E-book1

ความรทู ว่ั ไปเกยี่ วกับสงั คม ความหมายของสังคมและมนษุ ย พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตสถาน (2542, หนาท่ี 1159) ไดใหความหมายของ สังคม หมายถึง คนจํานวนหนงึ่ ท่มี ีความสมั พันธต อเนอ่ื งกันตามระเบียบกฎเกณฑ โดยมวี ตั ถปุ ระสงคสาํ คญั รว มกัน พิชยั ผกากอง (2547, หนา ท่ี 10) ไดใ หความหมายของ สงั คม หมายถงึ กลุม คนต้งั แตสองคนขึ้นไป อาศัยอยูร วมกันเปนระยะเวลายาวนานอยา งตอเนอ่ื ง ในบริเวณหรอื พ้นื ท่ีแหงใดแหงหน่ึงมีอาณาเขตท่ชี ัดเจน และมีการปฏิสัมพนั ธตอกันอยา งมีระเบียบและแบบแผน ภายใตวิถีชีวติ และขนบธรรมเนียมที่สอดคลองกัน ตลอดจนสามารถเลี้ยงตนเองไดตามสมควรแกอัตภาพ ยุทธ ศักด์ิเดชยนต (2529, หนาท่ี 8) ไดใหความหมายของ สังคม หมายถึง สังคมเปนกลุมชนิดหนง่ึ ที่ยอมจะมีลักษณะเหมือนกับกลุมตางๆ โดยท่ัวไป คือ คนในกลุมตองมีความสัมพันธกันโดยทางตรงหรือ ทางออมมีระเบยี บกฎเกณฑรว มกันเพื่อใหความสมั พันธใ นกลุม เปนไปดวยดี และสมาชกิ มีความรสู ึกวาตนเปน สวนหน่งึ ของกลมุ สุดา ภิรมยแ กว (2553, หนา ท่ี 57) ไดใหความหมายของ สังคม หมายถึง กลุม คนมากกวา สองคนขึ้น ไป มารวมกันเปนระยะเวลายาวนาน ในขอบเขตหรอื พื้นที่ท่ีกําหนด สมาชิกประกอบดว ยทุกเพศ ทุกวยั ซงึ่ มี การติดตอ สัมพันธซ ่งึ กนั และกัน โดยมีวฒั นธรรมหรอื ระเบียบแบบแผนในการดําเนนิ ชวี ิตเปนของตนเอง ไพฑูรย มีกุศล (2556, หนาที่ 1) ไดใหความหมายของ สังคม หมายถึง คนจํานวนหนึ่ง ที่มี ความสัมพันธตอ เนอ่ื งกนั ตามระเบยี บ กฎเกณฑ โดยมวี ัตถปุ ระสงคส ําคัญรวมกนั มีความรูสึกเปน พวกเดียวกัน พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของ มนษุ ย คอื สัตวท ่ีรูจักใหเ หตุ สตั ว ที่มีจติ ใจสงู พระธรรมปฎ ก (ป.อ. ปยุตโต) (2543: 30, 32) ไดใหความหมายของ มนษุ ย ไววา มนษุ ย คอื สตั วผู ตองศึกษา ชีวิตท่ดี ี คอื ชีวติ แหงการศึกษา และธรรมชาติของมนุษย คือ เปน สตั วทีต่ องฝก หรือตอ งศึกษาและ ฝกไดห รอื ศกึ ษาไดด วย สิทธ์ิ บตุ รอนิ ทร (2522, หนาที่ 4-5) ใหความหมายของ มนุษย คอื สตั วทอี่ ยากรูอ ยากเห็น ฝกใฝใ น ความมีเหตุผล เพราะเปนสัตวใชสมอง จึงอาจถือตอไปไดวา ความอยากรูอยากเห็น ความคิด และความมี เหตุผล คือ คุณสมบัติพิเศษของมนุษย ทําใหมนุษยมีสภาพแตกตางจากสัตวอื่นๆ เพราะอาศัยความรู ประกอบดวยเหตุผลดังกลาว มนุษยจึงสามารถเขาใจเรื่องของโลกและชีวิต ทั้งยังสามารถใหการตีหมาย วเิ คราะห ชีแ้ จง และใหคาํ ตอบเรอ่ื งตา งๆ หรอื ปญหาตางๆ ไดอยางครบถว น บทความออนไลน http://www.royin.go.th/dictionary/ ดังน้ัน จึงกลาวไดวา มนุษยสังคม หมายถึง กลุมคนมากกวาสองคนข้ึนไปอาศัยอยูรวมกันเปน ระยะเวลายาวนานอยางตอเน่ือง สมาชิกประกอบดวยทุกเพศ ทุกวัย ในบริเวณหรือพื้นที่แหงใดแหงหนึ่งมี อาณาเขตที่ชัดเจนมีการติดตอสัมพันธซง่ึ กันและกัน โดยมวี ฒั นธรรมหรือระเบียบแบบแผนในการดําเนินชีวิต เปนของตนเอง โดยมวี ัตถปุ ระสงคส ําคัญรว มกัน

ความสาํ คญั ของสงั คม 1. มนษุ ยมรี ะยะเวลาของการเปน เด็กทารกยาวนานและไมสามารถชว ยเหลอื ตวั เองไดใ นระยะเรม่ิ ตนของ ชวี ติ ทําใหมนุษยแ ตกตางไปจากสัตวอ่ืน และดวยความจําเปนทีจ่ ะตอ งมีการเลี้ยงดเู ด็กทารกเปนระยะเวลานานน้ี เอง ทําใหมนุษยจําเปนตองใชชวี ิตอยรู วมกัน สรางแบบแผนความสมั พันธกนั เปนครอบครัว เปนเพ่ือนบาน และ มีความสัมพนั ธกบั ผคู นในสงั คมอนื่ ๆ 2. มนษุ ยมีความตองการทางสมอง เพราะสามารถคิด คนหาวิธีการในการควบคุมธรรมชาติเพื่อมาใชต อบสนองความ ตองการ ทําใหชีวิตดําเนินอยางมีความสุข ซึ่งการควบคุม ธรรมชาติจําเปนตองอาศัยความรวมมือจากบุคคลอ่ืน เพ่ือให งานบรรลุผลสาํ เรจ็ จงึ มีความจาํ เปนทจี่ ะตองอยูรวมกนั กับหลาย ๆ คน เชน การแสวงหาอาหาร ผลติ ส่ิงของ เครอ่ื งนุงหม ยา รักษาโรค การสรางที่อยูอาศัย ส่ิงของจําเปนในการดํารงชีวิต เปนตน 3. มนุษยมีความสามารถในการท่ีจะสรางวัฒนธรรม ภาพที่ 1.1 : การสรางทีอ่ ยอู าศยั สงิ่ ของจําเปน ในการ ดํารงชวี ติ ท่มี า : http://www.bhb.co.th และสืบทอดวัฒนธรรมไปสูคนรุนหลังใหไดรับรูและนําไปใชใน วันทส่ี ืบคน : 1 พ.ย. 59 ชีวติ ประจาํ วัน วัฒนธรรมเหลานี้มีท้งั ทเี่ ปนปจจัยพ้ืนฐานในการ ดําเนินชีวิต และวัฒนธรรมที่เกี่ยวของกับความตองการอ่ืน ๆ นอกเหนือไปจากสิ่งที่จําเปนตอชีวภาพ เชน ตองการความรัก ความอบอนุ การจดั ระเบียบทางสงั คม ความเช่ือ ศาสนา ศิลปะ ขนบธรรมเนยี มประเพณี เปนตน อยางไรก็ตามจะเห็นไดวาการมวี ัฒนธรรม ทําใหมนษุ ย มคี วามแตกตางจากสัตวทั้งหลาย ถงึ แมวาจะอยูรวมกันเปนกลุม คลายคลึงกับการเปนสังคมก็ตาม ทั้งนี้เพราะมนุษยจําเปนตอง ตอบสนองความตองการพื้นฐานทางชีวภาพและความตองการ ภาพท่ี 1.2 : มนษุ ยส งั คม ทางวัฒนธรรม นอกจากน้ี มนุษยยังมีความคิดสรางสรรค ที่มา : เนาวรัตน ทองโสภา วันท่ี : 1 พ.ย. 59 สามารถประดิษฐเครื่องมือเคร่ืองใชและแบบแผนของสังคม ขนึ้ มาอยางตอ เนื่อง นบั ตั้งแตม นุษยเกิดขึ้นบนโลกนีเ้ ปนครงั้ แรกจนกระทั่งปจจุบันไดสรางสรรควัฒนธรรมไว มากมาย จงึ ทาํ ใหชวี ิตของมนุษยม ีความเปนอยูท่แี ตกตางไปจากสัตวหรือสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ อยา งสิ้นเชงิ จนมีคํา กลา วไววา มนุษยเ ปน สัตวประเสรฐิ เลศิ ลาํ้ กวาสัตวใ ด ๆ ในโลก บทความออนไลน : https://sites.google.com/site/30261bambuckk/

