między nimi różnic. Poznanie właściwości oraz warunkówfunkcjonowania podmiotów gospodarczych, które są podstawą klasyfikacji, pozwoli nawybór takich form i wielkości rynkowych, które pozwolą na najwyższą efektywność go-spodarowania.Ze względu na różnorodność czynników będących podstawą grupowania podmiotówgospodarczych uwzględnimy tylko te kryteria, które są najczęściej stosowanew gospodarce.Do podstawowych kryteriów klasyfikacji podmiotów gospodarczych należą:  forma własności,  rodzaj prowadzonej działalności,  rozmiar podmiotu,  zakres terytorialny prowadzonej działalności,  forma prawna podmiotu.Forma własnościKażdy podmiot gospodarczy ze względu na formę własności można przypisać do jed-nego z dwóch sektorów — publicznego lub prywatnego. Do sektora publicznego zaliczasię państwowe i komunalne (samorządowe) osoby prawne prowadzące działalność go-spodarczą. Wśród państwowych osób prawnych wyróżnia się przede wszystkim przed- 6

siębiorstwa państwowe oraz jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, natomiast komu-nalnymi osobami prawnymi są w szczególności prowadzące działalność gospodarcząjednoosobowe spółki gmin. Pozostałe podmioty gospodarcze zalicza się do sektora pry-watnego, na który składają się zarówno podmioty stanowiące własność krajową, jaki zagraniczną. Omawiany podział prezentuje poniższy schemat.Schemat I.1. Podział sektorów na publiczny i prywatnysektor publiczny państwowa osoba przedsiębiorstwa prywatny prawna krajowe komunalne osoby jednoosobowe spółki prawne Skarbu Państwa podmioty stanowiące własność krajową podmioty stanowiące własność zagranicznąŹródło: opracowanie własne.Rodzaj prowadzonej działalnościPodmioty gospodarcze ogólnie dzieli się na produkcyjne (przemysłowe) i usługowe. Nadziałalność produkcyjną składają się działalność wydobywcza oraz działalność prze-twórcza. Do usług zalicza się m.in. handel (hurt i detal) i naprawy, komunikacjęi transport, pośrednictwo finansowe (banki, zakłady ubezpieczeń, fundusze emerytalnei inne instytucje finansowe), zaopatrzenie (dostarczanie prądu, wody, gazu itp.), usługihotelarsko-gastronomiczne i turystyczne, usługi rzemieślnicze, usługi budowlane, usługiedukacyjne i doradcze. Podział ten przedstawiony został na poniższym schemacie. 7

Schemat I.2. Rodzaje prowadzonej działalności rodzaj działalności usługowa • handel i naprawy • komunikacja i transport • pośrednictwo finansowe • usługi hotelarsko- gastronomiczne i turystyczne • usługi rzemieślnicze • usługi budowlane • usługi edukacyjno doradcze produkcyjna • wydobywcza • przetwórstwoRozmiar podmiotuPodział podmiotów gospodarczych uwzględniający kryterium rozmiaru prowadzonejdziałalności jest jednym z najpopularniejszych podziałów. Przy wyznaczaniutego roz-miaru bierze się pod uwagę trzy parametry, a mianowicie: średnioroczne zatrudnieniew przeliczeniu na pełne etaty, roczny obrót netto, czyli przychody netto (bez podatkuVAT) ze sprzedaży, oraz sumę aktywów bilansu, czyli wartość majątku przedsiębior-stwa. Uwzględniając powyższe kryteria, zasadniczo wyróżnia się trzy typy podmiotów:małe, średnie i duże. Coraz częściej jednak wyróżnia się dodatkowo tzw. mikroprzedsię-biorstwa, podkreślając ważną rolę, jaką odgrywają one w warunkach nowoczesnej go-spodarki rynkowej. O ich znaczeniu niech świadczy chociażby fakt, że w Polsce mikro-przedsiębiorstwa stanowią ponad 96% wszystkich podmiotów prowadzących działal-ność gospodarczą o charakterze niefinansowym. 8

Tabela I.2. Podział podmiotów z punktu widzenia rozmiarów prowadzonej działalności Wielkość Liczba osób Przychody ze Wartość aktywów*przedsiębiorcy zatrudnionych* sprzedaży (netto)* w rocznym bilansieMikroprzedsiębiorca mniej niż 10 osób do 2 mln euro do 2 mln euroPrzedsiębiorca mały do 50 osób do 10 mln euro do 10 mln euroPrzedsiębiorca do 250 osób do 50 mln euro do 43 mln euro średniPrzedsiębiorca duży powyżej 250 osób powyżej 50 mln euro powyżej 43 mln euro* Wielkości dotyczą jednego z dwóch ostatnich lat działalności.Źródło: opracowanie własne.Zakres terytorialny prowadzonej działalnościDziałalność przedsiębiorstwa związana jest z określonym terytorium. Regułą jest, że imwiększy podmiot, tym zakres jego działalności jest szerszy. Poczynając od najwęższegozakresu terytorialnego, a kończąc na najszerszym, działalność przedsiębiorstwa możemieć charakter lokalny, regionalny, międzynarodowy lub globalny. Najczęściej spotykasię przedsiębiorstwa prowadzące działalność na małą skalę, zaspokajające lokalne po-trzeby, np. warzywniak, zakład szewski.Mniej liczną grupę stanowią przedsiębiorstwa działające regionalnie, czyli na obszarzeregionu lub terytorium danego kraju. Nie prowadzą one jednak produkcji na eksport,ograniczając się do terytorium własnego kraju. Przedsiębiorstwa międzynarodowe pro-wadzą swoją działalność na terytorium kilku krajów, zazwyczaj w ramach tylko jednegokontynentu. Najsilniejsze z nich stają się podmiotami globalnymi. Obowiązuje zasada, żeprzedsiębiorstwo może być uznane za globalne, jeżeli prowadzi działalność na obszarzeco najmniej trzech kontynentów (Ameryka Północna i Południowa uznawana jest za je-den kontynent).Forma prawna prowadzenia działalności gospodarczejProblematyka formy prawnej podmiotów gospodarczych została częściowo omówionaw sekcji poświęconej „Podstawowym pojęciom…”. W tej części zostaną przedstawionekonkretne formy prawne, jakie są do dyspozycji osób fizycznych, osób prawnych orazułomnych osób prawnych, o ile prowadzą one działalność gospodarczą. Zestawienie tychform obrazuje poniższy schemat. 9

Schemat I.3. Forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej fizyczna samodzielnie prowadząca działalność gospodarczą współnicy spółki cywilnej spółka akcyjna prawna spółdzielniaosoba przedsiębiorstwo państwowe spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna ułomna osoba prawna spółka partnerska spółka komandytowa spółłka komandytowo- akcyjnaOsoba fizyczna może być przedsiębiorcą, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą namałą skalę. Samodzielne prowadzenie działalności gospodarczej jest charakterystycznedla mikroprzedsiębiorstw. Wymogi formalne stawiane tym podmiotom są niewielkie. Dorozpoczęcia działalności wystarczy w zasadzie, aby zainteresowana osoba zarejestro-wała działalność w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej podle-głej Ministrowi Gospodarki. Za niepowodzenie podjętej działalności osoba taka ponosiodpowiedzialność nieograniczoną. Oznacza to, że za zobowiązania zaciągnięte podczasprowadzenia działalności odpowiada całym swoim majątkiem osobistym.Na podobnych zasadach funkcjonuje spółka cywilna. Umowa spółki, obejmująca nie-wielką liczbę wspólników, zawiera postanowienia dotyczące cech spółki, czasu trwania,rodzaju działalności, rodzaju i wysokości wkładów, udziału wspólników w zyskachi stratach, sposobu reprezentowania spółki oraz zasad rozliczania. Wspólnicy mogąwnosić do spółki pieniądze, ruchomości i nieruchomości, prawa majątkowe, a także wła-sną pracę. Z chwilą zawarcia umowy każdy wspólnik staje się współwłaścicielem ma-jątku spółki. Za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie całym majątkiem osobi-stym, co oznacza, że w przypadku bankructwa spółki wspólnicy mogą stracić nie tylkowniesione udziały, lecz także prywatny majątek, np. dom, samochód, wkłady oszczędno-ściowe. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej i jest jedynym przedstawicielemspółek prawa cywilnego. Pozostałe spółki podlegają rygorom prawa handlowego. Obokpodziału spółek na spółki prawa cywilnego i spółki prawa handlowego można podzielićspółki na spółki osobowe i spółki kapitałowe.Podział przedstawiono w poniższej tabeli. 10

