รวบรวมคำศัพท์ทางหลักสูตร

รวบรวมคำศพั ท์ทำงหลกั สูตร ส่วนหน่ึงของวิชาการออกแบบหลกั สูตร จดั ทำโดย นายจกั รพงษ์ แผน่ ทอง นกั ศึกษา ปริญญาโท สาขา การสอนคณิตศาสตร์ คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลยั ราชภฏั อุดรธานี

รวบรวมคำศัพ ์ททำงหล ัก ูสตร รวบรวมคำศัพท์ทำงหลักสตู ร ส่วนหน่งึ ของวิชาการออกแบบหลกั สตู ร มาตรฐานการเรยี นรู้ (Content standards/Academic standards/Learning standards) คณุ ภาพท่ตี ้องเกดิ ข้ึนกบั ผเู้ รียน เมือ่ จบการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน เป็นสง่ิ จาเป็นต่อผู้เรยี นทกุ คน ตวั ชวี้ ัด (Indicators) ส่งิ ทผ่ี เู้ รยี นพงึ ร้แู ละปฎบิ ตั ิได้ เป็นสงิ่ ทส่ี ะท้อนมาจากมาตรฐานการเรียนรู้ มีความเปน็ ลกั ษณะเฉพาะเจาะจงลง ไปมีความเปน็ รูปธรรมในการนาไปใชใ้ นการกาหนดเนอ้ื หา เปน็ เกณฑส์ าคญั ในการวัดและประเมนิ ผล ตัวชว้ี ัดช้นั ปี (Grade-level Indicators/Grade-level expectations) ส่ิงทผ่ี เู้ รียนพงึ รู้และปฎิบัติได้ในแต่ละระดบั ชนั้ มคี วามสอดคล้องสัมพันธ์กบั มาตรฐานการเรยี นรู้ มีความชดั เจน และเฉพาะเจาะจง เปน็ รปู ธรรมในการนาไปใช้ในการกาหนดเนือ้ หา หลกั สูตร (Curriculum) ประมวลความรหู้ รือประสบการณท์ ่จี ดั ขน้ั เพือ่ พฒั นาผ้เู รียนใหม้ คี วามรู้ และคณุ ลกั ษณะตามมาตรฐานการ เรยี นรู้ หลกั สตู รเปรยี บเสมือนแผนทก่ี าหนดทศิ ทางเพือ่ นาไปสกู่ ารมาตรฐานการเรยี นรู้ซงึ่ เปน็ เปา้ หมาย หลักสูตรการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน (Basic education curriculum) หลกั สูตรสาหรบั ผเู้ รยี นทตี่ า่ กวา่ ระดบั อดุ มศกึ ษา มที ง้ั สว่ นทเี่ ป็นแกนกลาง จัดทาโดย สานักงานคณะกรรมการ การศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน สว่ นท่เี ก่ียวกบั สภาพชมุ ชนและทอ้ งถน่ิ จัดทาโดยเขตพนื้ ทก่ี ารศกึ ษา หรือหน่วยงานท่ี เกย่ี วข้องในระดบั ทอ้ งถนิ่ และส่วนทีส่ ถานศึกษาพฒั นาเพิ่มเตมิ เพื่อใหเ้ หมาะกบั ความสนใจ ความตอ้ งการ และ ความถนัดของผู้เรยี น หลกั สูตรแกนกลาง (Core curriculum) เป็นหลกั สตู รทพี่ ฒั นาโดย สพฐ. ประกอบดว้ ยมาตรฐานการเรยี นรู้ สาระการเรยี นร้แู กนกลาง โครงสร้างเวลาใน แต่ละกลมุ่ สาระและกล่มุ กจิ กรรมพฒั นาผูเ้ รียน และเกณฑใ์ นการจบหลกั สตู ร หลกั สูตรแกนกลางเปน็ กรอบ ในการพัฒนาหลกั สตู รท้องถ่นิ และหลกั สตู รสถานศึกษา เปน็ ส่วนจาเป็นในการพัฒนาเยาวชนไทย ใหเ้ ปน็ พลเมืองดี มคี วามสขุ อยรู่ อดได้ตอ่ การเปลีย่ นแปลงของโลก กรอบหลักสตู รระดบั ทอ้ งถ่ิน (Local curriculum