96506-Article Text-240685-1-10-20170818

วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั บูรพา ปีที่ 25 ฉบบั ที่ 2 เมษายน - มถิ ุนายน 2560 1 การคำ� นงึ ถงึ เรือ่ งเพศสภาพ: ประเด็นส�ำคญั สำ� หรับการปฏิบตั ใิ นคลินกิ และการศกึ ษาพยาบาล Gender-Perspective Concerning: Essential Issues for Clinical Practice and Nursing Education บุญสบื โสโสม, ปร.ด.* Boonsurb Sosome, Ph.D. บทคัดย่อ meaning of gender in many dimensions, including, โดยท่ัวไปแล้วในการให้บริการสุขภาพ และ sex, sexuality, gender identities, gender stereotype, การจัดการศึกษาพยาบาลมักเข้าใจกันว่าเร่ืองเพศสภาพ gender role, and gender division of labor that (gender) เป็นการให้บริการสุขภาพ และจัดการศึกษา demonstrating from many researches impacted พยาบาลเฉพาะเร่ืองอนามัยเจริญพันธุ์เท่าน้ัน แต่เม่ือ on health, as well as, author indicted guideline พิจารณาการให้ความหมายของเพศภาพท่ีเกี่ยวข้องกับมิติ for take the concept of gender in to clinical ทางสังคมและวัฒนธรรมแล้ว มีหลักฐานเชิงประจักษ์ practices and nursing education. จ�ำนวนมากที่ชี้ให้เห็นว่าเพศสภาพเป็นปัจจัยส�ำคัญที่ Keywords: gender, nursing practice, nursing ก�ำหนดสุขภาวะของบุคคลทุกช่วงวัย ดังนั้นบทความน้ีจึง education น�ำเสนอความหมายของเพศภาพในแง่มุมต่าง ๆ ได้แก่ คำ� วา่ เพศ เพศวถิ ี อตั ลกั ษณท์ างเพศ ลกั ษณะเฉพาะประจำ� บทนำ� เพศ บทบาทหญงิ ชาย และการแบง่ งานกนั ทำ� ระหวา่ งหญงิ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับช่ัวคราว และชาย ซ่ึงมีหลายงานวิจัยท่ีแสดงให้เห็นว่าเพศสภาพมี พ.ศ. 2557 ให้ความหมายของเพศสภาพ (gender) ว่าเป็น ผลกระทบต่อภาวะสุขภาพ รวมท้ังผู้เขียนยังได้เสนอ สภาพทางเพศที่ปรากฏให้เห็น รวมถึงเพศวิถี (gender แนวทางการประยุกต์ใช้แนวคิดเร่ืองเพศสภาพในคลินิก identity) ซง่ึ เปน็ บทบาท และรสนยิ มทางเพศ หรอื วถิ ชี วี ติ และการจัดการศกึ ษาพยาบาล ทางเพศ (sexuality) ทอ่ี าจไม่ตรงกบั เพศ และ “สถานะ ค�ำสำ� คัญ: เพศสภาพ การปฏบิ ัติการพยาบาล การศกึ ษา ของบคุ คล” ทงั้ นรี้ วมถงึ “ชาตพิ นั ธ”์ุ และ “ชนเผา่ พน้ื เมอื ง” พยาบาล ด้วย (ถวลิ วดี บรุ กี ลุ , ปัทมา สูบก�ำปัง, สติธร ธนานิธิโชติ และจารวุ รรณ กาบซอ้ น, 2558) ดงั นั้นจึงเปน็ ทีน่ า่ สนใจว่า Abstract ในการปฏบิ ตั ิการพยาบาล และการจัดการศกึ ษาพยาบาล In generally, nursing health care services ควรท�ำความเข้าใจเรื่องเพศสภาพให้เข้าใจอย่างลึกซึ้ง and educational programs have claimed that เน่ืองจากเพศสภาพเป็นเร่ืองที่เก่ียวข้องกับวิถีชีวิต และ gender as only care and learning for reproductive วัฒนธรรม เป็นปัจจัยส�ำคัญที่ก�ำหนดสุขภาวะของบุคคล health. In contrast, considered the meaning of ดงั ทมี่ รี ายงานวา่ บคุ คลทม่ี เี พศสภาพแตกตา่ งกนั มคี วามเสย่ี ง gender associated with socially and culturally หรือความเจ็บป่วยทางสขุ ภาพแตกต่างกัน (Miers, 2002; constructed, many evidences indicated that Longshore, Stein, & Chin, 2006; World Health gender determinant health status of all stage of Organization, 2006) ดังตัวอย่างการศึกษาในประเทศ life. Accordingly, this article proposes the (บุญสืบ โสโสม, กมลอินทร์ วรรณเชฐอิสรา, วรวิทย์ * อาจารย์ วทิ ยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พระพทุ ธบาท

2 The Journal of Faculty of Nursing Burapha University Vol. 25 No. 2 April - June 2017 ชัยพรเจริญศรี และสุจินตนา พันธ์กล้า, 2553; บุญสืบ แต่ก�ำเนิด (นาทฤดี เด่นดวง, 2554) หรอื อาจเรยี กอกี อยา่ ง โสโสม, ประมวล ทองตะนุนาม, สุจินตนา พันธ์กล้า, หนงึ่ วา่ “เพศกำ� เนดิ ” การนำ� ไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นการใหบ้ รกิ าร กมลอินทร์ วรรณเฐอิสรา, วรวิทย์ ชัยพรเจริญศรี และ สขุ ภาพมกั เกยี่ วขอ้ งกบั เรอื่ งความเทา่ เทยี มกนั ระหวา่ งหญงิ วรรณา ชยั ชนะรงุ่ เรอื ง, 2554; ศริ พิ ร จริ วฒั นก์ ลุ , นนั ทพนั ธ์ และชาย (gender equality) เพื่อลดความเหลื่อมลำ้� ของ ชินล�้ำประเสริฐ, ประณีต ส่งวัฒนา, วรรณี เดียวอิศเรศ, การใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพ วารุณี ฟองแก้ว และ สมพร รุ่งเรืองกลกิจ, 2554) และ เพศสภาพ (gender) หมายถงึ เพศทสี่ งั คมกำ� หนด ตัวอย่างการศึกษาในต่างประเทศ (Tzend, Shih and บทบาทหน้าท่ีให้เม่ือร่างกายเกิดมาเป็นหญิง หรือเกิดมา Yang, 2011; Wang, 2011) ได้เรียกร้องให้น�ำประเด็น เป็นชาย โดยสังคมและวัฒนธรรมได้หล่อหลอมบทบาท เพศสภาพ (gender issue) เขา้ สกู่ ารปฏบิ ตั ิการพยาบาล หนา้ ทขี่ องความหญงิ และความเปน็ ชายไวแ้ ตกตา่ งกนั เชน่ และการจัดการศกึ ษาพยาบาล ในครอบครวั สงั คมกำ� หนดวา่ ผชู้ ายเปน็ ชา้ งเทา้ หนา้ ผหู้ ญงิ ในประเทศไทย พบวา่ เรมิ่ มกี ารนำ� แนวคดิ เกย่ี วกบั เป็นช้างเท้าหลัง ทั้งนี้รวมถึง เกย์ กระเทย ทอม ดี้ ท่ีมี เรอื่ งเพศสภาพมาใชใ้ นการจดั การศกึ ษาทางการแพทยโ์ ดย บทบาททางเพศแตกตา่ งกนั (กฤตยา อาชวนิจกุล, 2554) คณะแพทยศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั เปน็ ลำ� ดบั แรก เม่ือน�ำไปใช้ในการพยาบาลส่วนใหญ่เสนอแนวคิดว่า ควร โดยมกี ารพฒั นาอาจารยแ์ พทย์ และบคุ ลากรในทมี สขุ ภาพ ใหก้ ารพยาบาลทคี่ ำ� นงึ ถงึ ความแตกตา่ งทางเพศ ไมค่ วรจดั (World Health Organization, 2006) และมใี นการจัด บริการสุขภาพทเี่ หมือน ๆ กนั ให้กับคนทุกเพศภาพ การศึกษาทางพยาบาลหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต เพศวถิ ี (sexuality) หมายถงึ คา่ นยิ ม บรรทดั ฐาน ของวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พระพุทธบาท สถาบัน และระบบวิธีคิด วิธีปฏิบัติ การแสดงออกเก่ียวกับความ พระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข (บุญสืบ โสโสม ปรารถนาทางเพศ ครู่ ัก ชวี ิตคู่ ทีม่ ีความสัมพันธ์กับสังคม และคณะ, 2554) ทง้ั สองการศึกษาเสนอว่าควรบูรณาการ และวฒั นธรรม (กฤตยา อาชวนจิ กลุ , 2554) การนำ� แนวคดิ มมุ มองดา้ นเพศสภาพเขา้ ไปในหลกั สตู รทงั้ ทเี่ ปน็ วชิ าพน้ื ฐาน นี้ไปประยุกต์ใช้มักเก่ียวข้องกับการสร้างกระแสทางสังคม และวิชาชีพท้ังภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ อีกทั้งยังต้อง การสร้างค่านิยมใหม่ให้กับสังคมซ่ึงต้องใช้เวลา เนื่องจาก พัฒนาอาจารย์ให้มีทักษะการให้บริการที่ค�ำนึงถึงเร่ือง เพศวิถีเกี่ยวข้องกับวิธีคิด ค่านิยมของคนในสังคม ดังน้ัน เพศสภาพกอ่ นดว้ ย เพื่อให้ผู้สอนสามารถนำ� ประสบการณ์ เม่ือน�ำไปใช้ในการพยาบาลมักเป็นเร่ืองท่ีเก่ียวข้องกับ ในการปฏิบัติการพยาบาลของตนเองไปสอนนักศึกษา การสร้างกระแสสังคม หรือการก�ำหนดนโยบายให้คนใน พยาบาลให้เกิดสมรรถนะด้านการพยาบาลที่ค�ำนึงถึงเรื่อง สังคมปฏบิ ัติ เพศสภาพ ท้ังนี้เป้าหมายท่ีส�ำคัญของการจัดการศึกษาท่ี อตั ลักษณท์ างเพศ (gender identity) หมายถึง ค�ำนึงถึงเรื่องเพศสภาพนั้นก็เพ่ือให้ประชาชนทุกเพศภาพ การที่สังคมก�ำหนดหรือหล่อหลอมลักษณะเฉพาะให้ เข้าถึงบริการสุขภาพได้อย่างเท่าเทียมกัน หรือท่ีเรียกว่า ความเป็นหญิงและชาย เช่น สังคมก�ำหนดว่า “เป็นชาย gender equality เพื่อลดความเหลื่อมล�้ำในการเข้าถึง ตอ้ งอดทน อยา่ ใหใ้ ครเห็นนำ�้ ตา” “ผู้ชายเป็นชา้ งเท้าหนา้ บรกิ ารสขุ ภาพของบคุ คลทุกเพศสภาพน่ันเอง ผู้หญิงเป็นช้างเท้าหลัง” เป็นต้น (ดารุณี จงอุดมการณ์, ธิรากร มณีรัตน์ และจุฑามาศ แก้วละมุน, 2554) ความหมายของเพศสภาพในแงม่ มุ ตา่ งๆ การหล่อหลอมทางเพศนี้จะมีผลต่อการแสดงออกของ ดว้ ยความสำ� คญั ดงั กลา่ วขา้ งตน้ จงึ ควรทำ� ความเขา้ ใจ เพศหญิงและเพศชายท่ีได้รับผลกระทบจากความเจ็บป่วย เกย่ี วกบั ความหมายทเ่ี กี่ยวขอ้ งกบั คำ� ว่า “เพศสภาพ” ใน แตกตา่ งกนั เมอื่ นำ� ไปใชใ้ นการพยาบาลจงึ มคี วามเกย่ี วขอ้ ง แง่มุมต่าง ๆ ดังนี้ กบั ความสนใจ ความเอาใจใสข่ องพยาบาลที่ตอ้ งมคี วามไว เพศสรรี ะ (sex) หมายถงึ โครงสรา้ งทางกายวภิ าค ต่อการแสดงออกทางพฤติกรรมของผู้หญิง และผู้ชายที่มี หรือสรีรวทิ ยาทแ่ี สดงออกให้เห็นว่าเป็นเพศหญงิ เพศชาย ความแตกตา่ งกนั (กฤตยา อาชวนิจกลุ , 2554) เป็นสิง่ ทธี่ รรมชาตมิ อบมาให้

วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั บรู พา ปีที่ 25 ฉบับที่ 2 เมษายน - มถิ นุ ายน 2560 3 ลกั ษณะเฉพาะประจำ� เพศ (gender stereotype) นาทฤดี เด่นดวง, 2554) โดยการนำ� มาใชใ้ นการพยาบาล คอื ลกั ษณะโดดเดน่ ทคี่ นในสงั คมตคี วามตอ่ ความเปน็ หญงิ มักเกี่ยวข้องกับการสนับสนุนบทบาททางเพศเพื่อสร้าง และความเปน็ ชาย เชน่ ผชู้ ายมลี กั ษณะกา้ วร้าว ผูห้ ญิงมัก การมีส่วนรว่ มในการใหบ้ รกิ ารสุขภาพ เช่น การสนบั สนนุ ใช้อารมณ์มากกว่าเหตุผล ท่ีมักเก่ียวข้องกับการด่วนสรุป บทบาทการเปน็ พอ่ ทดี่ ี การเปน็ แมท่ ด่ี ี ในบรกิ ารฝากครรภ์ จากคนในสังคม (ศริ ิพร จริ วฒั นก์ ุล, 2547) ทั้งนี้เกดิ จาก เป็นตน้ การขัดเกลาทางสังคมที่หล่อหลอมเพศสภาพของหญิง การแบง่ งานกนั ทำ� ระหวา่ งหญงิ และชาย (gender และชายในสังคม (นาทฤดี เดน่ ดวง, 2554) ทงั้ น้เี ม่ือน�ำมา division of labour) โดยส่วนใหญ่แล้วสังคมก�ำหนด ใช้ในการพยาบาลจะเก่ียวข้องกับโรคที่เกิดจากพฤติกรรม การท�ำงานของหญิงและชายแตกต่างกัน ผู้ชายส่วนใหญ่ ทางสุขภาพ เช่น กระเทยหรือเกยม์ กั เป็นโรคเอดส์ ผู้หญิง ท�ำงานนอกบ้าน ลักษณะงานเกี่ยวข้องกับการจัดท�ำ ท้องก่อนแต่งเป็นคนไม่ดี ท�ำให้ขาดการฝากครรภ์ อุปกรณข์ องใช้ เทคโนโลยี สว่ นผหู้ ญิงเป็นงานแมบ่ า้ น งาน ฝากครรภ์ลา่ ชา้ เปน็ ต้น ดูแลสุขภาพ (จันทรัตน์ ระเบียบโลก และคณะ, 2544; บทบาทหญิงชายหรือบทบาททางเพศ (gender นาทฤดี เดน่ ดวง, 2554) การท�ำงานทีแ่ ตกตา่ งกนั นย้ี อ่ มมี role) หมายถงึ บทบาทที่สงั คมกำ� หนดต่อความเปน็ หญิง ผลต่อสุขภาพของหญิงชายที่แตกต่างกัน ในทางกลับกัน ความเปน็ ชาย ทงั้ นบ้ี ทบาทหญงิ ชายเปลยี่ นแปลงไปตามที่ การแบง่ งานกนั ทำ� ระหวา่ งหญงิ และชายอาจเกอื้ กลู กนั และ สังคมและวัฒนธรรมนั้นเห็นว่ามีความเหมาะสม เช่น ส่งผลดีต่อสุขภาพหากผู้หญิงและผู้ชายแบ่งเบาภาระกัน ชายไทยมีค่านิยมว่าต้องมีหน้าที่ในการเลี้ยงดูครอบครัว ทำ� งาน (บุญสืบ โสโสม และคณะ, 2554) ชายแทต้ อ้ งแขง็ แรง อดทน ใจกลา้ เปน็ ผนู้ ำ� ผหู้ ญงิ ตอ้ งเปน็ ตัวอย่างการให้ความหมายดังกล่าว มีตัวอย่าง “กลุ สตร”ี “ตนื่ กอ่ น นอนทหี ลงั ” เปน็ ตน้ โดยบทบาทหญงิ หลักฐานการศึกษาท่ีพบว่าเพศภาพมีผลต่อสุขภาพท่ี ชายแต่ละช่วงวัยเปลี่ยนแปลงไปไม่เหมือนกัน (จันทรัตน์ สามารถน�ำไปประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติการพยาบาลใน ระเบยี บโลก, ภารดี ชาญสมร และสริ มิ น วไิ ลรตั น,์ 2544; คลินกิ ได้ ดังแสดงในตารางท่ี 1 ตารางที่ 1 ความหมายของเพศสภาพในแง่มุมต่าง ๆ ตัวอย่างการศึกษาที่สะท้อนว่าเพศสภาพมีผลต่อสุขภาพ และ การประยุกต์ใช้ในการพยาบาล ความหมายของ ตวั อยา่ งการศกึ ษาทส่ี ะท้อนว่าเพศสภาพ การประยกุ ต์ใชใ้ นการพยาบาล เพศสภาพ มผี ลตอ่ สุขภาพ 1. เพศสรรี ะ หมายถงึ - การศกึ ษาทส่ี ะทอ้ นถงึ บรกิ ารทมี่ คี วามลำ� เอยี ง - พยาบาลควรสื่อสารให้มีประสิทธิภาพด้วย เพศที่เป็นโครงสร้าง ทางเพศ (gender bias) ได้แก่ การศกึ ษาของ การประเมนิ ทกุ ความตอ้ งการของผปู้ ว่ ย เขา้ ใจ อวัยวะ ได้แก่ เพศ Alspach (2012) พบว่าผู้ปว่ ยเพศหญิงที่เปน็ ความแตกตา่ งของหญงิ ชาย ใจเยน็ ใหเ้ วลา ให้ หญิงและเพศชาย โรคหัวใจได้รับโอกาสน้อยในการพิจารณา โอกาสท้ังผู้ป่วยหญิงและชายในการตัดสินใจ หรือที่เรียกว่า “เพศ ทำ� หตั ถการตา่ ง ๆ เช่น การผ่าตัด เนอื่ งจาก เพอื่ ใหเ้ ขา้ ถงึ บรกิ ารสขุ ภาพ (Alspach, 2012) กำ� เนิด” เส้นเลือดเลก็ อปุ กรณ์ตา่ ง ๆ ทผ่ี ลติ ข้ึนมาใช้ ทั้งน้ีควรวิเคราะห์ความแตกต่างของผลลัพธ์ ส�ำหรับการผ่าตัดไม่ได้ค�ำนึงถึงโครงสร้างและ ของการรกั ษาพยาบาลระหวา่ งผปู้ ว่ ยหญงิ และ อวัยวะของผู้ป่วยหญิง ท�ำให้ผลลัพธ์ของการ ผู้ป่วยชายเพื่อให้ทั้งผู้หญิงและผู้ชายเข้าถึง ผ่าตัดไมด่ ี เมอ่ื เปรียบเทียบกบั ผู้ปว่ ยเพศชาย บรกิ ารสุขภาพอยา่ งเท่าเทียมกนั รวมท้ังผู้ป่วยหญิงได้รับการขึ้นทะเบียน เปลยี่ นถา่ ยอวยั วะนอ้ ยกวา่ ผปู้ ว่ ยชาย เปน็ ตน้