องคประกอบของสงั คม ภาพท่ี 1.3 : ประชากร หรอื สมาชกิ ของสงั คม ที่มา : https://www.yaklai.com/lifestyle 1. ประชากร หรือจํานวนสมาชิกของสังคม สิ่งที่ เรียกวา “สังคม” จะตอ งมจี ํานวนประชากรอยางนอย 2 คนขึ้น วนั ที่สืบคน : 1 พ.ย. 59 ไป สังคมท่ีมีขนาดเล็กท่ีสุด คือ ครอบครัว อาจจะมีสมาชิก เพียง 2 คนเทาน้ัน 2. พนื้ ที่ หรืออาณาเขต คือ ผูคนอาศยั อยู รว มกันเปน ครอบครัว หมบู าน ชมุ ชน ตําบล อําเภอ จังหวดั ฯลฯ ใน บรเิ วณพื้นท่แี หงใดแหงหน่งึ 3. ความสัมพันธระหวางสมาชิกในสังคม สมาชิกใน สังคมจะตอ งมีความสมั พนั ธตอกัน มีการพบปะ พูดคุยกนั และ ทํากจิ กรรมตา งๆ เพื่อสรางความสัมพันธรวมกนั 4. การจัดระเบียบทางสังคม สังคมจะตองมีการ วางกฎระเบียบ เพื่อใหสมาชิกในสังคม อยูรวมกันอยาง สงบสุข และเปนระเบียบเรียบรอ ย ส่ิงที่ชวยจัดระเบียบสงั คม คอื บรรทัดฐานทางสงั คม ไดแก กฎหมายบา นเมอื ง และจารีต ประเพณีตางๆ เปน ตน โครงสรางทางสังคม ภาพท่ี 1.4 : พืน้ ท่ี หรอื อาณาเขต สั ง ค ม ม นุ ษ ย แ ม ว าจ ะ มีข น า ด ขอ ง สัง ค ม หรือ ท่มี า : https://pantip.com/topic/32764415 ลักษณะเฉพาะของสังคมแตกตางกันไป แตเม่ือกลาวถึง โครงสรางทางสงั คมโดยท่ัวไปหรือโครงสรางพ้ืนฐานของสังคม วันท่ีสืบคน : 1 พ.ย. 59 เบ้ืองตนแลว ทุก ๆ สังคมตางมีองคประกอบสําคัญอยูบนพื้นฐานสองประการท่ีสําคัญ คือ กลุมสังคมและ สถาบันทางสังคมการศึกษาในเร่ืองโครงสรางทางสังคม จะชวยใหเขาใจเกย่ี วกับสังคมในแงมุมตาง ๆ ไดดี ยิ่งข้นึ ซง่ึ โครงสรา งทางสงั คมมรี ายละเอียดทีเ่ กีย่ วขอ ง ดังนี้ ความหมายโครงสรางทางสงั คม โครงสรางทางสังคม หมายถึง สวนที่ประกอบกันเปนระบบความสัมพันธของสังคมม นุษย สวนประกอบดังกลา วจะตองเปน เคา โครงท่ปี รากฏในสงั คมมนุษยท ุก ๆ สังคม แมวา จะมรี ายละเอียดปลีกยอย แตกตางกันไป ในแตล ะสงั คมก็ตามโครงสรางของสังคมไทย แบงออกเปน 2 สวนคือ 1. สังคมชนบท (กลุม ปฐมภมู ิ) 2. สังคมเมอื ง (กลุมทตุ ิยภูมิ) โดยประชากรสวนใหญของประเทศอาศัยอยูในชนบท ซ่ึงเปนสังคมแบบประเพณี และเปนสังคม เกษตรกรรม ดงั นัน้ ถาหากรูจ ักสังคมและวัฒนธรรมไทยจะตองพิจารณาจากโครงสรางสังคมกลุมปฐมภูมิเปน หลัก และ จะตองพิจารณาถึงอิทธิพลของสังคมและวัฒนธรรมเมืองท่ีมีตอสังคมและวัฒนธรรมกลุมปฐมภูมิ ประกอบ ไปพรอม ๆ กนั

สังคมชนบท จัดวาเปนโครงสรางที่สาํ คัญท่สี ุดของสังคมไทย เพราะ เปน โครงสรา งของสงั คมไทยท้งั หมด สงั คมชนบท ไดแก การรว ม กลุมแบบอรูปนัยของกลมุ ปฐมภูมิ มีการติดตอกันแบบตัวถึงตัว สภาพแวดลอมของทองถ่ินและวัฒนธรรมทีม่ ีอยูเดิมซึ่งใกลเคียง กัน ทาํ ใหส ถานภาพและบทบาทของคนในสังคมชนบทไมแ ตกตาง กนั มกี ารรวมตวั กันอยางเหนยี วแนน สมาชิกของสงั คมทาํ หนาท่ี สอดคลองตอเนื่องกัน และมีคานิยมในเรื่องคุณความดีทาง ศาสนาเปน ตัวควบคมุ ความประพฤติทางสงั คมหรอื ทเ่ี ราเรียกกัน ภาพที่ 1.5 : สังคมชนบท วาจารีต ท่ีมา : http://site.pda.or.th/t_vdp.htm สงั คมเมือง วันที่สบื คน : 1 พ.ย. 59 ขอ แตกตา งทีเ่ ดนชัดระหวา งสังคมชนบทกบั สังคมเมือง ไดแ ก กลมุ ขององคก รทม่ี มี ากในสังคมเมอื งหลวง หลกั เกณฑการ พิจารณาสถานภาพทางสังคมของบุคคลในเมืองหลวง ขึ้นกับ ฐานะทางเศรษฐกิจ อํานาจและการเมือง และระดับการศึกษา ซึง่ ผดิ จากเกณฑของสังคมชนบท (กลมุ ปฐมภมู ิ) นอกจากนั้นแลว โครงสรา งชนชั้นทางสังคมในเมืองหลวง ประกอบดวยกลุมคนที่ เปนผูส ืบทอดเชอื้ สายมาจากตระกลู เกา และขนุ นาง คานยิ มของ คนเ มือง ห ล ว ง นั้ น จะ เ น น ห นัก เ ร่ื อ ง อํ า นา จแ ล ะ ค ว า ม มั่ ง คั่ ง ภาพท่ี 1.6 : สังคมเมอื ง มากกวาชาวชนบท มคี วามตองการยกระดับตวั เอง จากชั้นสังคม ท่ีมา : http://europrimex.com วนั ทสี่ ืบคน : 1 พ.ย. 59 เดิมไปสูช้ันสังคมท่ีสูงกวา โดยอาศัยปจจัยหลายประการ เชน ฐานะทางการเงิน การศกึ ษา อาํ นาจทางการเมอื ง และสิทธติ า งๆ ลักษณะขอ มูลฐานของสังคมซึ่งทําใหสังคม ดาํ รงอยไู ด หมายถึง องคป ระกอบหลกั (เสาหลกั ) ของสังคมทเ่ี ปนตัวคาํ้ ยันสงั คมไวใหพยายามสมั พันธของคน ในสังคมดําเนินไปได ประกอบไปดวย - คา นยิ ม (Social Value) - บรรทัดฐานทางสังคม (Social Norm) - สถานภาพ (Status) - บทบาท (Role) - สถาบนั ทางสงั คม (Social Organization) - การควบคมุ ทางสงั คม (Social Control) ลกั ษณะโครงสรางทางสังคม โดยทว่ั ไปโครงสรางทางสงั คมทั่วไป มีลักษณะทีส่ ําคัญ ดงั นี้ 1. มีการรวมตัวกลมุ ของคนในสังคม ซ่ึงแตละกลมุ ที่แตกตางกันมีหนาที่รบั ผิดชอบและประสิทธิภาพ ในการทาํ งานตามที่ไดกําหนดเปา หมายเอาไว 2. มีแนวทางในการปฏิบัติอยางเหมาะสมหรือมีกฎระเบียบแบบแผนเปนแนวทางใหยดึ ถือ ปฏิบัติ รวมกัน โดยยดึ หลักประโยชนส ูงสุดของสังคมเปนหลกั 3. มเี ปา หมายในการปฏบิ ัติกจิ กรรมตา ง ๆ และมคี วามเหมาะสมท่ีจะนาํ มาใชก ับสังคมน้ัน 4. มีการเคลือ่ นไหวเปลย่ี นแปลงได กลา วคือ โครงสรางของสังคมจะมีการเคลอ่ื นไหวเปล่ยี นแปลงท้ัง ในแงของการเพิ่มขึ้นหรือลดลง ในหลากหลายรูปแบบ เชน จํานวนคนเพิ่มข้ึนหรือลดลงจากการเคล่ือนยา ย