Tabela I.3. Formy prawne prowadzenia działalności gospodarczejForma prawna spółki Spółka prawa Osobowa/kapitałowacywilna cywilnego osobowajawnapartnerska handlowegokomandytowakomandytowo-akcyjnaz ograniczoną kapitałowaodpowiedzialnościąakcyjnaŹródło: opracowanie własne.Spółka osobowa jest własnością co najmniej dwóch partnerów, którzy wnoszą odpo-wiedni kapitał, wspólnie prowadzą działalność gospodarczą, ponoszą ryzyko związanez tą działalnością, dzielą się osiągniętymi zyskami i odpowiadają za pozostałe zobowią-zania.Spółka osobowa nie ma osobowości prawnej. Zakres odpowiedzialności partnerów zazobowiązania spółki może być różny. Do osobowych spółek handlowych zalicza się:spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz spółkę komandytowo-akcyjną.Spółka jawna jest najbardziej uproszczoną formą spółki handlowej. Powstajew wyniku zawarcia umowy w formie pisemnej pomiędzy przynajmniej dwoma wspólni-kami i musi zostać wpisana do odpowiedniego rejestru. Spółka może nabywać prawai zaciągać zobowiązania. Wobec wierzycieli ponosi odpowiedzialność majątkiem spółkioraz osobistym majątkiem wspólników. Jeżeli umowa spółki nie reguluje tego inaczej, tokażdy ze wspólników w równym stopniu uczestniczy w zyskach i stratach spółki. Każdyz nich płaci podatek od przypadającej na niego części dochodu. Prawo do prowadzeniaspraw spółki oraz do reprezentowania jej wobec osób trzecich ma każdy wspólnik lubna podstawie umowy czynności te mogą być powierzone wyłącznie określonym wspól-nikom. Rozwiązanie spółki jawnej może nastąpić m.in. z przyczyn przewidzianychw umowie spółki, w wyniku ogłoszenia upadłości spółki, na mocy orzeczenia sądu,a także za zgodą wszystkich wspólników.Spółka partnerska jest spółką osobową utworzoną przez wspólników (partnerów) napodstawie umowy zawartej w postaci aktu notarialnego w celu wykonywania wolnegozawodu,. Taką spółkę prowadzi przedsiębiorstwo pod nazwą własnej firmy. Partneramiw spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych za-wodów (lekarze, pielęgniarki, rzeczoznawcy majątkowi, nauczyciele, adwokaci, apteka-rze, tłumacze, architekci, biegli księgowi, rewidenci itp.) i pobierające za swoją pracęindywidualne honoraria, których część przekazywana jest na utrzymanie spółki. Prowa-dzenie spraw i reprezentowanie spółki partnerskiej może być powierzone zarządowi.Poszczególni partnerzy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko wtedy, gdy zobowią-zania dotyczą ogólnych spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.Spółkę komandytową może tworzyć przynajmniej dwóch wspólników, przy czymprzynajmniej jeden ze wspólników musi być komplementariuszem oraz jeden —komandytariuszem. Wspólnik, odpowiadający za zobowiązania spółki bez ograniczeń 11

całym swoim majątkiem, nazywany jest są komplementariuszem, natomiast ten,którego odpowiedzialność ogranicza się wyłącznie do wysokości określonej sumyokreślanej jako suma komandytowa, nazywany jest komandytariuszem.Odpowiedzialność poszczególnych wspólników (komplementariuszyi komandytariuszy) jest ściśle określona i wpisana do umowy spółki. Prawoprowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentowania przysługuje komplementariuszom.Z kolei komandytariusze mogą kontrolować spółkę w zakresie określonym przezprzepisy oraz umowę spółki. Mają oni możliwość uzyskania odpisu rocznego bilansuspółki, a także przeglądania ksiąg i dokumentów w celu sprawdzania ich rzetelności.Spółka komandytowa ulega rozwiązaniu w przypadku wystąpienia podobnychokoliczności i w takim samym trybie jak w przypadku spółki jawnej.Spółka komandytowo-akcyjna prowadzi przedsiębiorstwo pod własną nazwą oraztym różni się od spółki komandytowej, że przynajmniej jeden ze wspólników jest akcjo-nariuszem. W nazwie spółki musi się znaleźć nazwisko jednego lub kilku komplementa-riuszy (lub jego nazwa, jeżeli jest on osobą prawną) oraz oznaczenie „spółka komandy-towo-akcyjna” lub skrót „S.K.A.”. Nazwisko lub nazwa akcjonariusza nie może byćumieszczona w nazwie spółki. Kapitał zakładowy spółki nie może być mniejszy niż 50000 zł. Wystąpienie ze spółki jednego z komandytariuszy, jego śmierć lub ogłoszenieprzez niego upadłości powodują rozwiązanie spółki. Natomiast upadłość akcjonariuszanie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Akcjonariusz może również reprezentowaćspółkę jedynie jako pełnomocnik, ale nie odpowiada on za zobowiązania spółki. Orga-nem sprawującym nadzór nad działalnością spółki może być (lub musi, gdy liczba akcjo-nariuszy przekracza 25 osób) rada nadzorcza wybierana przez walne zgromadzenieczłonków.Do spółek kapitałowych zalicza się spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę ak-cyjną. W przeciwieństwie do spółek osobowych spółki kapitałowe mogą być tworzonenawet przez jedną osobę. W spółkach kapitałowych wspólnicy nie ponoszą osobistejodpowiedzialności za zobowiązania spółki. Ponoszą oni ryzyko jedynie do wysokościwniesionego do spółki wkładu.Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) jest spółką kapitałową,to znaczy, że majątek spółki powstaje przez połączenie kapitałów wspólników. Umowaspółki z o.o. musi być zawarta przez wspólników w formie aktu notarialnego. Majątekspółki stanowi kapitał zakładowy będący jednocześnie gwarancją jej wypłacalności.Spółka ta posiada osobowość prawną i samodzielnie odpowiada za swoje zobowiązania.Spółka akcyjna powstaje w wyniku sprzedaży części majątku spółki za pomocą emi-towanych przez te spółkę papierów wartościowych w postaci akcji. Każdy nabywcastaje się automatycznie współwłaścicielem spółki. W zamian właściciel akcji (zwanyakcjonariuszem) bierze udział w podziale zysku wypracowanego w wyniku prowadzo-nej działalności gospodarczej, który to zysk jest dzielony proporcjonalnie do udziałuakcji. Organami spółki akcyjnej są: zarząd, walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz radanadzorcza lub komisja rewizyjna.Charakterystykę spółek prawa handlowego przedstawia poniższa tabela. 12

Tabela I.4. Charakterystyka spółek prawa handlowegoCecha Spółka Spółka Spółka komandy- Spółka komandy- Spółka Spółka jawna partnerska towa towo- z o.o. akcyjna -akcyjnaWspólnicy Wspólnicy Partnerzy Komplementariusz Komplementariusze Udziałowcy Akcjonariusz i komandytariusz i akcjonariuszeOrgan Wspólnicy Partnerzy lub Komplementariusz Komplementariusz Zarząd Zarządzarządzający zarządMinimalny kapitał Bez Bez ograniczeń Bez ograniczeń 50 000 zł 5 000 zł 100 000 złzakładowy ograniczeńOdpowiedzialność Wszyscy Wszyscy Komplementariusz Komplementariusz Brak Brakwspólników za wspólnicy partnerzy, gdy bez ograniczeń, bez ograniczeń,zobowiązania bez zobowiązania komandytariusze brakspółki ograniczeń dotyczą spraw do wysokości odpowiedzialności ogólnych; sumy akcjonariuszy konkretny komandytowej partner, gdy zobowiązanie powstało w związku z wykonywaniem wolnego zawoduŹródło: opracowanie własne.Jak już wcześniej sygnalizowano, poza osobami fizycznymi i spółkami istnieją w Polscejeszcze dwie inne formy prowadzenia działalności gospodarczej, a mianowicie: spół-dzielnie oraz przedsiębiorstwa państwowe.Spółdzielnię stanowi dobrowolne zrzeszenie osób o nieograniczonej liczbie członków,zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym dzia-łalność gospodarczą w celu zaspokojenia potrzeb swoich członków. Założycielamii członkami spółdzielni mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Do zało-żenia spółdzielni wymagana jest liczba przynajmniej dziesięciu członków założyciel-skich w postaci osób fizycznych lub trzech — w przypadku osób prawnych. Przedmiotdziałalności spółdzielni, podstawowe prawa i obowiązki jej członków oraz zasady ichprzyjmowania i wykreślania zawarte są w statucie spółdzielni. Podstawowymi orga-nami spółdzielni są: walne zgromadzenie członków spółdzielni, zarząd i rada nadzorcza.Z chwilą wpisania spółdzielni do rejestru nabywa ona osobowość prawną i może rozpo-cząć swoją działalność. Podstawę majątkową i fundusz spółdzielni stanowią wpisoweoraz udziały członków. Spółdzielnia, jako osoba prawna, odpowiada za swoje zobowią-zania całym swoim majątkiem.Ostatnią omawianą formą prawną prowadzenia działalności jest przedsiębiorstwo pań-stwowe. Przedsiębiorstwo państwowe, zgodnie z art. 1 „Ustawy o przedsiębiorstwachpaństwowych” z 1981 r., jest „samodzielnym, samorządnym i samofinansującym sięprzedsiębiorstwem posiadającym osobowość prawną”. Przedsiębiorstwo państwoweuzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców KrajowegoRejestru Sądowego. Organem założycielskim przedsiębiorstwa państwowego może byćminister lub wojewoda. Z racji posiadania osobowości prawnej przedsiębiorstwo ponosipełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania (Skarb Państwa nie ponosi żadnej od-powiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstwa). 13