4 The Journal of Faculty of Nursing Burapha University Vol. 25 No. 2 April - June 2017 ตารางท่ี 1 (ต่อ) ความหมายของ ตัวอย่างการศกึ ษาทีส่ ะท้อนวา่ เพศสภาพ การประยกุ ตใ์ ช้ในการพยาบาล เพศสภาพ มีผลตอ่ สขุ ภาพ 2. เพศสภาพ หมาย - การศึกษาของ พรเทพ แพรขาว (2556) - ผู้ให้บริการสขุ ภาพควรมีความเขา้ ใจ และมี ถงึ เกย์ กระเทย ทอม สะทอ้ นวา่ เพศภาพทห่ี มายถงึ เพศชายรกั ชาย ความไวตอ่ ปญั หาสขุ ภาพจติ ทมี่ คี วามเฉพาะตวั ดี้ ทเ่ี ป็นเพศอนื่ ๆ ที่ พบว่าส่วนใหญ่มีความเครียด และมีภาวะ ของชายรกั ชาย และควรจดั บรกิ ารเพอ่ื สง่ เสรมิ มีอย่ใู นสังคม ซมึ เศรา้ อยใู่ นระดับสงู เน่ืองจากมคี วามกังวล สขุ ภาพจติ ให้กับคนกลุม่ นี้ (พรเทพ แพรขาว, เกย่ี วกบั การเปดิ เผยเพศสภาพของตนเอง กลวั 2556) สงั คมตรตี ราวา่ กระเทยคอื เอดส์ กลวั โรคเอดส์ - ควรมีการฝึกอบรมการให้บริการสุขภาพ กลัวโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ตลอดจนมี ส�ำหรับกลุ่มบุคคลทางเพศที่แตกต่างกัน ความกังวลต่อการถูกหลอกลวงทรัพย์สินจาก (ศริ พิ ร จิรวฒั น์กลุ , 2547) ครู่ ัก 3. เพศวิถี หมายถึง - กฤตยา อาชวนิจกุล (2554) ศึกษาพบว่า - พยาบาลควรวเิ คราะห์เพศวิถี ทีเ่ ปน็ คา่ นยิ ม ค่านิยม วิธีปฏิบัติ การมีเพศสัมพันธ์ในวัยเรียนเพ่ิมมากขึ้น ต่อการแสดงออกด้านการมีความปรารถนา การแสดงออกเกยี่ วกบั เร่ือย ๆ เด็กเยาวชนท้ังหญิงชาย เสนอตัว ทางเพศของผรู้ บั บรกิ ารสขุ ภาพ ปรบั วธิ กี ารให้ ความปรารถนาทาง ขายบรกิ ารทางออนไลนม์ ากขนึ้ สถติ คิ วามรนุ แรง คำ� ปรกึ ษาเรอ่ื งเพศ เปน็ การใหค้ ำ� ปรกึ ษาแบบ เพศ ได้แก่ การมีค่รู กั ทางเพศเพ่ิมมากข้ึน หญิงต้ังครรภ์ไม่พร้อมมี รอบด้าน หรือบริการอนามัยเจริญพันธ์ุท่ีมี การมีชีวิตคู่ท่ีมีความ จ�ำนวนมากขึ้น ทั้งนี้เป็นผลมาจากมีค่านิยม ความละเอียดอ่อน เป็นมติ ร ไมต่ อกยำ�้ หรอื สมั พนั ธก์ บั สงั คม และ ทางเพศ การมีระบบคิดเกี่ยวกับการมีคู่รัก ลดคณุ คา่ ของผรู้ บั บรกิ าร เนอ่ื งจากผรู้ บั บรกิ าร วัฒนธรรมของกลุ่ม การมีชีวิตคู่ต่างไปจากเดิมท่ีสังคมคาดหวังว่า มีเพศวิถีแตกต่างจากบรรทัดฐานท่ีสังคม ต่าง ๆ ในสงั คม ใหผ้ หู้ ญงิ รกั นวลสงวนตวั ไมค่ วรทอ้ งกอ่ นแตง่ ยอมรบั (กฤตยา อาชวนิจกุล, 2554) และไม่ควรทอ้ งในวยั เรียน เป็นตน้ 4. อตั ลกั ษณท์ างเพศ - การศกึ ษาของ ดารุณี จงอดุ มการณ์, ธริ ากร - เนื่องด้วยอัตลักษณ์ทางเพศเกิดจาก หมายถึง ลักษณะ มณีรัตน์ และจุฑามาศ แก้วละมุน (2554) การหล่อหลอมทางสังคม ดังนั้นแนวทาง เฉพาะของความเป็น ศกึ ษาการรบั รคู้ วามเจบ็ ปวดของเดก็ หญงิ และ แก้ไขควรรณรงค์ปรับทัศนคติ ค่านิยมของ หญงิ และชาย ทส่ี งั คม เดก็ ชายจากภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื พบวา่ คนในสังคมเกี่ยวกับการแสดงออก ก�ำหนด หล่อหลอม หรือ เด็กผู้ชายไม่แสดงออก ไม่ค่อยพูดด้าน นโยบายสำ� หรบั ผปู้ กครองในการเลยี้ งดบู ุตรว่า ก�ำหนด ความเจ็บปวด ผู้หญิงแสดงออกได้ง่ายกว่า ผชู้ ายกส็ ามารถแสดงออก พดู ถงึ ความเจบ็ ปวด เน่ืองจากสังคมก�ำหนดอัตลักษณ์ทางเพศ ได้ แสดงพฤติกรรมความเจ็บปวดได้ (ดารุณี โดยการหล่อหลอมว่าการเป็นลูกผู้ชายต้องมี จงอุดมการณ,์ ธริ ากร มณรี ตั น์ และจฑุ ามาศ ความอดทน แกว้ ละมนุ , 2554) - การศึกษาของ ศิริพร จิรวัฒน์กุล (2547) - ควรจัดบริการที่เอ้ือให้ผู้ชายรู้สึกสบายใจที่ พบว่าผู้ชายสนใจสุขภาพน้อยกว่าผู้หญิง จะเขา้ รบั บริการ จดั เวลา สถานทที่ ีเ่ หมาะสม ผู้หญิงกลัว อาย และอดทนมากกว่าผู้ชาย และส�ำหรับการให้บริการกับผู้หญิงควรใส่ใจ รวมทัง้ ยังพบวา่ ผ้หู ญิง ผู้ชาย คาดหวงั บริการ เร่อื งความกลวั ความอาย (ศิรพิ ร จิรวัฒน์กุล, สุขภาพต่างกัน 2547)

วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยบูรพา ปีที่ 25 ฉบับท่ี 2 เมษายน - มิถุนายน 2560 5 ตารางท่ี 1 (ต่อ) ความหมายของ ตวั อย่างการศึกษาทส่ี ะท้อนว่าเพศสภาพ การประยุกตใ์ ช้ในการพยาบาล เพศสภาพ มผี ลตอ่ สุขภาพ 5. ลักษณะเฉพาะ - การศึกษาของ ศิริพร จิรวัฒน์กุล (2547) - พยาบาลไม่ควรไม่ตีตราผู้หญิงว่าท้องก่อน ป ร ะ จ� ำ เ พ ศ คื อ พบว่า การด่วนสรุปมักพบเสมอในสังคมไทย แต่งงานเป็นคนไม่ดี ควรมีการฝึกอบรม ลักษณะโดดเด่นท่ี เช่น ผู้หญิงท้องก่อนแต่งงานเป็นผู้หญิงไม่ดี พยาบาลให้เข้าใจผู้รับบริการที่ถูกกระท�ำ คนในสังคมตีความ คนติดเช้ือโรคทางเพศสัมพันธ์มีแต่คนท่ีเป็น รุนแรงทางเพศ (ศริ พิ ร จริ วฒั น์กลุ , 2547) ตอกย�ำ้ ซำ�้ เติม ที่มกั ชายรกั รว่ มเพศและหญงิ ขายบรกิ าร ในขณะที่ สัมพันธ์กับการด่วน ความเป็นจริงแล้วอาจไม่เป็นเช่นนั้น การท่ี สรุปก่อนการสืบค้น สังคมตตี ราจะทำ� ให้หญงิ ชายอาย เปน็ สาเหตุ หาข้อเท็จจริง สำ� คัญทท่ี ำ� ใหไ้ ม่สามารถเข้าถงึ บรกิ ารสขุ ภาพ 6. บทบาทหญิงชาย - ตติรัตน์ สุวรรณสุจริต และพิริยา ศุภศรี - ควรให้ความรู้เก่ียวกับการคลอดธรรมชาติ หรอื บทบาททางเพศ (2556) สำ� รวจความตอ้ งการของสามใี นการมี และส่งเสริมทัศนคติทางบวกกับสามีผู้คลอด หมายถึง บทบาทที่ สว่ นรว่ มในการสง่ เสรมิ การคลอดแบบธรรมชาติ เพื่อให้มีส่วนร่วมในการส่งเสริมการคลอด สั ง ค ม ก� ำ ห น ด ต ่ อ ให้กับภรรยาพบวา่ ความรูเ้ กี่ยวกับการคลอด ธรรมชาตใิ หก้ บั ภรรยา (ตตริ ตั น์ สวุ รรณสจุ รติ ความเป็นหญงิ ความ และทัศนคติต่อการคลอดมีความสัมพันธ์ทาง และพิริยา ศุภศรี, 2556) เป็นชายว่ามีความ บวกกบั ความตอ้ งการของสามใี นการมสี ว่ นรว่ ม แตกต่างกัน เช่น ในการคลอดของภรรยา ซึ่งสะท้อนบทบาท บทบาทของการเป็น ของการเป็นสามีที่ดี การเป็นพ่อที่ดีของลูก พอ่ ทด่ี ี การเปน็ แมท่ ด่ี ี ต้องมีส่วนร่วมในการดูแลให้ก�ำลังใจภรรยาท่ี ตามที่สงั คมคาดหวัง คลอดบตุ ร 7. การแบ่งงานกัน - บุญสืบ โสโสม และคณะ (2554) ศึกษา บริการสุขภาพผู้สูงอายุ ควรค�ำนึงถึงหลัก ท�ำระหว่างหญิงและ พบว่า นักศึกษาพยาบาลได้ใช้แนวคิดเรื่อง การแบ่งงานกันท�ำ งานผู้ชายและงานผู้หญิง ชาย หญิงและชาย การแบง่ งานกนั ทำ� ของหญงิ ชายชว่ ยสนบั สนนุ ไม่เหมือนกัน การสนับสนุนให้ผู้ชายท�ำงานท่ี ท�ำงานแตกต่างกัน ดูแลผู้สูงอายุติดบ้าน โดยช่วยจัดสิ่งแวดล้อม ถนัดในการสรา้ งอปุ กรณ์ จงึ ท�ำให้ผลลัพธข์ อง ผชู้ ายทำ� งานเกย่ี วขอ้ ง ปรับโครงสร้างที่อยู่เพ่ือป้องกันการล้ม การพยาบาลประสบผลสำ� เรจ็ (บญุ สบื โสโสม กบั การจดั ทำ� อปุ กรณ์ สนับสนุนให้ผู้ชายจัดหาอุปกรณ์ก่อสร้างเพื่อ และคณะ, 2554) ของใช้ ส่วนผู้หญิง ให้ผู้สูงอายุได้มีที่เกาะเดิน และนั่งพักเป็น เป็นงานแม่บา้ น ระยะ ๆ เนอ่ื งจากงานกอ่ สรา้ งเปน็ งานทผี่ ชู้ าย ถนัดและท�ำได้ดีกว่าผู้หญงิ จากตัวอย่างในตารางสรุปได้ว่า เพศสภาพเป็น ควรน�ำแนวคิดดังกล่าวสู่การจัดการศึกษาพยาบาลเพื่อ ปัจจัยส�ำคัญท่ีก�ำหนดภาวะสุขภาพของบุคคลทุกช่วงวัย พัฒนาให้บุคลากรทางสุขภาพมีความละเอียดอ่อนให้การ ดังนั้นนอกเหนือจากการประยุกต์ใช้ทางการพยาบาลแล้ว พยาบาลท่ีค�ำนงึ ถงึ เรือ่ งเพศสภาพ

6 The Journal of Faculty of Nursing Burapha University Vol. 25 No. 2 April - June 2017 แนวทางการจดั การศกึ ษา กรณีศึกษา (case discussion) การเรียนรู้โดยใช้ปัญหา องคค์ วามรทู้ ม่ี อี ยไู่ ดเ้ สนอแนวทางการจดั การศกึ ษา เปน็ หลกั (problem based learning) และการสอนแบบ พยาบาลท่ีค�ำนึงถึงเรื่องเพศสภาพว่าสามารถท�ำได้ โดย บรรยาย เปน็ ต้น การบูรณาการแนวคิดเพศสภาพลงไปในการพัฒนาและ ผลการสอนทปี่ ระเมนิ จากผสู้ อนทเี่ ขา้ รว่ มโครงการ การจัดหลักสูตร การจัดกิจกรรมสอนเพ่ิมเติมในหลักสูตร พบว่า ผู้สอนมีทัศนคติที่ดีต่อเรื่องประเด็นเพศสภาพ และการฝกึ อบรมระยะส้ัน ดังนี้ (gender issue) สามารถประยุกต์แนวคิดเร่ืองเพศสภาพ 1. การพัฒนาและจัดหลักสูตร ความส�ำเร็จของ ไปใชใ้ นการปฏิบตั งิ าน และใช้ในชวี ติ ประจำ� วนั ได้ (World การจัดท�ำหลักสตู รน้ันเกิดจาก 2 ส่วนคือ (1) การพฒั นา Health Organization, 2006) อาจารย์ผู้สอนให้มีความเข้าใจเร่ืองเพศสภาพในมิติต่าง ๆ 2. การจัดกิจกรรมสอนเพ่ิมเติมในหลักสูตร การนำ� ไปประยกุ ตใ์ ช้ และ (2) การนำ� แนวคดิ เรอ่ื งเพศสภาพ ตวั อยา่ งเชน่ การศกึ ษาของบญุ สบื โสโสม และคณะ (2554) สู่เน้ือหาในหลักสูตร ตัวอย่างเช่น คณะแพทยศาสตร์ สอนหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ด�ำเนินการโดย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดการศึกษาโดยบูรณาการ การบรู ณาการประเดน็ เพศภาวะเขา้ ไปในรายวชิ าสงั คมศกึ ษา เร่ืองเพศสภาพเข้าไปในหลักสูตร ที่เริ่มจากการฝึกอบรม