E-Book วิชานวัตกรรม

ช นิ ด ข อ ง หิ น

ชนิดของหิน จั ดทำโดย นางสาวณั ฐวดี คำศรี รหั สนั กศึ กษา 65181100208 เสนอ ผู้ ช่ ว ย ศา ส ตร า จ า ร ย์ พงษ์ พร พั น ธ์ เ พ็ ง

คำนำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์(E-BOOK)เล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสารการศึกษาและการเรียนรู้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบถึงเนื้อหาข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องชนิดของหิน หมายความหมายของหินแต่ละประเภท โดยคณะผู้จัดทำริเริ่มประมวลความรู้ และสร้างสรรค์เนื้อหาในรูปแบบ E-Book เพื่อเป็นทางเลือกสำหรับผู้สนใจที่ อยากศึกษาเนื้อหาที่เข้าถึง เข้าใจและสะดวกในการศึกษาเนื้อหามากยิ่งขึ้น ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) เล่มนี้ จะเป็นประโยชน์ต่อการจัดการเรียนการสอนตลอดจนนำไปสู่การสร้างสรรค์ ผลงานและสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันของนักเรียนต่อไป ผู้จัดทำ นางสาวณัฐวดี คำศรี

1 คำแนะนำสำหรับนักเรียน ส า ร บั ญ 2 จุ ดประสงค์การเรียนรู้ 3 สถานการณ์ปัญหา CONTENTS 4 ภารกิจ 5 ฐานความช่วยเหลือ 6 แหล่งการเรียนรู้เพิ่มเติม 7 ความหมายของหิน 8 - 9 แร่ประกอบหิน 1 0 - 1 7 ลักษณะของหินและชนิดของหิน 18 VDO 1 9 - 2 0 แบบทดสอบหลังการเรียนรู้ 2 1 ประวัติผู้จัดทำ

คำแนะนำสำหรับ 1 นักเรียน - นักเรียนควรศึกษาเนื้อหาและลักษณะของ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ให้เข้าใจก่อนนำไปใช้ - นักเรียนควรศึกษาจุดประสงค์การเรียนรู้ของ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้ - นักเรียนควรศึกษาเนื้อหาและปฎิบัติกิจกรรมการเรียนรู้ต่างๆ ตามลำดับด้วยความตั้งใจจนเกิดความรู้ความเข้าใจ - ในระหว่างการปฎิบัติกิจกรรมนักเรียนควรมีการ แลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับเพื่อนและครูผู้สอน - เมื่อเกิดปัญหาหรือเกิดความสงสัยในเนื้อหา นักเรียนสามารถขอคำปรึกษาหรือคำแนะนำจากครูได้

2 จุดประสงค์การเรียนรู็ 1.บอกความหมายของหินได้ 2.สามารถอธิบายลักษณะของหินได้ 3.บอกชนิดของหินได้

4 ภารกิจ 1.หิ นบริ เวณแถวบ้ านเป็ นหิ นชนิ ดใด 2.หิ นที่ พบบริ เวณจุ ดที่ 1และจุ ดที่ 2แตกต่ าง หรื อเหมื อนกั นอย่ างไร 3.ลิ ลลี่ ทราบได้ อย่ างไรว่ าหิ นที่ พบเป็ นหิ น ชนิ ดใด

3 สถานการณ์ปัญหา ณ ชั้นเรียนวิชาวิทยาศาสตร์คุณครูสมศรีได้สอนเกี่ยวกับเรื่องชนิดของหิน และ ลิลลี่เด็กหญิงขี้สงสัยก็ได้ฟังเรื่องชนิดของหินที่ครูสมศรีสอน จนเกิดความสงสัย ว่าหินที่อยู่ตามบริเวณแถวบ้านเรานั้นเป็นหินแบบไหน ชนิดไหน เมื่อเลิกเรียน ลิลลี่ก็ได้ลองออกมาเดินแถวหน้าบ้านจุดที่1ก็พบหินที่มีลักษณะแตกต่างกันและมี ลักษณะเหมือนกัน พอเดินไปบริเวณจุดที่2ก็เจอหินชนิดอื่นอีกทำให้ลิลลี่รู้ว่า บริเวณแถวบ้านตัวเองนั้นมีหินหลากหลายชนิด เลยทำให้ลิลลี่อยากรู้เรื่องเกี่ยว กับชนิดของหินเพิ่มเติม พอลิลลี่ถึงห้องก็ได้เข้าอินเตอร์เน็ตค้นคว้าหาความรู้ เกี่ยวกับเรื่องของหินเพิ่มเติมจนรู้ว่าหินบริเวณแถวบ้านของตนเองเป็นหินชนิด ใด