framework) จดั ทาโดย เขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษา หรอื หรอื หน่วยงานท่ีรบั ผิดชอบสว่ นท้องถนิ่ ตวั หลักสตู รประกอบด้วย เปา้ หมาย/จุดเนน้ ในการพฒั นาคนในทอ้ งถน่ิ สาระการเรยี นร้ทู อ้ งถนิ่ การประเมินคณุ ภาพระดบั ทอ้ งถน่ิ สถานศกึ ษาในเขตนนั้ ๆจะใชห้ ลักสตู รนเี้ ปน็ กรอบแนวคดิ ในการจัดทาหลักสตู รสถานศึกษา 1

หลกั สตู รสถานศึกษา (School curriculum) รวบรวมคำศัพ ์ททำงหล ัก ูสตร หลกั สตู รทีจ่ ดั ทาโดยคณะบคุ คลในระดบั สถานศึกษา เพ่อื พฒั นาผเู้ รียนให้มีความรูค้ วามสามารถตามมาตรการ เรียนรู้ ส่งเสริมให้รจู้ กั ตนเอง และอย่ใู นสงั คมอยา่ งมคี วามสขุ การพฒั นาหลักสตู รจะได้หลกั สตู รแกนกลาง และ กรอบหลกั สูตรทอ้ งถิ่นใชเ้ ปน็ กรอบแนวคิด และนอกจากนั้นสถานศกึ ษาอาจเพิ่มเตมิ สว่ นทสี่ อดคลอ้ งและ เหมาะกบั บรบิ ทของโรงเรยี นนัน้ ๆด้วยก็ได้ หลกั สตู รองิ มาตรฐาน (Standards-based curriculum) หลักสตู รทม่ี มี าตรฐานเปน็ เปา้ หมาย นับจากหลกั สตู รระดับชาติ ท้องถิน่ สถานศกึ ษา หรอื ระดบั ชน้ั เรียน ล้วน แตม่ มี าตรฐานเป็นเป้าหมาย จงึ ถือเปน็ หลกั สูตรองิ มาตรฐานทง้ั ส้ิน สมรรถนะสาคญั (Key competencies) ความสามารถและทักษะสาคัญทผ่ี ู้เรยี นตอ้ งมี เพ่อื เปน็ พื้นฐานในการดารงชวี ิตกบั การเปลยี่ นแปลงของโลกใน ปัจจบุ นั หลักสูตรแกนกลางกาหนดสมรรถนะสาคัญผเู้ รยี นไว้ 5 ประการคอื 1) ความสามารถในการสอ่ื สาร 2) ความสามารถในการคดิ 3) ความสามารถในการแกป้ ัญหา 4) ความสามารถในการใชท้ กั ษะชวี ติ 5) ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี คุณลกั ษณะอันพึงประสงค์ (Desired characteristics) คุณภาพของผเู้ รยี นด้านคุณธรรม จรยิ ธรรม ค่านิยม ทีก่ าหนดโดยการเปล่ียนแปลงของโลกในปจั จุบัน หลกั สตู ร แกนกลางกาหนดคุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ 8 ประการได้แก่ 1) รักชาติ ศาสน์ กษตั รยิ ์ 2) ซอ่ื สัตยส์ จุ รติ 3) มีวนิ ัย 4) ใฝเ่ รยี นรู้ 5) อยอู่ ยา่ งพอเพียง 6) มงุ่ ม่นั ในการทางาน 7) รักความเปน็ ไทย 8) มีจติ สาธารณะ กลุม่ สาระการเรียนรู้ (Learning areas) กลุ่มขององค์ความรู้ ทกั ษะ และคุณลกั ษณะทก่ี าหนดไวใ้ นมาตรฐานการเรยี นรู้/ตัวชี้วดั ทีเ่ กย่ี วข้องสมั พันธ์กนั ตามศาสตร์ต่าง ๆ โดยหลกั สตู รแกนกลาง จัดแบง่ กล่มุ สาระการเรยี นรเู้ ป็น 8 กลมุ่ ไดแ้ ก่ 1) ภาษาไทย 2) คณติ ศาสตร์ 3) วทิ ยาศาสตร์ 4) สังคม ศาสนาและวฒั นธรรม 5) สขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา 6) ศิลปะ 7) การ งานอาชีพและเทคโนโลยี 8) ภาษาตา่ งประเทศ 2