เพ่ือการพัฒนามนุษย์ และรายวิชาการพยาบาลมารดา อาจารยผ์ จู้ ดั ทำ� หลกั สตู ร 3 วนั ในเรอ่ื งการนำ� เรอื่ งเพศสภาพ ทารกและการผดงุ ครรภ์ หวั ขอ้ ความรนุ แรงในหญงิ ตงั้ ครรภ์ สกู่ ระแสหลกั ของการจดั การศกึ ษาทางการแพทย์ (gender (สถาบันพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข, 2550) mainstreaming in medical education) จากนั้น แต่พบว่านักศึกษายังไม่ได้น�ำแนวคิดเร่ืองเพศสภาพไปใช้ มีการเตรียมบุคลากรท่ีเก่ียวข้องให้เข้าใจเร่ืองเพศสภาพ จรงิ ในการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล เพอ่ื ใหน้ กั ศกึ ษามสี มรรถนะ โดยการประชุมเชงิ ปฏิบัตกิ ารนำ� ความรู้ทไ่ี ด้ท�ำความเข้าใจ ดา้ นเพศสภาพ (gender competence) ซงึ่ เปน็ สมรรถนะ และเรียนรู้วิธีการบูรณาการเรื่องเพศสภาพลงในหลักสูตร ตามทอ่ี งคก์ ารอนามยั โลกเสนอวา่ เปน็ การใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพ เรอื่ งสทิ ธผิ ปู้ ว่ ยในการใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพ และมกี ารฝกึ อบรม ที่ค�ำนึงถึงความแตกต่างของหญิงชาย มีการปรับเปล่ียน ให้กับแพทย์ พยาบาล นักสังคมสงเคราะห์ นักวิชาการ ความสมั พนั ธเ์ ชงิ อำ� นาจของหญงิ ชายเพอ่ื ทำ� ใหห้ ญงิ ชายเขา้ สาธารณสุข และองค์กรเอกชนที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับ ถึงบริการสุขภาพได้อย่างเท่าเทียมกัน (World Health ความรนุ แรงในเดก็ จากนน้ั อกี 3 เดอื นจงึ ตดิ ตามความเขา้ ใจ Organization, 2006) เกี่ยวกับเร่ืองเพศสภาพ การปฏิบัติการรักษาพยาบาลที่ วิธีการสอนเพิ่มเติมในหลักสูตรท�ำโดยการน�ำ ค�ำนึงถึงเร่ืองเพศสภาพ การน�ำแนวคิดเกี่ยวกับเพศสภาพ แนวคิดเรื่องเพศสภาพไปใช้ในการดูแลผู้ป่วยเร้ือรังและ ไปใช้บริการสุขภาพ การน�ำแนวคิดเร่ืองเพศสภาพไปใช้ บคุ คลทมี่ คี วามพกิ าร กบั นกั ศกึ ษาพยาบาลชน้ั ปที ี่ 3 จำ� นวน จัดท�ำโครงการต่างๆ และรวมถึงการน�ำไปใช้ในชีวิต 32 คน กิจกรรมการสอนประกอบด้วย การให้ความรู้ ประจำ� วนั (World Health Organization, 2006) เกย่ี วกบั มโนทศั นเ์ กยี่ วกบั เพศสภาพ ยกตวั อยา่ งการปฏบิ ตั ิ ในการจัดท�ำหลักสูตร คณะแพทยศาสตร์ การพยาบาลบุคคลที่เจ็บป่วย และบุคคลที่มีความพิการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้น�ำแนวคิดเรื่องเพศสภาพ ท่ีใช้มุมมองเพศสภาพในการให้บริการสุขภาพ จากนั้น ไปสอนกอ่ นปที นี่ กั ศกึ ษาจะฝกึ ปฏบิ ตั งิ าน ไดแ้ ก่ หวั ขอ้ เรอื่ ง เย่ียมบ้านบุคคลท่เี จ็บปว่ ยและพิการ 6 สัปดาห์ นักศึกษา ครอบครัว ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมสุขภาพ เพศวิถี น�ำประสบการณ์ที่ได้จากการเย่ียมบ้านมาอภิปราย และ อัตลักษณ์ทางเพศ (sexual identity) รสนิยมทางเพศ สะท้อนการเรียนรู้กับอาจารย์ จากน้ันสรุปผลลัพธ์ของ (sexual orientation) และในปีท่ีฝึกปฏิบัติงานได้เรียน การพฒั นาสมรรถนะดา้ นการดแู ลทคี่ ำ� นงึ ถงึ เรอ่ื งเพศสภาพ เก่ียวกับปัจจัยที่มีผลต่อสุขภาพ ได้แก่ อายุ เพศสภาพ ของนกั ศึกษาพยาบาล (บญุ สบื โสโสม และคณะ, 2554) สถานะทางเศรษฐกจิ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพวยั รนุ่ (เพศวถิ )ี ผลการพัฒนาได้องค์ความรู้ท่ีสามารถน�ำไปสู่ ความรนุ แรงทางเพศ ความรนุ แรงในเดก็ และปญั หาสขุ ภาพ การปฏิบัติการพยาบาลได้ คือ กระบวนการพยาบาล ที่เก่ียวข้องกับเพศวิถี โดยใช้วิธีการสอนด้วยการอภิปราย (nursing process) ท่ีใช้แนวคิดการวิเคราะห์เพศสภาพ

วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั บรู พา ปที ี่ 25 ฉบบั ท่ี 2 เมษายน - มถิ ุนายน 2560 7 (gender analysis) เพ่ือน�ำไปใช้ในการประเมินภาวะ การใหบ้ รกิ ารทค่ี ำ� นงึ ถงึ เรอ่ื งเพศสภาพ จากนน้ั จงึ เชอ่ื มน่ั วา่ สุขภาพ การวินิจฉัยการพยาบาล และก�ำหนดกิจกรรม อาจารย์จะสามารถน�ำไปใช้ในการสอนนักศึกษาพยาบาล การพยาบาล อีกท้ังยังพบว่าในการพัฒนาดังกล่าวเกิด ให้เป็นนักปฏิบัติการพยาบาลที่ค�ำนึงถึงเรื่องเพศสภาพได้ ผลลัพธ์กับนักศึกษาคือ (1) นักศึกษาทั้งหมดที่เข้าร่วม (World Health Organization, 2006; บุญสืบ โสโสม โครงการมคี วามตระหนกั เกยี่ วกบั