สื่อการสอนออนไลน์ การเกิดลมฟ้าอากาศและภูมิอากาศ

(Formation of Weather and Climate) วชิ า วิทยาศาสตรโ์ ลกและอวกาศ นางจนั ทรแ์ รม พานา กลุม่ สาระการเรยี นรูว้ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ตาแหนง่ ครชู านาญการพเิ ศษ โรงเรยี นนาเฉลยี งพทิ ยาคม สานกั งานเขตพน้ื ทกี่ ารศกึ ษามธั ยมศกึ ษาเพชรบรู ณ์ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

เมื่อรังสีดวงอาทิตยผ์ า่ นช้นั บรรยากาศมายงั พ้นื ผวิ โลก พบวา่ ความเขม้ รังสีดวงอาทิตยบ์ นพ้นื ผวิ โลกแต่ละบริเวณไม่เท่ากนั จะเห็นไดว้ า่ บริเวณข้วั โลกมีความเขม้ รังสีดวงอาทิตยโ์ ดยเฉล่ียนอ้ ยกวา่ บริเวณแถบศูนยส์ ูตร

ปัจจยั สาคญั ท่ีส่งผลต่อการรับรังสีดวงอาทิตยข์ องพ้ืนผวิ โลก ความเขม้ รังสีดวงอาทิตยท์ ี่พ้ืนผวิ โลกแต่ละบริเวณไดร้ ับแตกต่างกนั เน่ืองจากปัจจยั สาคญั ต่างๆ ไดแ้ ก่ สณั ฐานโลกและการเอียงของแกนโลกเมฆ และละอองลอย ลกั ษณะของพ้ืนผวิ โลก ซ่ึงมีลายละเอียดดงั ต่อไปน้ี

จากการสณั ฐานโลกท่ีคลา้ ยทรงกลมแลว้ การที่แกนหมุนโลกเอียง องศา กบั แนวต้งั ฉากกบั ระนาบการโคจรของโลก ดวงดาวอาทิตยแ์ ละการที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ ทาใหต้ าแหน่งที่รังสีดวงอาทิตยต์ กต้งั ฉากกบั พ้นื ผวิ โลกเปล่ียนแปลงในรอบ ปี

จากรูป จะสงั เกตเห็นวา่ ในรอบ ปี ตาแหน่งท่ีรังสีดวงอาทิตยต์ กต้งั ฉาก กบั พ้ืนผวิ โลกเปล่ียนแปลงไปตามตาแหน่งของโลกในวงโคจร ตาแหน่งท่ี รังสีดวงอาทิตยต์ กต้งั ฉากที่ละติจูด องศาเหนือ ตาแหน่งท่ี รังสีดวงอาทิตยต์ กต้งั ฉากท่ีเส้นศูนยส์ ูตร ตาแหน่งที่ รังสีดวงอาทิตยต์ กต้งั ฉากท่ีละติจูด องศาใต้ ตาแหน่งท่ี รังสีดวงอาทิตยต์ กต้งั ฉากที่เสน้ ศูนยส์ ูตร และเม่ือโลกโคจรครบรอบกลบั มาท่ีตาแหน่งท่ี รังสีดวงอาทิตยจ์ ะตกต้งั ฉากที่ละติจูด องศาเหนือ

โลกมีช้นั บรรยากาศห่อหุม้ หลายช้นั เมื่อรังสีดวงอาทิตยผ์ า่ นเขา้ มาในบรรยากาศของโลก จะไม่สามารถทะลุผา่ นบรรยากาศช้นั ต่าง ๆ ของโลกไดท้ ้งั หมด โดยเฉพาะบรรยากาศช้นั โทรโพสเฟี ยร์ ซ่ึงมีเมฆและละอองลอยทาใหร้ ังสีดวงอาทิตยถ์ กู ดูดกลืน สะทอ้ น และกระเจิง หากทอ้ งฟ้ามีเมฆหรือ ละอองลอยมาก รังสีดวงอาทิตยจ์ ะถกู ดูดกลืน สะทอ้ น และกระเจิงไดม้ าก ทาใหร้ ังสีดวงอาทิตย์ ท่ีตกกระทบพ้นื ผิวโลกมีความเขม้ นอ้ ยลง แต่ถา้ ทอ้ งฟ้าปลอดโปร่งรังสีดวงอาทิตย์ จะสามารถผา่ นลงมายงั พ้นื ผิวโลกไดม้ าก

ลักษณะของพื้นผิวโลก ในวนั ท่ีมีแดดจดั เม่ือมองไปยงั พ้นื หญา้ และพ้นื คอนกรีตจะสงั เกตพบวา่ การมองพ้นื หญา้ ดว้ ยตาเปล่าจะรู้สึกสบายตากวา่ การมองพ้นื คอนกรีต เน่ืองจากพ้ืนหญา้ สะทอ้ นรังสีดวงอาทิตย์ เขา้ สู่ตาเรานอ้ ยกวา่ พ้นื คอนกรีตซ่ึงเป็นผลมาจากสีและความเรียบของพ้นื ผวิ ที่แตกต่างกนั

ในทานองเดียวกนั พ้นื ผิวโลกแต่ละบริเวณกม็ ีลกั ษณะแตกต่างกนั เช่น สี ส่ิงปกคลุม ชนิดและ ความเรียบของพ้ืนผวิ ทาใหม้ ีความสามารถในการสะทอ้ นรังสีดวงอาทิตยแ์ ตกต่างกนั ซ่ึงแสดงไดด้ ว้ ย อตั ราส่วนของความเขม้ รังสีที่สะทอ้ นออกจากพ้ืนผิววตั ถุต่อความเขม้ รังสีท้งั หมดที่ตกกระทบ พ้ืนผิววตั ถุ อตั ราส่วนดงั กล่าวเรียกวา่ อตั ราส่วนรังสีสะทอ้ น (albedo) อตั ราส่วนรังสีสะทอ้ น = ความเขม้ รังสีท่ีสะทอ้ นจากพ้ืนผวิ วตั ถุ ความเขม้ รังสีท้งั หมดท่ีตกกระทบพ้นื ผวิ วตั ถุ

พ้ืนผวิ โลกบริเวณที่มีอตั ราส่วนรังสีสะทอ้ นมาก พ้นื ผิวน้นั จะสะทอ้ นรังสีในปริมาณ ที่มากกวา่ แต่ดูดกลืนรังสีไวไ้ ดน้ อ้ ยกวา่ พ้นื ผิวโลกบริเวณท่ีมีอตั ราส่วนรังสีสะทอ้ นนอ้ ย แสดงวา่ ลกั ษณะของพ้นื ผิวโลกท่ีแตกต่างกนั มีผลต่อการรับรังสีดวงอาทิตย์

ตรวจสอบความเข้าใจ ถา้ หิมะปกคลุมบริเวณข้วั โลกหลอมเหลวไป จนเหลือแต่พ้ืนดิน อตั ราส่วนรังสีสะทอ้ ง จะเปล่ียนแปลงไปหรือไม่ อยา่ งไร คาถามชวนคดิ นอกจากปัจจยั ท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ แลว้ นกั เรียนคิดวา่ ยงั มี ปัจจยั ใดอีกบา้ งท่ีส่งผลใหพ้ ้ืนผวิ โลกแต่ละบริเวณของ โลกไดร้ ับรังสีดวงอาทิตยท์ ่ีมีความเขม้ แตกต่างกนั

THANK YOU