รวบรวมคำศัพ ์ททำงหล ัก ูสตร สาระ (Strands) กลมุ่ ย่อยภายในกล่มุ สาระการเรียนรู้ เชน่ กลุม่ สาระการเรียนร้คู ณิตศาสตร์ ประกอบด้วย 6 สาระ ได้แก่ 1) จานวน และการดาเนินการ 2) การวัด 3) เรขาคณิต 4) พีชคณติ 5) การวิเคราะหข์ ้อมูลและความนา่ จะเป็น 6) ทักษะ/กระบวนการทางคณิตศาสตร์ กจิ กรรมพัฒนาผูเ้ รียน (Activities) กจิ กรรมท่สี ถานศึกษาสรา้ งข้นึ เพอื่ ใหน้ กั เรยี นได้พัฒนาตนเองอย่างมปี ระสทิ ธิภาพ เป็นมนษุ ยไ์ ดอ้ ย่างสมบรู ณ์ และอยใู่ นสงั คมอย่างมีความสุข โดยกจิ กรรมพฒั นาผเู้ รยี นแบง่ เป็น 3 ลักษณะ คอื 1) กิจกรรมแนะแนว 2) กิจกรรมนกั เรียน เชน่ ลูกเสือเนตรนารี ชมรม ชุมนุมวิชาการ ฯลฯ 3) กจิ กรรมเพือ่ สังคมแลสาธารณประโยชน์ รายวิชาเพ่มิ เตมิ (Selective courses) รายวิชาทพี่ ฒั นาผเู้ รียนให้มคี วามรู้ ทกั ษะนอกเหนือจากหลกั สตู รแกนกลาง สถานศกึ ษาแตล่ ะแห่ง สามารถเปิดสอนรายวชิ าเพม่ิ เตมิ เพ่ือใหส้ อดคลอ้ งกบั จุดเนน้ ความต้องการ และความถนัดของผู้เรยี น หรอื ความต้องการของทอ้ งถิน่ โดยมีการกาหนดผลการเรียนรู้เปน็ เป้าหมายของการพัฒนาผูเ้ รยี น คาอธิบายรายวชิ า (Course description) ข้อมลู รายละเอียดของแตล่ ะรายวชิ า ประกอบดว้ ย มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วดั เนอ้ื หาสาระ เวลาเรยี น รหสั ชื่อรายวชิ าจานวนหน่วยกติ ระดบั ชั้น เพอื่ ใชเ้ ป็นกรอบทิศทางท่ผี สู้ อนใช้ในการวางแผนและออกแบบการเรียน การสอน ผลการเรียนรู้ (Learning outcome) เปา้ หมายท่ีกาหนดขนึ้ เพอ่ื ใช้ในการพฒั นาคุณภาพผเู้ รียนในรายวชิ าเพ่มิ เตมิ ท่สี ถานศกึ ษาแต่ละแห่งกาหนดขึ้น โครงสรา้ งรายวิชา (Course outline) ขอ้ มูลทแ่ี สดงให้เหน็ โครงสร้างของวิชาใดวิชาหนงึ่ ประกอบดว้ ย ช่ือรายวิชา รายชือ่ หนว่ ย การเรียนรู้ของรายวชิ าน้นั จานวนเวลาเรียนและมาตรฐาน/ตัวชว้ี ดั หรือผลการเรยี นรู้ท่เี ป็นเป้าหมายของ แต่ละหน่วย ตลอดจนการวัดและประเมนิ ผลการเรียนร้ขู องรายวชิ านน้ั เพื่อใช้ในการวางแผนและออกแบบการ จัดการเรยี นร้แู ละการประเมนิ ผล หนว่ ยการเรยี นรู้ (Unit plan) แผนหรอื แนวทางทผ่ี สู้ อนทาข้นึ เพอื่ ใช้ในการสอน หนว่ ยการเรียนรู้แตล่ ะหน่วยมีองค์ประกอบ ท่สี าคัญ ได้แก่ มาตรฐานการเรียนรู้/ตวั ช้ีวัดทเ่ี ป็นเปา้ หมายของหน่วยนัน้ สาระการเรยี นรู้ซงึ่ เปน็ องค์ความรู้/ ทักษะสาคญั ชนิ้ งานหรอื ภาระงานทใ่ี ห้ผเู้ รียนปฏิบัติ กิจกรรมการเรียนการสอน และการวัดและประเมนิ ผล การเรยี นรู้ การเนน้ ผเู้ รียนเป็นสาคัญ (Child-centeredness) การจดั การเรยี นรู้นกั เรียนมสี ่วนร่วมและมีบทบาทสาคัญ ครเู ป็นผูแ้ นะแนวทาง และอานวยความสะดวกเท่าน้ัน โดยสง่ เสริมให้นักเรียนเป็นผลู้ งมือปฏบิ ัตเิ พ่อื แสวงหาความรดู้ ้วยตนเอง ตามศกั ยภาพและความถนัด 3

