Elementy organizowania procesów transportowych

Przegląd przedstawionych wcześniej technik przeładunku znajduje sięw prezentacji multimedialnej o nazwie „Techniki przeładunku”.4.4 Literatura4.4.1 Literatura obowiązkowa  Kisperska-Moroń D., Krzyżaniak S., Logistyka, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009, s. 140 – 175;  Rydzikowski W., Wojewódzka-Król K., Transport, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 42 – 68.4.4.2 Literatura uzupełniająca  Markusik S., Infrastruktura Logistyczna w Transporcie, TOM I. „Środki transportu”, Wydawnictwo Politechnika Śląska, Gliwice 2009;  Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o czasie pracy kierowców oraz ustawy o transporcie drogowym (Dz.U. z 2011. Nr 168 poz. 1005);  Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 879 z późn. zm.);  Ustawa z dnia 17 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2006 r. Nr 235 poz. 1701);  Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1494 z późn. zm.);  Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późn. zm);  Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r. Nr 235 poz. 1701).4.4.3 Netografia  http://archiwum.wiz.pl/1997/97112300.asp;  http://www.cargobeamer.com;  http://www.flexiwaggon.se.4.5 Spis rysunkówRysunek 4.1 System Cargobeamer.........................................................................................................................5Rysunek 4.2 System Modalohr .................................................................................................................................7Rysunek 4.3 System Flexiwaggon...........................................................................................................................8Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 12

Rysunek 4.4 System Rollende Landstrasse.......................................................................................................9Rysunek 4.5 System bimodalny............................................................................................................................114.6 Spis treści4 Technologie przeładunkowe w transporcie międzygałęziowym ............................................2 4.1 Pojęcie technologii przeładunkowych......................................................................................................2 4.2 Klasyfikacja technologii przeładunkowych............................................................................................3 4.3 Techniki przeładunku ......................................................................................................................................5 4.4 Literatura ............................................................................................................................................................ 12 4.4.1 Literatura obowiązkowa ............................................................................................................................ 12 4.4.2 Literatura uzupełniająca ............................................................................................................................ 12 4.5 Netografia ........................................................................................................................................................... 12 4.6 Spis rysunków................................................................................................................................................... 12Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 13

Źródło: http://pl.fotolia.com/KURS Elementy organizowania procesów transportowych Środki techniczne do wykonania procesówMODUŁ transportowych Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 1

5 Środki techniczne do wykonania procesów transportowych Proces transportowy to zbiór różnorodnych czynności związanychz przedmiotem transportu. Czynności te występują w określonej kolejnościi we wzajemnie ze sobą powiązanym czasie i przestrzeni. Ich wykonanie jest niezbędnedo przemieszczenia osób i ładunków. Procesy transportowe są zespołem szczególnychdziałań, które oddziaływują na siebie, pojawiają się po sobie w specjalnym porządkuw czasie, a ich cel to dostarczenie materiałów z procesu wytwarzania do procesówspożycia i osób z miejsca wyjściowego do miejsca docelowego. Proces transportowy można podzielić na trzy główne elementy: Rysunek 5.1 Główne elementy procesu transportowego Źródło: opracowanie własneAd. 1 Zakres czynności związanych z załadunkiem wynika z parametrów ładunkui pomieszczeń przewozowych oraz z kolejności podejmowanych działań:Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 2

Rysunek 5.2 Zakres czynności związanych z załadunkiem Źródło: opracowanie własne Przesyłki o dużych gabarytach lub dużej masie, czyli takie, które całkowiciewykorzystują ładowność pojazdu, są zwykle załadowywane przez nadawcę. Takieprzesyłki nazywane są przesyłkami całopojazdowymi. W procesie transportowymczynności związane z załadunkiem należą do najistotniejszych, a czas i koszty z nimizwiązane leżą w kwestii zainteresowania głównie usługobiorców, ponieważ spowalniająone obrót środków zaangażowanych w produkcję towarową. Czynności te nie pozostajątakże obojętne przewoźnikowi, dla którego postój taboru podczas ładunku powodujejego wykluczenie z pracy przewozowej.Ad. 2 Czynności związane z przewozem ładunku stanowią elementarne ogniwoprocesu transportowego. Przewóz może przykładowo odbywać się z przerwamitechnicznymi lub bez nich. W przypadku przewozów kombinowanych należy dążyć, byczas przerw związanych ze zmianą środka transportowego był możliwie najkrótszy.Kwestia ta odnosi się także do zmiany technologii transportu.Ad. 3 Czynności związane z wyładunkiem – podobnie jak czynności związanez załadunkiem (Ad.1) – stanowią kluczowe ogniwo całego procesu transportowego.Wyładunek stanowi ostatni element procesu przewozowego. Po jego zakończeniu,ładunek pozostaje w dyspozycji jego odbiorcy – w myśl dokumentu przewozowego. Taksamo, jak w przypadku załadunku, czynności wyładunkowe powodują przestój środkatransportowego, co automatycznie wyłącza go z bezpośredniej pracy. W celuzoptymalizowania czasu tego procesu, niektóre z środków transportowych wyposażanesą w urządzenia upraszczające rozładunek, takie jak HDS.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 3