6 แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม https://youtu.be/DU72V0sImyE https://youtu.be/batdROQmqDg https://youtu.be/5Smm8xSR7G0

5 ฐานความช่วยเหลือ แบ่งตามลักษณะการเกิดของหินออกเป็น 3 ประเภท 1. หินอัคนี (Igneous rocks) เกิดจากการเย็นตัวแล้วแข็งตัวของหินหลอมเหลวใต้พื้นผิว โลก (แมกมา)หรือลาวา ซึ่งหินหลอมเหลวแต่ละแห่งมีองค์ประกอบไม่เหมือนกัน ทำให้มี สีหรือเนื้อหินมีลักษณะต่างกัน หินอัคนีมีลักษณะเป็นหินแข็ง ประกอบด้วยผลึกที่ไม่มีชั้นให้ เห็นและหากแมกมามีการปะทุจากปล่องภูเขาไฟออกมาเป็นลาวาแล้วมีการเย็นตัวอย่าง รวดเร็ว จะเกิดรูพรุนที่เนื้อหิน เนื่องจากการไหลออกของอากาศที่แทรกอยู่ในหิน หินชนิด นี้จะไม่มีซากดึกดำบรรพ์ปรากฏอยู่ ตัวอย่างหินอัคนี เช่น หินแกรนิต หินแอนดีไซด์ เป็นต้น 2.หินตะกอนหรือหินชั้น (sedimentary rocks) เกิดจากการทับถมอัดแน่น และมีการเชื่อม ประสานของตะกอนที่เกิดจากการผุพังของหินชนิดต่างๆ ทั้งจากการทับถมของกระแสน้ำ กระแสลมที่พัดพามา ทำให้เกิดการประสานตัวกันแน่นกลายเป็นหิน หินชนิดนี้ส่วนใหญ่มี ลักษณะเปราะและแตกง่าย เนื้อหินจะสามารถมองเห็นเม็ดหินได้ และอาจพบ ซากดึกดำบรรพ์ได้ในหินประเภทนี้ ตัวอย่างหินประเภทนี้ได้แก่ หินกรวดมน หินปูน หินทราย เป็นต้น 3. หินแปร (Metamorphic rocks) เกิดจากการแปรสภาพของหินเดิม (ทั้งหินอัคนีและ หินตะกอน) เนื่องจากความร้อนและความดันจากแรงกดทับภายใต้ผิวโลกมีมาก จนทำให้ รูปร่างและลักษณะของเนื้อหินเปลี่ยนไป มีลักษณะแข็งและสามารถเห็นแยกเป็นชั้นๆ หรือ เห็นแถบชั้นได้อย่างชัดเจน อาจพบซากดึกดำบรรพ์ที่มีสภาพไม่สมบูรณ์ได้ในหินประเภทนี้ ตัวอย่างหินประเภทนี้ได้แก่ หินอ่อน หินชนวน เป็นต้น

7 หิน ความหมายของหิ น เป็ นของแข็ งที่ เกิ ดขึ้ นตามธรรมชาติ ซึ่ งเป็ นสารผสมที่ เกิ ด จากการเกาะตั วกั นแน่ นของแร่ ตั้ งแต่ 1ชนิ ดขึ้ นไปหรื อเป็ นสาร ผสมของแร่ กั บแก้ วภู เขาไฟ หรื อ แร่ กั บ ซากดึ กดำบรรพ์ หรื อ ของแข็ งอื่ นๆหิ นมี หลายลั กษณะ รู ปร่ างที่ แตกต่ างกั นออกไป มี สี สั นที่ ต่ างกั นออกไปตามถิ่ นที่ อยู่

