Jack Ma

JACK MA Executive Chairman of Alibaba Group

คาํ นํา การบริหารบา้ นเมืองที่ดีถือเปน็ หลกั ใหญท่ ี่สาํ คัญในการบรหิ ารและพัฒนาประเทศให้ ดําเนนิ การตอ่ ไปในภายภาคหนา้ เพอ่ื ให้ เศรษฐกิจ สงั คม และการเมอื งในประเทศมีสมดุลในการ ดําเนินงาน และสอดคล้องต้องกันตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชาตใิ นปัจจบุ นั ผู้บริหารที่ดี ในองค์การตอ้ งมีจริยธรรมสําหรบั การบริหารงาน เพื่อทาํ ใหป้ ระชาชนไดร้ บั ประโยชนม์ ากทสี่ ุดเท่าท่ี จะเป็นไปได้ และทาํ ใหบ้ คุ ลากรในองค์กรได้รบั ประโยชนด์ ว้ ยเช่นกนั รวมท้ังองค์กรมีความ เจรญิ ก้าวหน้า มัน่ คง รายงานนีเ้ ป็นส่วนหน่งึ ของรายวิชา จริยธรรมสําหรับนักบรหิ าร ซึง่ คุณสมบัตทิ ดี่ ขี องนัก บริหาร คือ ตอ้ งมกี ารส่ือสารทด่ี เี ข้าใจง่าย รจู้ ักริเรมิ่ ส่ิงใหม่ ๆ การมีมนษุ ยสัมพันธ์ทด่ี ี รู้จักเวลา ซ่อื สัตย์ มคี ณุ ธรรม สามารถแกไ้ ขปญั หา มองการณไ์ กล และมีความรอบคอบ เป็นตน้ ซง่ึ ไดท้ ําการ วเิ คราะห์ภาวะการณ์เปน็ ผนู้ ํากรณศี ึกษา “แจ๊ค หม่า” ผทู้ รงอทิ ธิพลทางด้านการเงนิ และธุรกิจใน ประเทศจนี ผจู้ ัดทาํ หวงั วา่ รายงานฉบับดงั กล่าวนี้จะเปน็ ประโยชน์แกผ่ ้ทู ่ีต้องการศึกษาค้นควา้ ถึงหลักการ บริหารดว้ ยจรยิ ธรรมคุณธรรมสําหรบั นกั บริหารยคุ ใหม่ จดั ทําโดย นายปราโมทย์ จงวริ ยิ ะเจริญชัย

สารบาญ เรอ่ื ง หนา้ ภาวะผนู้ ํา (The Defination of Leadership) 1 1. ความหมายของคําวา่ “ภาวะผนู้ าํ ” 1 2. ทฤษฎภี าวะผู้นํา (Leadership Theory) 1 2.1 ทฤษฎวี า่ ด้วยคุณลักษณะเฉพาะของผู้นํา(Trait Theory) 2 2.2 ทฤษฎวี า่ ด้วยพฤติกรรม(Behavioral Theories) 5 2.3 ทฤษฎวี า่ ด้วยผู้นาํ ตามสถานการณ์ (Contingency Theory) 7 3. อาํ นาจของผูน้ าํ (The power of the leader) 7 4. บทบาทของผู้นาํ (Role of leader) 8 5. คณุ ลักษณะของผนู้ าํ (Characteristics of Leader) 10 6. ประเภทของภาวะผู้นํา (Types of Leader) 11 คุณธรรมและจริยธรรมสาํ หรบั นักบรหิ าร 14 คุณธรรมสําหรบั นักบรหิ าร 15 จรยิ ธรรมสาํ หรบั นักบริหาร 16 คณุ ธรรม-จริยธรรมตามแนวพระบรมราโชวาท 20 วิเคราะห์ ภาวะการเป็นผนู้ าํ กรณศี กึ ษา “แจ๊ค หม่า” 21 ดา้ นบวก - 15 แนวคิดของ “แจค็ หม่า” ชายผู้ไม่ยอมแพต้ อ่ โชคชะตา 26 ด้านบวก กรณีศกึ ษา “ยุทธวิธี แจค็ หมา่ ฝ่าวิกฤตโรคระบาดซาร์ส (SARS) ปี 2003” 29 ดา้ นบวก - แจค็ หมา่ พยากรณ์ อีก 30 ปี โลกจะไมม่ ี CEO 32 ดา้ นลบ - เมื่อ 'แจค็ หมา่ ' ไม่ใช่ไอดอลของชาวจนี อกี ต่อไป 33 ด้านลบ - เมอ่ื รัฐบาลจีนเชอื ด แจ็ค หม่า ใหเ้ ศรษฐี และนกั ธรุ กจิ แดนมังกรดู 34 การวิเคราะห์ภาวะผูน้ ํา - ดา้ นบวกของ “แจค๊ หมา่ ” 37 การวเิ คราะห์ภาวะผนู้ ํา - ดา้ นลบของ “แจค๊ หมา่ ” 39 บรรณานกุ รม 44

ภาวะผนู้ ํา (The definition of leadership) 1. ความหมายของคาํ ว่า “ภาวะผนู้ ํา” คําวา่ “ภาวะผ้นู าํ ” มนี กั วิชาการหลายทา่ นไดใ้ หค้ ํานิยามไว้ดังนี้ วเิ ชยี ร วทิ ยอุดม (2548 : 3) ให้ความหมายภาวะผู้นาํ หมายถงึ ลักษณะสว่ นตัวของบุคคลท่ีจะ แสดงพฤติกรรมออกมา เมื่อไดม้ ีปฏิสัมพันธ์กับกลมุ่ เปน็ ความสามารถที่เกิดข้นึ ระหวา่ งท่ีมีการทํางาน รว่ มกันหรือร่วมอยใู่ นเหตุการณ์เดยี วกัน ในอนั ท่ีจะทําให้กิจกรรมของกลมุ่ ดําเนินไปสเู่ ปา้ หมายและ ประสบผลสาํ เร็จ มานิตย์ มัลลวงค์ (2550 : 301) ได้สรุปความหมายของภาวะผู้นาํ ว่าเป็นคุณสมบัติเฉพาะสว่ น บุคคลของผู้นาํ ทแี่ สดงออกซึ่งพฤติกรรม ความสามารถในการบริหารจัดการและความมีอทิ ธิพลในการนาํ ผอู้ ื่นได้ในสถานการณ์ตา่ งๆ เพอ่ื มุ่งสู่ความมปี ระสิทธิภาพและประสทิ ธผิ ลในการปฏิบัติงานของ หน่วยงาน สาคร สุขศรีวงศ์ (2555 : 156) ได้สรุปความหมายของ ภาวะผู้นาํ วา่ หมายถึง การชกั จูงให้ บุคคลอ่ืนแสดงพฤตกิ รรมที่พงึ ประสงค์ โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ การปฏบิ ัติหน้าที่อย่างเต็มที่เพอื่ ให้บรรลุ เป้าหมายขององค์การทก่ี าํ หนดไว้ ดังนน้ั จากความหมายขา้ งต้นนี้ จงึ สรปุ ได้ว่า “ภาวะผู้นาํ หมายถงึ คุณสมบัตสิ ่วนบุคคลของ ผ้นู าํ ที่สามารถในการบริหารจัดการ ความมีอทิ ธิพล การชักจูงใหบ้ ุคคลอ่ืนแสดงพฤติกรรมท่ีพึง ประสงค์ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งการปฏิบัตหิ นา้ ท่ีอย่างเต็มที่เพื่อให้บรรลุเป้าหมายขององค์การทกี่ าํ หนด ไว”้ 2. ทฤษฎภี าวะผนู้ าํ (Leadership Theory)  สมมตฐิ านที่ไดร้ ับการตรวจสอบและทดลองหลายครงั้ หลายหนจนสามารถ อธิบาย ขอ้ เท็จจรงิ  สามารถคาดคะเนทาํ นายเหตกุ ารณ์ท่วั ๆ ไปสามารถอธิบายองค์ประกอบ บางประการ ของภาวะผู้นํา  ทฤษฎตี อ้ งสามารถนําไปใชไ้ ด้จริงเพราะทฤษฎีถูกใช้เพ่ือทําใหเ้ กดิ ความ เข้าใจ พยากรณแ์ ละควบคมุ นักคิดและนกั วชิ าการตั้งแต่อดีตจนถงึ ปจั จุบันพยายามศึกษาและทําความเขา้ ใจเก่ียวกบั ภาวะ ผนู้ าํ ตลอดจนคิดค้นแนวทางที่เปน็ ไปได้ในการพฒั นาภาวะผู้นําให้มีมากขึ้นในหมู่ผบู้ รหิ าร การศึกษา และทาํ ความเข้าใจเกยี่ วกับภาวะผู้นํามีววิ ัฒนาการมาอยา่ งตอ่ เน่ือง จนในปจั จบุ ันสามารถสรปุ รวมและ จัดแบ่งทฤษฎีว่าด้วยภาวะผู้นําออกเป็น 3 ประเภท ไดแ้ ก่ 2.1 ทฤษฎีวา่ ดว้ ยคุณลักษณะเฉพาะของผู้นํา (Trait Theory) ทฤษฎีวา่ ด้วยคุณลกั ษณะเฉพาะของผู้นาํ เกิดจากความพยายามของนกั คิดและนักวิชาการที่จะ ศึกษาลกั ษณะเฉพาะของผู้นาํ ท่ีประสบความสําเรจ็ วา่ มคี ุณลักษณะอยา่ งไร ผู้บริหารที่ประสงค์จะพฒั นา ภาวะผนู้ าํ ของตนให้สงู ข้ึนอาจทําได้โดยสร้างและปรับปรุงคณุ ลักษณะของตนในด้านตา่ งๆ ดังน้ี 2.1.1 คุณลกั ษณะทางความคิดและสตปิ ัญญา หมายถึง ความฉลาดหลกั แหลมของผู้นํา สามารถคิดวเิ คราะห์และคาดการณ์อย่างเป็นระบบ แม้ปัญหาท่ีมคี วามซับซ้อนก็สามารถเลง็ เห็นถึงการ หนา้ ท่ี 1

เปลี่ยนแปลงที่จะเกิดข้ึนในอนาคตและกาํ หนดแนวทางตอบสนองต่อการเปลยี่ นแปลงดังกล่าวได้ อย่าง แน่นอน 2.1.2 คุณลกั ษณะทางความสมั พนั ธ์กับบุคคลอ่นื หมายถงึ การมที กั ษะในการติดตอ่ สอ่ื สาร และสร้างความสัมพนั ธอ์ นั ดงี ามกบั บคุ คลอื่น มที ศั นคตทิ ด่ี เี ปน็ ท่ียอมรบั และเปน็ ตัวอยา่ งท่ีดีกับสังคม โดยทั่วไป 2.1.3 คุณลักษณะทางดา้ นการทาํ งาน หมายถงึ การเปน็ ผมู้ ีความรู้ ความเขา้ ใจและ ความสามารถปฏบิ ตั งิ าน สามารถแก้ไขปญั หาในงานที่เกิดข้ึนได้ ร้จู ักวธิ ีในการถ่ายทอดและสอน งาน เป็นตน้ 2.1.4 คุณลักษณะส่วนตัว หมายถงึ คณุ ลักษณะส่วนตวั โดยทั่วไป อาทิ มนั่ ใจในตัวเอง ม่ันคง ทางอารมณ์ สามารถเกบ็ ความรสู้ กึ ในโอกาสอันควร รักษาความลบั มีความรบั ผิดชอบสูง มีความ ทะเยอทะยาน มีความรอบคอบ มีความกระตือรือรน้ มีความมุ่งมั่นตั้งใจไมย่ ่อท้อและมีความเสมอต้น เสมอปลาย เป็นต้น 2.1.5 คุณลักษณะทางกายภาพ อาทิ อายุ สว่ นสงู พละกําลงั นํ้าหนกั และโหวงเฮง้ เปน็ ต้น ซ่ึง คุณลักษณะทางกายภาพเหลา่ นี้ แมจ้ ะขาดข้อมูลจากการวจิ ัยเชิงประจกั ษ์ในการสนับสนุน แต่ในบางสงั คม ก็ยงั ได้รับการยอมรับเป็นแนวปฏิบัติ เชน่ ในประเทศจีน ผู้ทจี่ ะได้รับความเชื่อถอื ในการแต่งต้ังให้ดาํ รง ตาํ แหน่งผนู้ ําที่สําคญั ของประเทศมักเป็นผู้ท่ีมีวยั วุฒิสูง เปน็ ต้น ท้ังน้ีฝ่ายที่สนบั สนนุ แนวคิดนไ้ี ด้ให้ เหตุผลประกอบวา่ ผทู้ ่ีมีวยั วฒุ ิสงู ยอ่ มมปี ระสบการณ์สูงด้วยเช่นกัน ซ่ึงเป็นคุณสมบัติทส่ี ําคัญท่ีสดุ ประการหน่ึงของผู้นําประเทศ นอกจากน้ี ในประเทศไทยยังปรากฏวา่ มอี งค์การบางแหง่ ซึ่งคัดเลือก ผบู้ ริหารจากคุณลกั ษณะทางกายภาพ 5 ประการ ได้แก่ คว้ิ ตา หู จมูกและปาก โดยพจิ ารณาวา่ มี ลกั ษณะตรงตามตาํ ราหรอื ไม่ 2.1.6 คณุ ลักษณะทางพื้นฐานสังคม เช่น ฐานะทางครอบครวั ช่ือเสียงของวงศ์ตระกูลและ ประวตั กิ ารศกึ ษา เปน็ ตน้ ผทู้ ีม่ ีพ้นื ฐานทางสงั คมดีไม่จาํ เปน็ ตอ้ งเปน็ ผู้นําทด่ี เี สมอไป แตผ่ ู้ท่มี พี ้ืนฐาน ทางสังคมท่ีดีได้รับการยอมรบั จากสงั คม จึงมีโอกาสได้รบั ความไวว้ างใจให้เป็นผู้นํา ความเชอื่ ดังกลา่ ว อาจจะถกู หรอื ผดิ ก็ได้ เช่น สงั คมอาจเคยเชื่อว่าหากได้ผู้นาํ ทางการเมอื งที่มีฐานะดจี ะเป็นประโยชน์กับ บ้านเมืองในการแก้ปัญหาคอรปั ชั่น เนื่องจากรวยแล้วคงไม่คดโกง แต่ปัจจุบันความเชอื่ ดังกลา่ วปรากฏ ขอ้ พสิ จู น์แก่สังคมเพิ่มข้ึนเร่ือยๆ วา่ ไม่เปน็ ความจรงิ เสมอไป เปน็ ต้น คุณลกั ษณะเฉพาะของผู้นําท่ีกลา่ วมาข้างต้น แม้ไมค่ รบทกุ ประเดน็ ของคุณลกั ษณะผนู้ าํ ท่ีดี เนื่องจากยงั คงมีคุณลักษณะและปัจจัยอนื่ อกี ในการเสริมสร้างภาวะผู้นาํ ใหแ้ ก่บุคคลหนึ่งๆ แต่การศึกษา คณุ ลักษณะท้ัง 6 ด้านดังกล่าว เป็นพน้ื ฐานท่ีดีท่ีทาํ ให้เข้าใจถึงโอกาสและแนวโนม้ ของบคุ คลท่ีมี คณุ ลักษณะดังกลา่ วกบั ศักยภาพในการเป็นผู้นาํ ที่ดีได้ ผู้ทตี่ ้องการพฒั นาภาวะผนู้ าํ ของตนจึงควรศึกษา และเปรยี บเทียบคุณลักษณะของตนกับคุณลักษณะตามทฤษฎีทร่ี ะบุไว้เพื่อให้เหน็ ถงึ ชอ่ งว่างและโอกาส ในการพฒั นาคณุ ลักษณะของตนใหเ้ พม่ิ ขึน้ ซ่ึงยอ่ มจะทาํ ให้ตนเองมศี ักยภาพในการเป็นผนู้ ําที่ดีได้มาก ย่ิงขึ้นด้วยน่ันเอง 2.2 ทฤษฎีวา่ ด้วยพฤติกรรม (Behavioral Theories) นอกจากคุณลกั ษณะเฉพาะซง่ึ ส่งผลต่อภาวะผู้นําของบุคคลแล้ว จากการวจิ ัยพบวา่ ผู้นาํ ท่ีดี หรอื ผนู้ ําท่ีประสบความสําเร็จมักมีพฤติกรรมไปในแนวทางใดทางหน่ึง ซ่ึงแตกต่างจากผู้นาํ ที่ลม้ เหลว ทั้ง พฤติกรรมท่ีเกี่ยวกับการแสดงออก การตัดสนิ ใจ การสื่อสารกับสมาชกิ ขององค์การการให้ความสนใจกบั ความรู้สึกของคน การใสใ่ จในงานทรี่ ับผิดชอบ และการมอบหมายงาน เป็นต้น การวิจัยเกี่ยวกับ หนา้ ที่ 2

พฤติกรรมจึงมีอยา่ งต่อเน่ืองจนสรุปเปน็ ทฤษฎีซึ่งนํามาเรียนรู้และวิเคราะห์แยกแยะไดอ้ ย่าง ลกึ ซ้ึง ผู้บรหิ ารท่ีประสงค์จะพฒั นาภาวะผู้นําของตนเอง จึงควรศึกษาทฤษฎีเหลา่ น้ี เพอ่ื ให้เห็นถึง พฤติกรรมท่ีพงึ ประสงค์และฝกึ ฝนตนเองให้มีพฤติกรรมในการเป็นผู้นาํ ตามแบบท่ีประสบความสําเร็จ แล้วนนั้ ด้วย ซึ่งกระบวนการในการนําทฤษฎีวา่ ด้วยพฤติกรรมไปใชใ้ ห้เกิดประโยชน์ ดังภาพที่ 1 ภาพท่ี 1 กระบวนการในการนาํ ทฤษฎวี า่ ด้วยพฤติกรรมไปใช้ให้เกิดประโยชน์ ทมี่ า: สาคร สุขศรีวงศ์ (2555 : 160) การศึกษาทฤษฎีวา่ ด้วยพฤติกรรม ไดม้ ีการศึกษาดังนี้ 2.2.1 ภาวะผ้นู ํา 3 ประเภทตามการศึกษาของมหาวิทยาลัยไอโอวา่ (University of Iowa’s Types of Leadership) นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยไอโอวาศึกษาและพบว่าสามารถจัดแบง่ ภาวะผู้นําออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ ผู้นาํ แบบอตั นิยม ผนู้ ําแบบประชานิยม และผนู้ ําแบบเสรีนยิ ม ซ่ึง ผนู้ าํ ในแต่ละประเภทมีพฤติกรรมในด้านต่าง ๆ แตกต่างกัน พอสรุปได้ ดังตารางที่ 1 ตารางท่ี 1 การเปรียบเทียบพฤติกรรมของผู้นาํ ตามภาวะผู้นําประเภทต่างๆ ทม่ี า: สาคร สุขศรีวงศ์ (2555 : 160) นักวิจัยศึกษาพฤติกรรมและผลงานของผู้นําทั้ง 3 แบบเพอ่ื หาวา่ ผู้นาํ แบบใดเป็นผู้นาํ ท่ี ประสบความสําเรจ็ หรือมีผลการดําเนนิ งานดีที่สุดและผนู้ าํ แบบใดสรา้ งความพงึ พอใจใหก้ ับสมาชกิ กลุ่ม สงู สุด จากการวจิ ัยพบวา่ ผนู้ ําแบบอัตนยิ มและผนู้ ําแบบประชานิยมสามารถสร้างผลงานให้แก่องค์การ ไดส้ ูงในระดับเดยี วกัน ขณะท่ีผู้นําแบบเสรีนยิ มสรา้ งผลงานได้ตา่ํ ที่สุด สว่ นสมาชิกในองค์การมีความพึงพอใจกับผู้นาํ แบบประชานิยมสงู ท่ีสุด ในขณะที่ผู้นํา อกี 2 แบบ ไม่ค่อยได้รับความพึงพอใจจากสมาชกิ ผลการวิจัยพบว่า ผู้นําแบบอัตนยิ มสามารถทาํ งานให้ หน้าท่ี 3