Rysunek 5.3 Pojazd z hydraulicznym dźwigiem samochodowym Źródło: www.mobilek.pl W skład procesu transportowego zaliczany jest również szereg czynnościprzygotowujących ładunek do przewozu:  opakowanie i znakowanie;  czasowe składowanie;  kompletowanie;  wszelkie czynności spedycyjne. Procesy transportowe dzielone są na trzy rodzaje: Rysunek 5.4 Rodzaje procesów transportowych Źródło: opracowanie własneKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 4

Proces transportowy to zarówno przewóz ładunków jak i organizacja tegoprzewozu na odcinku od nadawcy (producenta lub eksportera) do odbiorcy (importera).Polega on przede wszystkim na przygotowaniu samej koncepcji przemieszczenia,udzielaniu zleceń podmiotom wykonującym określone czynności na rzecz tego ładunku,koordynacji i monitorowaniu ich działań oraz na przygotowaniu niezbędnychdokumentów. Procesy transportowe mogą być realizowane samodzielnie przez dysponującegoładunkiem (eksportera bądź importera w ramach tzw. spedycji własnej) lub –najczęściej – przez zajmujące się profesjonalnie i zarobkowo tą działalnościąprzedsiębiorstwo spedycyjne bądź logistyczne. Spedytor (logistyk) jako pośrednikmiędzy załadowcami (eksporterami i importerami) a przewoźnikami, działający nazlecenie i reprezentujący interesy tych pierwszych, przygotowując i realizując procestransportowy powinien zwracać szczególną uwagę między innymi na:  opracowanie najkorzystniejszej dla zleceniodawcy koncepcji transportu;  wybór właściwych podmiotów wykonujących niezbędne usługi;  terminowe przekazywanie zleceń wykonawcom tych usług;  wynegocjowanie odpowiednich warunków przewozu i korzystnych cen;  zabezpieczenie odpowiedniej dokumentacji w przypadku uszkodzenia bądź zaginięcia ładunku.5.1 Elementy wejściowe i wyjściowe w procesach transportowych Niezawodnym narzędziem służącym do projektowania i planowania procesutransportowego jest wywodzący się z informatyki schemat blokowy. Schematyblokowe wykorzystywane są do tworzenia algorytmów programów komputerowych –jednakże znajduje również zastosowanie w teorii procesów. Schematy blokowepozwalają na:  identyfikację istniejącego procesu;  zaprojektowanie/przebudowę procesu;  przedstawienie działań wyróżnionych w procesie, z zachowaniem zasad logiczności, uporządkowania, wystarczalności opisu i czytelności. Poprawna algorytmizacja procesów wymaga dostosowania się donastępujących zasad:  określ, jaki proces ma zostać poddany analizie i zbuduj zespół specjalistów z zakresu tego procesu (przykładowo: proces transportowy);  określ początek i koniec analizowanego procesu (początek – wystawienie zlecenia wydania towaru z magazynu, koniec – z chwilą jego rozładowania u klienta);  zidentyfikuj główne czynności i punkty decyzyjne procesu przy zachowaniu jednolitego poziomu szczegółowości (np. poprzez przeprowadzenie burzyKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 5

mózgów, celem wyodrębnienia czynności); uporządkuj chronologicznie wszystkie zidentyfikowane czynności i zapisz je w postaci graficznej (ponownie, kolejność realizacji może być określona dzięki burzy mózgów); podziel na części wszystkie zbyt skomplikowane procesy; oceń czytelność, jednoznaczność i logikę zapisu. Schematy blokowe operują językiem graficznym, za pomocą, któregomożna wyrazić: wejście i wyjście do/z procesu (początek i koniec); kolejność czynności/działań; równoczesność (równoległość) działań; alternatywne omijanie niektórych działań – w zależności od decyzji; występowanie ładunków/pasażerów, środków transportu, przemieszczania ładunku w toku; kierunek przepływu ładunku; kierunek przepływu informacyjnego.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 6