กลุมคน ในสังคม หรือรูปแบบของความสัมพันธของบุคคลภายในสังคมอาจมีการปรับเปล่ียนไปตาม สถานภาพท่เี ปลย่ี นไปหรือแมแ ตสภาพแวดลอมตาง ๆ ภายในสังคม เปนตน องคป ระกอบโครงสรางทางสังคม มีองคประกอบ 2 สว นท่สี าํ คญั ไดแก กลุม สงั คม และสถาบนั สังคม 1. กลมุ สังคม หมายถงึ กลุม คนมากกวา 2 คนขน้ึ ไปเปนสมาชกิ รว มกนั มีการกระทาํ รวมกนั ทางสงั คม เพื่อตอบสนองความตองการของสมาชิกในสงั คมกลมุ น้ัน ตามบทบาทและหนาท่ีของตนเอง ลักษณะท่สี าํ คญั ของกลมุ สงั คม 1. มีการกระทาํ รวมกนั ทางสังคมหรือความสมั พนั ธรวมกัน (มีการปฏบิ ตั ติ อ กนั ) 2. สมาชิกในกลุมตางมีบทบาทหนาทีท่ ี่แตกตางกันและประสานบทบาทระหวา งกันมแี บบแผนตาม บรรทัดฐานของกลุม หรือที่เรียกวา วฒั นธรรมยอย (วัฒนธรรมของกลมุ ) 3. มีความรูสึกเปนสมาชิกรวมกัน ทําใหมีความผูกพันในฐานะที่เปนสมาชิกของสังคมกลุม เดียวกัน (สนทิ สนมรักใครก ัน) 4. มีวัตถุประสงครวมกัน คือ เพ่ือสนองความตองการของสมาชิกแตละคน และ ความตอ งการ ของสมาชกิ ของกลมุ เปนสว นรวม (มภี ารกิจถาวรหรือเฉพาะกิจ) ลักษณะ กลุ่มปฐมภูมิ กลุ่มทุตยิ ภูมิ (สังคมชนบท) (สังคมเมอื ง) ความสัมพนั ธ์ ใกลช้ ิดสนิทสนม, เป็ นส่วนตวั เป็นไปอยา่ งเป็นทางการ การตดิ ต่อกนั 1.โดยตรงและส่วนตวั จึงสามารถแสดง เป็นไปตามกฎเกณฑแ์ ละสถานภาพ ความรู้สึกไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี ความสมั พนั ธเ์ ฉพาะดา้ น 2.มกี ารติดต่อกนั ยาวนาน 2. สถาบันสงั คม ภาพท่ี 1.7 : สถาบนั สงั คม สถาบันสังคม หมายถึง พฤตกิ รรมของคนในสังคมเพือ่ สนอง ที่มา: เนาวรัตน ทองโสภา ความตองการอยูรวมกันในดานตาง ๆ และเพ่ือการอยูรวมกันของ สังคมโดยรวม แบบแผนพฤติกรรมตา ง ๆ เปน ไปตามบรรทัดฐานทาง วนั ท่ี : 9 ต.ค. 59 สงั คมทม่ี คี วามชดั เจนและเชื่อถือไดเ ปนไปตามวัฒนธรรมของสังคม ลกั ษณะสาํ คญั ของสถาบัน 1. สถาบันสังคมเปนนามธรรม สถาบันสังคมไมใชบุคคล หรือกลุมคน ไมใชสิ่งของ แตเปนแบบแผนพฤติกรรมซ่ึงกําหนดขึ้น เพื่อเปน แบบแผนในการปฏิบัตริ วมกันของสมาชกิ ในสังคม

2. สถาบันสังคมเกิดจากการเชื่อมโยงบรรทัดฐานตาง ๆ ทางสังคม ซึ่งไดแก วิถีชาวบานจารีต และกฎหมาย โดยเปน สว นของวฒั นธรรมในสงั คม 3. สถาบนั สังคมเกิดข้ึนเพื่อสนองความตองการในดานตาง ๆ รวมกันของสมาชิกในสังคม และเพอ่ื การคงอยขู องสังคม 4. สถาบันสังคมเกิดจากการยอมรับรวมกันของสมาชิก ในสงั คม สถาบนั สงั คมจึงเปนระเบียบแบบแผน พฤติกรรมท่ีชัดเจน และเปลี่ยนแปลงไดยากเนื่องจากเกิดขึ้นโดยการยอมรับรวมกัน ของสมาชิกในสังคม หรือ ที่เรียกวา ประชาธิปไตย ท่ีมาจากการ เลอื กหรือแตง ต้งั โดยสมาชิกในสังคม องคประกอบของสถาบนั ของสังคม ภาพที่ 1.8 : การอยูรวมกันของสมาชกิ 1. กลุมสังคม สถาบันสังคมประกอบไปดวยกลุมสังคม ทีม่ า : เนาวรัตน ทองโสภา วันท่ี : 9 ต.ค. 59 ตางๆ ที่ทําหนาที่สนับสนุนการกระทําระหวางสมาชิกบรรลุ วัตถุประสงครวมกัน โดยประกอบดวยสถานภาพหรือตําแหนงทาง สังคม และบทบาทหนาท่ี เพ่ือใหแบบแผนพฤติกรรมดําเนินไปสู วตั ถปุ ระสงคข องกลุมสังคม 2. หนาที่ของสถาบันทางสังคม หมายถึง วัตถุประสงคใน การสนองความตอ งการของสังคมในดา นตาง ๆ ของสถาบันสงั คมแต ละสถาบัน 3. แบบแผนพฤติกรรมในการประพฤติปฏิบัติตนของ ภาพท่ี 1.9 : การปฏบิ ัติตนของสมาชกิ ทมี่ า: เนาวรตั น ทองโสภา สมาชิก เพอ่ื ใหบ รรลุวตั ถปุ ระสงคของสถาบันนั้น ไดแ ก บรรทัดฐาน วันท่ี : 9 ต.ค. 59 ทางสังคม ซึ่งประกอบไปดวยวิถีชีวิตการทํากิจกรรมตาง ๆ ในการ ดาํ เนินชวี ติ ของสมาชกิ ในสงั คมสามารถสนองตอวัตถุประสงคของสถาบนั สังคมน้ัน 4. สัญลักษณ และคานิยม ทาํ ใหสมาชิกเกิดอุดมการณ และศรัทธาตอสถาบันสังคม เชน ธงชาติ เปนสัญลักษณของ สถาบันการเมืองการปกครอง เสรีภาพและความเสมอภาค เปน คานยิ มของสถาบันการเมอื งการปกครองในสังคมประชาธปิ ไตย เปน ตน สถาบันสังคมท่ีสําคญั สถาบันสังคม แยกได 5 สถาบัน สถาบันสังคม หมายถึง สถาบันสังคมซึ่งเกี่ยวของกับแบบ แผนการสมรส การอบรมเล้ียงดูบุตร และแบบแผนความสัมพันธ ระหวางเพศ ซง่ึ เปน ที่ยอมรับวาถกู ตองตามแบบของสังคม ภาพที่ 1.10 : สัญลกั ษณของสถาบันการปกครอง ท่มี า: เนาวรัตน ทองโสภา วันที่ : 9 ต.ค. 59

1. สถาบันครอบครัว มีองคประกอบ ดงั น้ี ภาพท่ี 1.11 : สถาบันครอบครัว กลุมสังคมในสถาบันครอบครัว ไดแก ครอบครัวซึ่ง ทมี่ า: เนาวรตั น ทองโสภา ประกอบดวยสมาชิกที่อาศัยอยูในครัวเรือนเดียวกัน เชน บิดา วันที่ : 9 ต.ค. 59 มารดา บุตร พ่ี นอง ลุง ปา นา อา วงศาคณาญาติที่เก่ียวของโดย สายโลหติ หรือการสมรส หรือมีบุตรบุญธรรม ภาพท่ี 1.12 : ประเพณีการหมั้น หนา ท่ีของสถาบนั ครอบครวั ทม่ี า : www.happywedding.life 1. หนาทีผ่ ลิตสมาชกิ ใหมใหแกส ังคม เพ่อื ทดแทนสมาชกิ ของสังคมทสี่ ิ้นชวี ิตลง วนั ที่สบื คน : 1 พ.ย. 59 2. หนาท่ีเล้ียงดูสมาชกิ ใหมใหมชี ีวิตรอด และเปนเด็กท่มี ี คุณภาพ เนอื่ งจากทารกแรกเกดิ และเดก็ ไมส ามารถดแู ลตนเองได ภาพที่ 1.13 : สถาบันการศกึ ษา 3. หนาที่ถายทอดวัฒนธรรมของสังคมไปสูสมาชิกใหม ทมี่ า: เนาวรัตน ทองโสภา ซง่ึ เปน กระบวนการขัดเกลาทางสังคมเพ่ือใหเ ด็กเตบิ โตเปนสมาชิก วันท่ี : 9 ต.ค. 59 ทด่ี ขี องสงั คมและครอบรัว 4. หนาที่อื่น ๆ ไดแ ก การสนองความตองการทาง ภาพที่ 1.14 : ถา ยทอดความรู วัฒนธรรม จิต ใ จ ทํา ห นา ที่ใ หค ว า มรัก ค ว าม อบอุนสมาชิก แบบแผน ทมี่ า: งานสือ่ การเรยี นการสอน พฤติกรรมในการประพฤติปฏิบัติตนของสมาชิก สถาบันครอบครัว วทิ ยาลยั เทคนิคลพบรุ ี ประกอบไปดวยแบบแผนพฤติกรรมซึ่งเปนบรรทัดฐานทางสังคม วนั ที่ : 9 ต.ค. 59 เชน ประเพณีการหมั้น สมรส เปน ตน สถาบนั ครอบครัวในสังคม แต ละแหงยอมมีแบบแผนพฤติกรรมแตกตางกันไปตามวัฒนธรรมของ สังคมนนั้ ๆ เชน มปี ระเพณกี ารสมรสแตกตางกนั ไป เปนตน สัญลักษณและคานิยม สัญลักษณของสถาบันครอบครัวท่ี สาํ คญั คือ แหวนหมนั้ แหวนแตง งาน เปนตน สถาบนั ครอบครัวใน แตละสังคมยอมมีคานิยมตางกันตามวัฒนธรรมของสังคม เชน สังคมสมัยใหม สามีและภรรยามีคานิยมในการหาเล้ียงครอบครวั เทา เทยี มกัน การรวมรับผิดชอบกิจกรรมตาง ๆ ในครอบครวั อยาง เทาเทยี มกัน 2. สถาบันการศึกษา หมายถึง สถาบันสังคมซึ่งเก่ียวของ กับแบบ แผนการขัดเกลาและการถายทอดวัฒนธรรม การให ความรู และการฝก ทักษะอาชพี เพื่อความเปน สมาชกิ ทด่ี ีของสังคม กลุมสังคมในสถาบันการศึกษา ไดแก โรงเรียน มหาวิทยาลัย กระทรวง ทบวง กรม ทท่ี าํ หนา ทีเ่ ก่ยี วของกับการศึกษา กลมุ สงั คม เหลาน้ีจะประกอบไปดวยตําแหนง หรือสถานภาพทางสังคม เชน ครู อาจารย เปน ตน หนาทีข่ องสถาบนั การศกึ ษา 1. ถา ยทอดความรู วัฒนธรรม และทกั ษะ อันจาํ เปนในการ ดํารงชพี ของคนในสังคม