บรรลวุ ัตถุประสงค์ได้ดีภายใต้เวลาท่ีจํากัด ซ่ึงแตกต่างจากผนู้ ําประเภทอน่ื ท่ีทําได้ดีกต็ ่อเม่ือมีเวลามาก เพยี งพอแลว้ เท่าน้ัน 2.2.2 ทฤษฎีความต่อเน่ืองของพฤตกิ รรมในการใช้อาํ นาจ (Robert Tannenbaum and Warren H. Schmidt) ผู้บริหารแต่ละคนอาจมพี ฤติกรรมการใช้อาํ นาจหน้าที่ มากน้อยแตกต่าง กันไป ยิง่ ผู้บริหารมีพฤติกรรมการใชอ้ ํานาจหนา้ ท่ีสูง จะทําให้ผู้บริหารมีลักษณะใกล้เคียงกบั ผนู้ ําแบบ อตั นยิ มมากขึ้น อาจกล่าวได้อีกอยา่ งวา่ เป็นลักษณะของภาวะผู้นาํ แบบเน้นผู้นํา หรือหัวหน้าเป็น ศูนย์กลาง ซงึ่ จะส่งผลใหผ้ ู้ใต้บังคับบัญชามีอสิ ระในการคดิ และการแสดงออกนอ้ ย แต่ถ้าผู้บรหิ ารมี พฤติกรรมการใชอ้ าํ นาจหน้าท่ีลดลง จะทําให้ผู้ใต้บังคับบัญชามีอิสระในการคิดและการแสดงออกเพิ่มข้นึ ตามลาํ ดับและนาํ มาซึ่งความพอใจของผู้ใตบ้ ังคับบญั ชาท่ีสงู ขึ้นอยา่ งต่อเน่ือง พฤติกรรม การใชอ้ ํานาจ หน้าท่ีของผู้นาํ เป็น ดงั ภาพที่ 2 ภาพท่ี 2 รปู แบบแสดงพฤติกรรมการใช้อํานาจหนา้ ที่ของผู้นํา ทีม่ า: สาคร สุขศรีวงศ์ (2555 : 161) 2.2.3 พฤติกรรม 2 ด้านของผนู้ ําตามการศกึ ษาของมหาวทิ ยาลัยโอไอโอ (University of Ohio’s Two Dimensional Model of Leader Bahavior) นักวิจยั จาก มหาวทิ ยาลัยโอไฮโอศึกษาและพบวา่ พฤติกรรมต่างๆ ของผู้นาํ นั้นสามารถจัดแบ่งโดยรวม ออกเป็น 2 ด้าน ได้แก่ 1) พฤติกรรมท่ีคํานงึ ถงึ ผู้อนื่ หรือเน้นคน หมายถึง พฤติกรรมที่มุ่งการสร้าง ความสมั พันธก์ ับบุคคลอ่ืน ให้ความสําคัญกับความคิดและความต้องการของ บคุ คลอื่นเป็นอนั ดับแรก 2) พฤติกรรมในการริเริ่มโครงสร้างการทํางาน หรือมุ่งงาน หมายถงึ พฤติกรรมของ ผนู้ าํ ที่ให้ความสําคญั กับการทาํ งานและรายละเอียดต่างๆ ทเ่ี ก่ียวข้อง เพือ่ ประสิทธภิ าพและความสําเรจ็ ของงาน เช่น การกําหนดวิธกี ารทาํ งาน กําหนดเวลา ในการทาํ งาน กาํ หนดบุคคลผู้มีส่วนเก่ียวข้องในการทาํ งาน เป็นต้น ผนู้ าํ แตล่ ะคนมีระดับการเน้นคนและเนน้ งานมากนอ้ ยแตกต่างกันไป ซึ่งสามารถกาํ หนด เป็นตารางที่ 2 หนา้ ท่ี 4

ตารางที่ 2 พฤตกิ รรม 2 ด้านของผู้นําตามการศึกษาของมหาวทิ ยาลัยโอไฮโอ ทีม่ า: สาคร สุขศรีวงศ์ (2555 : 162) ผบู้ ริหารสามารถนาํ ผลการวิจยั ข้างต้นมาเตือนใจได้อย่างดี ในการทาํ งานใหป้ ระสบ ความสาํ เร็จได้นั้น ผู้บริหารจําเปน็ ต้องให้ความสนใจทั้งเร่ืองคนและเรื่องงาน ซึ่งบ่อยคร้ังที่ผบู้ ริหารแต่ละ คนละเลยเรื่องใดเรอ่ื งหน่ึงและบางครั้งอาจละเลยทั้ง 2 เร่ือง ซึ่งยอ่ มส่งผลให้โอกาสแห่งความสําเรจ็ ใน การทํางานลดลงไป 2.3 ทฤษฎีว่าด้วยผู้นาํ ตามสถานการณ์ (Contingency Theory) ทฤษฎวี ่าด้วยผู้นําตามสถานการณ์ต้ังอยบู่ นพืน้ ฐานของแนวคิดที่ว่า ผนู้ าํ ท่ีประสบความสาํ เร็จได้ นั้นไม่จําเป็นต้องมคี ุณลกั ษณะท่ีตายตัวและไม่จาํ เป็นตอ้ งมีการแสดงออกเชงิ พฤติกรรมในรูปแบบใด รปู แบบหนึ่งเท่านนั้ หากแต่ผู้นาํ จะประสบความสาํ เรจ็ ในการทาํ งานได้ก็ต่อเม่ือผนู้ ําสามารถเลอื กใช้ วิธกี าร หรือแสดงออกซึ่งพฤติกรรมการเป็นผู้นําที่เหมาะสมสอดคล้องกับแต่ละสถานการณ์ ผบู้ ริหารทปี่ ระสงค์จะประยุกต์ใช้ทฤษฎีวา่ ด้วยผู้นําตามสถานการณ์ให้เกิดประโยชนก์ ับตนเอง จึงตอ้ งศกึ ษาว่าสถานการณ์ หรือปัจจัยต่างๆ ท่ีมผี ลตอ่ วิธกี ารและพฤติกรรมของผนู้ าํ เหลา่ น้ันมีอะไรบ้าง และแต่ละสถานการณ์ผู้นาํ ควรจะใชว้ ิธกี ารใดในการบริหารงานให้ประสบความสาํ เร็จได้สูงสดุ นักวจิ ัยหลายคน อาทิ Fiedler, House, Vroom-Yetto-Jago, Steven Kerr, John Jermier, Hersey-Blanchaed ฯลฯ ไดค้ ้นควา้ ถึงสถานการณ์ต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อภาวะผู้นําและวิธกี ารที่ผู้นาํ เลอื กใช้ ในหลายรูปแบบ ซ่ึงสามารถสรุปสถานการณ์หรือปัจจัยต่าง ๆ ที่มีความสําคัญได้ 7 ประการ ดังภาพที่ 3 ภาพท่ี 3 ปจั จยั ทั้ง 7 ประการ ท่ีมีผลต่อรปู แบบภาวะผู้นํา ท่ีมา : สาคร สขุ ศรีวงศ์ (2555 : 163) หนา้ ที่ 5

2.3.1 ความตอ้ งการของพนกั งาน ความต้องการของพนักงานเป็นปัจจัยทม่ี ีสว่ นกาํ หนด วธิ กี ารทผี่ ู้นาํ ไปใช้ในการบริหารงาน กล่าวคอื เม่ือความต้องการของพนักงานแตกต่างกันออกไปยอ่ มสง่ ผล ให้ผนู้ ําเลือกใช้วิธกี ารบริหารงานท่ีแตกต่างกนั เพอ่ื ให้สอดคล้องกับความตอ้ งการของพนกั งานแต่ละคน หากพนักงานตอ้ งการชอ่ื เสียงเกียรติยศ ผู้นาํ จาํ เป็นต้องเนน้ การให้เกยี รติและยกยอ่ งในความสาํ เร็จของ พนักงานมากท่ีสุด แตห่ ากพนกั งานต้องการความรักและความผูกพนั กับสมาชกิ ในองค์การ ผู้นําต้องเนน้ ท่ีความรู้สึกของพนักงานและสร้างความสัมพนั ธ์ระหว่างสมาชิกองค์การ เป็นต้น 2.3.2 ลักษณะการตดั สินใจของกลุ่ม การทํางานแต่ละกลุ่มยอ่ มมีลักษณะการตัดสินใจท่ี แตกต่างกัน บางกลุ่มอาจเปิดเป็นสมาชิกอภิปรายประเด็นที่ต้องการตัดสินใจอย่างเสรี แลว้ ลงคะแนนเสยี ง เพ่ือหาข้อสรปุ โดยเสยี งข้างมาก ผู้นําท่ีบริหารจัดการในกลุ่มที่มีการตัดสินใจลักษณะดังกลา่ วอาจเขา้ ร่วม อภปิ ราย ออกความเห็นและเม่ือประชุมเปน็ เวลาสมควรแลว้ ผนู้ ําอาจสรุปขอให้ทปี่ ระชุมลงคะแนนเสียง ไดท้ ันที แตบ่ างกลุ่มอาจไม่ต้องการให้มีการลงคะแนนเสียง เนอื่ งจากเกรงวา่ จะเกิดการแตกแยก จึงเนน้ ให้สมาชกิ พยายามโน้มน้าวความเห็นของกนั และกนั จนทุกคนเหน็ ชอบร่วมกันแล้วจึงตัดสนิ ใจ ผู้นําท่ีอยู่ ในกลมุ่ ท่ีมีการตัดสนิ ใจลกั ษณะน้ีอาจต้องระมัดระวงั ด้านความรสู้ ึกของสมาชิกกลมุ่ และผนู้ ํายอ่ มไม่ สามารถตัดบทการอภปิ รายเพ่อื ให้ลงมติหากเห็นว่าสมาชิกกลุ่มยงั ไม่มคี วามเหน็ เปน็ เอกฉันท์ ผู้นําที่ดีจงึ จาํ เป็นตอ้ งศึกษาลักษณะการตัดสินใจของสมาชกิ กลุ่มให้ชัดเจนแล้วจงึ เลือกวธิ กี ารท่ีเหมาะสมในการ บรหิ ารงานกลมุ่ 2.3.3 ความสัมพันธร์ ะหวา่ งผนู้ าํ และสมาชิก ผนู้ าํ ท่ีเป็นเพอ่ื น หรือสนิทสนมคุ้นเคย กับสมาชิกยอ่ มต้องใช้วธิ กี ารบริหารจัดการท่ีแตกต่างจากผนู้ ําท่ีไม่รู้จกั สมาชกิ เป็นการสว่ นตัว เชน่ ใน การทาํ รายงานกลุ่มของนักศกึ ษาในวทิ ยาลัยฯ แม้จะกาํ หนดให้สมาชกิ คนหนงึ่ เป็นผนู้ าํ กลุ่ม แต่ผู้นาํ คน ดังกล่าวยอ่ มไม่สามารถใชเ้ พยี งการออกคําสง่ั เพอื่ ใหส้ มาชิกปฏิบัติตามได้แต่ต้องขอร้องเพอื่ นใหท้ ํางาน ตามแนวทางที่ประสงค์ เป็นต้น ความสัมพันธร์ ะหว่างผู้นํากับสมาชกิ จึงเป็นอีกปัจจัยที่มีผลต่อการชน้ี าํ อยา่ งไรก็ตามในองค์การท่ัวไป ผู้นาํ ย่อมสามารถออกคาํ สงั่ ใหผ้ ู้ใต้บังคบั บัญชาปฏิบัติงานในหนา้ ท่ีได้ 2.3.4 แหล่งท่ีมาของอํานาจ ผู้นาํ ท่ีมอี ํานาจจากความช่ืนชม มักพบว่าตนเองแทบไม่ ต้องใช้วธิ ีการบังคบั หรือขู่จะลงโทษพนกั งานเพอื่ ให้พนักงานทาํ งานตามเปา้ ประสงค์ เน่ืองจากพนกั งาน มคี วามรักชน่ื ชมและยนิ ยอมพร้อมใจในการทํางานอยูแ่ ล้ว ซ่ึงแตกต่างจากผู้นาํ ที่มีเพียงอํานาจในการให้ โทษ ย่อมตอ้ งอาศยั การบังคับและขู่เข็ญในการลงโทษจึงจะทาํ ใหพ้ นักงานทํางานตามท่ีต้องการได้ 2.3.5 ลักษณะงาน งานท่ีจําเป็นต้องอาศัยความคิดสรา้ งสรรค์ เชน่ งานโฆษณา ผู้นํา จาํ เป็นตอ้ งสรา้ งบรรยากาศการทาํ งานแบบหลวมๆ เป็นกันเอง เน้นความรู้สกึ ของคนมากกวา่ งานใน โรงงานซ่ึงเป็นงานที่มีลกั ษณะชัดเจนตายตวั ซึ่งผนู้ ําจาํ เป็นต้องบริหารงานโดยอาศัยกฎระเบียบและคาํ สั่ง ในการทาํ งาน 2.3.6 คณุ ลักษณะเฉพาะ การที่แต่ละคนมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่าง ผนู้ ําจงึ ควรเลอื ก วธิ ใี นการบริหารงานให้สอดคล้องกับคุณลักษณะเฉพาะของตนเองด้วย เชน่ หากตนเองเป็นคนท่ีอ่อนไหว ไม่สามารถรับเรอ่ื งกระทบกระเทือนใจ หรือความขัดแย้งที่เกิดข้ึนได้กไ็ ม่ควรใช้ภาวะผู้นําแบบอัตนยิ มใน การบริหาร เนื่องจากอาจก่อให้เกิดความขัดแยง้ ระหวา่ งตนเองกับสมาชิกกลุ่มได้งา่ ย เป็นต้น 2.3.7 วฒุ ิภาวะของผู้ตาม วุฒิภาวะของผตู้ ามเป็นอกี ปจั จัยหนึ่งซง่ึ มีความสาํ คัญใน การกําหนดวธิ กี ารบรหิ ารงานของผู้นาํ หากผตู้ ามมีวฒุ ิภาวะสูง ผู้นาํ อาจมอบหมายความรับผิดชอบใน การตดั สินใจและการทํางานให้ผตู้ ามได้ทงั้ หมด ซ่ึงตรงกันข้ามกบั ผู้ตามท่ีมีวุฒภิ าวะต่าํ ผนู้ าํ ย่อมไม่ควร หน้าท่ี 6

มงุ่ เน้นท่ีผู้ตาม แต่ต้องเนน้ ท่ีตัวผนู้ าํ เอง เพ่ือใหก้ ารทาํ งานสามารถสาํ เร็จตามวตั ถุประสงค์ได้ โดยผนู้ ํา จะต้องกาํ หนดวธิ ีการทํางานแล้วออกคาํ ส่ังใหผ้ ู้ตามปฏิบัติ แลว้ ตรวจติดตามผลอยา่ งใกลช้ ดิ 3. อาํ นาจของผนู้ าํ (The power of the leader) อาํ นาจเป็นเครื่องมือที่สาํ คัญประการหน่ึงท่ีผู้บรหิ ารสามารถใชเ้ พอ่ื นําองค์การไปสทู่ ิศทางที่ตน ต้องการ อยา่ งไรก็ตามผู้บรหิ ารแต่ละคนมีอาํ นาจแตกต่างกนั ไป ผบู้ ริหารบางคนอาจมอี าํ นาจครบทุก ประเภท ขณะทผ่ี ู้บรหิ ารบางคนอาจมีอํานาจเพยี งบางประเภทเท่าน้ัน การใชอ้ าํ นาจแต่ละประเภทก็ยังส่งผลแตกตา่ งกันไป อาํ นาจบางประเภททําให้สมาชกิ ยนิ ยอม พร้อมใจปฏิบัติตาม ขณะที่อํานาจบางประเภทอาจทําให้สมาชกิ ต่อต้าน ผบู้ ริหารจําเป็นต้องตระหนกั ว่า ตนเองมีอํานาจประเภทใดอย่ใู นตนเองบ้างและตนเองควรใช้อํานาจประเภทใดในการบรหิ ารจัดการ องค์การ การแบ่งประเภทของอาํ นาจ สามารถแบ่งตามแหล่งท่ีมาได้ดงั น้ี 3.1 อํานาจโดยธรรม เป็นอํานาจซง่ึ ผูบ้ ริหารไดร้ ับมาพรอ้ มกบั ตาํ แหน่งและหนา้ ทีข่ อง องค์การ อํานาจประเภทน้ีโดยปกติแล้วมีลักษณะเปน็ ทางการ หรอื ถือปฏิบัติตอ่ เนอื่ งในองค์การจนเป็น ธรรมเนียมปฏบิ ัติ แม้จะมีการระบุเปน็ ลายลักษณ์อักษรหรอื ไม่ก็ตาม ตัวอยา่ งเชน่ ผบู้ รหิ ารยอ่ มมีอํานาจใน การสั่งการหรือมอบหมายงานให้ลกู นอ้ งนําไปปฏิบตั ิ เป็นต้น 3.2 อาํ นาจในการใหร้ างวลั เปน็ อาํ นาจซ่ึงผบู้ รหิ ารมอบส่งิ ที่มีคุณค่าใหก้ ับบคุ คลในองค์การ โดยทั่วไปรางวลั หรือส่ิงท่ีมีคุณค่าซึ่งใหก้ ันมักเป็นการเพิ่มเงินเดอื น การให้เงินโบนสั การเลอ่ื นตาํ แหน่ง เป็นต้น จะเหน็ ได้วา่ ผู้มีอาํ นาจโดยธรรม มกั มีอาํ นาจในการให้รางวัลโดยปริยาย เนอื่ งจากสามารถใช้ อาํ นาจโดยธรรมของตนใหร้ างวลั ผอู้ ื่น อย่างไรก็ตามผู้ทส่ี ามารถมอบสง่ิ ที่มีคุณค่าให้กับผอู้ ื่นก็อาจ กลายเป็นผู้มอี าํ นาจเช่นนี้ได้ อาทิ เศรษฐีทบ่ี ริจาคทานชว่ ยเหลือสังคมโดยทั่วไป หรือใชเ้ งินช่วยเหลอื ผทู้ ่ี ตกทุกข์ได้ยาก ย่อมเป็นการสรา้ งอํานาจชนดิ ทเ่ี กิดขึ้นกับตัวเอง เป็นต้น 3.3 อํานาจในการให้โทษ เป็นอาํ นาจในการลงโทษบคุ คลในองค์การ อํานาจในการให้โทษนี้คือ การวา่ กล่าวตักเตือน การพกั งาน การไลอ่ อก การยา้ ยออกจากตําแหนง่ หน้าท่ีท่ีพงึ ประสงค์ การลด หรือ งดเงินโบนสั เป็นตน้ โดยปกติแลว้ ผู้ท่ีมีอาํ นาจโดยธรรมขององค์การก็จะมีอํานาจในการใหโ้ ทษเช่นกัน 3.4 อาํ นาจจากการช่ืนชม เป็นอาํ นาจซึ่งบุคคลได้รับจากการเป็นที่ชน่ื ชม หรือเปน็ ท่ีรัก ผู้มี อาํ นาจประเภทน้ีหากพูดหรอื ทําอะไรต่อบุคคลอื่นมักจะไดร้ ับการยอมรับนับถือ หรือปฏบิ ัติตามอย่าง อาทิ ดารานกั รอ้ งมักมีอาํ นาจประเภทน้ีตอ่ วยั รุ่น หรือบุคคลในสังคมซ่ึงเพยี รปฏิบัตคิ วามดีจนเป็นที่ ประจักษ์ก็จะมีอาํ นาจประเภทนี้ตอ่ ประชาชนโดยท่ัวไป 3.5 อํานาจจากความเชี่ยวชาญ เปน็ อํานาจซง่ึ บุคคลได้รบั จากความเช่ียวชาญหรือความรู้ ความสามารถเฉพาะดา้ นของตน จึงทําให้เป็นที่ยอมรับ อาทิ คุณบณั ฑิต อง้ึ รังสี ผชู้ นะเลิศการประกวด วาทยกรระดับโลกจากสหรฐั อเมริกา เป็นผู้ที่ไดร้ ับการยอมรับจากสงั คมไทยอย่างสูง อันเน่ืองมาจาก ความสามารถทางดนตรขี องตนเองและยอ่ มจะเป็นตัวอย่างแกค่ นไทยในการเรียนรู้ทางดนตรีต่อไป 3.6 อาํ นาจจากข้อมูลข่าวสาร เป็นอาํ นาจซึ่งบุคคลได้รับจากการเข้าถึงแหลง่ ข้อมูล หรือจาก การควบคุมการแพร่กระจายของข้อมูลข่าวสาร บุคคลซึ่งสามารถเข้าถึงแหล่งขอ้ มูลที่บุคคลอนื่ พึงประสงค์ จะไดข้ ้อมูลน้ันๆ หรือสามารถควบคุมการแพร่กระจายข้อมลู ขา่ วสารซงึ่ เป็นที่สนใจของบคุ คลอน่ื กย็ ่อมจะ เป็นผู้มีอํานาจหรือมีอทิ ธพิ ลเหนือบุคคลอ่ืนๆ อาทิ บรรณาธิการของหนังสอื พิมพ์ ซ่ึงทาํ หน้าท่ีเป็นผเู้ ลอื ก ข่าวจากผสู้ ื่อข่าวเพอ่ื นาํ เสนอลงในหนงั สอื พมิ พ์ มักจะได้ความเกรงใจจากข้าราชการการเมืองเป็นอย่างสงู เน่ืองจากข้าราชการการเมืองจําเป็นต้องนาํ เสนอขอ้ มูลและผลงานของตนเองออกสปู่ ระชาชน เป็นต้น หน้าที่ 7