Rysunek 5.5 Język graficzny schematów blokowych Źródło: opracowanie własneUwaga 1:Nazwy wejść / wyjść oraz czynności / operacji i zapasów, zapisywane są wewnątrz figur.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 7

Rysunek 5.6 Zapis nazw wewnątrz figur schematu blokowego Źródło: opracowanie własneUwaga 2:Nazwy przepływów (materiałowych i informacyjnych) są umieszczane nad strzałkąoraz zapisywane symbolicznie i wyjaśniane w legendzie (w przypadkuskomplikowanych opisów). Rysunek 5.7 Inne sposoby zapisu nazw w schemacie blokowym Źródło: opracowanie własne Przykładowej analizie zgodnej z zasadami budowy algorytmu procesutransportowego, poddany zostanie przewóz samochodem dostawczym pięćdziesięciuzgrzewek napoju gazowanego (zgrzewka = 10 x 0,5l). Początek procesu transportowegoprzypada na otrzymanie zlecenia transportowego. Koniec analizowanego procesunastępuje z chwilą rozliczenia usługi.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 8

Otrzymanie zlecenia spedycyjno–transportowegoRysunek 5.8 Przykładowy schemat blokowy procesu transportowego Źródło: opracowanie własne Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 9

5.2 Środki techniczne w procesach transportowych Na infrastrukturę procesów logistycznych składają się procesy logistycznefizycznego przepływu produktów, utrzymania zapasów oraz środki, sposoby ich użyciaoraz systemy ich wykorzystania. Do infrastruktury zaliczane są kolejne grupy środków technicznych:  środki transportu i manipulacji do przemieszczania się wewnętrznego i zewnętrznego;  budynki i budowle przeznaczane do składowania i ochrony zapasów oraz ich wyposażenie;  opakowania chroniące produkt oraz umożliwiające transport i manipulację nim;  środki przetwarzania informacji, urządzenia, systemy i programy użytkowe. Infrastruktura transportowa w ujęciu logistycznym, ma na celu zwiększenie sprawności oraz ekonomicznej efektywności produkcji i obrotu poprzez globalną optymalizację przepływu dóbr materialnych. Gałęzie transportu dzielone są na: Rysunek 5.9 Gałęzie transportu Źródło: opracowanie własne W Polsce największe znaczenie mają trzy pierwsze gałęzie transportu (kolejowe,samochodowe i przesyłowe). Ze względu na zmniejszenie popytu na transportkolejowy, główne zainteresowanie skupione jest na transporcie samochodowym –z uwagi na wygodę dostaw oraz istnienie specjalnych przewozów, jak np. chłodnie,czy kontenery.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 10

Do infrastruktury magazynowej i manipulacyjnej zalicza się:  budowle magazynowe;  techniczne środki manipulacji i transportu wewnętrznego;  urządzenia: magazynowe, pomiarowo-kontrolne, przeciwpożarowe itp.;  inne środki techniczne, zwłaszcza techniki informatycznej potrzebne do sterowania operacjami magazynowymi. Gałęziowym procesem przewozowym nazywany jest zbiór wyspecjalizowanychczynności wzajemnie ze sobą powiązanych, występujących w określonej kolejnościczasowej. Jego zadaniem jest przewóz pasażerów i ładunków z punktu początkowegoprzewozu do punktu końca przewozu, przy czynnym zaangażowaniu środkówprzewozowych danej gałęzi transportu. Z definicją gałęziowych procesów przewozowych powiązane są definicjekolejowych, samochodowych i lotniczych/wodnych procesów przewozowych: Rysunek 5.10 Definicje procesów przewozowych Źródło: opracowanie własneKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 11

