Yi-Peng

Yi Peng คำนำ งำนนำเสนอชิน้ น้เี ป็นส่วนหนึง่ ของวิชำคอมพิวเตอร์ไดจ้ ัดข้ึนเพื่อนประโยชน์แก่ กำรศกึ ษำแก่นอ้ งๆรนุ่ ตอ่ ไปและใหเ้ หน็ คณุ คำ่ ของวัฒนธรรมกำรกินของไทยที่สอื ทอดมำ ยำวนำนงำนชิ้นนี้ได้นำเสนอเก่ยี วกบั ประเพณยี ่เี ป็ง

Yi Peng หนำ้ 5-7 สำรบญั 8-10 1.งำนประเพณ3ี วัน 11-12 2.ตั้งธรรมหลวง 13-14 3.กำรปล่อยว่ำว 15-16 4.โคมย่ีเปง็ 17-18 5.บอกไฟ 6.ลอ่ งสะเปำะ

ประเพณเี ดือนย่ี ประเพณเี ดอื นยีค่ อื ประเพณีลอยกระทงแบบลำ้ นนำโดยคำวำ่ ยแี่ ปลวำ่ สองส่วน เป็งแปลว่ำเพ็ญหรอื คืนพระจนั ทรเ์ ต็มดวง ซึ่งหมำยถงึ ประเพณใี นวนั เพ็ญเดือน สองของชำวลำ้ นนำซึง่ ตรงกบั วนั ลอยกระทงของทภ่ี ำคเหนอื ประเทศไทย

งานประเพณมี ี3วนั 1.งำนประเพณีมี3วนั -วันขึ้นสบิ สำมคำ่ หรอื วันดำเป็นวันซอ้ื ของเตรียมไปทำบญุ -วันขน้ึ สำมสิบค่ำจะไปทำบญุ กันทว่ี ัดพร้อมทำกระทงใหญไ่ ว้ที่วัดและ นำของกนิ มำใสก่ ระทงเพอื่ คนยำกจน -วันขนึ้ สิบหำ้ คำ่ จะนำกระทงใหญ่ที่วดั และกระทงเลก็ ส่วนตวั ไปลอย น้ำ

Yi Peng

งานประเพณีม3ี วัน(ตอ่ ) • -ในชว่ งวนั ที่ย่เี ปง็ จะมีกำรประดบั ตกแตง่ วัดบ้ำนเรอื นทำประตปู ่ำดว้ ยตน้ กล้วย ตน้ อ้อย ทำงมะพร้ำว ดอกไม้ ตงุ ชอ่ ประทีบ และชกั โคมยี่เปง็ แบบต่ำงๆข้ึนเปน็ พทุ ธบูชำและมีจุดดว้ ยประทีป(กำรจดุ ผำงประตบ๊ิ )

ประเพณมี 3ี วัน(ตอ่ ) เม่อื บูชำพระรัตนตรยั และมีกำรจดุ ว่ำวไฟปลอ่ ยขึ้นส่ทู อ้ งฟำ้ เพ่ือบชู พระเกตุแก้ว จุฬำมณีบนสรวงสรรคช์ ้นั ดำวดงึ ส์

การต้ังธรรมหลวง กำรตั้งธรรมหลวง หรอื เทศน์มหำชำติ ในอดีตเปน็ หัวใจหลักของงำนย่ีเป็ง โดยแบ่งกำร เทศน์เป็น วันแรกเทศนธ์ รรมวัตร วนั ที่สองเทศนค์ ำถำพัน ก่อนทจ่ี ะเทศนม์ หำชำติก็จะ เทศน์เรอ่ื งอนื่ ไปเรอื่ ย ๆ พอถึงวันสุดท้ำยกจ็ ะเทศนด์ ้วยคมั ภีร์ช่อื มำลัยต้น มำลยั ปลำย และอำนิสงสม์ หำชำติ

การต้งั ธรรมหลวง(ตอ่ ) รุง่ ข้นึ เวลำเช้ำมดื ก็จะเรม่ิ เทศนม์ หำชำติตั้งแตก่ ณั ฑ์ทศพรเรอ่ื ยไป จนครบทั้ง ๑๓ กณั ฑ์ ซึ่งมักจะไปเสร็จเอำในเวลำท่มุ เศษ แล้วจะมกี ำรเทศนธรรมพทุ ธำ ภิเษกปฐมสมโพธิ สวดมนตเ์ จด็ ตำนำนยอ่ ธัมมจักกัปปวตั นสูตร และสวดพุทธำ ภิเษก ปัจจุบันนยิ มเทศนจ์ บภำยในวนั เดยี ว