8 แร่ประกอบหิน เฟลด์สปาร์ (Feldspar) เป็นกลุ่มแร่ที่มีมากกว่าร้อยละ 50 ของเปลือกโลก ซึ่งเป็น องค์ประกอบส่วนใหญ่ของหินหลายชนิดในเปลือกโลก เฟลด์สปาร์มีองค์ประกอบหลักเป็น อะลูมิเนียมซิลิเกต รูปผลึกหลายชนิด เมื่อเฟลด์สปาร์ผุพังจะกลายเป็นอนุภาคดินเหนียว (Clay minerals) ควอรตซ์ (SiO2) เป็นซิลิกาไดออกไซด์บริสุทธิ์ มีรูปผลึกทรงหกเหลี่ยมยอดแหลม มี อยู่ทั่วไปในเปลือกทวีป แต่หาได้ยากในเปลือกมหาสมุทรและแมนเทิล เมื่อควอรตซ์ผุพังจะ กลายเป็นอนุภทราย (Sand) ควอรตซ์มีความแข็งแรงมาก ขูดแก้วเป็นรอย ไมก้า (Mica) เป็นกลุ่มแร่ซึ่งมีรูปผลึกเป็นแผ่นบาง มีองค์ประกอบเป็นอะลูมิเนียมซิลิ เกตไฮดรอกไซด์ มีอยู่ทั่วไปในเปลือกทวีป ไมก้ามีโครงสร้างเช่นเดียวกับ แร่ดินเหนียว (Clay minerals) ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของดิน แอมฟิโบล (Amphibole group) มีลักษณะคล้ายเฟลด์สปาร์แต่มีสีเข้ม มีองค์ ประกอบเป็นอะลูมิเนียมซิลิเกตไฮดรอกไซด์ที่มีแมกนีเซียม เหล็ก หรือ แคลเซียม เจือปนอยู่ มีอยู่แต่ในเปลือกทวีป ตัวอย่างของกลุ่มแอมฟิโบลที่พบเห็นทั่วไปคือ แร่ฮอร์นเบลนด์ ซึ่งอยู่ ในหินแกรนิต

9 แร่ประกอบหิน ไพร็อกซีน (Pyroxene group) มีสีเข้ม มีองค์ประกอบที่เป็นแมกนีเซียมและเหล็กซิ ลิเกตอยู่มาก มีลักษณะคล้ายแอมฟิโบล มีอยู่แต่ในเปลือกมหาสมุทร โอลิวีน (Olivine) มีองค์ประกอบหลักเป็นแมกนีเซียมและเหล็กซิลิเกต มีอยู่น้อย มากบนเปลือกโลก กำเนิดจากแมนเทิลใต้เปลือกโลก ตระกูลคาร์บอเนต แคลไซต์ (Calcite) เป็นแคลเซียมคาร์บอเนต (CaCO3) เป็นองค์ประกอบหลัก ของหินปูนและหินอ่อน โดโลไมต์ (Dolomite) ซึ่งเป็นแร่คาร์บอเนตอีกประเภทหนึ่งที่มี แมงกานีสผสมอยู่ CaMg(CO3) 2 แร่คาร์บอเนตทำปฏิกิริยากับกรดเป็นฟองฟู่ให้ก๊าซ คาร์บอนไดออกไซด์ออกมา

10 ลักษณะของหิน โลกเป็นดาวเคราะห์ดวงหนึ่งจัดอยู่ในประเภทดาวเคราะห์หินเพราะองค์ประกอบส่วน ใหญ่ของโลกเป็นหิน แม้ว่าผิวโลกส่วนใหญ่จะปกคลุมด้วยน้ำ แต่ใต้พื้นน้ำและพื้นดินลึกลง ไปมีแต่หิน เราอาจพบหินอยู่ทั่วไปบนพื้นโลก หินที่พบอาจมีลักษณะแตกต่างกันในเรื่องสี เนื้อหิน องค์ประกอบ ความหนาแน่น และอื่นๆ ซึ่งอาจจัดจำแนกหินเป็นกลุ่มๆ ได้ตาม ลักษณะร่วมที่สังเกตเห็น

