10 ใบความรู้ แหล่งน้ำ

แหลง่ น้ำ บทนำ น้ำเปน็ ของเหลวท่ีเกิดจากการรวมตัวกนั ระหว่างแก๊สไฮโดรเจนและออกซิเจนเป็นทรัพยากร ธรรมชาตชิ นิดหนึ่งทใี่ ชแ้ ลว้ ไม่หมดไป เนือ่ งจากน้ำสามารถหมุนเวยี นเปลยี่ นวัฏจักร จากสภาพหนึง่ ไปยงั สภาพหน่งึ ไม่มีทสี่ นิ้ สุด นำ้ เปน็ ส่วนประกอบสำคัญของผิวโลกและยังมีความสำคัญต่อสิง่ มีชีวิตทกุ ชนิด ถา้ ขาดน้ำสิ่งมชี วี ติ น้ันจะไม่สามารถดำรงอยไู่ ด้ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- น้ำ มีความเกี่ยวข้องกบั วถิ ชี วี ติ ของคนไทยตง้ั แต่อดตี จนถงึ ปัจจุบนั ได้แก่ การประกอบพระราชพิธีทางชลมารค งาน สงกรานต์ งานลอยกระทงในรา่ งกายของมนษุ ย์มนี ้ำเปน็ องคป์ ระกอบประมาณร้อยละ 65 หรือประมาณ 2 ใน 3 ของน้ำหนัก ร่างกาย มนุษยไ์ ดร้ ับน้ำเขา้ สรู่ ่างกาย โดยการด่มื นำ้ โดยตรง การหายใจเข้า และนำ้ ที่เปน็ -ส่วนประกอบของอาหาร และรา่ งกาย จะขบั ออกมากับลม หายใจออก เหงื่อ ปัสสาวะ และอุจจาระ ประโยชนข์ องนำ้ สามารถแบง่ ออกเป็น 2 ด้านใหญ่ ๆ คือ 1. ดา้ นการอุปโภค เชน่ การด่มื น้ำ 2. ด้านการบรโิ ภค เช่น การชำระล้างรา่ งกาย การเกษตร การประมง การกฬี า แหลง่ นำ้ แบง่ เปน็ 2 ประเภท คือ แหลง่ นำ้ ตามธรรมชาติและแหลง่ นำ้ ท่มี นุษย์สร้างข้ึน แหลง่ น้ำตามธรรมชาติ แบ่งตามลกั ษณะทพี่ บได้ 3 ชนดิ คอื นำ้ บนดนิ หรอื น้ำผิวดนิ นำ้ ใตด้ นิ และน้ำในบรรยากาศ น้ำผิวดนิ หมายถงึ แหล่งนำ้ ท่อี ยบู่ นผิวของพ้นื ดิน แม่นำ้ ลำคลอง หนอง บงึ ทะเล มหาสมุทร ตัวอยา่ งการเกดิ แหล่งน้ำผิวดินที่ มีผลต่อการเกิดภูมปิ ระเทศในลกั ษณะตา่ ง ๆ เชน่ ทะเลสาบรปู แอก คันดินธรรมชาติ ดินดอนสามเหล่ียมปากแม่น้ำ เกาะกลาง แม่น้ำ เนินตะกอนน้ำพารูปพัดและเนินตะกอนน้ำพารูปกรวย น้ำใตด้ นิ หมายถงึ แหล่งน้ำทกุ ประเภททีอ่ ยู่ใต้ผิวดนิ แบง่ ออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ น้ำในดนิ และน้ำบาดาล 1. นำ้ ในดนิ หมายถึง แหลง่ นำ้ ท่เี กิดจากการไหลซึมของนำ้ ผวิ ดิน หรอื นำ้ ฝนลงไปใตผ้ วิ ดิน มีปรมิ าณคอ่ นขา้ งมากในฤดู ฝน จะนอ้ ยลงหรือแหง้ หมดไปในฤดแู ลง้ เปน็ แหล่งนำ้ ทีใ่ ห้ความชมุ่ ชืน้ แก่ดินและเปน็ นำ้ ทีพ่ ืชใช้ในการดำรงชวี ิต ระดบั บนสุดของ น้ำในดนิ เรยี กวา่ ระดบั นำ้ ในดนิ ซึ่งอยไู่ ม่ลกึ คือ ประมาณ 2-3 เมตรจากผิวดนิ นำ้ ในดินนำขน้ึ มาใช้โดยการขดุ บ่อลงไปใหล้ ึก กว่าระดบั นำ้ ในดิน แลว้ ใชภ้ าชนะผกู เชือกหย่อนลงไปตกั นำ้ ขนึ้ มาใช้ 2. น้ำบาดาล หมายถึง น้ำในดินทซี่ มึ ลงลึกต่อไปจนถูกเก็บกักอยู่ระหวา่ งชน้ั หิน โดยหินชั้นลา่ งเปน็ หนิ เนื้อแนน่ น้ำซึมผา่ น ได้ยาก นำ้ บาดาลเปน็ แหลง่ นำ้ ท่มี ปี ริมาณมาก และคงที่แน่นอนไม่เปลยี่ นแปลงมากมายตามฤดกู าล แต่ถ้าน้ำบาดาลถูกสูบขน้ึ มาใช้ มากจนน้ำผิวดิน และน้ำฝนไหลซมึ ลงไปทดแทนไม่ทนั ปรมิ าณน้ำบาดาลจะลดลงเป็นสาเหตุทำให้เกิดแผ่นดนิ ทรดุ ระดบั บนสดุ ของน้ำ บาดาล เรยี กว่า ระดับนำ้ บาดาล