โคมลอย

การตง้ั ธรรมหลวง(ตอ่ ) • กอ่ นกำรจัดพธิ ตี งั้ ธรรมหลวง พระเณรและชำวบำ้ นต้องชว่ ยกันเตรียมงำนเป็นกำรใหญ่ ลว่ งหนำ้ อย่ำงนอ้ ย เปน็ เดอื น เพรำะต้องเตรยี มกำรในหลำยสว่ น เช่น กำร “ตกธรรม” คอื กำรไปนมิ นตพ์ ระเสียงดีมำเทศน์ กำร ตกแตง่ สถำนท่ี กำรทำรัว้ รำชวัตร ประตูป่ำ ประดบั โครงซมุ้ ด้วยทำงมะพรำ้ ว ประดับด้วยฉัตร ธง ช่อช้ำง ต้น กล้วย ตน้ อ้อย ต้นข่ำ ตน้ กกุ มำปักไวใ้ ห้ดเู หมอื นกับประตเู ขำ้ ปำ่ กำรทจี่ ดั ทำประตปู ่ำน้ี คำดว่ำคงจำลองมำ จำกเรอ่ื งในเวสสันดรชำดก

การปลอ่ ยว่าว • ว่ำว ในภำษำล้ำนนำ หมำยถึง เคร่อื งเล่นชนดิ หนง่ึ ทำดว้ ยกระดำษ สำหรับปล่อยใหล้ อยไปตำมลม คล้ำย กบั บอลลนู ตำมวัฒนธรรมของล้ำนนำ ในช่วงยเี่ ปง็ จะมกี ำรปลอ่ ยวำ่ ว 2 แบบ คอื • 1.วำ่ วฮม (วำ่ วลม) หรอื วำ่ วควัน นำกระดำษหลำยสี มำทำเป็นถุงรบั ควำมร้อนจำกควันไฟ ใชค้ วันไฟท่ีมี ควำมร้อนอัดเข้ำไปในตวั ว่ำว เรียกว่ำ ฮมควนั เพื่อให้พยงุ ให้ลอยขน้ึ ไปในอำกำศได้ ม2ี ชนิดคือ ว่ำวสแี่ จง่ คอื ว่ำวทรงสเี่ หลยี่ ม และ ว่ำวมน คือว่ำวทรงมน มกั จะผูกสำยประทัดติดทหี่ ำงว่ำวและจุดเมอื่ ปลอ่ ย นิยม ปลอ่ ยกนั ในชว่ งกลำงวัน

วา่ วไฟ • วำ่ วไฟ ใชห้ ลกั กำรเดียวกันกบั กำรทำวำ่ วฮม แต่ใช้กระดำษนอ้ ยกวำ่ และอำศยั ควำมร้อนจำกลกู ไฟท่ผี กู ติด กับแกนกลำง ทำใหว้ ำ่ วลอยขึ้นสูอ่ ำกำศ ลูกไฟทผ่ี ูกติดแกนกลำงในอดีตนน้ั ใช้ขี้ยำ้ หลอ่ เปน็ แท่ง ปจั จุบนั นิยมใชก้ ระดำษชำระชบุ ขผ้ี ึ้งเทยี น นิยมจุดในตอนกลำงคนื • ปจั จบุ นั นิยมเรยี กหรือเรียกเพรำะไมร่ ตู้ ำมแบบภำคกลำงโดยเรียก ว่ำวควันหรอื วำ่ วฮม วำ่ “โคมลอย” และ เรยี กว่ำวไฟวำ่ “โคมไฟ” ท้ังๆ ทโ่ี คมแปลวำ่ เครอ่ื งใชท้ ่ีใหแ้ สงสว่ำง สันนฐิ ำนวำ่ กำรปล่อยว่ำวน่ำำจะเปน็ กำร ทำตำมแบบของพวกฝรง่ั หรือมชิ ชันนำรี ในเมืองเชียงใหม่

ภำพในประเพะณยี ่เี ป็งในจังหวดั เชยี งใหม่

โคมยเ่ี ปง็ • ในช่วงก่อนจะถึงวนั ย่ีเปง็ จะมกี ำรประดิษฐโ์ คมรูปลักษณะตำ่ งๆ (ภำษำล้ำนนำออกเสยี ง โคม ว่ำ โกม ) เพ่อื เตรยี มใชใ้ นกำรจุดผำงประทีสบูชำ โดยกำรแขวนใส่ค้ำงโคมบูชำตำมพระธำตเุ จดยี ์ แขวนไวห้ น้ำวหิ ำร กลำงวิหำร หรอื ในปัจจุบันนิยมแขวนประดบั ตกแตง่ ตำมอำคำรบ้ำนเรอื น มีหลำกหลำยรูปทรง เชน่ โคมรัง มดส้ม โคมไห โคมกระจงั โคมดำว โคมกระบอก โคมเง้ยี ว(โคมเพชร) โคมหูกระตำ่ ย โคมผดั โคมแอว โคม ญ่ปี นุ่ ฯลฯ อีกมำกมำย