5.3 Kryteria doboru środków technicznych w procesach transportowych Środki techniczne stosowane (wykorzystywane) w procesach fizycznegoprzepływu produktów, w procesach informacyjnych logistyki, sposoby ich użyciaoraz systemy ich wykorzystania tworzą swego rodzaju infrastrukturę procesówlogistycznych. Rysunek 5.11 Zestawienie usług logistycznych Źródło: opracowanie własne Transport i obsługa ładunku (patrz: obraz 5.1.1), obejmuje przewóz ładunków,transport inter, multi i bimodalny, zabezpieczenie i oznakowanie ładunku w transporcie,obsługę punktów przeładunkowych, planowanie tras przewozu i przestrzennościładownej towaru oraz obsługę transportu bliskiego, wózków podnośnikowychi dźwignic. O samym wyborze środka transportowego decydują przeważnie względytechniczne i ekonomiczne. Właściwy dobór środka transportowego umożliwiającyracjonalne wykorzystanie jego ładowności i przebiegu, wpływa na efektywnośćużytkowania pojazdu. Najczęściej jednak na wybór ma wpływ koszt przewozu ładunku. W celu dobrania właściwych środków technicznych do procesu transportowegomożna odnieść się do zasad modelowania procesów transportowych. Celemmodelowania jest uzyskanie narzędzia umożliwiającego osiągnięcie celu. Statycznymi nazywane są modele, które odwzorowują system i otoczenieKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 12

w ustalonym stanie. Modele statycznie nie zawierają odwzorowania upływu czasu.Modele dynamiczne odwzorowują działanie systemu i otoczenia w czasie. Zawierająodwzorowanie upływu czasu przez opis zmian stanu na ogół wykonany w taki sposób,że następny stan systemu wynika ze stanu poprzedniego oraz stanu wejścia. Modele konstruowane przy założeniu, że wszystkie informacje o własnościachsystemu i otoczenia są pewne nazywane są deterministycznymi. W modelach tegorodzaju, opis systemu i otoczenia nie zawiera zmiennych losowych. Inaczej jestw modelach stochastycznych, w których odwzorowano niepewność informacjio własnościach systemu i otoczenia. Opis systemu w modelach tego typu zawierazmienne losowe. Parametrem kluczowym dla doboru odpowiedniego środka transportu jestpodatność ładunku, czyli zespół cech i właściwości określających jego odporność nawarunki i skutki przewozu. Rysunek 5.12 Podatność transportowa ładunków Źródło: opracowanie własne Podatność przechowalnicza to odporność ładunku na warunki i czas trwaniatransportu oraz magazynowania. Ładunki można podzielić na trzy kategorie: niepodatnedo przechowywania ( o krótkim terminie przydatności, np. owoce, pieczywo), średniopodatne do przechowywania (np. czas przechowywania do jednego miesiąca, np. jajakurze) oraz podatne do przechowywania (np. ładunki trwałe, konserwy itd.). Naturalna podatność przewozowa wyraża stopień odporności ładunków nawarunki i skutki przemieszczania. Stopień odporności ładunku wynika z jegochemicznych, biologicznych, fizycznych cech i właściwości. Zależy od naturalnychwłasności ładunku (stan skupienia i postać) oraz od właściwości fizykochemicznych,decydujących o stopniu jego oddziaływania na środek transportowy i otoczenie orazodwrotnie – oddziaływanie otoczenia na ładunek. Zgodnie z kryterium naturalnejpodatności przewozowej, mrożone warzywa będą przewożone w specjalizowanychpojazdach – chłodniach, a nie ciężarowych wywrotkach służących do transportu np.materiałów budowlanych.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 13

Techniczna podatność przewozowa również określa stopień odpornościładunków na warunki i skutki przemieszczania. W tym przypadku, odporność towaruwynika z jego masy, objętości, kształtu oraz zabiegów mających na celu przystosowanieładunków do transportu. Przykładowo, do przewozu benzyny wykorzystana zostaniehermetyczna cysterna paliwowa, a nie ciągnik siodłowy. Ekonomiczna podatność transportowa określa stosunek kosztów transportu dowartości przewożonego ładunku. Ten parametr pozwala na dobór gałęzi transportu –bardziej, lub mniej kosztownej – w zależności od pożądanego terminu dostawy towaru. Zasady modelowania systemów i procesów transportowych są przydatnerównież w przypadku dobierania środków technicznych. Konstruowanie modelisystemów i procesów transportowych podobnie jak w przypadku projektowaniai planowania procesu transportowego opiera się na schematach blokowych.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 14

Rysunek 5.13 Schemat konstruowania modelu Źródło: opracowanie własneKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 15