เรอื่ งเพศสภาพ (gender และคณะ, 2554) awareness) กลา่ วคอื มคี วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั เรอื่ งเพศสภาพ เรียนรู้ความหมายและสามารถน�ำไปใช้ในการปฏิบัติ สรุป การพยาบาลได้ เรยี นรู้วา่ บทบาทหญงิ ชายมีผลตอ่ สุขภาพ เพศสภาพนับว่าเป็นแนวคิดท่ีส�ำคัญท้ังการน�ำไป บรกิ ารสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพควรจดั ใหส้ อดคลอ้ งกบั คณุ ลกั ษณะ ประยกุ ตใ์ ชใ้ นการพยาบาล และการจัดการศึกษาพยาบาล ประจำ� เพศ เรียนรวู้ ่าหญิงชายแตกตา่ งกนั ต้องการบริการ หากพิจารณาในประเด็นการประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติการ สรา้ งเสรมิ สขุ ภาพแตกตา่ งกนั และความสำ� เรจ็ ของการดแู ล พยาบาลและการออกแบบบริการสุขภาพ เพื่อให้บรรลุ บุคคลท่ีเจ็บป่วยและบุคคลท่ีมีความพิการต้องให้ผู้ชายมี เป้าหมายการปรับเปล่ียนบทบาทหญิงชาย ความสัมพันธ์ สว่ นรว่ มในการดแู ล และ (2) สมรรถนะดา้ นการดแู ลทคี่ ำ� นงึ เชิงอ�ำนาจของหญิงชาย เพื่อท�ำให้หญิงชายเข้าถึงบริการ ถงึ เรอื่ งเพศสภาพ พบวา่ มีนักศึกษาเพยี ง 1 คนเท่านั้นทมี่ ี สุขภาพได้อย่างเท่าเทียมกันน้ัน ประเด็นเพศสภาพยังคง สมรรถนะน้ี กล่าวคือ นักศึกษาสามารถสร้างเสริมพลัง เปน็ สง่ิ ทท่ี า้ ทายตอ่ นกั ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล และนกั การศกึ ษา อ�ำนาจปรับบทบาทของผู้ชายให้สามารถท�ำงานแบ่งเบา พยาบาลให้ค้นหาวิธีการออกแบบบริการ และพัฒนา ภาระผู้ดูแลคนพิการท่ีเป็นผู้หญิงได้ (บุญสืบ โสโสม และ รูปแบบเพ่ือจัดการศึกษาให้ผู้เรียนมีสมรรถนะด้านการให้ คณะ, 2554) ผลการศึกษาน้ีนับได้ว่าเป็นสิ่งที่ท้าทาย บรกิ ารทคี่ ำ� นงึ ถงึ เพศสภาพตอ่ ไป ทง้ั นค้ี วรดำ� เนนิ การอยา่ ง อยา่ งยงิ่ หากตอ้ งการจดั การศกึ ษาเพอื่ ใหน้ กั ศกึ ษาพยาบาล ตอ่ เนอ่ื งขบั เคลอื่ นเปน็ กระแสสงั คมทตี่ อ้ งใชเ้ วลา เพอื่ นำ� ไป มีสมรรถนะด้านเพศภาพท่ีได้ผลลัพธ์ของบริการคือ สู่ความส�ำเร็จทีป่ รบั เปล่ียนค่านยิ มในสงั คมได้ในที่สุด การปรับเปล่ียนความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจของหญิงชายเพ่ือ ท�ำให้หญิงชายเข้าถึงบริการสุขภาพได้อย่างเท่าเทียมกัน เอกสารอ้างองิ เนอ่ื งจากมผี ลลพั ธท์ นี่ กั ศกึ ษาสามารถปรบั บทบาทผชู้ ายให้ กฤตยา อาชวนจิ กลุ . (2554). เพศวถิ ที กี่ ำ� ลงั เปลย่ี นแปลงไป มีส่วนร่วมในการแบ่งเบาภาระการดูแลที่เป็นบทบาทของ ในสงั คมไทย. วารสารประชากรและสังคม, 15(1), ผหู้ ญงิ ได้ จงึ สะทอ้ นใหเ้ หน็ วา่ ในการปรบั บทบาทของผหู้ ญงิ 43-66. และผู้ชายในสังคม ต้องใช้เวลาและต้องสร้างกระแส จันทรัตน์ ระเบียบโลก, ภารดี ชาญสมร และสิริมน ในสังคมเพอื่ ขับเคลือ่ นไปส่กู ารกำ� หนดนโยบายเพอ่ื ใหเ้ ปน็ วิไลรัตน์. (2544). บทบาทหญิงชาย. นนทบุรี: ค่านิยมใหม่ในการปรับบทบาทเพ่ือแบ่งเบาภาระการดูแล กองวางแผนครอบครัวและประชากร กรมอนามัย ของผู้หญงิ ท่ีเปน็ ผู้ดูแลสุขภาพของคนส่วนใหญใ่ นสงั คม กระทรวงสาธารณสุข. 3. การฝึกอบรมระยะสั้น โดยการประชุมเชิง ดารุณี จงอุดมการณ์, ธิรากร มณีรัตน์ และจุฑามาศ ปฏิบัติการพัฒนาอาจารย์ผู้สอนในหลักสูตรท่ีมีการเรียน แก้วละมุน. (2554). การประกอบสร้างทางสังคม การสอนทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ ภาคทฤษฎีเรียนรู้ ของบิดามารดาในการแสดงออกถึงความปวดของ เกยี่ วกบั แนวคดิ เรอ่ื งเพศสภาพ และปจั จยั ดา้ นเพศสภาพที่ เด็กในบริบทอีสาน. วารสารพยาบาลศาสตร์และ มีผลต่อสุขภาพ และภาคปฏิบัติเรียนรู้เรื่องการน�ำแนวคิด สขุ ภาพ, 34(4), 22-35. เรอ่ื งวเิ คราะหเ์ พศสภาพไปใชใ้ นการดแู ลสขุ ภาพของบคุ คล ตติรตั น์ สวุ รรณสุจริต และพิริยา ศภุ ศรี. (2556). อิทธิพล ท่ีมีปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ท้ังน้ีในการเรียนรู้ภาคปฏิบัติ ของความรู้และทัศนคติท่ีมีต่อความต้องการมี กิจกรรมการเรียนรู้ท่ีส�ำคัญท่ีสุดคือ การสะท้อนคิดเพื่อให้ สว่ นรว่ มของสามใี นการสง่ เสรมิ การคลอดธรรมชาต.ิ อาจารย์ผู้สอนเกิดการเรียนรู้สมรรถนะของตนเองด้าน วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยบูรพา, 21(2), 27-37.