„Biznesplan” Kurs dla uczniów szkół zawodowych Moduł IISpis treści:1. Planowanie działalności gospodarczej2. Biznesplan3. Analiza strategiczna — SWOT

1. Planowanie działalności gospodarczejBardzo ważną częścią zarządzania jest planowanie, którego zadanie polega na kształto-waniu przebiegu przyszłych zjawisk gospodarczych w taki sposób, aby zrealizować po-żądane cele, a także prowadzenie polityki gospodarczej służącej osiągnięciuzaplanowanych celów. W trakcie opracowywania planów przedsiębiorca w sposóbświadomy i z góry założony steruje działalnością gospodarczą i rozwojową swojegoprzedsiębiorstwa. Sama konieczność planowania jest zdeterminowana wieloma czynni-kami, w tym:  złożonością zachodzących procesów gospodarczych,  prowadzeniem działalności w warunkach konkurencji,  osiąganiem wysokiej efektywności prowadzonej działalności i realizacją założo- nych celów,  prawidłowym diagnozowaniem zagrożeń i szans rozwoju firmy,  osiąganiem wysokiej wiarygodności w środowisku biznesowym,  realizowaniem celów rozwojowych firmy itd.Różnorodność tych czynników powoduje, że proces planowania jest zajęciem złożonymi wielofazowym. Dodatkowe trudności spowodowane są ograniczonym zasobem infor-macji na tematy dotyczące przyszłych procesów gospodarczych i społecznychw otoczeniu oraz ich niedostatecznym poziomem wiarygodności.Aby przeciwdziałać tym zjawiskom na etapie planowania przedsiębiorca musi wykazy-wać się dużą elastycznością w stosunku do samego procesu realizacji planu. Dlatego teżniekiedy opracowywane są plany wariantowe. Oznacza to, że z góry zakłada się, żew procesie realizacji planu wystąpi zmiana warunków, szczególnie zewnętrznych.W celu przezwyciężenia trudności dotyczących planowania przyszłości przedsiębior-stwa i uniknięcia błędów specjaliści planowania opracowali pewne zasady, którymi na-leży się kierować sporządzając plan firmy. Oto niektóre z tych zasad: 1. Przyszłość jest przewidywalna tylko w ograniczonym stopniu. Wynika to nie tylko ze zbyt dużej liczby zmiennych elementów, które należy brać pod uwagę, ale także często z braku zastosowania odpowiednich technik planowania strate- gicznego, prognozowania oraz trudnego do przewidzenia zachowania się innych podmiotów. 2. Podstawowymi rezultatami opracowania planu działania firmy powinny być: ograniczenie niepewności, oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia za- grożeń i szans, a w konsekwencji zmniejszenie ryzyka podjęcia błędnych decyzji. 3. Planowanie jako projekt przyszłych zdarzeń jest aktywnym i kreatywnym narzę- dziem zarządzania, ukierunkowanym na otoczenie, integrującym działania, pro- wadzącym efektywną kontrolę zamierzeń i efektów działania.Te i inne zasady planowania, stosowanie odpowiednich metod i technik badawczychoraz sposoby projektowania przyszłości przedsiębiorstwa są podstawą do opracowaniazarówno planów dotyczących całej działalności przedsiębiorstwa, jak i planów dotyczą-cych niektórych jej fragmentów czy planów jakiegoś zjawiska lub problemu. 2

Zawsze jednak należy pamiętać, że podstawowymi zadaniami każdego planu są:  sformułowanie i skonkretyzowanie idei działania i określania celów,  stworzenie możliwości nadzorowania wykonania zaplanowanych zamierzeń,  stworzenie podstaw do ubiegania się o zewnętrzne źródła finansowania.Jak już wspomniano, w przedsiębiorstwie dla różnych celów tworzy się różne plany.Plany te obejmujące różne zagadnienia mogą dotyczyć zróżnicowanego horyzontu czasu.Plany w przedsiębiorstwie możemy podzielić według wielu kryteriów. Najważniejszez nich to:  podmiotowe,  przedmiotowe.Według kryterium podmiotowego wyróżnia się plany:  produktów (plan struktury produkcji),  zasobów materiałowych,  zasobów środków trwałych,  zdolności produkcyjnych,  inwestycyjne,  sprzedaży,  zatrudnienia i płac,  usług,  finansowy.Kryterium wyodrębniania tych planów są zasoby, zjawiska lub obszary prowadzonejdziałalności przedsiębiorstwa. W praktycznym podejściu do procesu planowania wyżejwskazane plany odgrywają dużą rolę i są ze sobą ściśle powiązane.Przyjmując przedmiotowe kryterium klasyfikacji planów, można wyróżnić:  plany przedsiębiorstwa,  plany zakładu,  plany filii,  plany oddziału,  plany wydziału,  plany linii produkcyjnej.Wspólną cechą tego wyodrębnienia jest organiczny związek wyodrębnionej części (jed-nostek) z podmiotem gospodarczym. Przedmiot planowania dotyczy realizacji celówjednostkowych w odniesieniu do całości. Im przedsiębiorstwo jest bardziej złożonei prowadzi bardziej zróżnicowaną działalność, tym jego struktura jest bardziej złożonai tym więcej możemy wyodrębnić planów podziałowych tych jednostek.Ze względu na kryterium zasobów, zjawisk lub obszarów prowadzonej działalności mo-żemy wyróżnić:  plany kompleksowe  obejmujące całokształt prowadzonych działań we wszyst- kich obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa. Klasycznym przykładem tego planu jest biznesplan;  plany odcinkowe  obejmujące tylko niektóre fragmenty działalności przedsiębiorstwa, np. plany sprzedaży, plany zużycia materiałów; 3

 plany problemowe  obejmujące szczególnie ważne zagadnienia z punktu widze- nia realizacji głównych celów i zadań przedsiębiorstwa, jak np. zarządzanie jako- ścią, zarządzanie wydajnością pracy.Według kryterium wpływu wielkości planistycznych na główne cele plany dzielimy na:  plany strategiczne — obejmujące długi horyzont czasu i zawierające dane strate- giczne; są nakierowane na realizację głównych celów przedsiębiorstwa, takich jak: realizacja sprzedaży globalnej, maksymalizacja nadwyżki finansowej itp.;  plany taktyczne — określające sposoby realizacji celów i zadań ujętych w planie strategicznym w średnim okresie czasu, np. program wzrostu jakości produkcji, plan dotyczący podstawowych asortymentów produkcji;  plany operacyjne — przedstawiają rodzaj i strukturę „planów codziennych” realizowanych przez komórki przedsiębiorstwa.Według kryterium horyzontu planowania plany dzielimy na:  plany długookresowe — o horyzoncie planowania powyżej 5 lat, są to zazwyczaj plany strategiczne, plany restrukturyzacji przedsiębiorstwa;  plany średniookresowe — o horyzoncie planowania średnio 2—5 lat; klasycznym planem tego rodzaju jest biznesplan;  plany krótkookresowe — o horyzoncie planowania rocznym, półrocznym bądź kwartalnym;  plany operatywne — plany miesięczne, tygodniowe, dzienne, jednej zmiany, które służą szybkiemu podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwie.Według standaryzacji procedur planistycznych wyróżniamy:  plany precedensowe — mające zastosowanie do nowych projektów oraz procedur wdrażania nowych projektów w przedsiębiorstwie. Część planów precedensowych staje się w późniejszym okresie planami standardowymi. Jednak część takich planów używana jest incydentalnie w przedsiębiorstwie, jak np. biznesplan;  plany standardowe — to plany rutynowe powtarzające się cyklicznie w przedsiębiorstwie i zawierające procedury powtarzające się z roku na rok. 2. BiznesplanKażdy plan w zależności od rodzaju i celu charakteryzuje się odpowiednim charakteremi układem treści. Inną treścią charakteryzuje się np. plan zatrudnienia, plan zasobów czykompleksowy plan średniookresowy, np. biznesplan.Biznesplan w literaturze nie jest opisywany jedną definicją. Najczęściej biznesplan jestdefiniowany jako:  szczegółowy plan działania firmy, sporządzany przez przedsiębiorców na piśmie;  jest dokumentem opisującym przedsięwzięcie gospodarcze, które chce się zrealizować w przyszłości wraz z analizą i oceną wszystkich zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań mających wpływ na jego powodzenie;  plan, który przedstawia warunki, narzędzia i sposoby realizacji celów firmy lub przedsięwzięcia inwestycyjnego; 4