ผบู้ ริหารแตล่ ะคนอาจพบวา่ ตนเองมีอํานาจตามท่ีกล่าวมาขา้ งต้นหลายประเภท แต่ ผบู้ ริหารทด่ี ีควรเลือกใชอ้ ํานาจแต่ละประเภทให้ถูกต้องและเหมาะสมกบั สถานการณ์ เนอ่ื งจากอํานาจแต่ ละประเภทจะทําใหผ้ ูใ้ ต้บงั คบั บัญชามีพฤตกิ รรมและการแสดงออกตอ่ อาํ นาจแต่ละประเภททใี่ ช้ แตกตา่ งกัน ดงั ตารางท่ี 3 ตารางท่ี 3 การใช้อํานาจประเภทตา่ งๆ และผลลพั ทเ์ ชงิ พฤตกิ รรมของผูใ้ ต้บงั คบั บัญชา ท่มี า: สาคร สขุ ศรีวงศ์ (2555:158) 4. บทบาทของผนู้ ํา (Role of leader) ผนู้ ํามีบทบาทและหนา้ ท่ีตา่ ง ๆ อยา่ งมากมาย ตั้งแต่งานบริหารจัดการในระดับตาํ่ ไปจนถึงขั้น สงู สุดในองค์การ ผู้นาํ ในแต่ละแบบก็จะมีบทบาทและหน้าที่แตกต่างกันไป อยา่ งไรก็ตามบทบาทและ หน้าที่ของผู้นําทุกแบบ จะมีบางประการท่ีสอดคลอ้ งกัน ดังนี้ 4.1 ผู้นําในฐานะผูบ้ ริหาร บทบาทท่ีเห็นไดช้ ดั เจนท่ีสุดของผูน้ าํ คอื บทบาทในฐานะเป็น ผบู้ ริหาร ซงึ่ ประสานงานระหวา่ งกลมุ่ ตา่ งๆ ในองค์การ หรอื ฐานะผ้ปู ระสานงานภายในกลมุ่ ท่ีตนเป็น ผู้บริหาร ผู้นาํ ประเภทนีช้ ว่ ยให้งานของผู้ร่วมงานดําเนนิ ไปด้วยดี ผ้นู ําอยใู่ นฐานะเป็นผูค้ วบคุม นโยบายและกําหนดวัตถุประสงคข์ องกลุ่มและรบั ผดิ ชอบคอยตดิ ตามให้มกี ารปฏิบัตติ ามนโยบายและ วตั ถปุ ระสงคข์ องกลมุ่ โดยครบถว้ นถูกต้อง 4.2 ผ้นู ําในฐานะผู้วางแผน โดยปกตผิ ้นู าํ มกั ทาํ หน้าทีว่ างแผนการปฏิบัติงานทกุ ชนิด เป็น ผตู้ ัดสินใจใหก้ บั ผรู้ ว่ มงานว่าควรนาํ วิธีการอะไรมาใชแ้ ละทําอยา่ งไรงานจึงจะบรรลุผลตามท่ตี ้องการ ผู้นาํ มักทาํ หน้าท่ีเป็นผู้ดูแลด้วยวา่ มีการปฏบิ ัตติ ามแผนที่วางไว้หรอื ไม่ ในลักษณะเชน่ นีผ้ ู้นาํ จะเปน็ ผู้ เดยี วท่ที ราบแผนการดําเนนิ งานท้ังหมด บุคคลอน่ื ในองคก์ ารจะทราบเฉพาะเรื่องที่ตนไดร้ บั มอบหมายเท่านนั้ 4.3 ผนู้ ําในฐานะผกู้ าํ หนดนโยบาย บทบาทที่สาํ คัญอยา่ งหนึง่ ของผนู้ ํา คอื การกําหนด เปา้ หมาย หรือวตั ถปุ ระสงคข์ องกล่มุ และการวางแผนนโยบายเพ่อื ใหบ้ รรลตุ ามเปา้ หมาย แหล่งท่มี า ของนโยบายอาจมาจากสามแหล่ง คือ มาจากเบอ้ื งบน หรอื เจ้านายทมี่ ีตําแหนง่ สงู กว่าผูน้ าํ มาจาก เบ้ืองลา่ งโดยการแนะนาํ หรอื มตขิ องผู้ใตบ้ ังคับบัญชาและมาจากผู้นํากลุ่มเอง หนา้ ท่ี 8

4.4 ผู้นําในฐานะผชู้ าํ นาญการ ผู้ใตบ้ ังคับบัญชาส่วนมากหวงั พ่ึงผู้นํา เม่ือมีปัญหาเกี่ยวกับ ความรู้ความชาํ นาญในการปฏิบตั ิงาน ผนู้ ําจะทาํ หน้าที่คล้ายกับผู้ชํานาญการในงานดา้ นนัน้ ๆ แต่ความ จริงแล้วผ้นู าํ ไมไ่ ดม้ ีความรอบรู้อย่างละเอยี ดในทกุ เรื่อง ผนู้ ําจงึ ต้องอาศยั ผ้ชู ่วยและท่ปี รกึ ษาคอยทาํ หนา้ ทใี่ หค้ าํ แนะนาํ ทางด้านเทคนคิ ในองคก์ ารนอกแบบ หรือองค์การอุปนยั บุคลากรทีม่ ีความร้คู วาม ชํานาญในสายวิชาชพี มักจะมผี ูอ้ น่ื มาหาเพื่อปรึกษา หรอื ขอคําแนะนําช่วยเหลอื อย่เู สมอ โดยเป็นการ ขอความช่วยเหลอื สว่ นตัว บคุ ลากรผ้นู ัน้ จึงกลายเป็นผนู้ ําอย่างไม่เปน็ ทางการขององคก์ ารนน้ั 4.5 ผูน้ ําในฐานะตัวแทนของกลุ่มเพ่อื ติดต่อกบั ภายนอก เนื่องจากสมาชกิ ของกลุม่ หรือ องค์การใดไมส่ ามารถ จะทาํ การตดิ ตอ่ กับองค์การภายนอกโดยตรงได้ทกุ คน ผ้นู ําทีม่ คี ุณสมบตั ติ รง ตามเกณฑข์ องกลุ่มจงึ ได้รับเลอื กใหค้ อยทาํ หน้าท่ตี ดิ ตอ่ องคก์ ารภายนอกแทน ทําให้กลายเป็น เจ้าหนา้ ที่ประชาสัมพนั ธข์ องกลุ่มไม่เพียงแต่จะมหี นา้ ทเ่ี ปน็ ตัวแทนกลมุ่ ตดิ ตอ่ กับบคุ คลภายนอก เท่านั้น เมอ่ื บคุ คลภายนอกมาติดตอ่ กบั กลมุ่ กต็ ้องผา่ นผู้นําดงั กลา่ วเสียก่อน ผนู้ าํ ประเภทนก้ี ลายเปน็ ตัวแทนของกลมุ่ หรอื องคก์ ารมหี นา้ ที่เจรจากบั บุคคลภายนอกท่ีมาติดตอ่ กับองคก์ ารโดยปริ 4.6 ผู้นําในฐานะผคู้ วบคมุ ความสัมพันธ์ภายในกลมุ่ ผู้นํามักทําหนา้ ท่ีควบคมุ ดแู ลเรอ่ื ง ตา่ ง ๆ ภายในกลมุ่ โดยเฉพาะเรื่องสาํ คัญก็คอื ความสัมพนั ธ์ระหว่างบุคลากรท่ีเป็นสมาชิกของกลุ่ม ในบางกลมุ่ ไม่วา่ จะเกิดเรอ่ื งอะไรขน้ึ กต็ าม สมาชกิ ในกลมุ่ กต็ ้องเจรจาผา่ นผนู้ ําของตน ซง่ึ ผ้นู าํ จะ ดําเนนิ การตอ่ ใหห้ รอื ไม่นน้ั กแ็ ล้วแต่ผนู้ ํา ผู้นาํ กลุ่มบางคนอาจไมค่ ่อยสนใจเอาใจใสส่ มาชกิ หรือเอาใจ ใสเ่ ฉพาะบางคน ทัง้ นีแ้ ลว้ แต่คุณลกั ษณะของผ้นู ําแตล่ ะคน 4.7 ผู้นาํ ในฐานะผใู้ ห้คณุ และโทษ บุคลากรท่ีมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเสนอใหค้ ณุ และโทษแก่ บุคลากรอน่ื หรอื มอี าํ นาจให้คณุ ให้โทษจะกลายเป็นผ้มู อี าํ นาจสําคญั และกลายเปน็ ผู้นาํ ในที่สดุ คณุ และโทษทีว่ า่ นอ้ี าจเปน็ การข้นึ เงนิ เดอื น หรือการมอบหมายงานให้มากบา้ งนอ้ ยบ้าง หรอื ให้งานที่ยาก ๆ หรอื งา่ ย ๆ ทาํ กไ็ ดท้ ั้งนัน้ 4.8 ผู้นําในฐานะผ้ไู กล่เกลยี่ เมื่อมีความขดั แยง้ ใด ๆ เกิดข้นึ บคุ ลากรคนใดมีความสามารถใน การทาํ ให้ความขดั แย้งหายไป หรอื สามารถทําให้ฝา่ ยที่ขัดแย้งเข้าใจกันได้ บุคลากรผู้น้ันจะกลายเปน็ ผนู้ ํา ในเวลาตอ่ มา 4.9 ผู้นาํ ในฐานะท่ีเป็นบุคคลตัวอย่าง บุคลากรท่ีมีความประพฤติดี หรอื ปฏิบัตงิ านดีจนได้รบั ยกยอ่ งอยเู่ สมอวา่ เป็นตัวอย่างท่ีดีขององค์การมักจะกลายเป็นผนู้ ําของบุคลากรอนื่ ๆ ได้โดยงา่ ย เพราะเป็น บุคคลท่ีไดร้ ับการนับถือจากบุคลากรคนสาํ คัญขององค์การ 4.10 ผูน้ าํ ในฐานะสญั ลักษณข์ องกลมุ่ ความสามคั คีเป็นอันหน่งึ อนั เดยี วกนั มีความสําคญั อย่างย่ิงในการอยู่รว่ มกนั แต่การอย่รู วมกนั เป็นจาํ นวนมากจะใหท้ กุ คนมีความสามัคคีกนั เป็นเรอ่ื งที่ ทําได้ยาก ดังน้ันในกลุ่มจึงมักมีบุคคลท่ีสมาชกิ ในกลมุ่ ยกยอ่ งว่าเป็นคนดีหาท่ีติไมไ่ ด้ สมาชิกในกลุ่มมี ความรู้สึกที่ดีต่อเขาเสมอไม่วา่ ในโอกาสใดและเขาจะดีด้วยกับทุก ๆ คน ขณะเดียวกันบุคคลนร้ี ักและยึด กลมุ่ เป็นสรณะของตนอย่างท่ีสดุ ด้วยทุกคนแน่ใจวา่ เขาไม่มีทางกระทาํ การอันใด อันเปน็ ภัยต่อกลมุ่ โดย เด็ดขาด บุคคลนี้จงึ กลายเป็นสญั ลักษณ์ของกลุ่ม เป็นผู้นําทํานองเดียวกบั ประมุขของประเทศ คอื พระมหากษัตริย์ ซ่งึ กลายเปน็ ผ้นู ําของประเทศ อาํ นาจทีผ่ ู้นําเหล่านมี้ ีจึงสงู สุดเหนอื จติ ใจคนภายใน กลุ่ม 4.11 ผนู้ ําในฐานะตวั แทนรับผิดชอบ กลุ่มคนบางกลมุ่ องค์การ หรือหน่วยงานบางแห่งมีผนู้ าํ คนหนึ่ง หรือหลายคนอาสาเขา้ รับผดิ ชอบต่อการตัดสินใจและตอ่ การกระทาํ บางอยา่ งของบุคคลบางกลมุ่ หรอื รับผิดชอบต่อกิจการทั้งหมดท่ีคนกลุ่มน้ันกระทําลงไป ด้วยเหตุน้ีบางทีในโอกาสตอ่ มาบุคลากรใน หนา้ ที่ 9

กลมุ่ จะมอบหมายใหผ้ ู้นาํ มีอํานาจตัดสินใจกระทําการใด ๆ แทนตนได้ เพอ่ื ป้องกันความผดิ พลาดซึ่งอาจ เป็นผลทาํ ให้ผู้นาํ ของตนต้องอย่ใู นฐานะตัวแทนผรู้ ับผิดชอบดว้ ย 4.12 ผ้นู ําในฐานะผู้มอี ุดมคติ ผู้นําบางคนมีความสามารถในการสร้างอุดมคติความเชื่อถือ และความศรทั ธาต่างๆ แก่บุคคลอ่ืน ตลอดจนการสร้างคุณธรรมประจาํ ใจและขนบธรรมเนียมประเพณี ต่างๆ ของกลุ่ม อุดมคติดังกล่าวในตอนแรกอาจเป็นคําพดู ของเขาที่ทุกคนพากันนิยมและปฏิบตั ิตาม ต่อมาจงึ กลายเป็นอุดมคติอย่างเป็นทางการของกลมุ่ ผู้นําประเภทนม้ี ักจะเป็นนักพูดและนักคิดท่ีสมาชิก ในกลมุ่ ให้ความเชอ่ื ถือ 4.13 ผู้นําในฐานะบิดามารดาผูม้ ีความกรณุ า ผู้นําประเภทนวี้ างตัวเป็นผู้ใหญ่มีอาวโุ สท่ีสดุ ในกลมุ่ และมีบุคลกิ ลกั ษณะน่านับถือในฐานะเป็นบดิ า มารดาของกลมุ่ ซง่ึ จะว่ากล่าวใครก็ตามผู้ท่ี ว่า กลา่ วน้ันไมร่ ู้สึกโกรธ เพราะทุกคนทราบกนั ดีวา่ เป็นการวา่ กล่าวด้วยความหวงั ดีเสมอและผู้นาํ ประเภทนี้ จะเป็นท่ีพงึ่ ทางใจแก่สมาชกิ ทุกคนเมอื่ มีความทุกขไ์ ดเ้ สมอ 4.14 ผูน้ าํ ในฐานะเป็นผรู้ ับผิดแทน ผู้นาํ ทรี่ ับผิดชอบและเปน็ บิดาของกลุ่ม ทุกคนยอ่ มมี ความหวงั เม่ือใดมีความเสยี หายเกิดข้นึ ตนเองจะตอ้ งรับเป็นผู้ถูกลงโทษแทนสมาชิกในกลุ่ม บคุ ลากรใน กลมุ่ ทุกคนทุกประเภทต่างก็ไม่ชอบรบั ผิด เมอ่ื มีความผดิ เกิดข้นึ โยนความรับผดิ ชอบไปให้สมาชิกคนอน่ื ผทู้ ่ีถกู ปัดความรับผิดชอบใหก้ ็อาจกลายเป็นผนู้ าํ ข้ึนมาในภายหลงั ได้เหมือนกัน เพราะเม่ือเหตุการณ์ร้าย ๆ น้ันผ่านไป สมาชิกในกลุ่มเกิดเหน็ อกเหน็ ใจท่ีเขาเคยได้รบั เคราะหก์ รรมแทนพวกตนแต่เพยี งผู้เดียว 5. คณุ ลกั ษณะของผนู้ าํ (Characteristics of Leader) ผนู้ ําเป็นส่วนหนง่ึ ของการบริหารหรือการจัดการ ผจู้ ัดการหรอื ผบู้ ริหารมีหนา้ ท่ีวางแผนและจัด ระเบียบให้งานดําเนินไปได้ดว้ ยความเรยี บร้อย แตผ่ ู้นาํ มีหน้าที่ทาํ ใหผ้ ู้อนื่ ตามและการท่ีคนอื่นตามผู้นําก็ ไม่มีใครรบั รองวา่ ผู้นาํ จะนาํ ไปในทิศทางที่ถกู ต้องเสมอ ผู้นําท่ีเขม้ แขง็ ก็อาจจะไม่ใชผ่ ู้จัดการ หรอื ผบู้ ริหารทดี่ ีได้ หรือผู้บริหารผจู้ ัดการท่ีดี กอ็ าจไม่ใช่ผู้นาํ ท่ีดกี ็ได้ ดงั นั้นเปน็ ไปได้ องค์การใดท่ีตอ้ งการ ประสบความสาํ เรจ็ ย่อมตอ้ งการผบู้ ริหาร หรือผู้จดั การท่ีมีลักษณะเป็นผนู้ ําดังนี้ 5.1 มีความฉลาด ผู้นําตอ้ งมีระดบั ความรู้และสติปัญญาโดยเฉลยี่ สงู กว่าบุคคลที่ให้เขาเป็น ผนู้ ํา เพราะผู้นาํ ตอ้ งมีความสามารถในการวิเคราะห์ปัญหาต่าง ๆ บุคคลท่ีมีความฉลาดเทา่ น้ันจงึ สามารถ จัดการกับปัญหาต่าง ๆ หรือเร่ืองราวต่าง ๆ ได้ 5.2 มวี ฒุ ภิ าวะทางสังคมและใจกวา้ ง ผนู้ ําต้องมีความสนใจสิ่งตา่ ง ๆ รอบตวั อยา่ งกว้างขวาง มีวุฒิภาวะทางอารมณ์ ต้องยอมรบั สภาพตา่ ง ๆ ไมว่ า่ แพ้หรอื ชนะ ไมว่ า่ ผดิ หวังหรอื สําเรจ็ ผู้นําต้องมีความอดทนต่อความคับข้องใจต่าง ๆ พยายามขจัดความรู้สึกต่อตา้ นสังคม หรอื ต่อต้านคนอ่ืนให้เหลือนอ้ ยทส่ี ุด เป็นคนมีเหตุผล มีความเชอื่ มั่นในตนเอง และนบั ถอื ตนเอง 5.3 มีแรงจงู ใจภายใน ผนู้ ําต้องมีแรงขับทท่ี าํ อะไรใหเ้ ด่น ให้สาํ เรจ็ อยเู่ สมอ เมอ่ื ทําส่ิงหนงึ่ สาํ เร็จกต็ ้องการทาํ สงิ่ อื่นตอ่ ไป เมอ่ื ทําสิ่งใดสําเร็จกลายเป็นแรงจงู ใจท้าทายใหท้ าํ ส่ิงอนื่ ใหส้ ําเรจ็ ต่อไป ผนู้ าํ ต้องมีความรับผิดชอบอย่างสงู เพราะความรับผดิ ชอบเป็นบันไดท่ีทาํ ให้เขามีโอกาสประสบ ความสําเร็จ 5.4 มีเจตคติทด่ี ีเกี่ยวกับมนษุ ยสมั พันธ์ผู้นําที่ประสบความสาํ เรจ็ นั้น เขายอมรับอย่เู สมอว่า งานท่ีสาํ เร็จนั้นมีคนอื่นช่วยทํา ไม่ใชท่ ําด้วยตนเอง ดังนั้น ผู้นาํ ต้องพฒั นาความเขา้ ใจและทักษะทาง สงั คมในการทาํ งานรว่ มกบั ผ้อู ืน่ ผนู้ าํ ตอ้ งใหค้ วามนบั ถือผู้อ่ืนและจําต้องระลกึ อยู่เสมอว่า ความสาํ เร็จ ในการเป็นผู้นําน้ัน ขึ้นอยู่กับความร่วมมือกับผู้อื่น และการติดต่อกับบคุ คลอน่ื ในฐานะท่ีเขาเป็นบุคคล หนา้ ที่ 10