แหล่งนำ้ ทม่ี นษุ ยส์ รา้ งขน้ึ 1. บ่อน้ำ มี 2 ชนดิ คอื บอ่ น้ำในดินและบ่อนำ้ บาดาล บอ่ นำ้ ในดนิ คือ บอ่ ท่ขี ดุ ดว้ ยแรงคนลงไปใหล้ ึกกวา่ ระดบั น้ำในดิน บ่อน้ำบาดาล คือ บ่อท่ีเจาะลงไปด้วยแรงเครื่องจักร จนกระทั่งผ่านลงไปใต้ชั้นหิน จนถึงระดับนำ้ บาดาล 2. อ่างเก็บน้ำ มี 2 ขนาด คือ อ่างเกบ็ น้ำขนาดใหญ่และอา่ งเก็บนำ้ ขนาดเล็ก อ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ (เขื่อน) เกิดจากการสร้างเขื่อนขวางลำน้ำ กักเก็บน้ำได้ปริมาณมาก และมรี ะดับสูง ที่ทำนบของ เขอ่ื นช่องระบายน้ำเพอ่ื นำน้ำไปใชป้ ระโยชนใ์ นการผลิตกระแสไฟฟ้า การชลประทาน การควบคุมนำ้ ทว่ ม การเกษตร แต่การสร้าง เขือ่ นมีผลกระทบต่อป่าไม้ สัตวป์ า่ เหมืองแร่ และโบราณสถาน ควรพิจารณาอย่างรอบคอบถึงประโยชน์และผลกระทบของการ สร้างเขื่อน อา่ งเกบ็ น้ำขนาดเล็ก เกิดจากการขุดหรือสร้างทำนบกัน้ หบุ เนนิ เชน่ อ่างเกบ็ นำ้ พอ่ ขุนรามคำแหงมหาราช จังหวดั สุโขทยั อ่างเกบ็ นำ้ ห้วยสีทน จงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ วัตถุประสงคข์ องอ่างเก็บน้ำขนาดเลก็ เพ่อื ให้ประชาชนในทอ้ งถนิ่ มนี ้ำใช้ในการ อปุ โภค บริโภค และการเพาะปลกู ในฤดูแลง้ วัฏจกั รของนำ้ หมายถึง ปรากฏการณ์ท่นี ำ้ จากแหล่งน้ำต่าง ๆ ในธรรมชาติ เมือ่ ได้รบั ความรอ้ นจากดวงอาทิตย์จะเกิดการระเหย กลายเป็นไอน้ำลอยอย่ใู นอากาศ ไอน้ำเหล่าน้เี ม่ือกระทบความเย็นจะควบแน่นและกลัน่ ตวั เป็นละอองนำ้ เลก็ ๆ รวมกนั เปน็ เมฆ และเมือ่ ละอองนำ้ ในเมฆมีขนาดใหญข่ ึน้ ก็จะตกลงมาเป็นฝนลงส่พู น้ื ดินหรือแหลง่ น้ำอีกครง้ั ประเภทของทรพั ยากรจากแหล่งน้ำของไทย 1. ทรัพยากรประมงนำ้ จืด พบในบรเิ วณ แมน่ ้ำ ลำธาร หนอง บงึ ทะเลสาบ อา่ งเกบ็ นำ้ และบอ่ เพาะเลี้ยง 2. ทรัพยากรประมงนำ้ เคม็ พบท้งั สองชายฝั่งทะเล คือ ในอา่ วไทย และทะเลอนั ดามัน 3. ทรพั ยากรป่าชายเลน พบตามบริเวณชายฝ่งั ทะเลท่เี ปน็ โคลนตม เป็นบรเิ วณที่เชอ่ื มตอ่ กับแม่น้ำลำธาร ตามบรเิ วณ ชายฝัง่ ของอ่าวไทยและชายฝง่ั ทะเลอนั ดามันตะวันตกของภาคใต้ 4. ทรพั ยากรเกลอื จากทะเล พบในน้ำทะเลโดยทวั่ ไป ทรัพยากรประมงน้ำเค็มนอกจากจะเปน็ แหลง่ อาหารที่มีความสำคญั ตอ่ เศรษฐกิจของประเทศไทยแล้ว ชายฝง่ั ทะเลไทยยังมี ความสำคญั ต่อการท่องเทย่ี วอีกดว้ ย โดยเฉพาะอย่างยง่ิ ปะการงั ใตท้ ะเลสามารถดงึ ดดู ความสนใจของนักท่องเท่ยี วได้เปน็ อย่างดี

แหลง่ นำ้ น้ำใต้ดนิ น้ำในบรรยากาศ (0.001) นำ้ ในดนิ (0.005) น้ำบาดาล(0.6) น้ำผวิ ดิน ธารนำ้ แข็ง (2.5) แม่น้ำ ลำธาร (0.00001) มหาสมุทร (97.2) ในดนิ = น้ำในช่องวา่ งระหว่างเมด็ ดิน นำ้ บาดาล = นำ้ ในชอ่ งว่างระหว่างหิน