 zbiór dokumentów planistycznych, które powinny określać przedsiębiorstwo, miejsce przedsiębiorstwa w otoczeniu gospodarczym, cele przedsiębiorstwa, sposoby i środki zmierzające do osiągnięcia celów w określonym horyzoncie cza- sowym.Tworzenie biznesplanu krok po kroku:  charakterystyka przedsięwzięcia,  charakterystyka oferowanych produktów i usług,  charakterystyka rynku,  marketing i sprzedaż,  plan zatrudnienia,  plan finansowy.Na charakterystykę przedsięwzięcia składają się: informacja o osobach podejmują-cych działalność gospodarczą, wybrana forma organizacyjna firmy, informacja na tematproduktu, jaki będzie oferowany, i o docelowych klientach.Charakterystyka oferowanych produktów i usług zawiera opis produktów i usług,które będą oferowane w przedsiębiorstwie, opis mocnych stron produktuw porównaniu z produktami konkurencji, a także plan rozwoju produktu.Charakterystyka rynku zawiera informację o sytuacji rynkowej, szczegółową analizęrynku zarówno pod kątem konkurencji, jak również przewidywania na temat rozwojusytuacji rynkowej w przyszłości.Marketing i sprzedaż zawierają planowaną politykę cenową przedsiębiorstwa, organi-zowanie akcji promocyjnych, reklamy produktu oraz rodzaj sprzedaży produktu.Plan zatrudnienia zawiera plan liczby zatrudnionych pracowników, planowane kosztywynagrodzeń związanych z zatrudnieniem pracowników, a także system motywowaniapracowników.Plan finansowy zawiera informację o zapotrzebowaniu na środki finansowe potrzebnedo rozpoczęcia działalności gospodarczej, sposoby pozyskania kapitału na działalnośćgospodarczą i informację o przewidywanych przychodach i kosztach.Schemat II.1 Zakres prac niezbędnych do stworzenia biznesplanu 5

Źródło: opracowanie własne.Cele biznesplanuBiznesplan w przedsiębiorstwie ma dwa podstawowe cele:  cel zewnętrzny,  cel wewnętrzny.Cel zewnętrzny biznesplanu polega na pozyskaniu dla nas partnera skłonnego zainwe-stować swoje środki w realizację naszego przedsięwzięcia. Bank, inwestorzy czy poten-cjalni partnerzy muszą być w pełni przekonani, że inwestycja będzie opłacalna.W praktyce można powiedzieć, że istnienie tego dokumentu jest podstawowym warun-kiem zainteresowania się projektem przez potencjalnych inwestorów.Cel wewnętrzny biznesplanu ma za zadanie ukazać zarządzającym i właścicielom słabei mocne strony, a także szanse i zagrożenia dla przedsiębiorstwa lub przedsięwzięcia.Jest to swego rodzaju analiza działalności firmy, którą traktować można jako instrukcję,która ukazuje główne założenia i cele realizacji planu. Dzięki tej funkcji biznesplan po-zwala na:  dokładne zaplanowanie harmonogramu działań,  ukazanie skali zadań,  uniknięcie zagrożeń i wykluczenie niechcianych działań.Funkcje i cechy biznesplanuBiznesplan jako szczególny rodzaj planu charakteryzuje się specyficznymi funkcjamii cechami. Do podstawowych cech biznesplanu można zaliczyć:  kompleksowość  plan musi obejmować wszystkie zagadnienia związane z przedmiotem prac planistycznych i jego celem, poza obszarem planu nie mogą pozostawać żadne zagadnienia istotne z punktu widzenia realizacji celów i zadań planu;  celowość  plan powinien w sposób przejrzysty i pełny przedstawiać zbiór celów i zadań; cele i zadania muszą posiadać pełne charakterystyki ilościowe i jakościowe,  realność  plan musi być realny, tzn. przewidywane do zastosowania środki i zasoby oraz warunki i technologie jego realizacji muszą zapewniać osiągnięcie 6

jego celów; taki plan nie może zakładać realizacji w najbardziej optymistycznych warunkach, ale w najbardziej prawdopodobnych;  efektywność  plan powinien spełniać warunki realności, a także efektywności — oznacza to, że zastosowanie poszczególnych zasobów i pozostałych czynników produkcji do realizacji celów i zadań powinno być optymalne, dąży się do wyko- nania zadań i celów objętych planem przy minimalnym zużyciu czynników pro- dukcji;  operatywność  plan powinien być skonstruowany tak, aby był czytelny i zrozumiały dla wykonawcy oraz umożliwiał operatywne działania realizacyjne;  spójność  plan powinien charakteryzować się wewnętrzną zgodnością, tzn. przyjęte cele nie mogą być sprzeczne ani przeszkadzać sobie wzajemnie w realizacji;  terminowość  plan określa terminy realizacji wszystkich wyodrębnionych za- dań, przedsięwzięć i celów;  elastyczność  plan powinien zapewniać realizację podstawowych zadań i celu głównego także w zmieniających się warunkach otoczenia. Dotyczy to uwzględ- nienia różnych scenariuszy realizacji planu;  perspektywiczność  ta cecha dotyczy obejmowania planem takiej perspektywy czasowej, która daje możliwość realnego przewidywania; w ramach biznesplanu jest to z reguły okres 3—5 lat.Biznesplan spełnia następujące funkcje:  planistyczną — dostarcza informacji zmniejszających poziom ryzyka,  organizacyjną — organizuje pracę,  motywacyjną — motywuje kadrę wdrażającą nowy plan,  kontrolną — kontroluje przedsiębiorstwo,  informacyjną — dostarcza informacji przeszłych, teraźniejszych, przyszłych,  decyzyjną — jest decyzją,  kreująca — pobudza do twórczego myślenia.Tworząc biznesplan, powinno się pamiętać o kilku ważnych zasadach:  Przygotuj się — zbierz dane, zarezerwuj potrzebny czas. Sporządzając biznesplan powinieneś dysponować pełnymi i wiarygodnymi danymi, tak, aby prognozy twoich przychodów i kosztów były wiarygodne. Budowa biznesplanu to proces, jeżeli nawet uda ci się go sporządzić w krótkim czasie, dużo czasu może zająć analiza wrażliwości, czyli ocena skutków zmian danych wejściowych.  Skup się na kwestii gotówki niezbędnej do sfinansowania przedsięwzięcia. Powinie- neś dokładnie wiedzieć, ile musisz zainwestować i ile z powrotem do ciebie wróci. Z tego powodu zwracaj uwagę przede wszystkim na przepływ pieniężny, później na zysk netto.  Nie patrz, ile masz, ale ile musi mieć firma. Projektując firmę, musisz ją wyposażyć we wszystko, co pozwoli jej konkurować na rynku. Nie kieruj się tylko swoim majątkiem, biznesplan nie służy do jego inwentaryzacji, ale do określenia rze- czywistych potrzeb biznesu. Dopiero na podstawie uzyskanych danych zdecydu- jesz, czy ciężar firmy udźwigniesz sam, czy też powinieneś poszukać wspólników.  Dane zebrane w biznesplanie nie muszą być przesadnie szczegółowe. Nie chodzi o to, aby każda wielkość wykorzystana w prognozach była podana z największą szczegółowością, kieruj się jej istotnością. Jeżeli nie możesz uzyskać konkretnej wielkości, staraj się ją jak najbardziej przybliżyć, aby twój biznesplan był realny. 7