2. สรางบุคลิกภาพทางสังคมใหแกสมาชิก สามารถปรับตนในการติดตอสัมพันธกับบุคคลอื่นและ ปฏบิ ตั ติ นใหม คี ุณคา แกสังคม 3. การกําหนดสถานภาพทางสังคม และชนช้ันทางสังคมสถานภาพจากสถาบันการศึกษา เปน สว นประกอบสําคัญประการหนึ่งในการจดั ชว งชน้ั ทางสงั คม 4. หนา ท่ีในการผลิตกาํ ลงั แรงงานทางเศรษฐกจิ ตามความตองการทางสงั คม 5. หนา ทใี่ นการสรางกลุมเพ่ือนเปนหนาท่แี ฝงของสถาบันการศึกษา ซง่ึ กอใหเกิดการรวมกลมุ เพ่ือน เพ่อื สนองความตองการทางจติ ใจของสมาชิกในสงั คม แบบแผนพฤตกิ รรมในการประพฤติปฏิบัติตนของสมาชิก สถาบันการศกึ ษาประกอบไปดวยแบบแผน พฤติกรรมตา ง ๆ เพื่อสนองตอ หนา ที่ตา ง ๆ ของสถาบนั เชน การจัดระบบการเรยี นการสอน เปน ตน แบบแผน พฤติกรรมดงั กลาวมีการเปลยี่ นแปลงปรับปรุงใหเหมาะสมแกค วามตอ งการของสังคมปจจุบัน สัญลักษณและคานิยม สัญลักษณของสถาบนั การศึกษา มักปรากฏในองคการทางการศึกษาตาง ๆ เชน เข็มเครื่องหมายของโรงเรยี น เปน ตน แตล ะสังคมยอมมปี รัชญาและคา นยิ มทางการศกึ ษาตา งกัน 3. สถาบันศาสนา หมายถงึ สถาบนั ที่ทาํ หนา ทีช่ ว ยสนองความตอ งการดานเสริมกําลงั ใจใหแกส มาชิก ในสังคมเพอื่ ใหใ ชช วี ิตอยใู นสังคมดวยความปกตสิ ขุ โดยปฏบิ ัตติ ามคติความเชอ่ื กลมุ คนในสังคม สถาบันศาสนา ทีส่ ําคัญไดแก คณะสงฆ และกลุมผปู ฏบิ ัติธรรม โดยมีตําแหนง หรือสถานภาพทางสังคมตาง ๆ กันตางมบี ทบาท หนา ที่เก่ียวขอ งสมั พนั ธกันตามสถานภาพทางสังคมดงั กลา ว หนา ที่ของสถาบันศาสนา 1. สรางความเปนปก แผนใหแ กสังคม 2. สรา งเสริมและถา ยทอดวัฒนธรรมใหแ กส ังคม 3. ควบคุมสมาชกิ ใหป ฏบิ ัตติ ามบรรทัดฐานของสงั คม และศาสนา 4. สนองความตอ งการทางจิตใจแกส มาชิกเมอ่ื สมาชิกเผชญิ กบั ปญ หาตาง ๆ แบบแผนพฤตกิ รรมในการประพฤติปฏบิ ัติตนของสมาชกิ โดยทวั่ ไปแบบแผนพฤติกรรมในการปฏิบัติ ของสมาชกิ ในสังคม ยอ มเปน ไปตามหลกั ธรรมของศาสนาท่ีตนนับถือ และเปน ไปตามประเพณีทางศาสนานั้น ๆ กิจกรรมของประเพณีทางศาสนา มคี วามสําคัญในการสรางความรสู ึกเปนอันหนึง่ อันเดียวกันของสมาชิกใน สังคม สัญลกั ษณและคานิยม สญั ลักษณของสถาบันศาสนายอมแตกตางกันไปตามศาสนาที่สมาชิกยอมรับ นบั ถอื สําหรบั คา นิยมของสถาบันศาสนายอมแตกตางกันไปตามหลกั ของศาสนาน้ัน ๆ

4. สถาบนั เศรษฐกิจ หมายถึง สถาบันสังคมท่ีเก่ยี วของกับแบบแผนการสนองความตอ งการเกี่ยวกับ ความจําเปนทางวัตถุ เพ่ือการดํารงชีวิต เปนแบบแผนพฤติกรรมทาง สังคมท่ีเกี่ยวของกับ การผลิต การจําหนาย การกระจายสินคาและ บรกิ ารไปสผู บู ริโภค ซ่งึ เปนปจจยั สําคญั ในการดํารงชีวติ กลุมสังคมในสถาบันเศรษฐกิจ กลุมสังคมในสถาบันเศรษฐกจิ มีจํานวนมาก เชน รา นคา รา นสะดวกซ้ือ ซปุ เปอรมารเ ก็ต โรงงานและ องคก รเศรษฐกิจตาง ๆ แตล ะกลมุ สังคมเหลาน้ีประกอบ ไปดว ยตาํ แหนง และบทบาทหนา ที่ตา ง ๆ ซ่งึ เกยี่ วของสัมพันธก ัน เชน ผูจัดการ เจา ของ ราน พนกั งาน กรรมกร เกษตรกร เปน ตน เพ่อื กระทาํ บทบาทและหนาท่ี ดงั กลา ว ภาพท่ี 1.15 : ผลติ สินคา เพือ่ สนองความ ตอ งการ หนา ที่ของสถาบันเศรษฐกิจ 1. ผลิตสินคา เพื่อสนองความตองการของผูบริโภคในสังคม ทมี่ า: http://www.uasean.com ซึง่ ประกอบไปดว ยสินคา พ้ืนฐานจนถงึ สนิ คา อํานวยความสะดวก วนั ท่ีสืบคน : 1 พ.ย. 59 2. การกระจายสินคาท่ีผลติ ไดไปสูผ ูบรโิ ภคในสังคมอยา งท่วั ถึง 3. การกระจายบริการตา ง ๆ ไปสผู บู ริโภคในสังคม 4. การกาํ หนดสถานภาพทางสังคมและชนชั้นทางสังคม 5. สถาบันทางเศรษฐกจิ กอใหเกิดหนา ทส่ี ําคญั คือ เปน พืน้ ฐานอํานาจทางการเมอื ง ภาพท่ี 1.16 : สญั ลักษณและเครือ่ งหมาย ทมี่ า: http://www.thaismescenter.com แบบแผนพฤติกรรมในการประพฤติปฏิบัติตนของสมาชิก สถาบันเศรษฐกิจประกอบดวยแบบแผนพฤติกรรมที่มีความสําคัญใน วันท่ีสบื คน : 1 พ.ย. 59 การดาํ รงชีวติ รว มกันของสมาชกิ ในสังคม เชน แบบแผนในการผลิตสนิ คา แบบแผนของการประกอบอาชพี ตาง ๆ เชน อาชพี เกษตรกรรมและอาชีพอตุ สาหกรรมมีแบบแผนการประกอบอาชพี ตา งกัน สัญลักษณและคานิยม สวนใหญเปนสัญลักษณขององคการของสถาบันเศรษฐกิจน้ัน ๆ เชน เคร่อื งหมายทางการคา สําหรบั คานยิ มและความเชอ่ื เกยี่ วของกับเศรษฐกิจยอมแตกตางกันไปตามวัฒนธรรม ของแตล ะสังคม 5. สถาบันทางการเมืองการปกครอง หมายถึง สถาบันสงั คมท่ีเปนแบบแผนที่เก่ียวของกับการสนอง ความตอ งการของกลุมคนในการดํารงชวี ิตตามกฎระเบยี บของสงั คม ควบคุมใหก ลมุ คนอยใู นสงั คมอยางสงบสุข กลุม สังคมในสถาบนั การเมืองการปกครอง ประกอบดวยกลุมสังคมตา ง ๆ ทสี่ าํ คัญ คือ กลุมสงั คม ท่มี ี การจัดระเบียบอยา งชัดแจง ที่เรยี กวา องคการ เชน พรรคการเมือง กระทรวง ทบวง กรม เปน ตน แตละองคการประกอบดวยตําแหนงหรือสถานภาพทางสังคม เพ่ือกระทําบทบาทและหนาท่ีตาม สถานภาพน้ัน องคกรของสถาบนั การเมืองท่สี ําคัญ มีดังน้ี 1. ฝา ยนติ บิ ัญญตั ิ คอื องคกรทที่ าํ หนา ทอี่ อกกฎหมาย 2. ฝา ยบรหิ าร คือ องคก รทท่ี ําหนา ท่ีในการบรหิ ารและการบรกิ ารใหแกส มาชิกโดยสวนรวม 3. ฝายตุลาการ คือ องคการที่ทําหนาที่ตีความกฎหมายกรณีท่ีสมาชิกในสังคมเกิดความขัดแยง ระหวางกนั