5.4 Literatura5.4.1 Literatura obowiązkowa  Gołembska E., Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa-Poznań 2002;  Kisperska-Moroń D., Krzyżaniak S., Logistyka , Biblioteka Logistyka, Poznań 2009, s. 140 – 175.5.4.2 Literatura uzupełniająca  Leszczyński J., Modelowanie systemów i procesów transportowych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1994;  Madeyski M., Lissowska E., Badania analityczne transportu samochodowego, WKŁ, Warszawa 1970, s. 157;  Mendyk E., Ekonomika i organizacja transportu, WSL, Poznań 2002;  Rydzkowski W., Wojewódzka – Król K., Transport, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 42 – 68.5.5 Spis tabel i rysunkówRysunek 5.1 Główne elementy procesu transportowego................................................................2Rysunek 5.2 Zakres czynności związanych z załadunkiem ...........................................................3Rysunek 5.3 Pojazd z hydraulicznym dźwigiem samochodowym ...............................................4Rysunek 5.4 Rodzaje procesów transportowych................................................................................4Rysunek 5.5 Język graficzny schematów blokowych ........................................................................7Rysunek 5.6 Zapis nazw wewnątrz figur schematu blokowego ...................................................8Rysunek 5.7 Inne sposoby zapisu nazw w schemacie blokowym ................................................8Rysunek 5.8 Przykładowy schemat blokowy procesu transportowego ....................................9Rysunek 5.9 Gałęzie transportu.............................................................................................................. 10Rysunek 5.10 Definicje procesów przewozowych .......................................................................... 11Rysunek 5.11 Zestawienie usług logistycznych................................................................................ 12Rysunek 5.12 Podatność transportowa ładunków ......................................................................... 13Rysunek 5.13 Schemat konstruowania modelu .............................................................................. 155.6 Spis treści5 Środki techniczne do wykonania procesów transportowych ..............................................2 5.1 Elementy wejściowe i wyjściowe w procesach transportowych..................................................5 5.2 Środki techniczne w procesach transportowych .............................................................................10 5.3 Kryteria doboru środków technicznych w procesach transportowych .................................12 5.4 Literatura..........................................................................................................................................................16 5.4.1 Literatura obowiązkowa .........................................................................................................................................16 5.4.2 Literatura uzupełniająca .........................................................................................................................................16 5.5 Spis tabel i rysunków...................................................................................................................................16Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 16

Źródło: http://www.pl.fotolia.com/id/56225956KURS Elementy organizowania procesów transportowychMODUŁ Miary efektywności w realizacji procesów transportowych Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 1

6 Miary efektywności w realizacji procesów transportowych6.1 Istota tworzenia wskaźników efektywności Efektywność to rezultat podjętych działań, opisany relacją uzyskanych efektówdo poniesionych nakładów. Oznacza najlepsze efekty produkcji, dystrybucji, sprzedażyi promocji. Efektywność jest przedmiotem wielu dyskusji i analiz. Pomiaru efektywności dokonuje się wykorzystując cząstkowe, syntetycznewskaźniki produktywności wykorzystania zasobów (pracy i kapitału). Efektywnośćmożna identyfikować w ujęciu ex post i ex ante. Efektywność ex post dotyczyokreślania rezultatów konkretnych działań. Obliczając efektywność ex ante szacuje sięprzewidywane efekty przy zaangażowaniu określonych środków i czasu. Do ocenyefektywności stosuje się analizę wskaźnikową. Istota tworzenia wskaźników efektywności transportu polega na oceniefunkcjonowania systemu transportowego oraz porównaniu go do systemówkonkurencyjnych. Ocena funkcjonowania systemu transportowego opiera sięna zdiagnozowaniu aktualnego stanu systemu transportowego. Porównaniedo konkurentów nazywane jest benchmarkingiem. Benchmarking skupia sięna słabych i mocnych stronach systemu transportowego oraz na poszukiwaniusposobów i obszarów jego poprawy. Rysunek 6.1 Istota tworzenia wskaźników Źródło: opracowanie własne Tworzeniu wskaźników efektywności transportu towarzyszą różne założeniaoparte na konkretnych definicjach. Poniższy przykład dotyczy transportu szynowegow ramach komunikacji miejskiej.Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 2