ไม่ใชใ่ นฐานะท่ีเขาเป็นส่วนหนงึ่ ของการทํางานเท่านนั้ ผนู้ ําต้องยอมรับศักดิ์ศรีความเป็นมนษุ ย์ของคน อน่ื และมีความสนใจร่วมกับผอู้ ื่น 5.5 มีความสามารถในการชักจูงใจผอู้ ื่น บคุ คลจํานวนมากเช่ือว่าความสามารถในการชกั จงู ใจ ผอู้ ื่นซึ่งเปน็ คุณสมบัตทิ ี่จําเป็นที่สดุ ในการเปน็ ผู้นาํ 5.6 อทุ ิศตนให้แก่เป้าหมายขององค์การ ในองค์การทกุ ประเภทมีงานยากลําบากซ่ึงต้อง ปฏิบัติให้สาํ เรจ็ เช่น การเพม่ิ ยอดขาย การลดต้นทุน การได้ลกู ค้ารายใหม่ หรอื การขายหุ้น เป็นต้น การ มปี ระสิทธภิ าพของผนู้ ําขน้ึ อยกู่ ับว่าเขาผูกมัดต่อเป้าหมายท่ีต้องการบรรลอุ ย่างไรเป็นส่วนใหญ่ การอทุ ิศ ตนถกู แสดงใหเ้ ห็นโดยการทาํ งานหนักดว้ ยตัวเอง 5.7 มีความสามารถในการปฏบิ ัติตนเปน็ ตัวอย่าง ผู้บริหารต้องการให้บคุ คลอนื่ ทํางานอย่าง เต็มความสามารถ จึงต้องปฏบิ ัติตนเป็นตัวอยา่ งโดยการทาํ งานหนัก หรือผู้บริหารวางแผนรณรงค์ทาง เศรษฐกิจ ต้องการใช้จ่ายเงนิ อย่างประหยัด ผู้บริหารที่มปี ระสิทธภิ าพทราบว่าบุคคลสงั เกตพฤติกรรม ของเขาและมักจะประพฤติในลกั ษณะทค่ี ล้ายคลึงกัน 5.8 มคี วามเตม็ ใจรับความเสี่ยง ผสู้ งั เกตการณ์คนหนึ่งให้ข้อคดิ เห็นที่สมั พนั ธ์กับความเส่ียงและ ความเป็นผนู้ ําวา่ “ความแนว่ แน่ (ในการเป็นผู้นาํ ) คือความเต็มใจรับความเสี่ยง” ความเสยี่ งคอื โอกาสที่ สญู เสีย ไดร้ ับบาดเจ็บ เสยี ผลประโยชนห์ รือพ่ายแพ้ 5.9 มคี วามเตม็ ใจรบั ความรับผิดชอบอย่างเต็มที่ ตามท่ีได้กล่าวมาแล้วน้ัน ผู้บริหารไม่ สามารถมอบหมายความรบั ผิดชอบท่ีมีต่อกจิ กรรมที่ได้รบั มอบหมาย อยา่ งไรกต็ ามในทางปฏบิ ตั ิผบู้ ริหาร ที่ไม่มีประสทิ ธภิ าพ มักจะพยายามหลีกเลี่ยงความรับผดิ ชอบ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งเม่ือเกิดความผดิ พลาด เช่น ผู้จัดการแผนกขายตาํ หนิพนักงานขายที่ไม่สามารถขายได้ตามโควตา เป็นต้นไม่ได้ปฏบิ ัติตัวเป็น ผนู้ ําที่ดี 5.10 มคี วามเต็มใจสนับสนุนพนกั งาน พนักงานนับถือผู้บริหารที่มีความรับผดิ ชอบอยา่ งสงู เมอื่ เกิดความผดิ พลาดและนบั ถอื ผู้บริหารท่ีให้การยกย่องเมอ่ื ความพยายามประสบความสําเร็จ ในทาง ตรงกันขา้ มพนักงานไม่นับถือผบู้ รหิ ารท่ีรับเอาการยกยอ่ งและการสรรเสรญิ เปน็ ของตนเอง ดังนนั้ ผนู้ ํา ซึ่งหมายความถงึ บุคคลที่ได้รบั การแต่งตั้งขึ้นมาหรอื ได้รับการยกยอ่ งขน้ึ ให้เป็น หัวหน้าผตู้ ัดสินใจ เพราะมคี วามสามารถปกครองบังคับบัญชาและพาผู้ตามหรือผใู้ ต้บังคับบัญชา ไป ในทางดีหรือชวั่ ได้ โดยใช้ระบบกระบวนการติดต่อซ่ึงกันและกันในอันที่จะให้บรรลเุ ปา้ หมาย และ ความสามารถชกั จูงผู้อื่นให้ความรว่ มมือรว่ มใจกับตน ดาํ เนินการไปสจู่ ุดมุ่งหมายของตนได้ ดงั น้ัน การ เป็นผนู้ าํ จงึ เปน็ ศิลปะของการมีอทิ ธพิ ลเหนือคนและนาํ คนแต่ละคนไปโดยท่ีคนเหล่านนั้ มี ความเช่ือ อย่างเต็มใจ มีความม่ันใจในตัวผนู้ ํา มีความเคารพนบั ถอื และให้ความร่วมมือกบั ผู้นําด้วยความ จริงใจ เพื่อไดป้ ฏิบัติภารกิจให้ลลุ ่วงไปดว้ ยดี ภาวะผู้นําน้ัน ยอ่ มเป็นปจั จัยสําคัญยิง่ ในการบริหารงาน และเป็นจุดรวมพลังของทุกคนในองค์การ ฉะนั้น ผนู้ ําย่อมเปน็ หลกั ที่มีความสาํ คญั ยิง่ ในการบรหิ ารงาน ต่อผใู้ ต้บังคับบัญชา และต่อผลงานอันเป็นส่วนรวม คุณภาพและคุณลกั ษณะของผู้นํายอ่ มมีผลสะท้อน ต่อวธิ ปี ฏบิ ัติงานและผลงานขององค์การเป็นอย่างมาก 6. ประเภทของภาวะผนู้ าํ (Types of Leader) ภาวะผู้นาํ แบง่ ออกได้ 6 ประเภท ได้แก่ 6.1 ภาวะผู้นาํ แบบกล้าหาญ ภาวะผนู้ าํ แบบน้ีเกิดจากสัญชาตญาณนับถือวรี บรุ ุษ นิยม ความ เก่งกล้าเขม็ แข็ง เชน่ พระบาทสมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราช ทรงมีภาวะ ผนู้ าํ ประเภทนี้ประกอบวรี กรรมกู้ชาติ และนโปเลียนมหาราช ทรงยกทัพขยาย พระราชอาณาจักร หรือ หนา้ ที่ 11

สมเดจ็ พระปิยะมหาราชและสมเด็จพระภมู ิพลอดลุ ยเดชมหาราช ทรงนาํ พสกนกิ รสร้างความ เจริญรุ่งเรืองให้แก่ประเทศชาตดิ ้วยพระปรีชาสามารถทางสติปญั ญา เป็นต้น 6.2 ภาวะผูน้ ําแบบมบี ารมี หรอื เป็นพ่อพระ เปน็ รูปแบบการบริหารงาน หรือการบังคบั บญั ชาดา้ นกุศลบารมี เปน็ ท่ีเคารพและเกรงใจของผู้ร่วมงาน ซง่ึ เปน็ ทั้งข้อดีและข้อเสยี คือ ในภาวะที่ อยู่ในอํานาจหนา้ ท่ีบริหารงานไดอ้ ยา่ งเรียบร้อย แม้มีปัญหาขดั แย้งกนั พนักงานก็เก็บไว้ในใจ เพราะ เกรงใจผบู้ ังคับบัญชา เม่ือส้ินสุดอาํ นาจเมอ่ื ใด หรอื เปลี่ยนผบู้ ริหารคนใหม่ เรอื่ งในใจถูกนํามาชาํ ระบัญชี แค้นกัน เกิดความยงุ่ ยากภายหลังเหมือนคล่ืนใต้นาํ้ หรือระเบิดเวลา เชน่ บริษัท สยามกลการ จาํ กัด เมอ่ื นายถาวร พรประภา วางมอื จากการบริหารงานโดยตรงแลว้ เกิดศึกสายเลือด หรือหลงั การบริหาร ประเทศของอดีตนายกรัฐมนตรี พลเอกเปรม ตณิ สูลานนท์ องคมนตรีและรัฐบุรุษ มีภาวะผู้นาํ แบบ ประชาธิปไตยท่ีสื่อมวลชนเรียกว่า “คาบิเนทบุฟเฟ”่ เข้ามาคั่นได้ระยะหน่ึง นําโดยอดีตนายกรฐั มนตรี พลเอกชาติชาย ชณุ หวนั จากน้ันเหตุการณ์ระเบิดเวลาจึงเกิดขึน้ คือ รสช. (การปฏิวตั ิรัฐประหารของ คณะรักษาความสงบแหง่ ชาติ) ซึ่งมีการต่อท่ออาํ นาจ ทาํ ใหเ้ กิดการต่อต้านเปน็ เหตุการณ์ “พฤษภา ทมิฬ” (พ.ศ. 2535) เปน็ ต้น 6.3 ภาวะผ้นู ําแบบเสรนี ยิ ม หรอื ตามบุญตามกรรม พบเหน็ ไดเ้ กือบทุกหนว่ ยงานทผี่ ู้บริหาร ใกลเ้ กษยี ณอายุการทํางาน เพราะทราบกันดวี า่ การทาํ งานย่อมมคี วามผิดพลาด บกพร่องบ้าง จงึ มี การปล่อยปละละเลยไมค่ อ่ ยทํางาน ผบู้ รหิ ารแบบนถ้ี กู กล่าวขานวา่ เปน็ ผู้นาํ แบบทใี่ ห้คาํ แนะนาํ โดยทวั่ ไปวา่ ทาํ อะไรแล้วปล่อยใหเ้ ป็นหนา้ ที่ของผ้ใู ต้บังคับบัญชากาํ หนดแนวทางปฏิบัติเอง จูงใจ ตนเอง ผู้นําถือว่าเป็นสมาชิกคนหน่ึงขององค์การเท่านนั้ หรืออกี ลักษณะหนง่ึ ผู้นํากับคนงานก็คือ ลกู จ้างของกิจการด้วยกัน จึงสมควรสบาย ๆ ไปดว้ ยกัน ผู้บรหิ ารแบบน้ีถกู กล่าวขานวา่ เป็นไม้ตายซาก หรอื อีกประเภทหน่ึงคือ ผู้บริหารที่ไมก่ ลา้ ใชร้ ะเบียบแบบแผนกับพนักงานเพราะเกรงจะถูกต่อต้าน หรือ เกลียดชงั 6.4 ภาวะผนู้ าํ แบบเผด็จการ หรือแบบอัตนิยม จะเหมาะกบั โอกาส หรือยุคสมัยหน่ึงแต่ไม่ เหมาะกับยคุ สมัย หรือเหตุการณ์ปกติ เช่น เมื่อองค์การ หรือประเทศชาติอยใู่ นภาวะวกิ ฤต หรอื จาํ เป็นตอ้ งแก้ไขสถานการณ์โดยด่วน อาจจาํ เป็นต้องนาํ การบริหารแบบนเี้ ข้ามาใชแ้ ก้ปัญหาให้หมดไป หรอื สงบลงทันทีแต่ผู้มีอํานาจ หรือใชอ้ าํ นาจนั้นไม่ยอมสละอาํ นาจ เพราะอํานาจเปน็ ที่มาของรายไดจ้ ึง ต้องมผี เู้ ขา้ มาปลดปลอ่ ยอาํ นาจแบบตัวตายตัวแทน อยู่ในวังวนแหง่ ความชั่วร้ายตลอดไป เหมือนยาดี รกั ษาโรคเฉียบพลัน แต่ถ้ารับประทานมากเกินกว่าทแี่ พทยส์ ่ัง อาจเกดิ อาการแพย้ าได้ ภาวะผู้นําแบบ เผด็จการมีลักษณะเด่นคือ เป็นการบริหารงานแบบรวมศูนยอ์ าํ นาจผนู้ าํ เป็นผู้กําหนดเป้าหมายและ วธิ กี ารทํางานดว้ ยตนเอง ตัดสินใจด้วยตนเองคนเดียวเพียงแต่แจ้งให้ผใู้ ต้บงั คับบัญชาปฏิบัตติ าม เชน่ กิจการเจ้าของคนเดียวบางแห่งใชห้ ลักการบรหิ ารงาน 14 ประการของ อองรี ฟาโยล และทฤษฎี X ของ แมคเกรเกอร์ เป็นต้น 6.5 ภาวะผู้นาํ แบบประชาธิปไตย คอื รูปแบบการบริหารงานที่ผบู้ ริหาร หรือคณะผู้บรหิ ารรบั ฟังความคิดเหน็ สว่ นใหญ่ของพนักงานและพยายามสร้างรูปแบบการจัดการงานแบบมีส่วนร่วม โดยเฉพาะมีการมอบหมายอาํ นาจหน้าที่และความรับผิดชอบดว้ ยการกระจายอาํ นาจ บางกจิ การใช้ ระบบการบรหิ ารงานแบบคณะกรรมการ สรปุ แลว้ การเปลี่ยนการบริหารงานแบบอัตตาธิปไตย ไปเป็น การบริหารแบบมีสว่ นร่วม มีขอ้ ดี คือ ผใู้ ต้บงั คับบัญชามีส่วนร่วมในการวางแผนและวธิ ีปฏิบตั ิงาน โดย ผบู้ ังคับบัญชายอมรับ เปน็ การสร้างขวญั กําลงั ใจ สร้างความรู้สกึ เป็นเจ้าของและจงรักภกั ดีต่อองค์การ สร้างพลังสามัคคีธรรมเพือ่ การแขง่ ขัน แต่ก็มีข้อเสีย คือ การระดมสมอง หรือรวบรวมความคิดเหน็ ใน หน้าที่ 12

บางสถานการณ์ท่ีจาํ เป็นต้องผ่านกระบวนการหลายขนั้ ตอนอาจเสียเวลาและไม่ทันการณ์ ดังนนั้ จะ ประชาธิปไตยได้แค่ไหนเพยี งใด การวนิ ิจฉัยสั่งการขัน้ สุดท้ายควรอยู่ท่ีผบู้ ริหารระดบั สูงกระทําได้ทันที การบริหารงานแบบใช้ภาวะผู้นําแบบประชาธปิ ไตยนี้ ปัจจุบันนยิ มใช้ในบรษิ ัท หรอื กิจการขนาดใหญ่ เช่น บริษัทปูนซีเมนต์ไทย บรษิ ัทในเครือสหพฒั นพบิ ูลย์ กลุ่มสหวริ ยิ าฯ กลมุ่ เจรญิ โภคภณั ฑ์ เป็นต้น 6.6 ภาวะผู้นําแบบธรรมาธปิ ไตย คือรูปแบบการบริหารงานโดยถอื หลักการและความสาํ เร็จ ของงานเป็นสําคัญ เพราะสามารถใช้หลกั ธรรมเข้ามาบริหารคุณธรรมเพอื่ ใชใ้ นองค์การได้สาํ เร็จ เน่ืองจากผู้บริหาร หรือผนู้ าํ แบบนี้สามารถเขา้ ไปนง่ั ในหัวใจของเพอ่ื นร่วมงานได้โดยมธี รรมเปน็ พลังใน การบริหารงาน 4 ประการคือ 1) พลงั ปัญญา 2) พลงั แห่งความเพียร 3) พลงั แห่งความสุจริต 4) พลงั สงั เคราะห์ของมนษุ ย์สมั พันธ์ ตัวอย่างท่ีชัดเจนของการใชภ้ าวะผนู้ ําแบบธรรมาธปิ ไตย จากพระบรมราชโองการที่ว่า “เราจะ ครองแผ่นดินโดยธรรม เพ่ือประโยชน์สขุ ของมหาชนชาวสยาม” เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู ัวภมู ิพลอดุลยเดช มหาราช จนบัดน้ีพสกนิกรชาวไทยและชาวต่างประเทศได้ ประจักษ์จากพระราชกรณียกิจท่ีทรงงานด้วยความตรากตราํ พระวรกายโดยใช้ธรรมาธปิ ไตย มาตลอด ที่ ทรงครองราชย์ ทรงบาํ บัดทกุ ข์บาํ รุงสขุ แก่ทวยราษฎร์เหมือนทรงเป็นเทวดาท่ีมีพระชนม์ชพี อยู่ ความสําเร็จของธรรมาธิปไตยแสดงให้เห็นจากพระราชพธิ ีกาญจนาภเิ ษกสดุ ย่งิ ใหญ่จารึกไว้ใน ประวตั ิศาสตรช์ าติไทยเมอื่ วนั ท่ี 9 มิถุนายน 2539 ทรงมีพระราชดาํ รสั ให้นาํ ความเพียรขจัดความ เส่ือมและภาวะผนู้ าํ แบบธรรมาธิปไตย ดังนนั้ ประเภทของภาวะผู้นาํ สามารถสรุปได้ ดังภาพท่ี 4 ภาพท่ี 4 ประเภทของภาวะผ้นู าํ ทม่ี า: อาํ ไพ วัชรินทร์ (2556) หนา้ ท่ี 13