4. ฝา ยองคกรอสิ ระ คือ องคก รทปี่ ระกอบดว ยคณะบุคคลท่ตี ้ังข้นึ ดวยวธิ ปี ลอดจากอาํ นาจอิทธิพลของ บุคคลท่ีมีสวนอาจไดเสียกับกิจการอันเปนหนาท่ีขององคกรอิสระน้ัน โดยเฉพาะอํานาจของขาราชการเมอื ง และขา ราชการประจํา หนาที่ของสถาบนั การเมอื งการปกครอง 1. สรางระเบียบกฎเกณฑใหแ กส ังคม เชน สถาบันเศรษฐกจิ ยอม จะตองมกี ฎเกณฑเกย่ี วกบั การเงนิ 2. วินิจฉัยขอ ขัดแยง ระหวางสมาชิกในสงั คม มีองคก ารทาง ตุลาการคอยใหค วามยุตธิ รรมแกส มาชกิ ทม่ี ีความขดั แยง ตอ กัน 3. หนา ทใี่ นการบรหิ ารองคการของรัฐบาลกลางและรัฐบาลทอ งถ่ิน 4. การปองกันและรกั ษาความปลอดภยั ท้ังภายในสงั คมและ ภาพที่ 1.17 : สถาบนั การเมืองการปกครอง จากภายนอกสงั คม ทมี่ า: http://www.thansettakij.com วนั ทส่ี บื คน : 1 พ.ย. 59 ลักษณะโดยทั่วไปของสถาบัน - สถาบนั เปน นามธรรม - สถาบนั แตละสถาบันเกิดจากการรวมหนาที่ดานเดียวกนั ไวรวมกัน - เปลี่ยนแปลงไดยาก ความรทู ว่ั ไปเก่ียวกับการการขดั เกลาทางสังคม การขดั เกลาทางสงั คม หมายถงึ การถา ยทอดวฒั นธรรมแก สมาชกิ มีการปลูกฝงระเบียบวินัย ความมุงหวังใหรจู ักบทบาทและ ทัศนคติ ความชํานาญหรือทักษะ ทั้งน้ี เพ่ือใหสมาชิกอยูรวมกับ ผอู น่ื ในสงั คมไดดวยดี การขัดเกลาทางสังคมชวยใหสมาชิกไดเ รียนรู และปฏบิ ตั ิตามบรรทัดฐานของสังคม การอบรมสงั่ สอนของพอแม ครอู าจารย เพ่อื นฝงู เพือ่ นรวมอาชีพหรือสื่อมวลชนตาง ๆ เหลา น้ี จะทําใหการกระทําตอผูอื่นเปนไปอยางเหมาะสมรูจักปฏิบัติตน ในฐานะสมาชกิ ท่ดี ขี องสงั คม ซง่ึ จะชวยใหส งั คมมีระเบยี บเพม่ิ ข้นึ 1. การขัดเกลาโดยตรง : โดยการบอกวาส่งิ ใดควรทํา สิ่งใด ไมค วรทาํ ภาพที่ 1.18 : การขัดเกลาทางสงั คม ที่มา : เนาวรตั น ทองโสภา วนั ท่ี 11 ต.ค. 59

2. การขดั เกลาโดยออม : ไมไ ดบอกโดยตรง แตเราเรียนรู จากการกระทําของคนอ่ืน หรอื ซมึ ซบั จากสอื่ เชน หนงั สอื พมิ พ, นติ ยสาร, วทิ ยุ ฯลฯ การควบคุมทางสังคม การควบคมุ ทางสงั คม เปนกระบวนการทางสังคมในการจัด ระเบยี บพฤติกรรมมนุษยในสังคมใหสอดคลองกบั เปาหมายที่ตั้งไว รวมทั้งการไรระเบยี บทางสงั คม นอกจากนีย้ ังตอ งรอู ีกหลาย ๆ เรือ่ ง เชน ปรากฏการณทางสังคม วามีความเปนมาอยางไร หรือการ เปลี่ยนแปลงทางสังคม วาจะมีแนวโนมเปนไปในทางใดและอะไร ภาพท่ี 1.19 : การจัดระเบยี บพฤตกิ รรมมนษุ ย เปนปจจัยผลักดันเปนตน และที่สําคัญท่ีสุดของสังคมไดแก ทม่ี า : เนาวรัตน ทองโสภา วัฒนธรรม ทุกสิ่งทุกอยางที่มีอยูในสังคม อันเปนแบบแผนของ วันท่ี 11 ต.ค. 59 พฤติกรรมทีส่ ังคมยอมรับและสืบทอดกันตอ ๆ มา 1. การควบคุมทางสังคม หมายถึง กระบวนการตาง ๆ ทางสังคมท่ีมุงหมายใหสมาชิกของสังคม ยอมรับและปฏบิ ัติตามบรรทดั ฐานของสังคม 2. ลกั ษณะของการควบคุมทางสงั คม 2.1 การควบคุมทางสงั คมโดยการจงู ใจใหสมาชิกปฏบิ ัติตามบรรทัดฐานทางสงั คม ไดแ ก การยก ยอ ง ชมเชย ใหร างวลั แกผ ูทปี่ ฏิบัตติ ามบรรทัดฐานทางสังคม ตามสถานภาพและบทบาททางสังคมท่ีตนดํารง อยู 2.2 การควบคมุ ทางสังคมโดยการลงโทษสมาชกิ ละเมดิ ฝาฝนบรรทดั ฐานทางสงั คม ไดแก 1. ผูที่ละเมิดฝา ฝน วถิ ีชาวบาน จะไดร บั ปฏกิ ิริยาตาง ๆ จากสมาชิกผอู ่ืน ไดแ ก การถูกติเตยี น นินทา 2. ผูที่ละเมิดฝาฝนจารีต จะไดรับการตอตานสมาชกิ ผูอื่นรุนแรงกวาผูท่ีละเมดิ วิถชี าวบาน เชน การถกู ประชาทัณฑ หรือขบั ไลออกไปจากทอ งถนิ่ 3. ผูที่ฝาฝนกฎหมาย จะไดรับการลงโทษตามกฎหมายกําหนด โดยหนวยงานของรัฐและ เจาหนา ทีเ่ ปน ผูควบคุมบทลงโทษอยางชัดเจน

ความรทู ว่ั ไปเก่ียวกบั การจดั ระเบียบทางสงั คม ความหมายของการจดั ระเบียบสังคม สงั คมเปน ท่ีรวมของบุคคลตั้งแต 2 คนขึน้ ไป เมื่อมี การ รวมกลุมของกลุมบุคคลเพ่มิ มากข้ึนสังคมก็ย่งิ มีความแตกตางใน หลายๆ ดานเกดิ ข้ึนความแตกตา งดงั กลาว หากมกี ารควบคมุ และ จดั ระเบียบของกลมุ และในสังคมท่ีไมถ กู ตองเหมาะสมแลว สงั คม ก็อาจสบั สนวุนวายขนึ้ ได การจัดระเบียบสังคม เปนกระบวนการที่สมาชิกได พัฒนาการกระทําระหวางกันทางสังคมอยางมีระเบียบ โดยมี สมาชิกสวนรวมของสัง คมไ ทยยอม รับเ ป นแ นว ความ ปร ะ พ ฤ ติ รวมกันและสืบทอดจนเปนบรรทัดฐานในการดํารงชีวิตรวมกัน ภาพท่ี 1.20 : สงั คมที่ขาดการจดั ระเบียบ ของสมาชิกในสงั คม ท่มี า: https://moneyhub.in.th วนั ที่สืบคน : 1 พ.ย. 59 สาเหตุท่ตี อ งมีการจัดระเบยี บสังคม 1. สมาชิกในสงั คมมคี วามแตกตางกัน 2. แตละคนมุงแตผ ลประโยชนข องตน จนเกิดความขัดแยงได ความจําเปน ท่ตี องมีการจัดระเบียบสงั คม 1. เนอ่ื งจากสมาชิกในสังคมมคี วามแตกตาง ทัง้ ในทางกายภาพและในทางสังคม 2. เน่ืองจากสมาชิกในสังคมมีวัตถุประสงคและมีความตองการรวมกันในสังคมมนุษยทุกๆ สังคม สมาชิกแตละคนยอมมคี วามตองการพ้ืนฐานรว มกัน ดังนน้ั จงึ จําเปนตองกาํ หนดระเบยี บความสัมพันธระหวาง สมาชกิ เพือ่ ใหบรรลุถงึ วัตถปุ ระสงคและความตอ งการนั้น 3. เพ่อื ปองการขดั แยงระหวางสมาชกิ ในสงั คม ธรรมชาตขิ องมนุษย คอื การตอสู การใชอ าํ นาจ ดังน้ัน จงึ ตองมีกฎเกณฑเพอ่ื ใหค วามสมั พันธของสมาชกิ ในสังคมราบร่นื วิธกี ารจดั ระเบียบทางสงั คม 1. บรรทดั ฐาน 2. สถานภาพ – บทบาท และการจดั ชั้นยศ 3. คานิยม 4. การขดั เกลาทางสงั คม 5. การควบคมุ ทางสงั คม องคป ระกอบของการจัดระเบียบ บรรทัดฐานทางสงั คม หมายถึง ระเบียบ กฎเกณฑ หรือแบบแผนของพฤติกรรมท่ีสังคมยอมรับเปน แนวทางใหสมาชกิ ประพฤตปิ ฏิบัติในแตละสถานการณ 1. บรรทดั ฐานทางสังคม เปนระเบียบ กฎเกณฑ หรือแบบแผนของพฤติกรรมทสี่ มาชกิ ในสงั คมเปนท่ี ยอมรับรว มกัน และไดป ระพฤติสืบตอ กันมา 2. บรรทัดฐานทางสังคมเปนระเบียบ กลาวคอื แบบแผนความประพฤตทิ เ่ี หน็ วาถูกตอ งในสถานการณ หนึง่ อาจนําไปใชใ นอีกสถานการณห นึ่งไมไ ด