Czas trwania kursu Rysunek 6.2 Czas trwania kursu Źródło: opracowanie własne na linii h (A→B) .Czas obrotu Rysunek 6.3 Czas trwania obrotu Źródło: opracowanie własne na linii h (A→B→A) .Efektywny transport charakteryzuje się:  budowaniem efektywnych procesów transportowych;  wykorzystaniem odpowiednich narzędzi informatycznych wspierających procesy transportowe;  zapewnieniem odpowiednich standardów wymiany danych w całym łańcuchu dostaw produktów. Bardzo istotnym problemem przedsiębiorstw transportowych jest nieoptymalnewykorzystanie zasobów transportowych, czyli występujące puste przebiegi, niskiwskaźnik wykorzystania przestani ładunkowej oraz przestoje. Problemy tego rodzajuszczególnie nasilają się, gdy przedsiębiorstwo posiada własny tabor. Stosowanieinnowacyjnych rozwiązań koncepcyjnych podnosi standard dostarczania produktów,a także przyczynia się do efektywnego funkcjonowania procesów logistycznych. Aby Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 3

osiągnąć wysoką efektywność procesów transportowych, niezbędne jest działaniekompleksowe obejmujące m. in. stosowanie wydajnych narzędzi informatycznychwspierających realizację procesów logistycznych.6.2 Pojęcie wskaźników efektywnościowych ef Efektywność jest jednym z najważniejszych problemów współczesnej logistyki,zarówno na poziomie operacyjnym, jak i strategicznym. Podwyższenie poziomuefektywności procesu logistycznego można osiągnąć na wiele sposobów. Jednymz najbardziej skutecznych jest podejmowanie decyzji na podstawie analizwykonywanych przez systemy informatyczne wspomagające zarządzanie. Trudności skutkują niejednoznacznością oceny nie tylko opłacalnościplanowanych inwestycji, ale również efektywności bieżących procesów logistycznych.Kadra zarządzająca musi zatem wykorzystywać coraz bardziej skomplikowanenarzędzia analityczne wspomagane narzędziami e-gospodarki oraz systemamiinformatycznymi pozwalającymi na określenie skuteczności procesów zachodzącychw przedsiębiorstwie bądź w całym logistycznym łańcuchu dostaw. Efektywność procesów logistycznych jest istotna z punktu widzenia organizacjiprocesów zachodzących w przedsiębiorstwie oraz w łańcuchu dostaw. Należy jednakpamiętać, że dążenie do maksymalizacji efektywności może nieść za sobą szeregzagrożeń. Do najważniejszych pułapek maksymalizacji efektywności procesówlogistycznych zalicza się:  brak koordynacji celów operacyjnych poszczególnych działów z celami strategicznymi przedsiębiorstwa bądź łańcucha dostaw;  sprzeczność celów strategicznych opracowanych przez poszczególne przedsiębiorstwa, będące elementami łańcucha dostaw;  sprzeczność celów operacyjnych różnych działów przedsiębiorstwa;  zagrożenie negatywnego oddziaływania na otoczenie. Wskaźniki efektywności pozwalają na opracowanie danych dotyczącychfunkcjonowania pojazdów w czasie. Kluczowe parametry to:  czas jazdy;  czas pracy;  czas użytkowania;  czas obsługiwania;  czas eksploatacji. Czas jazdy obejmuje bezpośrednie prowadzenie środka transportu, kiedy pojazdznajduje się w ruchu. Czas pracy zajmuje się realizowanymi zadaniami przewozowymiłącząc zarówno czas pojazdu znajdującego się w ruchu oraz czas pojazdu w stanieoczekiwania. Za stan oczekiwania uznaje się:  załadunek i rozładunek; Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 4

 wsiadania i wysiadanie pasażerów;  postoje w ruchu miejskim (światła, korki uliczne);  przerwy. Czas użytkowania rozumiany jest jako okres zdatności (przydatności) pojazdudo natychmiastowego wykorzystania i realizacji zadań (np. pojazd pracujący, pojazdznajdujący się na parkingu – aktualnie niewykonujący żadnej pracy). Czas obsługiwaniato okres przeznaczony na przeglądy i naprawy, a czas eksploatacji to czas użytkowaniai obsługiwania pojazdu. W kontekście wskaźników dotyczących miar efektywności systemówtransportowych nie można pominąć wskaźnika efektywności pojazdu EF. Efektywność pojazdu .Liczba pojazdów w systemie – wymagana liczba pojazdów zdolnych do realizacji zaplanowanej pracy przewozowej.Współczynnik napełnienia na odcinku od i do j . Ze wskaźnikiem efektywności EF powiązane są również koszty eksploatacji(KE) oraz rentowność przewozów: Koszty eksploatacji . Rentowność przewozów na linii hKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 5

