วีรกรรมที่สำคัญของท้าวเทพกระษัตรี และท้าวศรีสุนทร

ในปี พ.ศ. 2328 พมา่ ยกกองทัพมาตเี มืองถลางหรอื ทเี่ รียกว่า สงครามเกา้ ทพั โดยพระเจา้ ปดุง กษตั ริย์พม่าใน สมยั น้นั ได้สงั่ ใหย้ กกองทพั มาถงึ เก้าทพั ในบรรดาเกา้ ทัพมี ทพั หน่งึ ยกมาทางใต้ มีแม่ทัพยีว่ ่นุ เป็นผู้นาทพั เมอ่ื ตเี มอื ง ตะกั่วปา่ ตะกั่วทุง่ ได้แลว้ ก็มงุ่ ตเี มอื งถลางทันที ขณะนนั้ พระยาพมิ ล เจ้าเมอื งถลาง สามขี อง คณุ หญงิ จนั เพ่ิงถึงแก่อนจิ กรรมไมน่ าน จึงไมม่ ีใคร บญั ชาการรบ คณุ หญิงจนั และนางมกุ ผู้เป็นนอ้ งสาว ไดเ้ ป็น ผนู้ าในการป้องกนั เมอื งโดยคุณหญงิ จันได้รวบรวมผคู้ น รวมท้ังอาวธุ ปนื นอ้ ยใหญเ่ ข้าประจาคา่ ยและประชุมวางแผน ป้องกนั เมือง โดยคณุ หญิงจนั เปน็ ผบู้ ญั ชาการรบ คณุ มกุ เป็น ผู้ช่วยตรวจตราค่าย หากศึกหนกั ทางไหนจะได้ช่วยทางน้ัน

เมอ่ื ฝ่ายกองทัพไทยมพี ลนอ้ ยไมส่ ามารถออก โจมตีข้าศกึ โดยซงึ่ หน้า คณุ หญิงจันและคณุ มกุ จึง ปรกึ ษาหารือกบั กรมการเมอื งวา่ ควรจะคิดอุบายใหพ้ มา่ ถอยทพั กลบั ไปโดยเรว็ ใหจ้ งได้ จงึ สัง่ ใหค้ ดั เลือก ผู้หญิง วยั กลางคนประมาณ 500 คน มาแต่งตวั อย่างผชู้ าย เอา ไมท้ องหลางเคลอื บดบี กุ ถอื ต่างอาวุธ เพือ่ ลวงข้าศึกจัด ขบวนทาทจี ะยกเข้าตีทัพพม่า เม่อื พม่าเหน็ ทัพไทยยก ออกมาจะเขา้ ตีคา่ ยของตน ก็จัดขบวนออกประชุมพลอยู่ หน้าค่ายตรงต้นทองหลางน้า คณุ หญงิ จันก็สั่งใหจ้ ดุ ปนื ใหญ่พิรณุ สังหารยงิ ตรงไปยังที่ชมุ นมุ พมา่ กระสุนปนื ใหญ่ตดั เอาก่งิ ไมท้ องหลางนา้ ขาดลงกลางชมุ นมุ ของ พม่า ฝ่ายพม่าเห็นเปน็ อัศจรรย์ กข็ วัญเสีย จงึ รบี ถอยทัพ กลับเขา้ คา่ ย

เมืองถลางทาทีจดั ขบวนลาดตระเวนประชมุ พลถา่ ยเท คนเข้าออกเป็นประจาทกุ วนั แต่ให้พม่าเหน็ แต่เวลาเขา้ เป็น การลวงให้พมา่ เหน็ ว่าทัพไทยมีกาลังเพ่ิมเตมิ เขา้ มาเสมอพม่า ไม่กลา้ เข้าโจมตี เป็นการหนว่ งเหนยี่ วไว้ให้ขาดเสบยี งอาหาร เม่ือไม่เหน็ ช่องทางท่จี ะตเี อาเมอื งถลางใหแ้ ตกได้ กอปรกบั ขาดเสบียงอาหาร และเกดิ ความปั่นป่วนข้นึ ในกองทัพ รวมไปถึงความอ่อนล้าจากการทาสงครามและการเดนิ ทาง (ระยะเวลาประมาณ 4 เดือน นบั แต่ยกกองทพั ออกมาจาก เมืองมะริด) นอกจากนี้ ตลอดเวลา 1 เดือน ทลี่ อ้ มเมอื งถลาง ไว้ พมา่ ยงั สูญเสยี กาลังคนไปอีก ประมาณ 300-400 คน จงึ ยกกองทัพ กลับพมา่ ไป เมอ่ื วนั จนั ทร์ขน้ึ 14 คา่ เดือน 4 ปี มะเส็ง ตรงกบั วันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2328

ในฐานะเปน็ ภรยิ าเจา้ เมอื ง คุณหญิงจนั ต้อง รับภาระช่วยเหลือหนา้ ทร่ี าชการของสามที งั้ ในการ ปกครอง การตดิ ต่อซื้อขายกับพ่อค้าชาวตา่ งชาติ ทงั้ ใน ยามปกตแิ ละในยามที่บา้ นเมืองอยใู่ นภาวะขาดแคลน เสบยี งอาหาร ซ่ึงเป็นผลมาจากการศกึ สงคราม ทัง้ นเี้ พอ่ื ชว่ ยในการฟ้ืนฟู และบรรเทาความอดอยากของราษฎร ดว้ ยการเรง่ รัดใหช้ าวเมอื งชว่ ยกนั ผลติ ดบี กุ เพ่ือนาไป ซอ้ื ขายแลกเปล่ียนกับขา้ วและอาวธุ ยทุ โธปกรณ์ เพือ่ เตรียมการป้องกันการรกุ รานจากขา้ ศกึ ที่อาจจะเขา้ มา รกุ รานอกี โดยมนี อ้ งสาวหรือคุณหญงิ มกุ คอยชว่ ยเหลือ

คุณหญิงจันเป็นสตรีทีม่ ีความชาญฉลาดมี ไหวพริบ และมคี วามกลา้ เกนิ กว่าสตรีทัว่ ไปในยคุ สมัยเดยี วกัน ดงั จะเห็นได้จากเหตุการณท์ ่พี ยายาม รกั ษาสทิ ธิและเกยี รติยศชือ่ เสียงในฐานะทายาทของ ตระกลู เจ้าเมืองถลางไวอ้ ยา่ งเต็มความสามารถ

แหลง่ อา้ งอิง • https://th.wikipedia.org/wiki/ท้าวเทพ กระษตั รี และท้าวศรีสนุ ทร • http://saranukromthai.or.th/sub/book/b ook.php?book=21&chap=2&page=t21- 2-infodetail02.html • https://sites.google.com/site/social036/b th-thi-2 • https://www.phuketcity.go.th/travel/det ail/85 • https://palanla.com/index.php?op=dom esticLocation-detail&id=116 • https://www.wongnai.com/reviews/db17 5f9c1f794f14bc22146901cb727d