ประเภทของบรรทัดฐานทางสงั คม 1. วิถีประชา/วิถีชาวบาน หมายถึง แบบแผนความประพฤติท่ีสมาชิกปฏิบัติดวยความเคยชิน เน่ืองจากไดรับการปลกู ฝงถายทอดมาตั้งแตวัยเด็กจนเติบใหญ แมวาจะไมมกี ารกําหนดโทษผทู ี่ละเมิดฝาฝน อยา งเขม งวด แตอ าจถูกคนอ่นื เยาะเยย ถากถาง หรอื ไดร ับการนนิ ทา ทาํ ใหส มาชิกตองปฏิบตั ิตามวถิ ชี าวบาน จนเกิดความเปนระเบียบทางสังคมในที่สดุ 2. จารตี หมายถงึ แบบแผนความประพฤติท่ีสมาชิกปฏิบัตใิ นสถานการณตา งๆ โดยผูทล่ี ะเมิดฝาฝน จะไดรับการตอตานจากสมาชกิ ในสังคมอยางจริงจัง เนื่องจากมีผลกระทบตอระบบสัมพันธของสมาชิกเปน สวนรวม 3. กฎหมาย หมายถึง กฎเกณฑข องความประพฤติซึ่งสรา งขึ้นโดยองคการทางการเมืองการปกครอง และโดยไดร บั การรับรองจากองคก รของรัฐ กฎหมายเปนกฎเกณฑความประพฤติท่มี ลี ักษณะสําคัญ ดงั นี้ 1. เปนกฎเกณฑการประพฤตปิ ฏบิ ัตขิ องสมาชิกในสังคมท่ี บญั ญตั เิ ปนทางการโดยองคก ารของรฐั ทีม่ อี าํ นาจหนา ทใี่ นการบัญญัติ กฎหมาย 2. มกี ารประกาศรายละเอียดของกฎหมายเปน ลายลักษณ อักษร 3. มีองคก ารทีห่ นา ท่คี วบคุมใหส มาชกิ ปฏิบตั ติ ามกฎหมาย 4. มบี ทลงโทษผูท่ลี ะเมิดฝา ฝนกฎหมาย ภาพท่ี 1.21 : สถานภาพทางสงั คม ขอสังเกตเกีย่ วกบั บรรทัดฐาน ทมี่ า: https://main.nine100.com 1. บรรทดั ฐานแตล ะทองถ่ินสอดคลอ งหรือแตกตางก็ได วันทสี่ ืบคน : 1 พ.ย. 59 2. บรรทัดฐานแตละทองถ่ินสามารถเปลี่ยนแปลงได 3. สงั คมชนบทมกั ใชจ ารีตมากกวา สวนสังคมเมืองมกั ใชก ฎหมายเปนบรรทัดฐาน ความสมั พันธของคนในสังคม สถานภาพ หมายถึง ตําแหนงที่ไดรับจากการเปน สมาชิก ของสังคมหรือฐานะทางสังคม ของคนใน สงั คมท่ีถูกกําหนดไวและดาํ รงอยู สถานภาพทางสังคม หมายถงึ ตําแหนงของบคุ คลซงึ่ ไดม าจากการเปนสมาชิกของกลุมและของสังคม ซ่ึงเปนองคประกอบท่ีสําคัญในการจัดระเบียบสังคม เนอ่ื งจากการกระทําระหวางสมาชิกในสังคมยอ มเปนไป ตามสถานภาพทต่ี นดาํ รงอยู ประเภทของสถานภาพทางสงั คม 1. สถานภาพทางสังคมโดยกําเนิด เปนสถานภาพทางสังคมที่สมาชิกไดร ับโดยกําเนิด ทีส่ าํ คัญไดแก เช้ือ ชาติ สญั ชาติ เพศ (ชายหรอื หญิง) อายุและสถานภาพอันเกดิ จากการเปนสมาชิกในครอบครัว เหลา นีน้ ับเปน สถานภาพโดยกาํ เนิดทัง้ สนิ้

2. สถานภาพทางสังคมโดยความสามารถของบคุ คล (Achieved Status) เปนสถานภาพทางสงั คมที่เกิด จากการกําหนดคุณสมบัติของผูท่ีจะไดรับสถานภาพโดยถือความสามารถตามเกณฑท่ีสังคม กาํ หนด 3. ผลอนั เกิดจากสถานภาพทางสงั คม มดี งั น้ี 3.1 ทาํ ใหเกิดสทิ ธแิ ละหนา ที่ 3.2 ทําใหเกดิ เกยี รตยิ ศจากสถานภาพทางสังคมทส่ี มาชกิ ดาํ รงอยู 3.3 ทาํ ใหเ กิดการจัดชวงช้นั ทางสงั คม ทมี่ าของสถานภาพ 1. สถานภาพทีต่ ิดตวั มา เชน อายุ, เพศ, ชาติกาํ เนดิ , เช้ือชาติ 2. สถานภาพท่ไี ดม าภายหลงั เชน สถานภาพระบบเครอื ญาติ, สถานภาพทางการศึกษา, อาชพี หนาท่ีของสถานภาพ 1 . กาํ หนดบทบาท 2 . ใชใ นการติดตอ รวมกันใน สังคมขนาดใหญ ๆ 3 . ใชเปรยี บเทียบฐานะสงู – ต่าํ ทางสงั คม บทบาท บทบาทหรือหนาที่ พฤติกรรมที่ปฏิบัติตามสถานภาพ ทไี่ ดรับ การปฏิบัติบทบาทตามสถานภาพทเ่ี หมาะสมและถกู ตอง ทําใหความสัมพันธทางสงั คมดําเนนิ ไปไดดว ยดี ภาพท่ี 1.22 : สถานภาพท่ีไดม าภายหลัง สถานภาพทางการศกึ ษา ท่มี า: เนาวรตั น ทองโสภา บทบาททางสังคม วันท่ี : 11 พ.ค. 59 1. บทบาททางสงั คมเปน การกระทําตามสิทธิและหนาที่ ตามที่กําหนดในสถานภาพทางสังคม บทบาท และสถานภาพทางสังคมจะทําใหการกระทําระหวางกนั ทาง สังคมของสมาชกิ ดําเนินไปอยางสอดคลอ งกลมกลนื และชว ยใหการดาํ รงชวี ติ รวมกันในสังคมมคี วามราบรนื่ 2. ความสําคัญของบทบาททางสังคมบทบาททางสงั คมกอใหเ กิดการกระทําตามสิทธิและหนาที่ของ สมาชิกในสังคมตามสถานภาพท่ตี นดาํ รงอยู ทาํ ใหเ กดิ การแลกเปลี่ยนการรับและการใหประโยชนร ะหวา งกัน หากปราศจากการกําหนดบทบาททางสังคม รปู แบบความสัมพันธระหวางสมาชิกในสังคมคงจะขาดระเบียบ และปราศจากทศิ ทางแนนอน บทบาทขดั กัน สมาชิกในสังคมแตละคนมีบทบาทหลายอยางในเวลาเดียวกัน และการในกระทําอีกบทบาทหนึ่ง อาจจะขัดกบั อีกบทบาทหนง่ึ ก็ได การขดั กนั ในบทบาทยอมเกิดข้ึนไดเสมอ สมาชิกในสังคมตองตัดสินใจ ตาม วาระและโอกาส ทเี่ กดิ ขนึ้ ขอ สังเกต 1. สถานภาพ – บทบาทเปน เร่ืองความสมั พันธท ี่เกี่ยวกบั สงั คม 2. ทุกคนยอมมสี ถานภาพของตนเองและมหี ลายสถานภาพ 3. สถานภาพบางอยา งเปน สถานภาพทีต่ อเน่อื ง 4. ยง่ิ สังคมซบั ซอนเพยี งใด บทบาทย่ิงแตกตา งไปมากข้ึนเทา นัน้ 5. โดยปกติสถานภาพจะชีถ้ งึ บทบาทเสมอ แตในบางสถานการณมสี ถานภาพอาจไมม ีบทบาทกไ็ ด