คุณธรรมและจรยิ ธรรมสําหรบั นกั บริหาร คณุ ธรรมและจริยธรรมสาํ หรบั นักบรหิ าร คอื การใช้หลักธรรมปฏิบัติในการบริหารราชการทุก ระดบั ตง้ั แต่ระดับปฏบิ ัติการ และผบู้ รหิ ารระดบั ต้น ระดับกลาง หรอื ระดับสูง ให้ได้ผลดีมี ประสิทธิภาพสงู โดยการปกครองและบริหารทีด่ ี (Good Governance) การปกครองและบรหิ ารท่ีดีตามหลักธรรมปฏิบตั ิน้นั ผู้บรหิ ารราชการต้องมี“ประมขุ ศลิ ป์” คอื คุณลักษณะความเปน็ ผนู้ ําทดี่ ี (Good Leadership) อนั เป็นคณุ สมบัตทิ ี่ดที ่ีสาํ คัญของหวั หนา้ ฝ่าย บรหิ ารลงมาถึงหัวหน้างานทุกระดบั ใหส้ ามารถปกครอง และบรหิ ารองคก์ รท่ีตนรับผิดชอบ ให้ดําเนนิ ไปถงึ ความสําเรจ็ อยา่ งไดผ้ ลดมี ปี ระสิทธภิ าพสูงและใหถ้ ึงความเจรญิ รุง่ เรืองและสนั ติสขุ อยา่ งมน่ั คง คุณลกั ษณะความเปน็ ผู้นาํ ที่ดนี ้ัน เปน็ ทั้งศาสตร์ (Science) และศลิ ป์ (Arts) กล่าวคอื สามารถ ศกึ ษาวิเคราะหว์ จิ ยั ขอ้ มลู อย่างมีระบบ (Systematic Study) จากพฤติกรรมและวิธีการ ปกครองการ บริหารองคก์ รให้สําเร็จด้วยดีมปี ระสทิ ธิภาพสงู มาแล้ว ประมวลข้ึนเป็นหลัก หรือ ทฤษฏี (Theory) ตามวธิ กี ารทางวิทยาศาสตร์ (Scientific Method) สาํ หรบั ใชเ้ ปน็ แนวทางการ ปฏบิ ตั ิงานของหวั หนา้ ฝา่ ยบรหิ าร ใหเ้ กิดประโยชน์แก่การปกครองการบริหารที่ดี (Good Governance) กลา่ วคอื ให้ บรรลผุ ลสําเรจ็ ดว้ ยดมี ีประสทิ ธิภาพสงู ไดเ้ พราะเหตนุ ั้น ประมุขศิลปค์ อื คุณลักษณะความเป็นผูน้ ําทด่ี ี จึงชือ่ วา่ เป็นศาสตร์ (Science) นอกจากนค้ี ุณลักษณะความเป็นผนู้ าํ ทดี่ นี ั้น ยังเกิดจากการท่ีบุคคลได้เคยศกึ ษาหาความรู้ ฝึกฝนอบรมบ่มนิสัยและเคยปฏบิ ตั ิพัฒนาสภาวะความเปน็ ผู้นาํ ที่ดมี าแตป่ างกอ่ น คอื แต่อดีตกาลจน หลอ่ หลอมบคุ ลิกภาพและสภาวะความเปน็ ผ้นู าํ ที่ดปี ลูกฝงั เพ่ิมพนู อยใู่ นจติ สนั ดานย่งิ ขน้ึ ต่อๆ มา จนถึงปจั จุบนั ประมุขศลิ ป์คอื คณุ ลกั ษณะของความเปน็ ผูน้ ําท่ดี เี ชน่ น้ีช่อื วา่ เป็นศลิ ป์ (Arts) ซงึ่ ก็คอื “บญุ บารมี” นั้นเอง หนา้ ท่ี 14

คณุ ธรรมสําหรับนักบรหิ าร นกั บริหารที่ดคี วรมคี ุณลักษณะความเปน็ ผูน้ าํ ท่ีดีซง่ึ ประกอบดว้ ยคณุ สมบตั ิดงั ตอ่ ไปนี้ 1. เป็นผมู้ ีบุคลิกภาพทด่ี ี (Good Personality) คือเปน็ ผู้มสี ขุ ภาพกายและสุภาพจติ ท่ดี ี 1.1 มสี ุขภาพทด่ี ีคือเปน็ ผู้มีสุขภาพอนามัยท่ีดมี ีท่วงทา่ กิริยา รวมทั้งการแต่ง กายทีส่ ุภาพ เรยี บร้อยดงี าม สะอาดและดูสง่างามสมฐานะ 1.2 มีสขุ ภาพจิตที่ดคี อื เปน็ ผมู้ ีอัธยาศัยใจคอทงี่ าม เป็นคนดีมศี ีลธรรมได้แก่ ศรทั ธา ศีล สตุ ะ จาคะ วิรยิ ะ สตสิ มาธิและปัญญา กับท้ังมีกลั ยาณมิตตธรรม คอื มคี ณุ ธรรมของคนดเี ป็นผู้มี ศรทั ธา หมายถงึ เปน็ ผูร้ ู้จกั ศรทั ธาบุคคลและข้อปฏิบตั ิท่ีควรศรัทธาไมล่ มุ่ หลงงมงายในทีต่ ง้ั แห่งความ ล่มุ หลง เป็นผู้มีศลี คือผทู้ รี่ จู้ ักสาํ รวมระวงั ความประพฤติปฏิบตั ทิ างกายและวาจาให้ เรยี บรอ้ ยดีงาม ไมป่ ระพฤตเิ บยี ดเบยี นตนเองและผู้อนื่ เปน็ ผมู้ ีสุตะ คอื ผไู้ ดเ้ รยี นรทู้ างวิชาการและได้ศึกษาคน้ ควา้ ในวิชาชพี ดี เปน็ ผมู้ ีจาคะ คือเป็นผู้มีจิตใจกว้างขวางไม่คบั แคบ รจู้ ักเสยี สละ เปน็ ผู้มีวริ ยิ ะ คือผู้ขยนั หมัน่ เพยี รในการประกอบกจิ การงานงานอาชีพ และ/ หรือในหนา้ ท่ีรบั ผดิ ชอบ เปน็ ผู้มีสติ คือผู้ร้จู ักยับยั้ง ชง่ั ใจรู้จกั คิดไตร่ตรองให้รอบคอบ ก่อนคิด พดู ทาํ เป็นผมู้ สี มาธิ คือผู้มีจิตใจต้ังมนั่ ข่มกเิ ลสนวิ รณ์ เปน็ ผู้มปี ญั ญา คือผทู้ รี่ อบรู้กองสังขาร ผู้รอบรู้สภาวธรรมที่ประกอบดว้ ยปัจจยั ปรุงแตง่ (สงั ขาร) และท่ีไมป่ ระกอบดว้ ยปจั จัยปรุงแต่ง (วสิ ังขาร คอื พระนิพพาน) ผู้รแู้ จ้งพระอริยสจั 4 รวม เปน็ ผมู้ ปี ัญญาอนั เหน็ ชอบรอบรู้ทางเจริญ ทางเสื่อม แห่งชวี ิตตามท่เี ป็นจรงิ 2. เปน็ ผู้มกี ัลยาณมิตตธรรม คือผ้มู คี ณุ ธรรมของมิตรท่ีดี 7 ประการคอื 2.1 เป็นผู้นา่ รัก (ปโิ ย) คือเปน็ ผมู้ จี ิตใจประกอบด้วยเมตากรุณาพรหมวิหาร 2.2 เป็นผนู้ า่ เคราพบชู า (ครุ) คอื เป็นผู้ท่ีสามารถเอาเปน็ ที่พงึ่ อาศยั เป็นทพ่ี ่งึ ทางใจ 2.3 เปน็ ผนู้ ่านับถอื น่าเจริญใจ(ภาวนโี ย) ดว้ ยวา่ เป็นผไู้ ดฝ้ ึกฝนอบรมตนมาดแี ลว้ ควรแกก่ ารยอมรับและยกยอ่ งนับถอื เอาเป็นเยยี่ งอย่างได้ 2.4 เป็นผู้รจู้ ักพูดจาโดยมเี หตผุ ลและหลกั การ (วัตตา) รจู้ ักชแ้ี จง แนะนาํ ใหผ้ ู้อื่น เขาใจดแี จ่มแจ้ง เป็นที่ปรกึ ษาทด่ี ี 2.5 เป็นผู้อดทนต่อถ้อยคําท่ีล่วงเกนิ วพิ ากษ์ วจิ ารณ์ ซกั ถาม หรอื ข้อ ปรึกษาหารอื ขอใหค้ าํ แนะนาํ ต่างๆได้ (วจนกั ขโม) 2.6 สามารถแถลงชีแ้ จงเร่อื งทีล่ กึ ซ้ึง หรอื เรือ่ งยงุ่ ยากซับซ้อนให้เขา้ ใจอยา่ งถกู ต้อง และตรงประเด็นได้ (คัมภีรัญ จะกะถังกตั ตา) 2.7 ไม่ชกั นําในอฐานะ (โน จัฏฐาเน นโิ ยชะเย) คือไม่ชักจูงไปในทางเสอ่ื ม(อบายมขุ ) หรอื ไปในทางท่เี หลวไหลไร้สาระ หรอื ที่เปน็ โทษ เป็นความทกุ ขเ์ ดือดรอ้ น หนา้ ที่ 15

จรยิ ธรรมสาํ หรับนกั บริหาร 1. เปน็ ผู้มีหลกั ธรรมในการครองงานที่ดดี ว้ ยคณุ ธรรม คอื อิทธบิ าทธรรม ได้แก่ 1.1 ฉนั ทะ ความรักงาน คอื จะตอ้ งเป็นผรู้ กั งานทีต่ นมหี น้าท่รี ับผิดชอบอยู่และท้ัง จะตอ้ งเอาใจใสก่ ระตือรอื ร้นในการเรยี นร้งู าน และเพ่ิมพูนวชิ าความรูค้ วามสามารถในการทาํ กจิ การ งาน และมงุ่ ม่ันทจ่ี ะทํางานในหนา้ ท่ีรบั ผดิ ชอบหรอื กจิ การงานอาชพี ของตนให้สาํ เรจ็ เรยี บร้อยอยเู่ สมอ 1.2 วริ ยิ ะ ความเพียร คอื จะต้องเป็นผู้มคี วามขยันหมน่ั เพียรประกอบดว้ ยความ อดทนไม่ยอ่ ท้อต่อความยากลําบากในการประกอบกิจการงานในหนา้ ท่หี รือในอาชพี ของตน จึงจะถงึ ความสําเรจ็ และความเจรญิ กา้ วหน้าได้ 1.3 จติ ตะ ความเปน็ ผู้มีใจจดจอ่ อยกู่ ับการงาน ผทู้ ีท่ าํ งานไดส้ ําเรจ็ ด้วยดมี ี ประสทิ ธภิ าพนัน้ จะต้องเปน็ ผเู้ อาใจใส่ต่อกิจการงานท่ที าํ และม่งุ กระทาํ งานอยา่ งต่อเนื่องจนกวา่ จะ สําเรจ็ ไม่ทอดทงิ้ หรือวางธรุ ะเสียกลางคนั ไม่เปน็ คนจับจด หรอื ทาํ งานแบบทาํ ๆ หยดุ ๆ หวั หนา้ หน่วยงานหรอื ผ้บู ริหารจะตอ้ งคอยดูแลเอาใจใส่ “ตดิ ตามผลงาน และ/หรือ ตรวจงาน” หนว่ ยงาน ตา่ งๆ ภายในองคก์ ารของตน เพื่อประกอบการพิจารณาวนิ ิจฉยั ตัดสินใจ และส่งั การใหก้ ิจการงาน ทกุ หนว่ ยดําเนินตามนโยบายและแผนงาน ให้ถึงความสําเรจ็ ตามวตั ถุประสงค์ทีก่ าํ หนดไว้ 1.4 วิมงั สา ความเป็นผรู้ จู้ ักพจิ ารณาเหตุสงั เกตผลในการปฏิบตั ิงานของตนเอง และของผ้นู อ้ ยหรือของผู้อยใู่ ต้บังคับบัญชา วา่ ดําเนินไปตามนโยบายและแผนงานทว่ี างไว้หรอื ไม่ ไดผ้ ลสาํ เรจ็ หรือมีความคบื หน้าไปตามวตั ถุประสงคท์ ีก่ ําหนดไว้หรือไมเ่ พียงไร มอี ุปสรรคหรอื ปัญหาท่ี ควรไดร้ บั การปรบั ปรุงแก้ไขวธิ ีการทาํ งาน หรอื วิธีการบรหิ ารกิจการงานน้ันใหส้ ําเรจ็ ตามวตั ถุประสงค์ ไดอ้ ย่างไรขน้ั ตอนนเี้ ป็นการนาํ ข้อมูลจากท่ไี ด้ติดตามประเมินผลงานหรือตรวจงานนนั้ แหละมา วเิ คราะหว์ จิ ยั ให้ทราบเหตุผลของปัญหาหรืออปุ สรรคขอ้ ขดั ข้องในการทํางานแล้วพิจารณาแก้ไข ปัญหาเหล่าน้ัน และปรบั ปรงุ พฒั นาวธิ กี ารทาํ งานใหด้ าํ เนินไปส่คู วามสําเร็จ ใหถ้ งึ ความเจริญก้าวหนา้ ยิง่ ๆ ขน้ึ ไปได้ 2. รู้จักหลกั ปฏิบตั ติ ่อกันดว้ ยดรี ะหวา่ งผู้บงั คับบัญชากบั ลูกน้อง หรือผู้อยู่ใตผ้ ู้บังคบั บญั ชา ตามหลกั ธรรมของพระพทุ ธเจ้า ชอื่ “เหฏฐิทศิ ” มเี นอ้ื ความวา่ “เหฏฐทิ ศิ ” คอื ทศิ เบ้ืองตํ่า เจา้ นาย หรอื ผบู้ งั คับบัญชา พึงบาํ รุงบา่ ว คือ ผู้ใตบ้ งั คับบัญชาด้วยสถาน 5 คือ 2.1 ดว้ ยการจัดงานใหต้ ามกาํ ลงั กลา่ วคือ มอบหมายหน้าท่กี ารงานให้ตามกาํ ลงั ความร้สู ติปัญญาความสามารถ (Put the right man on the right job – รจู้ กั ใชค้ นใหถ้ กู กับงาน) 2.2 ดว้ ยการให้อาหารและบําเหนจ็ รางวัล กลา่ วคือ เมอื่ ทําดกี ร็ ู้จักยกยอ่ งชมเชย และ/หรือ สนับสนนุ อดุ หนุน ใหไ้ ด้รับบําเหนจ็ รางวัลเลื่อนยศเลื่อนตําแหน่งตามสมควรแก่ฐานะเมื่อ ทาํ ไมด่ ีก็ใหค้ าํ ตักเตอื น แนะนํา สง่ั สอน ใหพ้ ัฒนาสมรรถภาพให้ดีข้ึน ถา้ ไมย่ อมแกไ้ ขพฒั นาตนใหด้ ขี ึน้ กต็ อ้ งตาํ หนิและมีโทษตามกฎเกณฑ์โดยชอบธรรม 2.3 ดว้ ยการรกั ษาพยาบาลในยามเจ็บไข้กล่าวคอื ต้องรู้จักดูแลสารทุกขส์ กุ ดิบของผู้ อยใู่ ต้บงั คับบัญชาไม่เป็นผแู้ ลง้ นาํ้ ใจคอื ไมป่ ฏิบตั กิ ับลกู นอ้ ง หรือผอู้ ย่ใู ตบ้ ังคบั บญั ชา 2.4 ด้วยแจกของมรี สดีแปลกๆให้กนิ หมายความว่า ให้รจู้ ักมีน้ําใจแบง่ ปันของกนิ ของใช้ดีๆ ใหล้ กู น้อง 2.5 ดว้ ยปล่อยในสมัยคอื รู้จักให้ลูกน้อง หรอื ผู้ใต้บงั คบั บัญชาไดล้ าพกั ผอ่ นบ้างสว่ น บ่าว หรอื ลกู น้องผอู้ ยใู่ ต้บังคบั บัญชา เม่อื เจา้ นาย หรอื ผูบ้ ังคบั บัญชา ทาํ นุบาํ รงุ อย่างน้ีแลว้ กพ็ ึงปฏิบัติ อนุเคราะหเ์ จา้ นายผู้บงั คับบัญชาดว้ ยสถาน 5 ตอบแทนด้วยเช่นกัน คอื หน้าที่ 16

(1) ลุกขนึ้ ทํางานก่อนนาย คือ ใหร้ บั สนองงานผ้บู งั คับบัญชาดว้ ยความขยนั ขนั แขง็ ควรมาทาํ งานก่อนนาย หรือผูบ้ ังคบั บญั ชาอยา่ งน้อยก็มาให้ ทนั เวลาทาํ งาน ไม่มาสายกว่านาย หรอื สายกว่าเวลาทํางานตามปกติ (2) เลิกการทาํ งานทห่ี ลงั นายคอื ทํางานดว้ ยความขยันขนั แขง็ แม้เลกิ ก็ควร เลกิ ท่หี ลงั นาย หรือผู้บังคับบัญชาอย่างน้อยกอ็ ยทู่ าํ งานให้เต็มเวลาไมห่ นี กลบั กอ่ นเวลาเลิกงาน (3) ถือเอาแต่ของท่นี ายให้คือ มคี วามซ่อื สัตยจ์ งรักภักดีไมค่ ดโกงนาย หรอื ผบู้ ังคบั บัญชาไมค่ อร์รปั ชน่ั ไมเ่ รยี กรอ้ งต้องการโดยไมเ่ ปน็ ธรรม หรอื เกินเหตุ (4) ทํางานใหด้ ขี ้ึน คอื ตอ้ งรจู้ ักพฒั นาคุณวุฒคิ วามรู้ความสามารถและ วิสัยทัศนใ์ นการทาํ งาน ให้ไดผ้ ลดีมีประสิทธภิ าพสูง (5) นําคุณของนายไปสรรเสริญ คือรู้จกั นาํ คุณความดขี องเจ้านาย ผู้บงั คบั บัญชาไป ยกยอ่ ง สรรเสรญิ ตามความเปน็ จริง ในที่และโอกาส อนั สมควรกล่าวโดยยอ่ ผู้บังคับบัญชา กบั ผู้อยใู่ ต้บงั คับบัญชา พึงปฏิบตั ิ ตอ่ กนั ดังคํานกั ปกครอง นกั บริหารแต่โบราณ กลา่ วว่า “อย่สู ูงให้นอนควา่ํ อยู่ตํา่ ให้นอนหงาย” “อย่สู งู ให้นอนควํา่ ” หมายความว่า เปน็ ผู้ปกครองผบู้ งั คับบญั ชา หรือเปน็ ผนู้ ําคนพงึ ดูแลเอาใจใสท่ ํานุบาํ รงุ ผ้ใู ต้บังคับบญั ชา หรอื ลูกนอ้ งดว้ ยดีคอื ดว้ ยความเปน็ ธรรม ตามหลกั ธรรมของ พระพุทธเจา้ ตามทกี่ ลา่ วข้างต้นนี้เพื่อให้ลกู น้อง หรอื ผูอ้ ยู่ใตบ้ งั คับบญั ชา มีขวัญกาํ ลงั ใจในการสนอง งานได้เตม็ ทีอ่ ยา่ ใหล้ ูกน้อง หรอื ผู้ใต้บงั คบั บัญชา เกิดความรสู้ ึกทอ้ ถอยว่าทาํ ดีสกั เทา่ ใดผใู้ หญก่ ไ็ ม่ เหลยี วแลดงั คาํ โบราณท่านว่า มีปากก็มเี ปลา่ เหมือนเต่าหอย เปน็ ผนู้ ้อยแม้ทําดไี ม่มีขลัง หรอื อยา่ ให้ลูกนอ้ ง หรอื ผใู้ ตบ้ งั คับบัญชา เกิดความร้สู ึกนอ้ ยเนอ้ื ตา่ํ ใจว่า ผใู้ หญไ่ มย่ ุติธรรม มักเลอื กปฏบิ ัตไิ มเ่ สมอกัน ดังคําทีว่ า่ (เรา) ทํางานทง้ั วัน ได้พันห้า (สว่ นคนอ่ืน) เดนิ ไปเดนิ มา ไดห้ า้ พนั “อย่ตู ํ่าใหน้ อนหงาย” หมายความวา่ ลกู น้อง หรือผู้อยใู่ ตบ้ งั คับบัญชากพ็ ึงปฏบิ ัตติ น ต่อเจา้ นาย หรอื ผู้บงั คบั บัญชาด้วยดรี ับสนองงานท่านด้วยความยนิ ดีด้วยใจจรงิ และทํางานด้วยความ เข้มแขง็ ตามหลกั ธรรม คอื “เหฏฐมิ ทศิ ” ดังกลา่ วมาแล้ว 3. เป็นผู้มมี นุษย์สัมพนั ธ์ (Human Relation) ทดี่ ดี ว้ ยคุณธรรม คือพรหมวิหารธรรม และ สังคหวัตถเุ ป็นต้น พรหมวิหารธรรม คณุ ธรรมเครอื่ งอย่ขู องผ้ใู หญ่ 4 ประการ 1) เมตา คอื ความรัก ปรารถนาทีจ่ ะให้ผอู้ นื่ อย่ดู ีมีสุข 2) กรุณา คอื ความสงสาร ปรารถนาให้ผมู้ ีทุกข์เดอื ดรอ้ น ใหพ้ ้นทุกข์ 3) มทุ ติ า คอื ความพลอยยนิ ดที ีผ่ อู้ ืน่ ไดด้ ีไมค่ ิดอจิ ฉาริษยากัน หน้าที่ 17