.6.3 Zależności pomiędzy wskaźnikami Wskaźniki stosowane w transporcie są od siebie zależne i wyrażają następująceparametry:  czas trwania kursu (przejazdu) tho – czas, w którym przejeżdża autobus podczas kursu oraz czas obrotu tho – czas, w którym środek transportu pokona trasę i wróci do bazy wraz z czasami przestojów;  częstotliwość ruchu ωh – liczba środków transportu przejeżdżających w czasie 1 godziny, w jednym kierunku, przez dowolny punkt linii;  interwał ruchu IRh – odstęp czasu, w którym 2 środki transportu (obsługujące tę samą linię) kolejno przejeżdżają po sobie przez dowolny punkt;  potok pasażerów (towarów) Psieci – liczba pasażerów (wielkość ładunku towarów) przejeżdżających przez dowolny punkt linii komunikacyjnej (przekraczających punkt) w jednostce czasu, w jednym kierunku;  praca przewozowa Qh – zsumowane dla różnych linii (dla jednego środka transportu) iloczyny długości drogi i liczby pasażerów (wielkości obciążenia towarowego);  prędkość eksploatacyjna Vhe – to stosunek przebytej drogi do czasu pracy pojazdu;  prędkość techniczna Vht – stosunek przebytej odległości do czasu jazdy;  współczynnik gotowości technicznej taboru khg – wskaźnik określający, ile w sumie do dyspozycji jest wozodni;  wskaźnik wozodni – w gotowości technicznej jest to liczba wozodni, gdy pojazdy były sprawne technicznie i mogły być wykorzystane do wykonywania przewozów;  współczynnik wykorzystania czasu pracy khpr – informuje, jaka część czasu pracy pojazdu przeznaczona jest na jazdę pojazdu;  współczynnik wykorzystania pracy przewozowej khQ – określa stopień wykorzystania urządzeń mechanicznych w porównaniu z ich możliwościami. Rysunek 6.4 Potok pasażerów na linii Źródło: opracowanie własneKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 6

Potok pasażerów na linii h [pas/godz.] – liczba pasażerów przejeżdżających przez dowolny punkt linii komunikacyjnej w jednostce czasu w jednym kierunku; . Rysunek 6.5 Prędkość eksploatacyjna Źródło: opracowanie własne Prędkość eksploatacyjnajeżeli: . Rysunek 6.6 Prędkość techniczna Źródło: opracowanie własneKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 7

Prędkość techniczna . Rysunek 6.7 Praca przewozowa Źródło: opracowanie własneWspółczynnik wykorzystania czasu pracy na linii hponieważ .oraztoPraca przewozowa na linii hKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 8

.Interwał ruchu na linii h – odstęp czasu, w którym 2 środki transportu (obsługujące tę samą linię) kolejno przejeżdżają po sobie przez dowolny punkt.Współczynnik wykorzystania ładowności .Współczynnik gotowości technicznej taboru ; .Współczynnik wykorzystania pojazdu Rysunek 6.8 Częstotliwość ruchu na linii Źródło: opracowanie własneKurs: Elementy organizowania procesów transportowych 9

Częstotliwość ruchu na linii h – liczba środków transportu przejeżdżających w czasie 1 godz., w jednym kierunku, przez dowolny punkt linii.Współczynnik wykorzystania pojazdu sprawnego technicznieponieważ:to: .Wydajność pojazdu .Wskaźnik wypełnienia przestrzeni ładunkowej gdzie: A – szerokość przestrzeni ładunkowej; B – długość przestrzeni ładunkowej; H – wysokość przestrzeni ładunkowej; a – szerokość ładunku; b – długość ładunku; h – wysokość ładunku.6.4 Porównywanie wybranych systemów transportowych W tabeli 6.1 przykładowe porównanie wybranych systemów transportowychz 2012 r. na podstawie wskaźników: powierzchni obsługiwanej aglomeracji, ludności,długości linii komunikacyjnych, liczby linii, liczby wozokilometrów, kosztu w km,współczynnika wykorzystania taboru, średniej prędkości eksploatacyjnej, rentownościi interwału ruchu (w godzinach szczytu):Kurs: Elementy organizowania procesów transportowych 10