6. การมีหลายสถานภาพกอ ใหเกิดหลายบทบาท บางครั้งกอ็ าจทาํ ใหเกิดบทบาทที่ขดั แยง คานยิ ม คานยิ ม หมายถงึ พฤตกิ รรมของมนุษยท่ฝี งแนนอยใู นตัวของบุคคล และเปนสิง่ ท่เี รายึดถอื ปฏิบัติกัน ตอ ๆ กนั มา หรืออาจหมายถึง การยอมรบั นบั ถอื และพรอมท่จี ะปฏบิ ัตติ ามคณุ คา ที่คนหรือกลมุ คนที่มีอยูตอสิ่ง ตาง ๆ ซึ่งอาจเปนวัตถุ มนุษย สิ่งมีชีวิตอ่ืน ๆ รวมถึงการกระทําดานเศรษฐกิจ สังคม จริยธรรม และ สนุ ทรยี ภาพ โดยไดประเมินคา จากทัศนคตติ างๆ อยางถ่ีถวนและรอบคอบแลว คานยิ ม สง่ิ ทสี่ งั คมสวนใหญย อมรับและเห็นวามคี ุณคา เพราะวาเปน ความสมั พันธท ่สี งั คมยอมรบั หรอื เราอาจจะเรยี กวา “กระแสทางสังคม” กไ็ ด คา นิยมมีทง้ั ของบุคคล และ คานิยมของสงั คม คา นยิ มของสังคม บางทเี รยี กวา (ระบบคณุ คาของสังคม) หรอื (สญั ญาประชาคม) คา นิยมของสังคม เปนหัวใจหรอื เปาหมายท่สี งั คมปรารถนาท่จี ะใหเ กดิ ขนึ้ เชน เสรภี าพ ความรักชาติ ความดี ความยตุ ิธรรม ประเภทของคา นยิ ม คานิยมท่ีสวนใหญกลาวกันโดยทั่วไปมี 2 ประเภท คือ คานิยมสวนบุคคล และคานิยมของสังคม คา นยิ มสว นบุคคล หมายถึง สงิ่ ที่ตนเองสนใจ สงิ่ ทต่ี นเองปรารถนาจะได ปรารถนาจะเห็นหรือกลับกลายมา เปนส่งิ ที่คนถอื วาเปนส่ิงบังคบั ตองทําตองปฏิบัติ เปน ส่ิงทีค่ นบูชายกยอง และมคี วามสขุ จะไดเห็น ไดฟ ง ได เปน เจา ของ คานิยมของสังคม หมายถึง คานิยมของคนสวนใหญในสังคมกลาวคือสมาชิกของสังคมสวนใหญ ยอมรบั วา เปนสิ่งท่ดี ีงาม หรือควรแกการปฏิบัตสิ ่ิงหรือสถานการณน ้นั ก็จะกลายเปนคานยิ มของสังคมนน้ั ๆ ความสําคญั ของคา นิยม 1. ชวยเสริมสรา งหลกั ศลี ธรรม ซ่งึ บคุ คลจะใชใ นการพิจารณา การกระทําของตนอยางมีเหตุผล 2. ชว ยใหบ ุคคลตัดสินใจวา ส่งิ ใดผิด ส่ิงใดถูก ดีหรือไมด ี มคี ุณคาหรอื ไมมคี ณุ คาควรทําหรือไมค วรทํา 3. มีอิทธิพลเหนือบคุ คลในการเลอื กคบหาสมาคมกับบุคคลอ่ืน และเลือกกิจกรรมทางสังคม ซึ่งตน จะตอ งเขาไปรวมดวย 4. ชว ยใหบ ุคคลกาํ หนดความคดิ และแนวทางปฏิบัติ 5. ชวยสรางมาตรฐาน และแบบฉบบั จากการประพฤตปิ ฏบิ ตั ขิ องบุคคล อยางไรก็ดี คานิยมยอมเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา กลาวคือ คานิยมบางอยางอาจเสอื่ ม คานิยม เปลีย่ นไป หรอื อาจมีคา นยิ มใหมบางอยางเกดิ ขึ้นมา ซ่งึ เกิดจากการปรับสมดุลใหเ หมาะสมกับสภาพของสังคม และเศรษฐกิจที่เปลย่ี นแปลงไป คา นิยม 12 ประการท่คี นไทยพึงรจู กั การยดึ อาํ นาจของคณะรกั ษาความสงบแหง ชาติ (คสช.) เมอื่ วนั ที่ 22 พฤษภาคม 2557 นําโดยพลเอก ประยุทธ จันทรโอชา ใหเหตุผลการเขาควบคุมอํานาจการปกครองประเทศวา ความแตกแยกทางความคิดท่ี ดํารงอยูในสังคมไทยไดน ําไปสสู ถานการณค วามรุนแรงในพ้ืนที่ตางๆ ของประเทศ เปน ผลใหป ระชาชนสูญเสีย ชีวิตและทรัพยสินในรอบหลายปที่ผานมา คสช. จึงเขาควบคุมสถานการณใหกลับคืนสูสภาพปกติ และ ดาํ เนนิ การปฏิรปู โครงสรา งการเมือง เศรษฐกิจ สงั คม และดานอ่ืนๆ ใหสาํ เร็จลุลว ง เพือ่ ใหเ กิดความชอบธรรม แกทุกฝาย[1] เพ่ือดําเนินการตามเปาหมายดังกลา ว พลเอกประยทุ ธ จันทรโอชา ในฐานะหัวหนา คสช. จึง แถลงออกรายการโทรทศั น “คืนความสุขใหคนในชาติ” เมอื่ คืนวนั ที่ 11 กรกฎาคม 2557 สรุปใจความไดวา ส่งิ

แรกท่ยี ังถอื เปน ปญหาของประชาชนคนในทุกระดับช้ันซ่งึ ตองพัฒนาอยางเรงดวน คอื การกาํ หนดคา นยิ มหลัก ใหชดั เจนในสงั คมไทย เพอ่ื ท่จี ะสรางประเทศไทยใหเขม แขง็ ดงั นัน้ ประชาชนไทยตองเขมแข็งกอน จึงถือเปน ทีม่ าของ “คา นิยม 12 ประการ” อันเปน คา นยิ มหลกั ของสงั คมไทยตามนโยบาย คสช คา นิยมของคนไทย 12 ประการ: 1. ความรกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  เราเกิดมาบนผืนแผนดินไทยท่อี ุดมสมบรู ณและม่ังคั่ง มีพระมหากษัตริยเปนประมุขที่อุทิศใหแ ก ประชาชนอนั เปน ท่รี กั มีศาสนาพทุ ธซง่ึ เปน ทพ่ี ึ่งทางใจ และกม็ ีธงชาตทิ ีป่ าวประกาศถงึ สญั ชาตขิ องเรา 2. ซอ่ื สัตย เสียสละ อดทน มีอดุ มการณในสิ่งทด่ี งี ามเพ่อื สว นรวม การท่ีเราเปลยี่ นแปลงอุปนิสัยของเราใหเขา กับคนอื่นหรือทศั นคติไปในทางทีด่ ีนั้นจะทําใหเ ราได เรียนรสู ิง่ ใหมๆ เขา ใจส่งิ ตา งๆในแตละมุมมอง ซึ่งจะทําใหข อ ขัดแยงและปญหายุตลิ ง 3. กตญั ตู อพอแม ผูปกครอง ครูบาอาจารย บุญคุณของพอแมนั้นใหญหลวงมาก ทานทั้งสองใหกําเนิดเรามาในโลกอันกวางใหญ เล้ียงดูเรา อยา งดีดวยความรักและหว งใย รวมทั้งผปู กครอง และคณุ ครูบาอาจารยท ี่ใหก ารศึกษาตั้งแตเล็กจนโต ซ่ึงจะทํา ใหเราเติบใหญเปน คนที่ดีในสังคม ดังนั้น เราควรตอบแทนบุญคุณของทุกทานโดยประพฤติตวั ใหดี เชน การ เคารพหรือปฏบิ ตั ติ ามกฎระเบยี บทีม่ อี ยู มคี วามรับผิดชอบในหนาท่ตี า ง ๆ และไมล ะเมดิ สิทธสิ ว นบุคคล 4. ใฝหาความรู หมน่ั ศึกษาเลา เรียนทัง้ ทางตรง และทางออม การทเ่ี ราดาํ รงชวี ิตประจาํ วันนั้น แนนอนวาเราตองใชความรูอยตู ลอดเวลา ณ ตอนนโี้ ลกเปลี่ยนไป อยางมาก เพราะฉะนนั้ เราความใฝห าความรูเ พื่อใหทันกลับโลกภายนอกทหี่ มุนอยูตลอกเวลา เราควรมีความ เพียรพยายาม มุง มัน่ ในการศึกษาทั้งในและนอกโรงเรยี น เชน การใชต ําราเรียน อินเตอรเ น็ตหรือส่ืออื่น ๆ ท่ี สามารถคนควาขอ มลู ได 5. รักษาวฒั นธรรมประเพณไี ทยอนั งดงาม ประชาชนชาวไทยควรท่ีจะภาคภมู ใิ จกับประเพณี ศิลปะอนั งดงาม และวฒั นธรรมอันด่ังเดิม เชน วนั ปใ หมของประเทศไทย สงกรานต ในขณะนี้คา นิยมของตะวันตกนั้นเขามาและมีบทบาทมากกบั การพูดจา กิริยาและการแตงกาย ซึ่งทําใหประเพณีอันงดงามน้ันถดถอยลง ดวยเหตุน้ีเราควรที่จะเปนตนแบบในการ อนรุ กั ษแ ละสบื ทอดใหถึงรุน ตอไปเรยี นรู 6. มีศลี ธรรม รักษาความสัตย หวังดีตอ ผูอ ่ืน เผอ่ื แผแ ละแบงปน การทเี่ ราใหโ ดยไมห วังผลตอบแทนนั้นเปนส่ิงท่ีประเสริฐ การทาํ ส่ิงตา งๆดวยความหวังดี ถึงแมว า ผลลัพธทีเ่ ราจะไดคือความสุขเลก็ ๆนอยๆ แตเ ราก็จะไดมิตรสัมพันธท่ีดี ศีลธรรมก็เปนขอ ท่ีเราควรถอื ไวในใจ เชนศีล 5 และการทีเ่ ราสอ่ื สตั ยตลอดไมวา จะทาํ อะไร จะทาํ ใหเราเปน คนดีของสังคม 7. เขา ใจเรียนรกู ารเปน ประชาธปิ ไตย อันมีพระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมขุ ที่ถูกตอ ง การเปนประชาธิปไตยนั้นเปนระบบการบรหิ ารอํานาจรฐั มาจากเสยี งขางมากของพลเมอื ง โดยทเี่ รา มีพระมหากษตั ริยเปนประมุข ซง่ึ เราควรเคารพพอ หลวงเราดว ยใจรกั 8. มรี ะเบียบวินยั เคารพกฎหมาย ผูน อยรจู กั การเคารพผใู หญ ทกุ วนั นีเ้ รามักจะเหน็ ผคู นแตกแยก หรอื ไมใ หความเคารพกัน ซ่ึงแสดงใหเ หน็ ถึงการทไ่ี มมีระเบยี บใน สงั คม อยางแรกตองเร่ิมท่ีตัวเราเอง เราควรทจี่ ะมีระเบยี บวินัย เคารพกฎหมาย และเคารพผหู ลักผูใหญ และ สิ่งเหลาน้ีจะเปน ตน แบบใหอ กี หลายๆคนเพือ่ ทีจ่ ะทาํ ใหส งั คมไทยนัน้ เจรญิ 9. มสี ติรตู ัว รูคิด รูทํา รูปฏบิ ัติตามพระราชดาํ รสั ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั

สตเิ ปน สิ่งที่เราควรตระหนักอยูตลอดเวลาเพือ่ ทีจ่ ะไดทาํ สง่ิ หน่งึ ใหดีท่สี ุด รวมถงึ การคิดทบทวนให รอบคอบ และมคี วามมุงมนั่ ต้ังใจในการทํางาน ผลลพั ธท่ีเราจะไดถา เราทาํ อะไรโดยมสี ติคอื ความสําเรจ็ 10. รจู กั ดาํ รงตนอยูโดยใชหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระ เจาอยูห ัว รจู ักอดออมไวใชเม่ือยามจาํ เปน มีไวพอกินพอใช ถาเหลอื ก็แจกจา ยจาํ หนาย และพรอมท่จี ะขยาย กจิ การเมือ่ มีความพรอ ม เมื่อมีภูมิคมุ กนั ท่ดี ี การดํารงชีพนั้นอาจจะเปนปจจัยหน่ึงที่เราควรตระหนักอยูตลอดเวลา ดั่งที่พระบาทสมเด็จพระ เจา อยูหวั ใหคําสอนไวเ ก่ียวกับเศรษฐกิจพอเพยี ง รวมทง้ั การที่เราตอ งปรับเปลยี่ นตนใหเขากับคนอื่น และถา เราทําตามคาํ สอนของพอ หลวง ชีวิตเราจะมคี วามสุขอยกู บั สิ่งท่ีเรามี 11. มีความเขม แขง็ ท้งั รา งกาย และจิตใจ ไมยอมแพต ออํานาจฝา ยตํา่ หรอื กิเลส มคี วามละอายเกรง กลวั ตอ บาปตามหลกั ของศาสนา การท่มี ีจติ ใจอันแนวแน จะไมส ั่นคลอนใดๆทง้ั ส้ินถามีอปุ สรรคหรือกเิ ลสผานเขามา ถาเราไดผานสิ่ง เหลา น้ีมาบอยคร้ัง มันจะทําใหเ ราเขม แขง็ เชน เราไมค วรดื่มสรุ าหรือสบู บหุ รี่ถา มคี นชกั ชวน 12. คํานึงถงึ ผลประโยชนของสวนรวม และของชาติมากกวาผลประโยชนของตนเอง ในการดาํ เนินการส่งิ ใดสิ่งหน่ึงนั้น เราควรคาํ นึงถึงขอ ดีและขอ เสีย แตไมใชแคค าํ นงึ สําหรับตนเองแต ควรคํานึงถึงผูอื่นดวย อีกทั้ง เราควรชวยเหลือเพอ่ื นมนุษย เชน ไปสอนหนังสือที่บานเด็กกําพรา หรือไปให ความบนั เทงิ ทีบ่ า นคนชรา ความสาํ คญั ของกระบวนการขัดเกลาทางสงั คมและการจัดระเบียบทางสงั คม 1. สรา งระเบยี บวินยั ใหแ กส มาชิกในสังคม 2. สรา งแรงบนั ดาลใจ อุดมการณ ทศั นคติ ความเช่อื แกสมาชิก 3. สรา งความรู ทักษะ อนั จําเปนตอ การดาํ เนินชีวิตใหเกดิ ขนึ้ แกสมาชิกสังคม 4. เปนหลักในการปฏบิ ตั ิทีท่ กุ คนตองเรียนรูคณุ คาของกฎเกณฑ 5. เปน วธิ กี ารถายทอดลักษณะวฒั นธรรม 6. เปน กระบวนการที่มีอยตู ลอดชีวติ ของความเปนมนุษย

สรุป มนุษยสังคม หมายถึง กลุมคนมากกวาสองคนขึ้นไปอาศัยอยูรวมกันเปนระยะเวลายาวนานอยาง ตอ เนื่องสมาชกิ ประกอบดวยทกุ เพศ ทกุ วัย ในบรเิ วณหรือพ้ืนที่แหงใดแหงหน่ึงมีอาณาเขตทีช่ ัดเจน มกี ารติดตอ สมั พนั ธซ่ึงกันและกนั โดยมวี ัฒนธรรมหรือระเบยี บแบบแผนในการดําเนินชีวิตเปนของตนเองโดยมีวตั ถปุ ระสงค สาํ คัญรว มกัน มนุษยมีระยะเวลาของการเปนเด็กทารกยาวนานและไมสามารถชว ยเหลอื ตัวเองไดในระยะเริ่มตน ของชีวิตทําใหมนุษยแตกตางไปจากสัตวอื่น และดวยความจําเปนท่ีจะตองมีการเลี้ยงดูเด็กทารกเปนระยะ เวลานานนี้เอง ทําใหมนุษยจําเปนตองใชชีวิตอยูรวมกัน สรางแบบแผนความสัมพนั ธกันเปนครอบครัวเปน เพอ่ื นบา น และ มีความสมั พันธกบั ผคู นในสงั คมอ่ืนๆสงั คมมนุษยแมว า จะมขี นาดของสังคมหรอื ลักษณะเฉพาะ ของสงั คมแตกตางกนั ไป แตเ มอื่ กลาวถงึ โครงสรางทางสังคมโดยท่ัวไปหรอื โครงสรางพื้นฐานของสงั คมเบ้ืองตน แลว ทกุ สงั คมตาง มีองคประกอบสาํ คัญอยบู นพื้นฐานสองประการที่สําคัญคอื กลมุ สังคมและสถาบันทางสังคม การศึกษาในเรอื่ งโครงสรางทางสงั คมจะชวยใหเขา ใจเกยี่ วกับสังคมในแงมุมตาง ๆ ไดดยี ิง่ ข้นึ ซึ่งมีสถาบันทํา หนา ที่สนบั สนนุ การกระทําระหวา งสมาชกิ บรรลุวัตถุประสงครวมกัน โดยประกอบดวยสถานภาพหรือตําแหนง ทางสังคม และบทบาทหนาที่ เพื่อใหแบบแผนพฤติกรรมดําเนินไปสูวัตถุประสงคของกลุมสังคม มีการการ ควบคุมทางสังคม เปนกระบวนการทางสังคมในการจัดระเบียบพฤติกรรมมนุษยในสังคมใหสอดคลองกับ เปาหมายท่ตี ั้งไว รวมทงั้ การไรระเบียบทางสังคม นอกจากนีย้ ังตอ งรูอกี หลาย ๆ เร่ือง เชน ปรากฏการณทาง สังคม วามคี วามเปนมาอยางไร หรอื การเปล่ียนแปลงทางสงั คม วาจะมแี นวโนมเปน ไปในทางใดและอะไรเปน ปจจยั ผลกั ดันเปนตน และท่ีสําคัญท่สี ดุ ของสงั คมไดแ ก วฒั นธรรม ทุกสงิ่ ทุกอยา งท่ีมอี ยูใ นสังคม อันเปน แบบ แผนของพฤตกิ รรมที่สังคมยอมรบั และสืบทอดกันตอ ๆ มา

ครเู นาวรตั น ทองโสภา ครผู สู อน