 Operuj na danych realnych. Nie ma potrzeby szacowania inflacji na przyszłość, wielkości realne zawsze nimi pozostaną. Pomiń VAT, w ogólnym rozrachunku to nie firma jest jego płatnikiem.  Dobierz właściwe okresy. Biznesplan powinieneś zestawić w okresach kwartal- nych, dane miesięczne mogą być niewiarygodne, natomiast roczne zbyt ogólne.  Nie przesadzaj z długością prognoz. Okresy prognozy dłuższe niż kilka (cztery, pięć) lat powodują, że wielkości uzyskiwane w ich końcach są zupełnie niewiary- godne. Lepiej dokładnie zestawić dane w krótszym okresie niż zgadywać odległą przyszłość.Struktura biznesplanuPodstawowe elementy biznesplanu:  streszczenie,  syntetyczna prezentacja przedsiębiorstwa,  opis produktu lub usługi,  analiza strategiczna SWOT,  analiza dostawców i odbiorców (rynku),  plan marketingowy,  system biznesowy i organizacja,  harmonogram realizacji,  plany finansowe i finansowanie,  wnioski,  załączniki.Streszczenie to samodzielny element biznesplanu będący przejrzystym, przekonującymi zwięzłym opisem pomysłu. Ma zainteresować osoby podejmujące decyzje naszym po-mysłem na biznes. Od niego może zależeć, czy pozostała część biznesplanu w ogóle zo-stanie przeczytana.Streszczenie powinno zawierać:  nazwę przedsiębiorstwa oraz nazwiska właścicieli,  określenie wysokości niezbędnych środków inwestycyjnych i plan ich wykorzystania,  koncepcję rozwoju firmy,  przewidywane zyski z zaangażowanych środków.Syntetyczna prezentacja przedsiębiorstwa obejmuje:  krótką historię firmy,  podstawowe cele i zadania,  charakter (profil) i zakres prowadzonej działalności,  wielkość i podstawowe struktury sprzedaży (ostatnie 3 lata i obecną),  poziom i strukturę środków trwałych z wyszczególnieniem podstawowych linii produkcyjnych,  wielkość i strukturę zatrudnienia z wyodrębnieniem podstawowych grup zawodowych, w tym kierownictwa firmy z podaniem ich krótkich życiorysów zawodowych.Opis produktu lub usługi  punktem wyjścia dla podjęcia działalności gospodarczejjest innowacyjny produkt lub usługa. W biznesplanie musi znaleźć się ich opis ze szcze- 8

gólnym uwzględnieniem cech, które odróżniają produkt od tych, które już istnieją narynku.Konieczne jest omówienie funkcji, jaką spełnia produkt lub usługa, oraz korzyści, jakądzięki niemu uzyska klient. Dostępność na rynku porównywalnych produktów lub usługoferowanych przez konkurencję wymusza przekonujący sposób opisania wartości do-danej, jaką zaoferuje klientom nowy produkt lub usługa. 3. Analiza strategiczna — SWOTAnaliza ta polega na graficznym przedstawieniu wszystkich mocnych i słabych stronprzedsiębiorstwa, a także szans i zagrożeń, jakie generuje otoczenie.Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danejsprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):  S (Strengths) — mocne strony: wszystko to, co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,  W (Weaknesses) — słabe strony: wszystko to, co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,  O (Opportunities) — szanse: wszystko to, co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,  T (Threats) — zagrożenia: wszystko to, co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.Wreszcie informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnejz wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie.Schemat II.2 Analiza SWOTŹródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Analiza_SWOTW praktyce analiza ta sprowadza się do odpowiedzi na serię pytań:  Czy dana mocna strona pozwoli nam wykorzystać daną szansę? 9

 Czy dana mocna strona pozwoli nam zniwelować dane zagrożenie?  Czy dana słaba strona ogranicza możliwość wykorzystania danej szansy?  Czy dana słaba strona potęguje ryzyko związane z danym zagrożeniem?Jak łatwo wywnioskować, analizę można też przeprowadzić w odwrotnym kierunku,tzn. od zewnątrz do wewnątrz:  Czy dana szansa wzmacnia daną silną stronę?  Czy dana szansa pozwala zniwelować daną słabość?  Czy dane zagrożenie niweluje daną silną stronę?  Czy dane zagrożenie uwypukla daną słabość?Wyniki analizy SWOT i ich zastosowanieWyniki analizy SWOT pozwalają nam na dobór odpowiedniej dla naszej firmy strategii.Jeżeli występuje duża przewaga mocnych stron przedsiębiorstwa oraz szans, jakie stwa-rza rynek, zaleca się wykorzystanie strategii agresywnej. W przypadku, gdyw przedsiębiorstwie dominują strony słabe przy występowaniu szans na rynku, zale-cane jest, by stosować strategię konkurencyjną. Natomiast gdy przedsiębiorstwo po-siada przewagę mocnych stron, a działa w niekorzystnych warunkach rynku, wtedypowinno zastosować się strategię konserwatywną. Ostatni przypadek to taki, w którymsłabe strony przedsiębiorstwa korespondują z niekorzystną sytuacją na rynku, wtedy tozalecane jest stosowanie strategii defensywnej.Tabela I.1 Wybór strategii Mocne strony Słabe strony Strategia agresywna Strategia konserwatywnaSzanseZagrożenie Strategia konkurencyjna Strategia defensywnaŹródło: opracowanie własne.Strategia agresywna — nastawiona jest na wykorzystanie szans rynkowych oraz posia-danych przez przedsiębiorstwo atutów. Pozwala umocnić pozycję rynkową przedsię-biorstwa.Strategia defensywna — nastawiona jest na przetrwanie przedsiębiorstwa. Następujestopniowe wycofywanie się z rynku, zmniejszenie zdolności produkcyjnych, szukanieszans na innych rynkach produktowych.Strategia konkurencyjna — bazuje na powiększeniu zasobów finansowych,poszerzeniu linii produktów, a także redukcji kosztów oraz wykorzystaniu pozytywnegoefektu strategii słabości przedsiębiorstwa i jego szans rynkowych.Strategia konserwatywna — oznacza unikanie i zmniejszanie przez firmę zagrożeńw otoczeniu rynkowym. Ukierunkowana jest na wykorzystanie atutów firmy w zakresie 10

tworzenia nowych produktów, poszukiwania nowych rynków, pogłębienia segmentacjirynku.Analiza dostawców i odbiorców (rynku) — aby planowane przedsięwzięcie odniosłosukces konieczna jest znajomość rynku, szczególnie głównych dostawców (materiałów,surowców) oraz głównych odbiorców i rynków zbytu.Plan marketingowy — dobrze zaplanowane działania marketingowe i sprzedaż pro-duktu są jednym z najistotniejszych elementów przesądzających o powodzeniu przed-sięwzięcia. Dla tych działań najistotniejsze są: produkt, cena, miejsce i sposóbdystrybucji, promocja i reklama.System biznesowy i organizacja — każde zadanie w ramach przedsięwzięcia składasię z szeregu powiązanych ze sobą działań, które tworzą tzw. system biznesowy firmy.Model systemu biznesowego pokazuje, jakie czynności należy wykonać, abyprzygotować produkt końcowy i dostarczyć go klientowi. Zdefiniowanie systemubiznesowego pomaga przemyśleć sposób, w jaki firma ma funkcjonować.Harmonogram realizacji — szczegółowy harmonogram wdrożenia pomoże nam zapla-nować i dokładnie przemyśleć koncepcję rozwoju firmy. Potencjalnym inwestorom na-tomiast ułatwi zrozumieć nasz plan.Plan finansowy i źródła finansowania — przede wszystkim należy zastanowić się, ilepieniędzy potrzeba na założenie i prowadzenie przedsiębiorstwa. Dla ustalenia tego mo-żemy posłużyć się planem finansowym opartym na założeniach, które przyjęliśmy przypracy nad koncepcją rozwoju firmy. Kolejne ważne pytanie dotyczy ilości środków płyn-nych (gotówki), do których powinniśmy mieć stały dostęp, aby firma była w stanie re-gulować swoje bieżące płatności. Jest to najważniejsze zadanie w zakresie planowaniafinansowego.Wnioski — zawierają syntezę treści przygotowanego biznesplanu. Przedstawiają teżpotrzeby i wymagania.Załączniki — obejmują wszelkie analizy statystyczne, badanie rynku, konkurencjii odbiorców. Obejmują też różne źródła informacji ekonomicznej, wewnętrzneji zewnętrznej, źródłowej i przetworzonej. Załączniki przedstawiają także sposób wyli-czenia wskaźników zamieszczonych w treści biznesplanu.Korzyści wynikające z efektywnego planowaniaPlanowanie w przedsiębiorstwie przynosi wiele wymiernych korzyści. Dzięki planowa-niu możemy:  zdobyć dodatkowe fundusze potrzebne do realizacji przedsięwzięcia,  kontrolować wpływy i wydatki w firmie,  poznać zarówno obecną, jak i przyszłą wartość danej firmy,  określić partnerów naszego przedsiębiorstwa (np. dostawcy produktów i usług, firmy szkoleniowe i doradcze, dystrybutorzy produktów, agencje promocyjne itp.),  ustalić wymogi prawne dotyczące naszej działalności,  określić najbardziej optymalną formę organizacyjną przedsiębiorstwa.Efektywne planowanie pozwala nam na znaczną redukcję kosztów i maksymalizacjęzysków, co pozwala nam na lepszy rozwój naszej firmy. Efektywne planowanie pozwalana pełną realizację przedsięwzięć w przedsiębiorstwie. 11