4) อุเบกขา คือความวางเฉย ไม่ยินดยี นิ ร้าย เมื่อผ้อู ่ืนถึงซึง่ ความวิบตั โิ ดยทเี่ รา กช็ ่วยอะไรไม่ไดก้ ต็ อ้ งปลอ่ ยวางใจของเราเองดว้ ยปัญญา ตามพระพุทธพจนว์ ่า “สัตว์โลก เปน็ ไปตาม กรรม” สงั คหวตั ถุธรรม 4 ประการ คือ 1) ทาน รู้จกั ใหป้ ัน ส่ิงของของตน แกผ่ ูอ้ ื่นท่คี วรให้ปัน 2) ปยิ วาจารจู้ ักเจรจาอ่อนหวาน คอื กลา่ วแต่วาจาท่สี ภุ าพออ่ นโยน 3) อัตถจริยาร้จู ักประพฤตสิ ่งิ ท่เี ปน็ ประโยชนแ์ กผ่ ้อู น่ื 4) สมานตั ตตา เปน็ ผู้มีตนเสมอคอื ไม่ถอื ตัวเย่อหย่ิงจองหองอวดดี คณุ ธรรม 4 ประการนีเ้ ป็นเครอ่ื งยดึ เหน่ียวจติ ใจของผ้อู นื่ ไวไ้ ด้และยงั ความสมคั ร สมานสามัคคใี ห้เกดิ ขนึ้ ระหวา่ งกันและกันดว้ ย หรือจะเรียกวา่ เป็น “หลกั ธรรมมหาเสน่ห์”ก็ได้ 4. เปน็ ผ้มู คี วามคิดรเิ ร่มิ (Initiatives) ด้วยความคิดสร้างสรรค์ (Creative) โครงการ ใหม่ๆ ทีเ่ ป็นประโยชนส์ ุขแกห่ มคู่ ณะ สงั คม และประเทศชาติและวธิ กี ารทาํ งานใหม่ๆ ให้การปกครอง การบรหิ ารกิจการงานไดบ้ ังเกิดผลดมี ปี ระสิทธิภาพสูงยิ่งข้ึน 5. มีความคิดพฒั นา (Development) คือ เปน็ นักพฒั นา ปรับปรุงแก้ไขสิ่งท่ีล้าหลงั หรือ ข้อบกพรอ่ งในการทํางานใหด้ ีข้นึ อยู่เสมอ 6. เปน็ ผ้มู สี ํานึกในภาระหน้าทีค่ วามรับผดิ ชอบ (Sense of Responsibilities) สงู คอื มี สาํ นึกในความรบั ผิดชอบตอ่ ตนเอง โดยการศึกษาหาความรู้เพ่มิ พูนศักยภาพ และสํานึกในการสร้าง ฐานะของตน และมีสํานกึ ในหน้าที่ความรับผดิ ชอบต่อส่วนรวม คือตอ่ ครอบครัว ตอ่ องคก์ รและหมู่ คณะท่ีตนรับผิดชอบอยู่และต่อสงั คมประเทศชาตใิ หเ้ จรญิ สนั ตสิ ุขและมน่ั คง โดยเฉพาะอย่างยงิ่ สาํ นกึ ในหน้าทรี่ ับผิดชอบต่อสถาบนั หลกั ทั้ง 3 ของประเทศชาติไทยเรา คือสถาบันชาติ 1 สถาบัน พระพุทธศาสนา 1 และสถาบนั พระมหากษตั รยิ ์ 1 เพราะสถาบนั หลกั ทั้ง 3 นี้หากสถาบนั ใดคลอน แคลน ไมม่ นั่ คง ไมว่ ่าจะเป็นเพราะถกู ศัตรภู ายใน และ/หรือศัตรูจากภายนอกรกุ ราน ยอ่ มระทบ กระเทือนถงึ สถาบันหลกั อื่นๆ ของชาติไทยเรา ให้พลอยคลอนแคลนอ่อนแอไปดว้ ย ผู้นาํ ที่ดีจึงยอ่ มตอ้ งสาํ เหนยี กและจกั ตอ้ งมคี วามสาํ นึกในหนา้ ที่ความรบั ผดิ ชอบต่อสถาบัน หลกั ทัง้ 3 นอ้ี ย่างจริงใจ และจะต้องรบั ช่วยกนั ดําเนนิ การ ให้ความคมุ้ ครอง ป้องกันแก้ไข บํารุงรกั ษา อย่างเขม้ แขง็ จรงิ จังและตอ่ เนอื่ ง ให้เกิดความเจรญิ และความสันติสขุ อยา่ งมนั่ คงให้ได้ 7. มีความมน่ั ใจตนเอง (Self Confidence) สงู นี้หมายถงึ มีความมนั่ ใจโดยธรรม คือมี ความม่นั ใจในความร้คู วามสามารถ สติปัญญาและวิสัยทัศนแ์ ละทง้ั คณุ ธรรม คอื ความเป็นผมู้ ีศีลมี ธรรม อันตนได้ศกึ ษาอบรมมาดแี ล้ว มิใชม่ ีความมั่นใจอย่างผดิ ๆ ลอยๆ อยา่ งหลงตัวหลงตนทัง้ ๆที่ แท้จริงตนเองหาได้มีคณุ สมบัตแิ ละคุณธรรมดีสมจริงไมแ่ ละจักตอ้ งรู้จกั แสดงความมั่นใจในเวลาคิด พูด ทํา ให้เหมาะสมกับกาละเทศะ บุคคล สถานท่ีและประชมุ ชน ด้วย 8. เป็นผู้ประกอบดว้ ย “หลกั ธรรมาภิบาล” คอื คุณธรรมของนักปกครอง นักบรหิ าร ที่ดี (Good Governance) คือ 1.1 หลักความถกู ต้องคือ มกี ารพจิ ารณาวนิ ิจฉยั ปญั หาการทาํ การตัดสินใจ (Decision Making) และสงั่ การ (Command) ดว้ ยความถกู ตอ้ งตามกฎหมายบา้ นเมือง และกฎระเบยี บ ข้อบงั คบั ขององค์กร ทอี่ อกตามกฎหมายถกู ตอ้ งตามหลักศลี ธรรมเนยี มประเพณที ่ีดขี องสังคม ถูกตอ้ ง ตามนโยบายของผ้บู ังคับบัญชาหนว่ ยเหนือ และถกู ต้องตรงประเด็นตามหลกั วชิ าและไดร้ ับความพึง พอใจจากชนที่เกี่ยวขอ้ งทุกฝ่าย หน้าที่ 18

1.2 หลกั ความเหมาะสม คือ รจู้ กั คิด พดู ทาํ กิจการงาน และปฏบิ ตั งิ านได้เหมาะสม ถกู กาละเทศะ บุคคล สังคม และสถานการณก์ ลา่ วคือเปน็ ผมู้ ีสัปปรุ สิ ธรรม คือคุณธรรมของสัตบรุ ุษคอื คนดีมีศลี ธรรม มี 7 ประการคอื 1.2.1 ธัมมัญญตุ ารูจ้ ักเหตุไดแ้ ก่ปญั ญารู้เหตุแหง่ ทางเจรญิ และทางเสอื่ ม เป็นตน้ 1.2.2 อัตถญั ญตุ าร้จู กั ผลไดแ้ กป่ ัญญารผู้ ล ที่เป็นมาแต่เหตุหรอื ปจั จัยใหเ้ กดิ ผล ต่างๆตามที่เปน็ จริง 1.2.3 อัตตญั ญุตา รจู้ กั ตน คอื รภู้ ูมิธรรม ภมู ิปัญญาและฐานะของตน ตามที่เป็น จริงแล้ววางตนให้เหมาะสมแกฐ่ านะ 1.2.4 มตั ตญั ญุตารู้จักประมาณ ปฏบิ ัตติ น วางตนให้เหมาะสมแก่ฐานะและรู้จัก ประมาณในการบริโภคใชส้ อนทรัพยท์ ่มี อี ยูแ่ ละตามมตี ามได้ 1.2.5 กาลัญญตุ า รจู้ กั กาล คอื รจู้ ักเวลา หรือโอกาสทสี่ มควร และไม่ควรพดู หรือ การทําการต่างๆ 1.2.6 ปริสัญญตุ า รจู้ กั ชุมชน ว่ามอี ัธยาศัยใจคอ ฐานะความเป็นอย่แู ละ ขนบธรรมเนียมประเพณีของหม่ชู นต่างๆ เพอื่ ให้ร้จู กั วางตัวให้เหมาะสม ปุ คลัญญตุ า รู้จกั บุคคล ว่ามอี ธั ยาศยั ใจคอ มภี มู ธิ รรม ภมู ิปญั ญา และมฐี านะ อยา่ งไรเพ่อื ปฏิบตั ติ น หรือวางตน ใหเ้ หมาะสมตามฐานะของเราและของ เขา 1.3 หลักความบรสิ ุทธิ์คือ มกี ารวินจิ ฉัย สัง่ การกระทํากจิ การงาน ด้วยความ บรสิ ทุ ธิ์ ใจคอื ดว้ ยเจตนาความคิดอ่าน ทบ่ี ริสทุ ธิ์ 1.4 หลกั ความยุติธรรม คอื มกี ารวนิ จิ ฉยั ส่งั การ และปฏิบัติต่อผ้อู ยใู่ ตป้ กครอง และ บุคคลทีเ่ กยี่ วขอ้ งด้วยความชอบธรรม บนพ้นื ฐานแห่งหลกั ธรรม หลักการ เหตผุ ลและข้อมูลทถ่ี ูกตอ้ ง เช่อื ถือได้และตรงประเด็น และดว้ ยความเที่ยงธรรม คอื ไม่อคติหรอื ลําเอียงด้วยความหลงรัก หลงชัง ดว้ ยความกลงั เกรง และดว้ ยความหลง ไม่รู้จรงิ คอื ขาดข้อมลู ทถ่ี ูกต้องเชอื่ ถอื ไดแ้ ละสมบรู ณเ์ ปน็ เคร่ืองประกอบการวินจิ ฉัยตดั สนิ ใจใหค้ วามเทยี่ งธรรม หน้าที่ 19

คณุ ธรรม-จริยธรรมตามแนวพระบรมราโชวาท หลัก “ธรรมาภบิ าล” นีเ้ มอ่ื กระจายเปน็ ข้อปฏบิ ตั ิดี-ปฏบิ ัตชิ อบ สําหรบั พระราชามหากษัตรยิ ์ ทที่ รงใช้ปกครองพระราชอาณาจกั ร ให้อาณาประชาราษฎร์อย่เู ยน็ เป็นสขุ ชือ่ ว่า“ทศพธิ ราชธรรม” อันผู้ปกครอง/ผู้บริหารประเทศชาตทิ กุ ระดบั และแม้ผู้บริหารองค์กรอน่ื ๆ พงึ ใชป้ ระกอบการ ปฏบิ ตั ิงานของตน ใหบ้ รรลุความสําเรจ็ ตามเปา้ หมาย เพอื่ ประโยชน์สขุ แก่ประชาชนโดยส่วนรวม ได้ เป็นอย่างดี “ทศพธิ ราชธรรม” อันพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ วั ผู้ทรงคณุ อันประเสรฐิ ของ เราไดท้ รงถือเป็นหลักปฏิบตั ิในการครองราชอาณาจักรให้พสนกิ รของพระองคอ์ ย่เู ยน็ เปน็ สขุ เป็น ทีป่ ระจักษ์ตา ประจักษใ์ จแกช่ าวโลกเสมอมาน้นั มี 10 ประการตามพระพุทธภาษติ ดังตอ่ ไปนี้ คือ 1) ทาน การให้ 2) ศลี การสังวรระวังกายและวาจา ใหเ้ รยี บรอ้ ยดไี มม่ โี ทษ 3) ปรจิ จาคะ การเสยี สละ 4) อาชชวะ ความซอ่ื ตรง 5) มทั ทวะ ความสุภาพออ่ นโยน 6) ตปะ ความเพียรเพง่ เผากเิ ลส 7) อกั โกธะ ความไมโ่ กรธ 8) อวหิ ิงสา การไม่เบยี ดเบยี นผูอ้ ื่น ตลอดทั้งสัตว์ให้ได้ทกุ ขย์ าก 9) ขนั ติ ความอดทน 10) อวิโรธนะ ความประพฤติปฏิบตั ทิ ไ่ี ม่ผดิ ทาํ นองคลองธรรม และ ดาํ รงอาการ คงท่ไี มห่ ว่นั ไหวด้วยอาํ นาจยนิ ดยี นิ ร้าย การเสริมสร้างคณุ ธรรม-จรยิ ธรรมสําหรับนกั บรหิ าร นกั บริหารทดี่ คี วรมีหลักธรรมสาํ หรับพฒั นาตนเพือ่ เสริมสร้างคุณธรรม ได้แก่ 1. ศีล คือ การสาํ รวมระวงั ความประพฤติปฏบิ ตั ทิ างกาย และทางวาจาให้เรียบรอ้ ยดี งามไมป่ ระพฤตเิ บยี ดเบียนตนเองและผูอ้ ื่น 2. สมาธิ คือการรักษาใจให้ผ่องใสปราศจากกเิ ลสนวิ รณ์แลว้ ให้ตง้ั มั่นอย่ใู นอารมณ์ เดี่ยว 3. ปัญญา คอื การรอบร้กู องสังขาร รอบรู้สภาวธรรมทป่ี ระกอบดว้ ยปัจจัยปรุงแต่ง (สังขาร) และทไี่ มป่ ระกอบดว้ ยปจั จัยปรงุ แต่ง (สังขารคอื พระนพิ าน) และรแู้ จง้ เหน็ แจง้ พระอริยสัจ 4 รวมเป็นผมู้ ปี ัญญาอันเหน็ ชอบรอบรู้ทางเจริญ ทางเสอ่ื ม แห่งชวี ติ ตามท่เี ปน็ จรงิ ศลี สมาธิและปัญญา น้ีรวมเรยี กว่าไตรสกิ ขาคือ หลกั ธรรมทคี่ วรศกึ ษาปฏิบัติ 3 ประการ หนา้ ที่ 20

วิเคราะห์ ภาวะการเป็นผู้นาํ กรณีศึกษา “แจค๊ หมา่ ” หน้าที่ 21

วิเคราะห์ ภาวะการเป็นผนู้ ํา กรณีศกึ ษา “แจ๊ค หม่า” ชอื่ ของ \"แจ็ค หม่า\" (Jack Ma) โด่งดังไปท่ัวทกุ มมุ โลก หลายคนรู้จกั เขาในฐานะมหาเศรษฐี ผูก้ อ่ ตง้ั บริษัทอีคอมเมริ ์ซยกั ษ์ใหญ่อย่าง \"อาลบี าบา\" ทีม่ คี วามโดดเด่นทง้ั การทําธุรกจิ และเรือ่ งราว การใช้ชวี ติ ทเ่ี ต็มไปด้วยความน่าสนใจ จนกลายเปน็ แรงบันดาลใจให้กับคนทัว่ โลก และเมอ่ื วันที่ 10 กนั ยายน 2562 แจ็ค หมา่ ในวนั ครบรอบวนั เกิด 55 ปี และครบรอบ 20 ปีของการก่อต้ังอาลบี าบา ไดป้ ระกาศอาํ ลาบทบาทประธานฝา่ ยบรหิ ารอาลีบาบา เพอื่ เรมิ่ ต้นชีวติ ใหม่ กระปกุ ดอทคอม จงึ อยากจะพาทุกคนย้อนไปดกู นั ว่า กว่าท่ีชายคนนจี้ ะก้าวไปสู่ความสําเรจ็ เขาผ่าน อะไรมาบ้าง มีวธิ ีคดิ อย่างไร ถึงสามารถชนะอุปสรรคต่าง ๆ มาได้ ประวตั ิ แจ็ค หมา่ กับชีวิตครอบครัวในวัยเดก็ แจค็ หม่า มชี อ่ื จรงิ ๆ วา่ \"หมา่ หยนุ \" เกิดเม่อื วนั ท่ี 10 กนั ยายน พ.ศ. 2507 ในครอบครัว ท่ไี ม่ได้มฐี านะดีอะไรมากนัก ในเมอื งหางโจว มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน ชว่ งวยั เดก็ ของเขาอาจไม่ได้ ราบรน่ื นกั เพราะเรยี นไม่เกง่ ตอ้ งซา้ํ ชน้ั อนบุ าลถึง 7 ปี และมกั จะถูกเพอ่ื นท่ีโรงเรียนล้ออยเู่ สมอ ด้วย ความที่เป็นเดก็ ตวั เล็กกวา่ คนอื่น นอกจากน้นั เขายังแตกตา่ งจากเด็กท่ัวไปที่สว่ นใหญ่มักใช้เวลาหมดไปกับการเท่ยี วเลน่ แต่ เขากลับเลอื กใชเ้ วลาทกุ เช้าวันละ 40 นาที ม่งุ ม่ันไปกบั การเรียนร้ภู าษาอังกฤษ โดยปัน่ จกั รยานไปยัง โรงแรม เพอ่ื คยุ กับนกั ท่องเทยี่ วต่างชาติ และเสนอตัวเป็นไกด์นําเทยี่ ว ทาํ ใหเ้ ขาได้ฝกึ ฝนภาษาองั กฤษ ทุกๆ วนั เป็นเวลาถึง 9 ปี จนชํานาญการใช้ภาษาอังกฤษตงั้ แต่วยั เด็ก ซึง่ ช่อื ภาษาอังกฤษ \"Jack\" ของเขาก็มาจากนกั ท่องเทีย่ วคนหน่งึ ทีต่ ้ังใหเ้ พ่ือใหง้ า่ ยต่อการออกเสยี งและ ส่อื สาร อย่างไรกต็ าม แมจ้ ะมีความรักและพยายามฝกึ ภาษาองั กฤษตลอดเวลา แตเ่ ขาก็ไมใ่ ช่คนเรยี น เก่งอะไรนกั โดยเฉพาะวิชาคณติ ศาสตร์ ทีเ่ ขาไม่ถนดั เอาซะเลย จนทําให้พลาดการสอบเข้า มหาวิทยาลยั ถึง 2 ครงั้ ก่อนทีส่ ดุ ทา้ ยจะสอบเขา้ มหาวิทยาลัยครูหางโจวได้สาํ เร็จ ล้มเหลวมานับครั้งไม่ถว้ น หลังจากเรียนจบ แจค็ หม่า กไ็ ดต้ ระเวนหางานทําเหมอื นกับคนอืน่ ๆ ทัว่ ไป ซึง่ ชว่ งแรกของ การหางาน เขาเคยโดนปฏิเสธมามากกวา่ 30 ครง้ั ไม่ว่าจะเป็นการโดนปฏิเสธจากรา้ น KFC เคย สมคั รเข้าเป็นตํารวจ จากผู้สมคั รทั้งหมด 5 คน มเี ขาคนเดยี วทีไ่ มต่ ดิ หรือแมแ้ ตเ่ คยไปสมคั รงานใน โรงแรม พร้อมกับลกู พี่ลูกน้อง ซึง่ ก็เปน็ เขาอกี เหมือนเดิมที่ไม่ไดง้ าน แตล่ กู พ่ีลกู น้องคนนนั้ ได้งานไป เรยี กไดว้ ่าชวี ติ ของ แจค็ หมา่ ในชว่ งเริม่ ต้นเตม็ ไปดว้ ยอปุ สรรคและความลม้ เหลวจนชนิ แต่ ถึงแมเ้ ขาจะถูกปฏิเสธครัง้ แลว้ ครั้งเล่านับไม่ถว้ น ก็ไม่เคยทาํ ให้เขาหมดหวงั และยังคงพยายามหางาน ตอ่ ไป โดยเขาเคยใหส้ มั ภาษณไ์ ว้วา่ \"การถกู ปฏเิ สธซ่ํา ๆ เป็นเหมือนบทเรียนของมหาวิทยาลยั ใน ชีวิตจริงก็เท่านัํนเอง\" สดุ ท้ายเขาก็ไดง้ านแรกเปน็ ครูสอนภาษาองั กฤษทมี่ หาวทิ ยาลยั หางโจวเตีย้ นจอ่ื โดยไดร้ ับ เงินเดือนเพียง 500 บาท เขาเป็นครูอยู่ 5 ปี ก่อนท่จี ะตดั สินใจลาออก หลังจากที่ไดม้ โี อกาส เดินทางไปทาํ งานที่เมืองซแี อตเทลิ สหรฐั ฯ ในปี 2538 ซ่ึงเป็นครง้ั แรกท่ีเปดิ โลกใหม่ของ แจค็ หม่า ให้ไดร้ จู้ ักกบั อนิ เทอร์เนต็ จนเปน็ ไอเดยี จดุ ประกายให้เขามองเห็นโอกาสทางธุรกิจ เพราะเมื่อเขาลอง หน้าท่ี 22