การสร้างสรรค์ความร้ดู ้วยตนเอง (Constructivism) รวบรวมคำศัพ ์ททำงหล ัก ูสตร แนวคดิ ทางการศึกษาทีเ่ ช่อื ว่าความรเู้ ป็นสง่ิ ทเี่ กิดจากผเู้ รยี นเปน็ ผูส้ ร้างขนึ้ เอง เพราะเปน็ สง่ิ ทม่ี อี ยูใ่ นสตปิ ัญหา ของแตล่ ะคน ไม่ใช่จากครเู ปน็ ผู้บอก หรอื จดั สรรให้ แตเ่ กิดจากการปฎิสมั พันธก์ บั สง่ิ แวดล้อม ซ่ึงกรอบแนวคดิ นมี้ ีอิทธิตอ่ การจัดการเรยี นการสอนในปัจจุบนั เปน็ อยา่ งมาก การวดั และประเมนิ ผล (Assessment) กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมลู รอ่ งรอย หลกั ฐาน ท่แี สดงให้เห็นความกา้ วหนา้ พฒั นาการของผเู้ รียน การวัด และประเมินผลสามารถจัดข้ึนได้ทั้งระดบั ชนั้ เรียน สถานศึกษา เขตพ้นื ท่ี หรือระดบั ชาติ การประเมนิ ตามสภาพจรงิ (Authentic assessment) การวัดประเมินผลทนี่ กั เรยี นได้ปฏบิ ัติจริง ซง่ึ แสดงให้เหน็ ถึงความรู้ที่ได้รบั ไปใชใ้ นสถานการณจ์ รงิ หรอื ใกลเ้ คยี ง มากทสี่ ดุ มกั มกี ารประเมินจากภาระงาน หรอื ช้ินงาน โดยมเี กณฑท์ ร่ี ะบุไวอ้ ย่างชดั เจน รูบริค (Rubric) แนวการใหค้ ะแนนซง่ึ แยกเปน็ ระดบั ต่างๆของความสาเรจ็ หรือการปฎบิ ตั ิงานของนกั เรียนไวอ้ ยา่ งชัดเจน ชว่ ย ให้การประเมนิ มีความชัดเจนเท่ยี งตรงและเชอ่ื มโยงสมั พันธก์ ับมาตรฐานการเรียนรู้ การประกันคุณภาพ (Quality assurance) กระบวนการสรา้ งความมั่นใจใหก้ บั ผ้ปู กครองหรอื ผู้ที่เก่ียวขอ้ ง ว่าผู้เรยี นไดร้ บั การศึกษาอยา่ งท่ัวถงึ เทา่ เทียม กับมาตรฐานที่วางไว้ซึ่งต้องดาเนนิ การอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ซงึ่ ประกอบด้วย การพฒั นาคณุ ภาพ ตดิ ตามตรวจสอบ คณุ ภาพ และประเมินคุณภาพ การประกนั คณุ ภาพภายในสถานศึกษา (Internal quality assurance) การทส่ี ถานศกึ ษาดาเนินการในการพฒั นา ตดิ ตามตรวจสอบ และประเมินคุณภาพการศึกษา ของสถานศกึ ษาตามมาตรฐานการศกึ ษาทก่ี าหนดจากกระทรวงศึกษาธกิ าร พระราชบัญญัติการศกึ ษาแหง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ ระบุถงึ การประกนั คุณภาพภายในว่าดาเนนิ การโดยบคุ ลากรของสถานศึกษานน้ั เอง หรอื โดย หนว่ ยงานต้นสงั กัดท่ีมหี น้าท่ีกากับดูแลสถานศกึ ษานน้ั การประกนั คณุ ภาพภายนอก(External quality assurance) การประเมนิ ผลและการตดิ ตามตรวจสอบคณุ ภาพและมาตรฐานการศกึ ษาของสถานศกึ ษาจากภายนอกโดย ส.ม.ศ. หรอื หนว่ ยงานที่ ส.ม.ศ. รับรอง 4