„Biznesplan” Moduł IIIPodejmowanie działalności gospodarczej

Prowadzenie przedsiębiorstwa wymaga znajomości i przestrzegania przepisów prawaodnoszących się do działalności gospodarczej. Najważniejsze miejsce wśród nichzajmuje ustawa o działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, z późn. zm.). Jedenz jej zapisów mówi, że działalność gospodarcza jest wolna dla każdego na równychprawach i z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Przedsiębiorcai przyszły przedsiębiorca muszą także pamiętać, że wymagane są: uczciwa konkurencja,poszanowanie dobrych obyczajów i respektowanie słusznych interesów konsumentów.Założenie przedsiębiorstwa i zorganizowanie jego pracy najczęściej poprzedza długiproces myślowy o charakterze analitycznym.Najtrudniejszym zadaniem w trakcie tego procesu jest stworzenie koncepcjiprzedsięwzięcia — przejście od pomysłu na firmę do sprecyzowania jej ostatecznegokształtu. Chodzi tu w szczególności o określenie przedmiotu i skali działalności orazpotrzebnego kapitału początkowego.Tworzenie koncepcji w jej ostatecznym kształcie zostaje sfinalizowaneprzezopracowanie biznesplanu. Następnie trzeba podjąć decyzję o wyborze formyorganizacyjno-prawnej. Teoretycznie istnieje wiele możliwości, jednakże ich liczbaw praktyce się zmniejsza po przeanalizowaniu zasad działania poszczególnych form (np.spółka partnerska jest dostępna tylko dla niektórych typów działalności ściśleokreślonych przepisami prawa). Dokonując wyboru optymalnej formy prawnej dlakonkretnego rodzaju działalności, dobrze jest zastosować odpowiednie kryteria. Donajważniejszych z nich należą:  wymagania dotyczące minimalnej kwoty kapitału niezbędnej do uruchomienia działalności gospodarczej — niewielki kapitał początkowy nie pozwoli na utworzenie spółki kapitałowej, w przypadku której prawo określa minimalną wysokość kapitału;  sposób rejestracji działalności gospodarczej  rejestracja w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jest dużo prostsza, szybsza i tańsza od uzyskania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego;  wymaganie co do formy aktu założycielskiego — z tego punktu widzenia najprostszą formą działalności gospodarczej jest jednoosobowe przedsiębiorstwo osoby fizycznej, dla którego nie jest wymagany żaden akt założycielski;  sposób i zakres udziału w zyskach i pokrywaniu strat — wspólnicy spółki osobowej są uprawnieni do równego udziału w zyskach spółki (umowa spółki może określić inny sposób podziału zysku, np. w zależności od wartości wkładu), a także są zobowiązani do równego uczestnictwa w stratach spółki, natomiast wspólnicy spółki kapitałowej nie pokrywają strat generowanych przez spółkę, a zysk jest dzielony i wypłacany w formie dywidendy proporcjonalnej do posiadanych udziałów;  sposób opodatkowania dochodów — niektóre formy prawne prowadzenia działalności umożliwiają opodatkowanie dochodów w uproszczony sposób w formie karty podatkowej lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, dzięki czemu rozliczenia z urzędem skarbowym są łatwiejsze i zajmują mniej czasu. Podstawowe kryteria wyboru formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalności gospodarczej przedstawione zostały w poniżej zamieszczonej tabeli. 2

Tabela III.1 Kryteria wyboru formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalnościgospodarczejForma prawna Wymagany Sposób Forma aktu Odpowiedzialność Forma prowadzenia kapitał rejestracji założycielskiego właścicieli opodatkowania działalnościgospodarczej dochodówJednoosobowe Brak CEIDG Brak wymogu Nieograniczona Podatek dochodowyprzedsiębiorstwo wymagań od osób fizycznych —osoby fizycznej możliwy wybór dowolnej formy opodatkowaniaSpółka cywilna Brak CEIDG Umowa w formie Nieograniczona Podatek dochodowy wymagań pisemnej od osób fizycznych — (rejestruje możliwy wybór się każdy dowolnej formy wspólnik) opodatkowaniaSpółka jawna Brak KRS Umowa w formie Nieograniczona Podatek dochodowy wymagań pisemnej od osób fizycznych — opodatkowanie na zasadach ogólnych lub w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanychSpółka Brak KRS Umowa w formie Przynajmniej jeden Podatek dochodowykomandytowa wymagań aktu notarialnego wspólnik − od osób fizycznych — nieograniczona, opodatkowanie naSpółka 50 0000 KRS Umowa w formie pozostali  ograniczona zasadach ogólnychkomandytowo- KRS aktu notarialnego-akcyjna Przynajmniej jeden Podatek dochodowy Umowa w formie wspólnik − od osób fizycznych —Spółka z ograniczoną 5 000 aktu notarialnego nieograniczona, opodatkowanie naodpowiedzialnością pozostali  ograniczona zasadach ogólnych Ograniczona Dochody spółki — podatek od osób prawnych, dywidenda wspólników — podatek od osób fizycznychŹródło: opracowanie własne.Tabela III.2 Porównanie rejestracji działalności w wybranej formie prawnejDziałalność gospodarcza osoby fizycznej i Osobowe i kapitałowe spółki handlowe spółka cywilna osób fizycznychniski koszt uruchomienia wysokie koszty uruchomienia (kapitał zakładowy)odpowiedzialność majątkiem osobistym odpowiedzialność majątkiem firmydowolny rodzaj księgowości tylko pełna księgowośćmożliwość dowolnego pobierania zysku pobieranie zysku możliwe z ograniczeniami (prawo, umowa)Źródło: opracowanie własne.Przed rozpoczęcie działalności gospodarczej wskazane jest poddanie analizie równieżinnych zagadnień, takich jak: rodzaj prowadzonej działalności — np. banki mogą funkcjonować wyłącznie jako spółki akcyjne, zakres prowadzonej działalności — przedsięwzięcia na małą skalę mogą być realizowane w ramach samodzielnej działalności gospodarczej lub spółek 3