11 ลักษณะของหินและชนิดของหิน 1. หินอัคนี (Igneous rocks) - มีลักษณะเป็นหินแข็ง เกิดจากการเย็นตัวแล้วแข็งตัวของหิน หลอมเหลวประกอบด้วย ผลึกที่ไม่มีชั้นให้เห็นและหากแมกมา มีการปะทุจากปล่องภูเขาไฟออกมาเป็นลาวาแล้วมี การเย็น ตัวอย่างรวดเร็วจะเกิดรูพรุนที่เนื้อหิน เนื่องจากการไหลออกของอากาศที่แทรกอยู่ ในหิน หินชนิดนี้ จะไม่มีซากดึกด้าบรรพ์ปรากฏอยู่ ตัวอย่างหินอัคนี เช่น หินแกรนิต หินแอนดีไซต์ เป็นต้น หินแกรนิต : ลักษณะ มีเนื้อขนาดปานกลางถึงเนื้อหยาบ บางครั้ง จะพบผลึกเดี่ยวๆ บางชนิดที่มี ขนาดใหญ่กว่า มวลเนื้อพื้น เกิดเป็นหินที่รู้จักกันในนามของ พอร์พายรี อาจมีสีชมพู จนถึงสีเทาเข้มหรือสีด้า ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบทางเคมีและ องค์ประกอบทางแร่

12 ลักษณะของหินและชนิดของหิน หินแอนดีไซต์ : ลักษณะ เป็นหินที่เนื้อละเอียด ผลึกของแร่ มองด้วย ตาเปล่าไม่เห็น เพราะ แร่ตกผลึกอย่างรวดเร็ว ท้าให้ผลึกแร่มีขนาดเล็ก มีสีม่วง เขียว เทาแก่ หรือด้า ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ตรวจวินิจฉัย เกิดจากหินหนืดเย็นตัวบนพื้นผิวโลก ประกอบด้วยแร่ที่ส้าคัญ คือ แร่แพลจิโอเคลส เฟลด์สปาร์ และแร่สีเข้มพวก ฮอร์นเบลนด์ ไพรอกซีน และไบโอไทต

13 ลักษณะของหินและชนิดของหิน หินตะกอน หรือหินชั้น (sedimentary r ocks) เกิดจากการทับถมอัดแน่น และมีการเชื่อมประสานของ ตะกอนที่เกิดจากการผุพังของ หินชนิดต่างๆ ทั้งจากการทับถม ของกระแสน้้า กระแสลมที่พัดพามา ท้าให้เกิดการ ประสาน ตัวกันแน่นกลายเป็นหิน หินชนิดนี้ส่วนใหญ่มีลักษณะเปราะ และแตกง่าย เนื้อหินจะสามารถมองเห็นเม็ดหินได้ และอาจ พบซากดึกด้าบรรพ์ได้ในหินประเภทนี้ ตัวอย่างหินประเภทนี้ ได้แก่ หินกรวดมน หินปูน หินทราย เป็นต้น หินกรวดมน : ลักษณะ จัดอยู่ในประเภทหินตะกอน เป็น หินเนื้อหยาบเกิดจาก ตะกอนของหินกรวด ทรายถูกกระแสน้้าพัดพามารวมกัน สารละลาย ในน้้าใต้ดินท้าตัวเป็นซิเมนต์ประสานให้ อนุภาคใหญ่เล็กเหล่านี้ เกาะตัวกันเป็น ก้อนหินที่ประกอบด้วย Grain ขนาด เส้นผ่า ศูนย์กลางโตกว่า 2 มิลลิเมตรอยู่ มากกว่า 25%ของ Grain ทั้งหมด

14 ลักษณะของหินและชนิดของหิน หินปูน : ลักษณะ เกิดจากการทับถมของตะกอน คาร์บอเนตในท้องทะเล ทั้งจากสารอนินทรีย์ และ ซากสิ่งมีชีวิต ถับถมกันและตกผลึกใหม่ เป็นแร่ แคลไซต์จึงท้าปฏิกิริยากับกรด เนื้อแน่นละเอียด ทึบ มีสี ออกขาว เทา ชมพู หรือสีด้า

15 ลักษณะของหินและชนิดของหิน หินทราย : ลักษณะ ประติมากรรมชิ้นเอกร่วมกัน ของหินทราย 2 ยุค คือ ยุคครีเตเซียส และยุค ไดโนเสาร์“เสาเฉลียง” ป็นหินมีลักษณะ เนื้อหยาบ จับดูระคายมือ เพราะประกอบ ด้วยเม็ดทรายขนาดแตกต่างกัน (1/16 – 2 มม.) เม็ดแร่ส่วนใหญ่เป็นแร่ควอร์ตซ์ แต่ อาจมีแร่อื่นและเศษหินดินปะปนอยู่ด้วย เพราะมีวัตถุประสารมีความแข็งมากสามารถขูด เหล็กเป็นรอยได้ มีสีต่าง ๆ เช่น แดง น้ำตาล เทา เขียว เหลืองอ่อน อาจแสดงรอยชั้น ให้เห็น มีซากดึกดำบรรพ์ เกิดจากการรวมตัวกันของเม็ดทราย ประกอบด้วยควอร์ตซ์เป็นส่วนใหญ่