คน้ หาในอินเทอรเ์ นต็ กลับพบวา่ ไมค่ อ่ ยมีขอ้ มูลอะไรเกี่ยวกบั สินค้าจนี เลย ทง้ั ทีส่ นิ ค้ามากมายที่ขาย ในอนิ เทอรเ์ นต็ ล้วนผลิตจากจีนทงั้ นั้น การเรมิ่ ตน้ การทําธุรกจิ ของ แจค็ หม่า เมอื่ แจค็ หม่า กลบั มาท่ปี ระเทศจนี เขาจึงตดั สนิ ใจลองทําธุรกจิ เป็นคร้งั แรก ด้วยการ รวบรวมเงินจากกลมุ่ เพอ่ื นมาไดร้ าว 6 แสนบาท ลงทนุ รว่ มกันเปิดเว็บไซตท์ ชี่ ือ่ วา่ \"China Yellow Pages\" ข้นึ ในเดือนเมษายน 2538 ทมี่ ีคอนเซ็ปต์เป็นสมดุ หนา้ เหลืองออนไลน์ โดยการรวบรวม รายชือ่ บรษิ ทั และสนิ ค้าตา่ ง ๆ ในจีน มาไวใ้ นเวบ็ ไซต์ การมาของ China Yellow Pages ได้รบั ผลตอบรบั คอ่ นขา้ งดใี นจีน เพราะเรมิ่ ได้เพียง 3 ปี บริษทั กท็ ําเงินได้กวา่ 24 ลา้ นบาท โดยมีรฐั บาลเข้ามาเปน็ ห้นุ สว่ นดว้ ย นับว่าเป็นจุดท่ีทําให้หลายคน เรม่ิ มองเห็นแววการเป็นนกั ธรุ กิจของเขาเลยก็ว่าได้ แต่สดุ ท้าย แจค็ หมา่ ก็ตดั สินใจเดินออกมาจาก บริษัททีเ่ ขาเปน็ ผกู้ ่อตัง้ ดว้ ยการขายหุ้นท้ังหมดใหร้ ัฐบาลจนี ทั้งนี้ มีหลายคนมองวา่ เหตุผลท่ี แจ็ค หม่า เลือกจะออกมาจาก China Yellow Pages ทั้งท่ี ธรุ กจิ กําลังไปได้สวย เนอ่ื งมาจากแนวคิดทไี่ มต่ รงกนั กับรฐั บาล โดยเขาตอ้ งการที่จะให้จนี ทาํ การคา้ ร่วมกับประเทศอืน่ ๆ ซงึ่ ขัดกับความคิดของรฐั บาลในเวลาน้นั แต่ไม่ว่าจุดจบของเขากับ China Yellow Pages จะมาจากสาเหตุอะไร มันกไ็ ด้กลายเป็นจดุ เรม่ิ ตน้ ของ \"อาลบี าบา\" ธรุ กจิ ที่เป็นจดุ เปล่ียนชีวิต แจค็ หมา่ ในปี 2542 แจ็ค หมา่ ตดั สนิ ใจใชเ้ งินทนุ 2 ล้านบาท กอ่ ต้งั บรษิ ทั อคี อมเมิร์ซทช่ี อ่ื ว่า \"อาลี บาบา\" (Alibaba) โดยนําช่อื มาจากนทิ านเรือ่ งหนึ่ง เพอ่ื หวังใหเ้ ป็นเวบ็ ไซตศ์ ูนยก์ ลางระหว่างผู้ผลิต และสง่ ออกสินคา้ ในจนี กับบริษัทตา่ ง ๆ ท่วั โลก ซงึ่ ชว่ งเริม่ ต้นของอาลีบาบา อาจไม่ไดส้ วยงามเหมือน China Yellow Pages นัก เพราะเต็มไปด้วยอุปสรรคต่าง ๆ โดยเฉพาะเร่ืองของเงินทุน เพราะไม่ว่า จะเป็นธนาคารหรือเหลา่ นกั ลงทนุ ต่างพากันมองวา่ ธรุ กจิ นคี้ งประสบความสาํ เร็จได้ยาก เพราะไมม่ ี ใครเชอื่ วา่ อคี อมเมริ ์ซในจนี จะเกดิ ขนึ้ ได้จรงิ แตด่ ว้ ยความพยายามของ แจค็ หม่า ทําใหใ้ นปี 2543 อาลีบาบา ก็ไดร้ บั เงินทนุ จาก ต่างประเทศจํานวน 700 ล้านบาท จนเป็นจดุ เปลยี่ นสําคัญให้ธุรกจิ เตบิ โตอยา่ งมาก เนือ่ งจากบริษทั ได้นาํ เงนิ ก้อนน้ี ไปพฒั นาแพลตฟอร์มอคี อมเมิร์ซทีม่ ีประสิทธภิ าพขึ้นมา โดยเน้นไปทีล่ ูกคา้ กลุ่มธรุ กจิ ขนาดกลางและขนาดยอ่ ม (SMEs) จนประสบความสําเรจ็ และได้รบั ความนิยมเปน็ อยา่ งมาก ในขณะท่ี อาลบี าบา เติบโตในตลาด B2B (Business to Business) อย่างต่อเน่ือง อีกดา้ น หนง่ึ เวบ็ ไซตท์ ีใ่ หบ้ ริการแบบ B2C (Business to Customer) อยา่ ง \"eBay\" จากสหรฐั ฯ กก็ าํ ลังเขา้ มารุกตลาดจนี เป็นอย่างมากเชน่ กนั ทําใหใ้ นปี 2546 เขาตัดสนิ ใจเปิดตวั \"Taobao.com\" เว็บไซต์ ขายของออนไลน์สญั ชาติจนี ขน้ึ มาแข่ง แจ็ค หม่า เคยเปรียบไวว้ า่ \"eBay เป็นเหมือนฉลามในมหาสมุทร แต่ Taobao เปน็ จระเขแ้ หง่ แม่น่ําแยงซี ดังนัํนเราจึงได้เปรยี บอยแู่ ลว้ ถา้ สใู้ นบา้ นของตัวเอง\" และกเ็ ป็นอย่างนนั้ จริง ๆ เพราะแม้ในชว่ งแรก ธุรกิจของ Taobao จะดาํ เนนิ ไปอย่างราบเรียบ ไม่มกี าํ ไร แต่หลังจากนัน้ เพียง 3 ปี Taobao ก็พลิกโผข้นึ มาครองส่วนแบง่ ตลาดเกนิ กวา่ 60 เปอร์เซน็ ต์ ทาํ ให้ eBay ท่เี คยมี สดั สว่ นผใู้ ช้บรกิ ารมากถงึ 70-80% ตัดสนิ ใจยกธงขาวออกจากจนี ในท่ีสุด เพราะไม่สามารถขยาย ฐานลูกค้าสู้ Taobao ได้ ซ่ึงกลายเปน็ ผลงานชน้ิ โบแดงท่ีทาํ ใหช้ ื่อของ แจค็ หม่า เรม่ิ เป็นทรี่ จู้ ักไปทว่ั โลก หน้าท่ี 23

ปัจจบุ ันอาลบี าบา ได้ขยายธรุ กิจไปมากมาย ไมเ่ พยี งแต่ Taobao เท่านนั้ เพราะยงั มรี ะบบ ชาํ ระเงนิ ออนไลน์อยา่ ง AliPay ทีม่ ีผู้ใชก้ วา่ 1 พันล้านบัญชี รวมถงึ Tmall.com เวบ็ ไซต์ช้อปปง้ิ ออนไลน์ทจ่ี ับกล่มุ ลกู ค้าชน้ั กลาง ธรุ กจิ Social Network อย่าง Weibo และ Youku Tudou ซึ่ง เปรยี บเสมือน Twitter และ Youtube ในจีน และธรุ กจิ อื่น ๆ อีกมากมายนับไม่ถ้วน ทงั้ ใหบ้ ริการค ลาวด์, โลจสิ ตกิ ส์, สโมสรฟุตบอลกว่างโจว เอเวอร์แกรนด์ และสื่อสงิ่ พิมพ์เซาท์ไชนา่ มอร์นง่ิ โพสต์ ของฮอ่ งกง หรือแม้แตเ่ ว็บไซต์ขายของออนไลนช์ ือ่ ดังอยา่ ง Lazada กโ็ ดนอาลีบาบาของเขาซอ้ื ไปด้วย มูลคา่ กวา่ 3.5 หมืน่ ลา้ นบาท ทาํ ให้ แจ็ค หมา่ เป็นเจ้าของ Lazada ในทุกประเทศทเ่ี ปดิ ดําเนินการ อยู่ ทั้งอนิ โดนีเซยี , มาเลเซยี , ฟลิ ปิ ปนิ ส์, สิงคโปร์, เวียดนาม และไทย เรียกได้ว่าวนั น้เี ขาทําใหอ้ าลีบา บาโตอยา่ งมหาศาล เมอ่ื เทยี บกับจดุ เริ่มต้นท่ใี ชเ้ งนิ ทนุ เพยี ง 2 ล้านบาท แจ็ค หมา่ ซื้อหุ้นจาก KFC อยา่ งท่ีบอกไปวา่ แจค็ หม่า มีประสบการณ์การถูกปฏิเสธครั้งแลว้ ครงั้ เล่า และหนึ่งในงานท่ี เขาน่าจะจดจาํ ไดด้ ที ส่ี ดุ คงหนีไมพ่ ้นการสัมภาษณ์งานในร้าน KFC ทมี่ ีผ้สู มัคร 24 คน และมเี ขาเพยี ง คนเดียวทีถ่ กู ปฏเิ สธ \"ผมเดินหางานในตอนนั้น รวมถึงสมคั รทํางานกับ KFC ด้วย มีผู้สมคั รทง้ั หมด 24 คน แต่ กลับกลายเป็นว่าทุกคนผา่ นหมด มีผมคนเดียวที่ถูกปฏิเสธรบั เข้าทาํ งาน\" แจค็ หม่า เผยความในใจ แตใ่ ครจะคดิ ว่าตอนน้ีเขาจะกลายเปน็ เจ้าของ KFC ในประเทศจนี ไปซะแล้ว ดว้ ยการทมุ่ เงนิ 1.5 หมนื่ ล้านบาท ซ้อื กจิ การ Yum Brands บริษัทแม่ของ KFC และ Pizza Hut สาขาในจนี จน หลายคนตา่ งแซวกนั วา่ น่ีเป็นการล้างแค้นของแจค็ หมา่ แน่ ๆ เลย ข้ึนแทน่ มหาเศรษฐีระดบั โลก ชอ่ื เสียงของ แจ็ค หม่า เร่ิมโดง่ ดงั ไปทว่ั โลก หลังจากทเี่ ขาไดน้ าํ อาลบี าบา หรือในชื่อหุ้น BABA เข้าจดทะเบยี นในตลาดหนุ้ New York City ในเดอื นกันยายน 2557 เพราะกลายเป็นการ ระดมทุนทม่ี มี ูลค่ามากทีส่ ดุ ในโลกในขณะนน้ั ด้วยมูลค่ากว่า 7.8 แสนลา้ นบาท ทาํ ใหใ้ นปเี ดียวกัน นั้นเอง แจค็ หมา่ ขึ้นแท่นคนท่รี วยทส่ี ุดในจีนได้สําเร็จ ด้วยทรพั ยส์ นิ รวมกว่า 6 แสนลา้ นบาท จนกระทง่ั ในปี 2559 แจ็ค หม่า ก็มีทรพั ยส์ ินเพ่มิ ไปแตะระดับ 1 ล้านลา้ นบาทได้สําเร็จ จน กลายเปน็ คนที่รวยทสี่ ดุ ของเอเชยี ในตอนนน้ั และจากการจัดอนั ดบั บุคคลที่รวยท่ีสุดในโลกของ Forbes ลา่ สดุ ในปี 2562 แจค็ หมา่ ไดต้ ดิ อันดบั ที่ 21 ของโลก ด้วยมูลคา่ ทรัพยส์ นิ ทีม่ ากถงึ 38,000 กวา่ ลา้ นดอลลาร์สหรัฐ หรอื ราว ๆ 1.2 ล้านลา้ นบาท ตอ้ งบอกเลยวา่ ชายคนนี้รวยขึน้ ทุก ๆ ปีจรงิ ๆ การลงทนุ ในไทยของ แจค็ หม่า ธรุ กิจของ แจค็ หม่า ไมไ่ ดย้ ิง่ ใหญเ่ ฉพาะในแผ่นดนิ จนี เทา่ นนั้ แต่ได้ขยายการลงทนุ ไปทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยด้วย ที่ทางกล่มุ อาลบี าบา ก็ได้เขา้ มาลงทุนในหลากหลายธุรกิจ ทง้ั กบั ภาครฐั และ เอกชน สําหรบั ธรุ กิจเดน่ ๆ ของกล่มุ อาลีบาบา ท่ีเขา้ มาลงทนุ กับเอกชนไทย กอ็ ย่างเช่น บรกิ ารนาํ เขา้ - ส่งออกสินคา้ ใหก้ บั ตัวแทนจาํ หนา่ ยในไทยและจนี , ระบบชําระเงนิ Alipay ให้บริการรว่ มกับสถาบัน หน้าท่ี 24

การเงนิ ไทยหลายแห่ง, เปดิ บรกิ าร Alibaba Cloud, แพลตฟอรม์ ด้านการท่องเทยี่ ว ฟลิกก้ี (Fliggy) และร่วมกบั มหาวิทยาลยั หอการค้า ใหค้ วามร้ดู า้ นอีคอมเมริ ซ์ และลา่ สุดท่ีเรียกเสียงฮอื ฮาอยา่ งมากเมอื่ แจค็ หมา่ เดินทางมาท่ีประเทศไทย พรอ้ มจับมือกบั รฐั บาลไทย ลงทนุ ในพ้นื ทรี่ ะเบียงเศรษฐกิจพเิ ศษภาคตะวันออก (EEC) โดยมโี ครงการสําคญั ทหี่ ลาย ฝ่ายจบั ตามอง กค็ อื การลงทนุ พัฒนาศูนย์ Smart Digital Hub ทม่ี ูลคา่ เงินลงทนุ สงู ถงึ 11,000 ลา้ น บาท ทาํ ใหห้ ลายฝา่ ยเชอ่ื วา่ น่าจะเป็นการจุดกระแสธุรกจิ อีคอมเมิร์ซในไทยให้เตบิ โตได้อีกมากเลย ทเี ดียว แจค็ หมา่ เศรษฐใี จบุญ ยิง่ ให้ยิง่ รวย ไม่เพียงแค่ความสามารถในการสรา้ งธรุ กจิ ให้ใหญโ่ ตเท่านนั้ แต่ แจค็ หม่า ยงั เป็นที่ยอมรบั ใน เรอ่ื งของการแบ่งปันเพ่ือสงั คม โดยเขาเคยได้รบั การจดั อันดบั เปน็ บุคคลทใี่ จบุญทส่ี ดุ ของจนี ประจาํ ปี 2558 จากการท่ีเขาบริจาคหนุ้ อาลบี าบา 2% หรอื คิดเป็นมูลค่ากว่า 1 แสนลา้ นบาท ก่อตัง้ กองทนุ และมูลนธิ ทิ ี่มีเป้าหมายแกไ้ ขปญั หาสงิ่ แวดล้อม ส่งเสริมการศึกษา และสุขภาพประชาชนจีน ฮ่องกง และประเทศอื่น ๆ ทว่ั โลกใหด้ ีขน้ึ นอกจากนี้ ในทุก ๆ ปี แจค็ หม่า จะนํากาํ ไร 0.3% ของอาลีบาบา บริจาคเพอื่ ชว่ ยเหลือ สง่ิ แวดล้อม และเขายงั ชว่ ยเหลือการกุศลด้านอืน่ ๆ อยา่ งตอ่ เนือ่ ง ทั้งการสนบั สนนุ ทุนการศกึ ษาแก่ เด็กรนุ่ ใหม่ ช่วยพฒั นาระบบการศึกษาในพื้นท่ชี นบทของจนี รวมถงึ บริจาคเงนิ ใหม้ หาวิทยาลัยและ โรงพยาบาลในบา้ นเกดิ รางวลั แหง่ ความสําเร็จ ความสามารถของ แจค็ หมา่ เปน็ ท่ยี อมรบั ไปท่วั โลก การนั ตไี ด้จากการควา้ รางวัลมากมาย ทั้งในประเทศจีนและระดบั โลก และเมอ่ื มกี ารจัดอันดับบคุ คลทรี่ วยทสี่ ุดในโลก เราก็มักจะเห็นช่ือของ แจ็ค หมา่ ติดทําเนยี บอยู่เสมอ โดยในปี 2552 แจ็ค หม่า ก็ได้รบั การยอมรบั จากนิตยสาร Forbes China ให้เปน็ นักธุรกจิ จีนท่ีไดร้ บั ความเชือ่ ถอื สูงสดุ 10 อนั ดบั แรก ยิ่งไปกวา่ นั้น เขายังกลายเปน็ นักธุรกจิ จนี คนแรกในรอบ 50 ปี ท่มี ีโอกาสอวดโฉมหน้าบนปก นติ ยสาร Forbes ประจําเดอื นเมษายน 2554 รวมถงึ ถูกจัดอนั ดับอยใู่ น 30 บุคคลแรกท่ีทรง อิทธพิ ลท่สี ดุ ในโลก ประจําปี 2559 อีกดว้ ย ประกาศวางมือ ปูทางให้คนรนุ่ ใหม่ แจค็ หมา่ ได้เคยประกาศอย่างชดั เจนวา่ เขาจะคอ่ ย ๆ ลดบทบาทของตัวเองในการบรหิ าร Alibaba พร้อมเปิดทางให้คนรุน่ ใหม่เข้ามาแสดงความสามารถมากขึ้น โดยเขาจะยงั คงทาํ หนา้ ท่ี ประธานบรษิ ทั Alibaba ตอ่ ไปอีกเพยี ง 1 ปี จนถงึ วันท่ี 10 กนั ยายน 2562 เพื่อเปิดโอกาสให้ แดเนียล จาง (Daniel Zhang) ประธานเจ้าหนา้ ทบ่ี รหิ าร (ซีอโี อ) ขึน้ มารบั ช่วงต่อ และตัวเขาเองกม็ ี แผนท่ีจะอุทิศเวลาใหก้ บั มูลนิธิการกศุ ลที่เขาก่อตง้ั ซึ่งมเี ปา้ หมายเพื่อปฏริ ูประบบการศกึ ษาใน ประเทศจนี โดยเฉพาะในพ้นื ทชี่ นบท และเขาก็ไดท้ าํ ตามคําพูดจริง ๆ เม่ือในวนั ที่ 10 กนั ยายน 2562 ซ่งึ ตรงกบั วนั ครบรอบวัน คลา้ ยวันเกดิ ปที ่ี 55 ของเจา้ ตัว และยังตรงกบั วาระครบรอบ 20 ปีการกอ่ ต้งั บรษิ ัท \"แจ็ค หม่า\" ได้ หนา้ ที่ 25