osobowych, przedsięwzięcia na dużą skalę łatwiej realizować w ramach spółek kapitałowych,  liczba wspólników — im większa liczba wspólników, tym bardziej odpowiednie jest utworzenie spółki kapitałowej,  zaufanie między wspólnikami — spółki osobowe powinny tworzyć wyłącznie osoby darzące się wzajemnym zaufaniem,  rodzaj i sposób wniesienia kapitału — wkładem do spółki osobowej może być między innymi praca wspólnika na rzecz spółki, wkład do spółki kapitałowej może mieć wyłącznie postać pieniężną (aport).Po dokonaniu wyboru formy prawnej należy podjąć decyzję o tym, jak będzie brzmiałanazwa firmy przedsiębiorcy.Zgodnie z obowiązującymi przepisami firma oznacza nazwę przedsiębiorcy (lub też jegoimię i nazwisko — jeżeli jest to osoba fizyczna). Firma przedsiębiorcy powinna zawieraćokreślenie formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej, a ponadto możezawierać elementy określające podmiot działalności, siedzibę przedsiębiorcy i innedowolnie wybrane określenia. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności codo osoby przedsiębiorcy czy przedmiotu jego działalności.Po wykonaniu omówionej wyżej pracy koncepcyjnej oraz sporządzeniu biznesplanuprzyszły przedsiębiorca powinien przystąpić do załatwienia niezbędnych formalnościprawnych podzielonych na etapy.W przypadku gdy przedsiębiorstwo ma być prowadzone przez więcej niż jedną osobę,niżej wymienione etapy powinny być poprzedzone spisaniem odpowiedniej umowy,w niektórych przypadkach w formie aktu notarialnego.Etapy załatwiania spraw związanych z podejmowaniem działalnościgospodarczej:  Etap I — wypełnienie formularza CEIDG;  Etap II — uzyskanie numeru REGON;  Etap III — uzyskanie numeru NIP i deklaracja VAT;  Etap IV — Zakład Ubezpieczeń Społecznych;  Etap V — koncesje, zezwolenia i licencje;  Etap VI — Państwowa Inspekcja Pracy i SANEPID;  Etap VII — uzyskanie pieczątki;  Etap VIII — otwarcie firmowego konta bankowego.W zależności od tego, jaką formę prawną wybraliśmy dla naszej działalnościgospodarczej, niektóre z tych etapów będziemy mogli pominąć (np. nie każdadziałalność gospodarcza wymaga koncesji, zezwolenia, licencji).Etap I — wypełnienie formularza CEIDGProcedurę podejmowania działalności rozpoczynamy od rejestracji. Jeżeliprzedsiębiorstwo, które zakładamy, jest przedsiębiorstwem jednoosobowym lubjesteśmy wspólnikami spółki cywilnej, rejestracja następuje w Centralnej Ewidencjii Informacji o Działalności Gospodarczej, którą prowadzi Minister Gospodarki(wcześniej była to Ewidencja Działalności Gospodarczej, którą prowadził wójt,burmistrz, prezydent miasta). 4

W przypadku wyboru działalności gospodarczej w formie spółki osobowej albokapitałowej (spółki prawa handlowego) dokonujemy rejestracji w Krajowym RejestrzeSądowym, prowadzonym przez sądy rejonowe właściwe ze względu na miejsce siedzibytworzonej spółki. Wymagane formularze dostępne są w sądach.Wniosek o wpis do CEIDG (formularz CEIDG-1) zawiera także:  wniosek o nadanie numeru REGON,  zgłoszenie do urzędu skarbowego (rejestracja, nadanie NIP-u, wybór formy opodatkowania),  zgłoszenie płatnika składek do ZUS-u lub oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia w KRUS-ie.Wszelkie czynności związane z wpisem do CEIDG są BEZPŁATNE.Wniosek o wpis do CEIDG można złożyć za pośrednictwem strony CEIDG (firma.gov.pl),na której dostępna jest instrukcja ułatwiająca wypełnienie wniosku, co zapobiegapowstawaniu ewentualnych błędów. Wypełniony formularz należy podpisać i złożyćelektronicznie. W przypadku braku podpisu elektronicznego dokument należywydrukować, podpisać i złożyć w formie papierowej w urzędzie gminy odpowiednimdla miejsca zameldowania właścicela firmy. Formularz można pobrać w wersjipapierowej w każdym urzędzie gminy i wypełnić tradycyjnie długopisem, a w raziepotrzeby można poprosić o pomoc pracowników urzędu.Formularz poza danymi osobowymi, miejscem zameldowania i zamieszkania powinienzawierać dane dotyczące rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Rodzajprowadzonej działalności gospodarczej definiowany jest na podstawie kodów PKD(Polskiej Klasyfikacji Działalności), która jest obowiązującym, systematycznieuporządkowanym zbiorem rodzajów działalności gospodarczej i społecznej. KlasyfikacjęPKD wraz z możliwością wyszukiwania działalności można znaleźć na stronachinternetowych: www.gus-pkd.pl, www.klasyfikacje.gofin.pl. Jeśli działalnośćgospodarcza prowadzona jest przez wspólników spółki cywilnej, każdy z nich musiindywidualnie złożyć wniosek CEIDG (każdy ze wspólników jest samodzielnymprzedsiębiorcą).Etap II — uzyskanie numeru REGONKażdy, kto prowadzi działalność gospodarczą, musi być zarejestrowany w KrajowymRejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej — REGON.Rejestr REGON jest na bieżąco aktualizowanym zbiorem informacji o podmiotachgospodarki narodowej prowadzonym w systemie informatycznym w postaci centralnejbazy danych oraz terenowych baz danych.Rejestr REGON:  służy osiągnięciu spójności identyfikacyjnej podmiotów gospodarki narodowej wpisywanych do innych urzędowych rejestrów i systemów informacyjnych administracji publicznej,  służy jednolitości opisów stosowanych w nomenklaturze pojęciowej i klasyfikacyjnej we wszystkich urzędowych rejestrach i systemach informacyjnych administracji publicznej,  dostarcza ogólnej charakterystyki działających w gospodarce narodowej podmiotów w przekrojach: terytorialnym, własnościowym, rodzajów działalności, form prawnych itp., 5

 umożliwia sporządzanie wykazu adresów działających podmiotów,  jest podstawą do tworzenia baz i banków danych o podmiotach gospodarki narodowej,  stanowi główne źródło zasilania bazy jednostek wybieranych do badań statystycznych.Wniosek o nadanie numeru REGON stanowi formularz CEIDG. Jest to duże ułatwienie dlaprzedsiębiorców, którzy nie składają już oddzielnego formularza, a otrzymują numerREGON z właściwego dla miejsca zameldowania Urzędu Statystycznego.Informację o numerze REGON otrzymuje się pocztą (czas oczekiwania to około2 tygodnie), ale można uzyskać dane o nadanym numerze już następnego dnia pozłożeniu dokumentów CEIDG na stronie internetowej — www.prod.ceidg.gov.pl. Jest tonajszybszy sposób uzyskania informacji o numerze REGON, który jest konieczny wkolejnych etapach zakładania działalności gospodarczej.Etap III — uzyskanie numeru NIP i deklaracja VATNumer NIP jest dziesięciocyfrowym kodem służącym do identyfikacji podatnikóww Polsce. Nadawany jest przez naczelnika urzędu skarbowego we właściwym dlamiejsca zameldowania Urzędzie Skarbowym. W Urzędzie Skarbowym należy złożyćtakże deklarację, czy przedsiębiorstwo będzie płatnikiem VAT, czy nie. Małe firmy,skoncentrowane na obsłudze podmiotów nieinstytucjonalnych, gdzie prowadzonadziałalność nie wymaga inwestycji i znacznych nakładów kapitałowych przeznaczonychna zakup materiałów czy środków trwałych, mogą zdecydować się na prowadzeniedziałalności w formie bez VAT-u. Zakładane firmy mogą dokonywać swobodnegowyboru formy opodatkowania. W większości przypadków nawet małe firmy funkcjonująw systemie VAT — tzn. wystawiają i przyjmują faktury VAT. Będąc płatnikiem VAT-u,można odliczyć VAT od prowadzonej działalności. Jeżeli firma osiąga przychodyprzekraczające 150 tysięcy rocznie, jej obowiązkiem jest przejście z innej formyopodatkowania na płatnika podatku VAT.Przedsiębiorca będący płatnikiem VAT musi obowiązkowo prowadzić osobne rejestrysprzedaży oraz zakupów VAT oraz składać miesięczne (VAT-7) lub kwartalne (VAT-7K)rozliczenia VAT. Deklaracje VAT określają wysokość podatku, którą należy odprowadzićdo urzędu skarbowego do 25. dnia w miesiącu następującym po okresie rozliczenia.Deklaracje i opłaty należy wnosić terminowo. Nawet niewielkie opóźnienie może byćkarane mandatem skarbowym.Etap IV — Zakład Ubezpieczeń SpołecznychNastępnym etapem zakładania działalności gospodarczej jest dopełnienie formalnościw Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Musi to nastąpić nie później niż w ciągu7 dni od rozpoczęcia działalności. W ZUS-ie przedsiębiorca jest zarówno płatnikiemskładek (opłaca składki ZUS za siebie i swoich pracowników), jak i ubezpieczonym.Dokumenty, które należy złożyć w ZUS-ie, zależne są od formy prawnej prowadzonejdziałalności, jak również od stosunku pracy.Rozpoczynający działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom:  emerytalnemu;  rentowemu;  wypadkowemu;  zdrowotnemu; 6