บอกไฟ • ในชว่ งยี่เป็ง สลำ่ บอกไฟ (ดอกไมไ้ ฟ) จะมีกำรจดั เตรียมทำบอกไฟชนดิ ตำ่ งๆ เพื่อใชจ้ ดุ เปน็ พทุ ธบูชำ บูชำ พระเกศแกว้ จุฬำมณี จดุ บชู ำประกอบพิธีเทศนม์ หำชำติหรอื ตงั้ ธรรมหลวง และเปน็ เครื่องเลน่ ของเดก็ ๆ บอก ไฟทนี่ ิยมจุด ไดแ้ ก่ บอกไฟยงิ บอกไฟข้ำวต้ม บอกไฟดอก บอกไฟดำว บอกไฟบะขี้เบ้ำ(บอกไฟนำ้ ตน้ ) บอก ไฟช้ำงรอ้ ง บอกไฟเทียน เดก็ ๆก็มักจะเล่นบอกถบ หรอื ประทดั หรอื จดุ มะผำบ และสะโปก เพอื่ ให้เกดิ เสียง ดงั [

ล่องสะเปา • ในอดตี ชำวล้ำนนำไม่นิยมลอยกระทง แตน่ ิยมล่องสะเปำ หรือไหลเรือสำเภำ นยิ มทำสะเปำกันท่ีวัด โดย ชำวบ้ำนชว่ ยกนั ทำสะเปำเปน็ รปู เรอื ลำใหญ่ วำงบนแพไม้ไผ่ และนำสะตวง พร้อมด้วยขำ้ วของตำ่ งๆ ทัง้ หมอ้ ไห เส้อื ผ้ำ เครื่องนงุ่ หม่ เครื่องอุปโภค บรโิ ภคต่ำงๆ ใส่ลงไปในสะเปำ ในชว่ งหัวคำ่ ของวันยีเ่ ปง็ จงึ พำ กนั หำมสะเปำ พร้อมแห่ด้วยฆ้องกลองจำกวดั ไปลอยท่แี ม่นำ้ และทำพธิ ีเวนทำนท่ที ่ำนำ้ ก่อนปลอ่ ยสะเปำ ลอยลงไป ขณะท่สี ะเปำลอยไปไดร้ ะยะหนึง่ จะมีคนยำกจนคอยดกั รอสะเปำกลำงแม่น้ำ เพื่อนำเอำของ อุปโภคต่ำงๆมำใชอ้ ปุ โภคและบรโิ ภค จึงเป็นกำรบรจิ ำคทำนแบบหนงึ่ [7]

ล่องสะเปา(ตอ่ ) • ส่วนกำรลอยกระทง รบั มำจำกภำคกลำงในชว่ งหลงั โดยเจ้ำดำรำรัศมี พระรำชชำยำ เป็นผทู้ ่รี เิ ร่ิมกำรลอย กระทงท่เี ชยี งใหม่เปน็ คนแรก ในช่วง พ.ศ.2460-2470 โดยจดุ เทยี นบนกำบมะพรำ้ วทำเป็นรูปเรอื เลก็ หรือ รปู หงส์ และใชท้ ่อนไมป้ อทำเป็นรปู เรือ แต่ยงั ไม่เปน็ ทีน่ ิยมมำกนกั ต่อมำนำยทิม โชตนำ นำยกเทศมนตรี เมืองเชยี งใหม่ ในช่วง พ.ศ.2490 ไดส้ นบั สนนุ กำรท่องเทีย่ วโดยจัดให้มกี ำรลอยกระทงมำกข้นึ และมีกำรจดั งำนขน้ึ ท่ปี ระตูท่ำแพ และพทุ ธสถำน หลังจำกน้นั กำรทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย ไดส้ ง่ เสริมกำรลอยกระทง แบบกรุงเทพฯ ท่จี ังหวดั เชยี งใหมข่ นึ้ อย่ำงจรงิ จงั และร่วมกบั เทศบำลนครเชยี งใหม่ โดยมีกำรประกวดขบวน กระทงเลก็ และขบวนกระทงใหญ่ ตอ่ มำสมำคมผ้ปู ระกอบกำรยำ่ นไนท์บำรซ์ ำ ได้จัดประกวดขบวนโคมย่ี เป็งขึ้นอีกวันหน่ึง

รายช่อื สมาชกิ 1.ด.ญ.นรญิ ญำ ศรีพรมมำ ชน้ั ม.3/4 เลขท1่ี 6 2.ด.ญ.พชั รภี รณ์ คำแกว้ ชน้ั ม.3/4 เลขท3ี่ 3 3.ด.ญ.ศิรริ ัตน์ อยู่นันต์ ชนั้ ม.3/4 เลขท3ี่ 9