8 The Journal of Faculty of Nursing Burapha University Vol. 25 No. 2 April - June 2017 นาถฤดี เดน่ ดวง. (2554). เพศ (Sex) บทบาทความสมั พนั ธ์ สถาบันพระบรมราชชนก. (2550). ประมวลรายวิชา หญิงชาย (Gender) และความเสมอภาคระหว่าง หลกั สตู รพยาบาลศาสตรบัณฑิต พ.ศ. 2545 ฉบบั หญิงชาย (Gender equality). ส�ำนักส่งเสริม ปรับปรุง พ.ศ. 2550: สถาบันพระบรมราชชนก ความเสมอภาคหญงิ ชาย สำ� นกั งานกจิ การสตรแี ละ ส�ำนกั งานปลดั กระทรวง กระทรวงสาธารณสุช. สถาบันครอบครัว คณะสังคมศาสตร์และมนุษย์ Alspach, J. G. (2012). Is there gender bias in critical ศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยมหิดล. care? Critical Care Nursing, 32(6), 8-14. บุญสืบ โสโสม, กมลอินทร์ วรรณเชฐอิสรา, วรวิทย์ Gijsbers van Wijk, GMT. & van Vliet, K. P. & Kolk, ชัยพรเจริญศรี และสุจินตนา พันธ์กล้า. (2553). A. M. (1999). Gender perspectives and การดูแลท่ีมีความละเอียดอ่อนเชิงเพศภาวะ quality of care: Towards appropriate and สำ� หรบั บคุ คลทมี่ คี วามพกิ าร: การรบั รขู้ องนกั ศกึ ษา adequate health care for women. Social พยาบาล. วารสารพยาบาลศาสตร์ และสุขภาพ, Science Medicine, 43(5), 707-720. 33(3), 69-76. Khoury, A. J., Weisman, C. S. (2002). Thinking about บญุ สบื โสโสม, ประมวล ทองตะนนุ าม, สจุ นิ ตนา พนั ธก์ ลา้ , women’s health: The case for gender กมลอินทร์ วรรณเฐอิสรา, วรวิทย์ ชยั พรเจรญิ ศรี sensitivity. Women’s Health Issues, 12(2), และวรรณา ชัยชนะรุ่งเรือง. (2554). การพัฒนา 61-65. นกั ศกึ ษาใหม้ สี มรรถนะทางวฒั นธรรมดา้ นการดแู ล Longshore, D., Stein, J. A., & Chin, D. (2006). ทม่ี คี วามละเอยี ดออ่ นเชงิ เพศภาวะ สำ� หรบั การดแู ล Pathway to sexual risk reduction: Gender บคุ คลทเ่ี จบ็ ปว่ ยและบคุ คลทม่ี คี วามพกิ าร. วารสาร differences and strategies for intervention. พยาบาลศาสตร์และสุขภาพ, 34(4), 65-73. AIDS and Behavior, 10(1), 93-104. พรเทพ แพรขาว. (2556). ความเครียดและภาวะซึมเศร้า Miers, M. (2002). Developing and understanding ของเกย์ กะเทยไทย. วารสารพยาบาลศาสตร์และ of gender sensitive care: exploring concept สุขภาพ, 36(2), 96-104. and knowledge. Journal of Advanced ถวลิ วดี บรุ ีกุล, ปทั มา สบู ก�ำปงั , สติธร ธนานธิ โิ ชติ และ Nursing, 40(1), 69-67. จารวุ รรณ กาบซอ้ น. (2558). สาระส�ำคัญของร่าง Tawadittep, K. J. & Coleman, E., & Dumronggittigule, รัฐธรรมนูญฉบับปฏิรูป: เอกสารประกอบการ P. (2008). The ideal Thai man. Retrieved, สัมมนาการเผยแพร่ความรู้ความเข้าใจและรับฟัง May, 12, 2008 from http://www2.hu- berlin. ความคิดเห็นของประชาชนต่อร่างรัฐธรรมนูญ. de/sexology/IES/thailand.html) กรุงเทพมหานคร: ส�ำนักการพิมพ์ ส�ำนักงาน Tzend, Y. L., Shih, H. H., Yang, Y. L. (2011). Nursing เลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร. education: Integrating gender consciousness. ศิริพร จิรวัฒน์กุล. (2547). ความไวเชิงสถานะเพศ: Hu Li Za Zhi, 58(6), 27-32. วเิ คราะหจ์ ากการสำ� รวจประสบการณข์ องอาจารย์ Wang, H. (2001). Gender mainstreaming and พยาบาลกบั งานวจิ ยั ดา้ นสขุ ภาพสตร.ี วารสารสภา nursing. Hu Li Za Zhi. 58(6), 5-10. การพยาบาล, 19(2), 53-68. World Health Organization. (2006). Integrating ศิริพร จิรวัฒน์กุล, นันทพันธ์ ชินล้�ำประเสริฐ, ประณีต Gender into the Curricula for Health ส่งวัฒนา, วรรณี เดียวอิศเรศ, วารุณี ฟองแก้ว Professionals. Geneva: World Health และสมพร รุ่งเรืองกลกิจ. (2554). วารสารสภา Organization. การพยาบาล, 26(2), 26-41.