 dodatkowo opłacane składki na Fundusz Pracy;  dobrowolne ubezpieczenie — ubezpieczenie chorobowe.Jeśli rozpoczynając działalność, zatrudniasz pracowników, dodatkowo opłacasz:  składki ZUS dla pracowników;  składki na Fundusz Pracy;  składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.Formularze potrzebne do zgłoszenia firmy w ZUS-ie:  ZUS ZFA (zgłoszenie płatnika składek — osoby fizycznej) — zgłoszenie firmy;  ZUS ZPA (zgłoszenie płatnika składek — spółki cywilnej);  ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczenia osoby ubezpieczonej) — dotyczy sytuacji, w której poza prowadzeniem firmy podatnik nie będzie uzyskiwał dochodów w inny sposób; dotyczy również wszystkich pracowników bez względu na to, czy uzyskują dochody w inny sposób, czy nie;  ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego) — dotyczy sytuacji, gdy poza prowadzeniem firmy przedsiębiorca uzyskuje dochody w inny sposób, np. wykonuje pracę, za którą otrzymuje płacę w wysokości minimalnego wynagrodzenia lub wyższą; można je uzyskać w oddziale ZUS.Składki ZUS opłacać należy do 10. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, jeżeliprzedsiębiorca płaci tylko za siebie, a jeżeli składki dotyczą zatrudnionychpracowników, to do 15. dnia każdego miesiąca. Należy także składać co miesiącdeklarację płatności na druku ZUS DRA (osobiście lub przesyłać pocztą).Etap V — koncesje, zezwolenia i licencjeUstawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. w rozdziale 4.wprowadziła zasady dotyczące koncesji oraz regulowanej działalności gospodarczej.Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż,bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadóww górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobamii technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotupaliwami i energią;4) ochrony osób i mienia;5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych;6) przewozów lotniczych.Organem koncesyjnym jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalnościgospodarczej podlegającej koncesjonowaniu. Koncesji udziela się na czas oznaczony, niekrótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat.Niektóre rodzaje działalności stanowią działalność regulowaną w rozumieniu ustawyi przedsiębiorca może wykonywać tę działalność, jeżeli spełnia szczególne warunki orazuzyskał wpis w rejestrze działalności regulowanej. 7

Rodzaje działalności regulowanej: 1) wyrób i rozlew wyrobów winiarskich i napojów spirytusowych, 2) usługi detektywistyczne, 3) prowadzenie kantoru, 4) działalność telekomunikacyjna, 5) organizowanie imprez turystycznych oraz pośredniczenie na zlecenie klienta w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych, 6) świadczenie usług turystycznych obejmujących polowania wykonywane przez cudzoziemców na terytorium RP oraz polowania za granicą, 7) prowadzenie stacji kontroli pojazdów, 8) organizowanie profesjonalnego współzawodnictwa sportowego, 9) prowadzenie: indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej, grupowej praktyki lekarskiej oraz kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów, 10) prowadzenie: indywidualnej praktyki pielęgniarek, położnych, indywidualnej specjalistycznej praktyki pielęgniarek i położnych albo grupowej praktyki pielęgniarek i położnych, a także kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych, 11) przechowywanie dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców o czasowym okresie przechowywania, 12) organizowanie wyścigów konnych, 13) konfekcjonowanie środków ochrony roślin i obrót nimi, 14) obrót materiałem siewnym, 15) wytwarzanie i magazynowanie biokomponentów, 16) prowadzenia ośrodka szkolenia kierowców, pracowni psychologicznej dla instruktorów, egzaminatorów i kierowców, organizowanie kursów dokształcających dla kierowców przewożących towary niebezpieczne, 17) prowadzenie przedsiębiorstwa składowego (domu składowego), 18) działalność pocztowa niewymagająca zezwolenia.Aby prowadzić działalność, która wymaga uzyskania koncesji, licencji lub jestregulowana, trzeba wypełnić dodatkowe formalności. Formalności te są zależne odrodzaju prowadzonej działalności. Szczegółowych informacji dotyczących tychformalności udziela właściwy dla miejsca zamieszkania Urząd Gminy.Etap VI — Państwowa Inspekcja Pracy i SANEPIDJednym z obowiązków przedsiębiorcy jest zgłoszenie faktu rozpoczęcia działalności doPaństwowej Inspekcji Pracy. Obowiązek ten wynika z art. 209 § 1 Kodeksu pracy.Zawiadomienie powinno zawierać: miejsce, zakres i rodzaj prowadzonej działalnościoraz liczbę zatrudnionych pracowników.Zgłoszenie takie powinno nastąpić w ciągu 30 dni od rozpoczęcia działalności.Zgłoszenia dokonuje się na specjalnym formularzu, tj. na karcie zgłoszenia pracodawcy,która dostępna jest m.in. na stronie www.pip.gov.pl. Do PIP-u powinniśmy zgłaszaćtakże wszelkie zmiany dotyczące rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,w przypadku zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii możepowodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.W przypadku gdy planuje się otworzyć np. gabinet kosmetyczny lub sklep spożywczy,odbioru miejsca wykonywania działalności musi dokonać również Sanepid. W tym celunależy złożyć wniosek zawierający inwentaryzację z opisem technologicznym oraz 8

architektoniczne plany pomieszczenia i jego dane (powierzchnia, wysokość, liczba okien,dostęp do wody itd.). Zgłoszenie do Sanepidu powinno nastąpić w ciągu 14 dni. Narozpatrzenie wniosku inspektor ma dwa tygodnie. Po tym czasie można spodziewać sięodbioru lokalu i wydania decyzji o odbiorze. Opłata za odbiór uzależniona jest od czasutrwania oględzin obiektu.Etap VII — uzyskanie pieczątkiPrawo polskie formalnie nie nakłada obowiązku posiadania pieczęci firmowej, jednakprocedury Urzędu Skarbowego i banków zazwyczaj czynią niezbędnym wyrobieniepieczęci w procesie rejestracji firmy. Na większości dokumentów urzędowych znajdujesię miejsce na pieczątkę firmową. Posiadanie pieczęci firmowej oszczędza czas, nietrzeba bowiem wypełniać ręcznie danych firmowych, gdyż zamiast tego wystarczypieczęć z niezbędnymi informacjami.Na pieczątce muszą znajdować się następujące dane: pełna nazwa firmy, siedziba(adres), dane kontaktowe: telefon, fax, e-mail, a także numer REGON oraz numer NIP.Istnieją regulacje prawne, które na określone kategorie podmiotów, np. na doradcówpodatkowych, nakładają obowiązek podawania w swojej korespondencji i na drukachurzędowych określonych danych. Część z tych informacji, np. numer wpisu na listędoradców podatkowych, wygodnie jest umieścić w treści pieczęci.Etap VIII  otwarcie firmowego konta bankowegoPrzy zakładaniu działalności gospodarczej na własny rachunek należy pamiętaćo obowiązku posiadania firmowego konta bankowego.Dokonując wyboru banku dla swojego przedsiębiorstwa, należy zwrócić szczególnąuwagę na koszty stałe związane z prowadzeniem rachunku firmowego, kosztyprzelewów do Urzędu Skarbowego i ZUS-u, możliwość obsługi konta przez internet orazrozmieszczenie bankomatów. Należy wziąć pod uwagę, ile i jakiego rodzaju operacjibędziemy dokonywali w najbliższej przyszłości. Po założeniu firmowego kontabankowego należy poinformować o tym fakcie Urząd Skarbowy za pomocą wysłaniaformularza aktualizacyjnego CEIDG-1. Numer rachunku przekazujemy do UrzęduSkarbowego oraz ZUS-u.Samo założenie konta jest obligatoryjne, ale nie oznacza, że w prowadzeniu działalnościnie można używać gotówki oraz kont prywatnych. Jest jednak wyjątek  ustawao swobodzie działalności gospodarczej określa obowiązek używania firmowego kontaw przypadku transakcji, których wartość przekracza 15 000 EUR bez względu na liczbępłatności.Dokumenty potrzebne do założenia konta:  dowód osobisty;  zaświadczenie o Wpisie do Ewidencji Działalności Gospodarczej (oryginał do wglądu i kopia);  zaświadczenie o nadaniu numeru REGON (oryginał do wglądu i kopia);  pieczątka;  umowa spółki, jeśli działalność jest prowadzona w takiej formie prawnej; 9



Formularze konieczne do rejestracji działalności gospodarczej można pobrać ze stroninternetowych:  https://prod.ceidg.gov.pl/ceidg.cms.engine/?F;1886f97b-43a9-4b16-b197- cc969b6917ba  http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/okrajowy-rejestr- sadowy/formularze-wnioskow-wykorzystywanych-w-krs/ 10