16 ลักษณะของหินและชนิดของหิน หินแปร (Metamorphic rocks) - เกิดจากการแปรสภาพของหินเดิม (ทั้งหินอัคนีและหิน ตะกอน) เนื่องจาก ความร้อนและความดันจากแรงกดทับภายใต้ ผิวโลก จนท้าให้รูปร่างและ ลักษณะของเนื้อหินเปลี่ยนไป มีลักษณะแข็งและสามารถเห็นแยกเป็นชั้นๆ หรือเห็นแถบชั้นได้ อย่างชัดเจน อาจพบซากดึกด้าบรรพ์ที่มีสภาพไม่สมบูรณ์ ได้ใน หินประเภทนี้ ตัวอย่างหินประเภทนี้ได้แก่ หินอ่อน หินชนวน เป็นต้น หินอ่อน : ลักษณะ มีลักษณะเป็นลายเส้น หรือ มีผลึกผสม เนื้อหิน ความหนาแน่นของเนื้อหินอ่อนมี ค่อนข้างมาก โทนสี หิน อ่อนโดยทั่วไปมี หลายสี เช่น สีขาว ,เทา ,น้้าตาล ,ชมพู , เขียวผสมขาว สีชมพูเจือขาว ,สีขาวขุ่นมี เส้นสีเทาเจือเล็กๆ สีเขียวเข้ม เป็นต้น

17 ลักษณะของหินและชนิดของหิน หินชนวน : ลักษณะ ลักษณะ: เป็นเนื้อละเอียด มักจะแยกออก เป็นแผ่น ผิวรอยแยกเรียบ แร่ที่ประกอบในหินไม่อาจจะแยกด้วยตาเปล่า มีแร่ดินเหนียวเป็นส่วน ใหญ่ รอย แตกของหินชนวนมักขนานกับชั้นหิน มีสีต่างกันตามสารที่ประกอบอยู่ เช่น สีเทา ถึงด้า มีธาตุคาร์บอนจากหินเดิม อาจจะเปลี่ยนเป็น แกรไฟต์ หินชนวนสีแดงหรือ ม่วงเกิดจากเหล็ก และแมงกานีสออกไซด์ สีเขียวมีเหล็ก เฟอรัสซิลิเกตในหิน

18 VDO

19 แบบทดสอบหลังการเรียนรู้ 1.ข้อใดกล่าวถูกต้อง ก.หินเกิดจากการทับถมกันของซากพืชซากสัตว์ ข.หินเกิดจากการรวมตัวกันของแร่ชนิดเดียวกัน หรือหลายชนิด ค.หินเกิดจากการรวมตัวของกรวดและทราย ง.ถูกทุกข้อ 2.ข้อใดไม่ใช่ชนิดของหินอัคนี ก.หินแกรนิต ข.หินดินดาน ค.หินบะซอลต์ ง.หินพัมมิช 3.ข้อใดคือหินอัคนีที่มีลักษณะเนื้อหยาบและมีหลายสี ก.หินแกรนิต ข.หินบะซอลต์ ค.หินดินดาน ง.หินอ่อน

20 4.''หินอ่อน''เป็นหินที่แปรสภาพมาจากหินชนิดใด ก.หินปูน ข.หินดินดาน ค.หินแกรนิต ง.หินทราย 5.''หินแปร''เป็นหินที่แปรสภาพมาจากหินชนิดใด ก.หินอัคนี ข.หินชั้น ค.หินดินดาน ง.ข้อก. และข.ถูกต้อง

ประวัติผู้จัดทำ 21 นางสาวณัฐวดี คำศรี ชื่อเล่น เบนซ์ รหัสนักศึกษา 65181100208 เกิดวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ.2547 คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สาขาสังคมศีกษา ห้อง2