ขน้ึ เวทีแสดงคอนเสริ ต์ ในแบบชาวร็อกพร้อมประกาศอําลาตาํ แหน่งประธานฝา่ ยบริหาร ณ สาํ นักงาน ใหญ่ของอาลบี าบาทเี่ มืองหางโจวประเทศจีน แจค็ หมา่ ใหเ้ หตุผลทเี่ กษียณอายุก่อนกําหนดว่าเปน็ เพราะต้องการเรม่ิ ตน้ ชีวิตใหม่ เน่ืองจาก โลกใบนยี้ ังมคี วามดีงาม ยังมโี อกาสอีกมากมาย และตวั เขาก็รักความตนื่ เตน้ ที่จะแสวงหา ประสบการณใ์ หม่ ๆ ต่อไป อย่างไรกต็ าม แม้จะไมไ่ ด้ดํารงตาํ แหน่งประธานฝา่ ยบรหิ ารแลว้ แตเ่ ขาก็ ยังมีฐานะเปน็ ทีป่ รึกษาอาวโุ สในฐานะหุ้นส่วนของอาลบี าบา ใครจะไปคดิ วา่ จากเด็กธรรมดาคนหนง่ึ ที่เริม่ จากศนู ย์ เรียนกไ็ ม่เกง่ สมัครงานทไี่ หนกม็ กั เจอ แต่คาํ ปฏิเสธ แต่ดว้ ยความพยายามที่ไม่เคยย่อท้อตอ่ อุปสรรค การมคี รอบครัวทีด่ ีคอยหนนุ หลัง ภรรยาท่เี ป็นสว่ นสาํ คัญในการผลักดนั เขาตัง้ แตว่ นั ทีไ่ มม่ ีอะไร จนประสบความสาํ เรจ็ เปน็ ตน้ แบบการ ใช้ชวี ติ ใหก้ ับคนท่ัวโลกได้อยา่ งทกุ วันนี้ ด้านบวก - 15 แนวคดิ ของ “แจ็ค หมา่ ” ชายผ้ไู ม่ยอมแพต้ อ่ โชคชะตา 1. ทาํ ความเคยชินกบั การถูก “ปฏิเสธ” แจ๊ค หม่า โดนปฏเิ สธมาหลายต่อหลายคร้ัง แมจ้ ะรู้สึกแย่แค่ไหนเขามกั จะบอกกบั ตัวเองเสมอ ว่า “มนั เปน็ เรื่องธรรมดาของชวี ติ ต้องอยกู่ ับมันใหไ้ ด้ ผิดพลาดให้เตม็ ทลี่ ม้ กแ็ คล่ กุ ข้นึ มาใหม่ ทกุ ครัง้ ท่ี ลุกขึ้นมามันจะต้องเก่งขึ้นกวา่ เดิมแนน่ อนเพราะถอื เป็นบทเรียนทีม่ ีค่ามากมันจะทาํ ให้เกิดการเรียนรู้ และมีประสบการณเ์ พิ่มขึ้น มันจะเปน็ แรงผลกั ดนั พฒั นาตัวเองใหด้ ีขึ้น ซึ่งเขาเองก็หวงั ว่าสักวนั หนึ่ง ต้องเปน็ วันของเขา 2. การเดนิ ทางคือโอกาสช้นั ยอด เขาตอ้ งการให้คนบ้านเกิดของตวั เองได้รู้ว่า ว่า “อินเทอรเ์ น็ต” มันสุดยอดแค่ไหน” ซงึ่ ความคิดนเ้ี กดิ มาจากตอนท่เี ขาค้นหาคาํ วา่ “เบียร”์ ในอนิ เทอรเ์ นต็ ทาํ ใหพ้ บแต่เบียร์ ทมี่ าจากญีป่ นุ่ หรอื เยอรมนั ฯลฯ แต่กลบั ไม่พบการคน้ หาใดๆ ทม่ี าจากจนี จากจุดนีเ้ องทเ่ี ปน็ ก้าวแรกของเวบ็ ไซต์ China Pages กอ่ นท่ีจะพัฒนามาเปน็ Alibaba ซึง่ การออกเดนิ ทางทําให้ “แจ็ค หมา่ ” คน้ พบว่า โลก น้ีมคี นรอใหร้ จู้ ักและยงั มโี อกาสอีกมากมายรอให้เขาเอ้อื มไปควา้ มนั มา 3. คนเราเกดิ มาเพ่ือใช้ชวี ิตและหาประสบการณ์ชวี ิต แจค๊ หม่ามกั จะบอกกบั ตัวเองเสมอวา่ คนเราไมไ่ ด้เกดิ มาเพอ่ื ทํางาน แต่เกดิ มาเพ่อื สนกุ กบั ชีวิต และทาํ สงิ่ ทดี่ ีกว่า หากคณุ ใช้เวลาทงั้ ชีวิตเพ่อื ทาํ งาน คุณจะตอ้ งเสยี ใจอยา่ งแน่นอน เพราะไม่วา่ คุณ จะประสบความสําเร็จในอาชีพการงานมากเพียงใดกต็ าม คุณจะตอ้ งจําไว้ว่า เราเกดิ มาเพือ่ ใช้ชวี ิตให้ สนกุ อยา่ งมคี วามสขุ 4. มี passion และพลิกวกิ ฤตใหเ้ ป็นโอกาส เขามีเป้าหมายท่ชี ดั เจนคือทาํ ให้ Alibaba ออกสตู่ ลาดโลกใหไ้ ด้ และเมื่อใดกต็ ามทีม่ ผี ู้คนไม่ พอใจ จงมองหาโอกาสท่ีจะแกไ้ ขมัน หากทไี่ หนท่มี ปี ัญหาจะทําให้คณุ สามารถจะฉวยโอกาสนี้เพื่อทํา ให้มันดีขน้ึ ท่ีใดมีปญั หาท่ีนัน้ แหละมีโอกาสเขาต้อง ทาํ งานกันอย่างมีระบบเพือ่ ท่ีจะตอ่ สู้กับพวก อเมริกาใหไ้ ด้ และทางเดยี วทจ่ี ะสกู้ ับพวกนัน้ ไดก้ ค็ ือ จะตอ้ งเสียสละเวลาทม่ี ี จะต้องทํางานกันอยา่ ง หนักกวา่ เดมิ ไมใ่ ช่แคว่ ่าทํางาน 8 โมงเช้าเลิก 5 โมงเยน็ หน้าที่ 26

5. หาแรงบนั ดาลใจอยา่ ละทิ้งความฝัน “แจค๊ หม่า” ไดร้ ับแรงบนั ดาลใจจากหนงั ซงึ่ เขาไดเ้ รยี นรถู้ งึ เทคนคิ การพูดจากหนงั เรือ่ ง Bodyguard และ The Godfather แต่หนังทีเ่ ขาชอบทส่ี ุดคือ Forrest Gump ทเ่ี ขาไดย้ ดึ ถือเป็น ตน้ แบบในการใช้ชีวิต 6. ใสใ่ จในวัฒนธรรมอย่าใสใ่ จคาํ ครหาของคนอ่นื ตัวประกอบหลกั ของบริษัทของ “แจค๊ หมา่ ” กค็ อื วฒั นธรรม และเทคโนโลยีท่ีเปรียบเสมือน เครือ่ งมือ แตห่ ลักการจรงิ ๆ เขาเรม่ิ จากการมพี นกั งานจาก 18 คน เพ่ิมมาเปน็ 2 หม่ืนกว่าคน และ พยายามทจี่ ะใสค่ ุณค่าลงไปในตวั บุคคลและบรษิ ทั ทาํ ใหเ้ ขาม่นั ใจไดว้ ่าทุกคนจะทาํ งานและช่วยเหลอื คนอืน่ นอกเหนือจากการหารายได้ สมัยก่อนเวลาทีเ่ ขาไปคยุ เกย่ี วกบั ธุรกจิ Alibaba หลายคนบอกว่า เป็นไอเดยี ท่ีโงแ่ ละไมไ่ ดเ้ ร่อื ง แตว่ นั น้ีกลับมีผใู้ ช้งานในระบบ Alibaba ถงึ 800 ลา้ นคน 7. ความเช่อื มนั่ และความรับผิดชอบ คือหัวใจของธรุ กิจ การทําธรุ กิจ E-Commerce ไม่ควรดงึ รัฐบาลเขา้ มาเกย่ี วข้อง ซ่งึ มนั ควรจะเติบโตและยืนได้ ดว้ ยตัวของมันเอง จะต้องสร้างความน่าเช่อื ถอื และความไวเ้ นื้อเช่อื ใจจากลูกคา้ ซง่ึ มีความสําคัญมาก โดยเฉพาะเรือ่ งระบบการจ่ายเงนิ เพราะจะทําใหบ้ รษิ ัทเดนิ ตอ่ ไปได้ เขาอยากให้ Alibaba เปน็ ชอ้ ป ปิ้ง ออนไลน์ มากกว่าแค่การคุยกันนานๆ แล้วกจ็ บแต่ไมไ่ ดเ้ กดิ การซ้อื ขายแลกเปลีย่ นใด ๆ 8. มคี วามแนว่ แนแ่ ละความเช่อื ในแตล่ ะวนั จะมคี นมาเสนองานและไอเดยี เป็นจํานวนมากใหก้ ับเขา ทําใหเ้ ขาต้องปฏเิ สธมนั บา้ ง แม้จะทาํ ใหค้ นอืน่ ๆผิดหวัง แต่สิ่งทีส่ ําคัญคือรูปแบบของธุรกจิ จะตอ้ งมีความชดั เจนและสามารถ ช่วยใหก้ ารทํางานง่ายขน้ึ มันไม่ใชแ่ ค่รูปแบบธรุ กิจหาเงนิ อย่างเดียว แต่ทัศนคติสําคญั กว่า ความสามารถ ซงึ่ การตัดสินใจของคณุ กส็ ําคญั กวา่ ความสามารถ เขาบอกวา่ ไม่สามารถจะทาํ ให้คนทุก คนน้นั คิดเหมือนกันได้ แต่สามารถทจ่ี ะทําใหท้ ุกคนกา้ วไปทางเดยี วกันดว้ ยเป้าหมายเดียวกันได้ 9. ชว่ ยเหลือผู้อน่ื ก่อน แลว้ เงนิ จะตามมาเอง แจค็ หม่า เปน็ คนท่ชี อบชว่ ยเหลือผู้อ่นื โดยไมห่ วงั ผลตอบแทน เขามกั จะทาํ เพอ่ื คนนับลา้ น และมกั พดู กับทกุ คนอยเู่ สมอวา่ หลงั จากวนั ที่ Alibaba แจง้ เกดิ ในตลาดหุน้ นวิ ยอรก์ ดว้ ยสถติ ิ IPO ที่ ถอื ไดว้ ่าสูงที่สดุ ซ่ึงอยทู่ ่ีประมาณ 8 แสนล้านบาท เขาบอกกบั ทกุ คนว่า มันเปน็ ภารกจิ ทย่ี ่ิงใหญม่ าก และเขาจะทาํ ให้ดีทีส่ ดุ เพ่อื ตอบแทนถงึ ความเช่ือมั่นของคนทงั้ โลกทมี่ ีต่อเขา 10. ผนู้ ําตอ้ งมอี ะไรท่ีพนกั งานท่ัวไปไม่มี คนท่เี ป็นผ้นู าํ ไม่ควรนําทักษะเชงิ เทคนิคของตัวเองไปเปรยี บเทยี บกับพนกั งาน แต่จะตอ้ งเป็น ผู้นาํ ทม่ี วี สิ ยั ทศั นท์ ี่กวา้ งไกลกว่าพนักงานธรรมดามคี วามกล้าหาญ ยืนหยัด ความอดทนในสิ่งท่ี พนักงานธรรมดาไม่สามารถทําได้ ยอมรบั สง่ิ ทลี่ ม้ เหลวได้ คุณภาพของผ้นู ําที่ดขี ึน้ อยู่กบั วสิ ัยทศั น์ แรงใจและความสามารถ 11. พวกที่บ้าแขง่ ขนั กันอยา่ งระหา่ํ คอื พวกโง่ แจค็ หมา่ กล่าวว่า “หากคุณมองทกุ คนรอบตวั เปน็ ศัตรู ทกุ คนรอบตวั คณุ กจ็ ะเป็นศัตรขู อง คุณเช่นกนั อยา่ พยายามใชค้ วามเกลียดชงั เพราะความเกลยี ดจะทําใหค้ ณุ พ่ายแพ้ การแข่งขนั คลา้ ย กับการเล่นหมากกระดาน ซ่ึงหากคณุ แพ้กระดานน้ี คุณกม็ โี อกาสเลน่ ต่อในกระดานต่อไปได้ นกั ธุรกิจ ท่ีแท้จริงไม่ควรมศี ตั รู หากใครเขา้ ใจจดุ นี้ไมม่ อี ะไรท่ีเป็นไปไมไ่ ดใ้ นโลกของธุรกิจอยา่ งแน่นอน หน้าที่ 27

12. ยอมท้ิงโอกาสดๆี หากมีคนคดิ เหมอื นกัน ถา้ หากมขี อ้ เสนอมาใหค้ ณุ แลว้ คนส่วนใหญต่ อบว่าขอ้ เสนอนวี้ ่า “ใช”่ เขาบอกวา่ “จะทิง้ ขอ้ เสนอนนั้ ลงถงั ขยะในทันทเี พราะหากมคี นทีค่ ดิ วา่ ข้อเสนอน้ีดมี ากมายขนาดนัน้ แสดงว่าตอ้ งมีคน อน่ื ๆ อีกมากเชน่ กนั ท่กี ําลังทํางานน้ีอยู่ และโอกาสนน้ั มันก็อาจจะไมไ่ ดเ้ ปน็ ของเราแลว้ ” 13. ความสาํ เร็จอยู่ท่ตี ัวเราเอง แจ๊ค หม่า ถอื ว่าการถ่อมตนคือนสิ ยั อยา่ งหนึ่งของคนท่ปี ระสบความสําเร็จ แมว้ ่า Alibaba Group จะประสบความสําเรจ็ เป็นอย่างมาก แต่แจ็ค หมา่ กลบั มองวา่ พนักงานของเขายงั ไมด่ พี อ วธิ ี ดูวา่ คนไหนจะประสบความสําเร็จหรือไมใ่ หเ้ ลือกดูทเ่ี วลาทําอะไรผดิ พลาด เพราะคนล้มเหลวมักจะ เร่มิ บ่น และมักกล่าวโทษคนรอบข้าง ในขณะทค่ี นสาํ เร็จจะไมโ่ ทษคนอื่น แต่จะหนั กลบั มามองตัวเอง “ หากคุณอยากเปลยี่ นโลกคุณต้องเปลีย่ นตวั เองใหไ้ ด้ก่อน 14. ใช้ชีวิตอย่างสมดุล ตามหลกั การของกงั ฟูน้นั เรียบง่าย แต่ต้องอาศัยการฝกึ ฝนอยา่ งสมํ่าเสมอกส็ ามารถเป็นเจา้ แห่งยทุ ธภพได้ เขาดําเนินชีวติ ตามปรชั ญาไท้เก๊กและใช้หลกั หยิน-หยางในการสรา้ งความสมดลุ ใหก้ ับ ชวี ติ และธรุ กิจมาโดยตลอดแม้อเี บย์ จะมีขนาดใหญ่กว่าหรอื คนเยอะกว่า แต่เขาไมเ่ คยกลัว ทุกคน ล้วนมีจดุ ออ่ นจดุ แขง็ แตกตา่ งกันไป เพียงแต่จะต้องรู้จักยดื หยนุ่ ให้เป็นไปตามสถานการณ์ ซงึ่ ปัญหา ทกุ เรื่องมีทางออกเสมอ 15. จดั ลําดบั ความสาํ คญั เพือ่ ความสําเร็จ โอกาสทท่ี ุกคนมองไมเ่ ห็นนั่นคอื โอกาสทแี่ ท้จริง แจค๊ หมา่ บอกวา่ ลกู คา้ ตอ้ งมาเป็นอนั ดบั แรก และพนกั งานมาเป็นอันดบั 2 สว่ นผู้ถอื หุ้นมาเป็นอันดับ 3 ควรมุ่งเน้นไปท่กี ารครองใจและดแู ล ลกู ค้าเก่าแทนทจี่ ะไปเสยี เวลากับการหาเทคนคิ เล็กน้อยเรยี กลกู ค้าใหม่ ซงึ่ ทัศนคตขิ องคุณจะเป็น ตวั กาํ หนดว่าคณุ จะไปไดไ้ กลแค่ไหนปดิ ทา้ ยกบั คาํ คมๆ ของ “แจค๊ หมา่ ” ทเ่ี ขาบอกวา่ “โอกาสทํยี งํิ ใหญบ่ างครํังไม่สามารถอธิบายได้อย่างชดั เจน แต่สิงํ ทีํ อธิบายชดั เจนก็อาจจะไม่ใช่โอกาสทีํดีทีสํ ุดเชน่ กัน และคณุ ไมจ่ า่ เป็นตอ้ งหาคนทํี ประสบความสา่ เรจ็ แตใ่ หห้ าคนทํใี ชด่ ีกวา่ สว่ นค่าวา่ “ฟรี” นนัํ อาจเป็นค่าทแํี พง ทํสี ดุ และสงํิ ทํนี ่ากลัวของการเรํิมต้นธรุ กิจคอื การไมป่ ระมาทในสงิํ ทํยี งั มองไม่ เหน็ ” เชื่อว่าหลายคนไดอ้ ่านแนวคิดของแจค็ หม่า แลว้ เกดิ การเปล่ียนแปลงขึน้ ภายในอนั นาํ ไปสู่ การแตกยอดความคิดและลงมอื ทํา ปรบั ปรงุ วธิ ีการของตน จนกระทัง่ มองเห็นแนวทางอนั เปน็ หนทาง ไปสูค่ วามเปน็ ผู้ประสบความสาํ เร็จได้ในทสี่ ดุ ครับ หน้าที่ 28

ด้านบวก - กรณีศึกษา “ยุทธวิธี แจ็ค หมา่ ฝ่าวิกฤตโรคระบาดซาร์ส (SARS) ปี 2003” ในขณะท่ที กุ มุมโลกกําลังทาํ สงครามกบั โรคระบาดทีไ่ มม่ ีใครลว่ งรูเ้ ลยว่าจะสิน้ สุดลงเม่อื ไหร่ ชว่ งเวลาน้ี เจา้ ของธุรกิจ ผู้ประกอบการ SME ตา่ งตอ้ งปรบั ตัวกนั อยา่ งหนกั เพ่อื ทจี่ ะพยงุ ธรุ กจิ ให้ อย่รู อดต่อไปได้ แล้วเจา้ ของธรุ กิจ ผปู้ ระกอบการตอ้ งทาํ อย่างไร ในสภาพเศรษฐกิจท่ถี ดถอย ทา่ มกลางโรคระบาดเช่นนี้ ขอนาํ 5 บทเรยี นทเ่ี จา้ พ่ออคี อมเมริ ์ซ แจ็ค หมา่ ไดน้ ํามาใชจ้ น สามารถพาอาณาจกั รรอดพ้นวกิ ฤตโรคซารส์ เมอื่ ปี 2003 ไดส้ าํ เร็จจนเจริญเติบโตถงึ ทกุ วนั นี้ ย้อนกลับไปเม่ือเดือนมีนาคม ค.ศ. 2003 เกดิ โรคระบาดปริศนา นัน่ ก็คือ โรคซารส์ (SARS) ทีท่ ําใหเ้ กิดผลต่อระบบทางเดินหายใจอย่างเฉยี บพลัน ไดแ้ พรร่ ะบาดไปใน 26 ประเทศทัว่ โลก จนมีผตู้ ดิ เชื้อกวา่ 8,000 คน มีผู้เสยี ชวี ติ ไปเกอื บ 800 คน ในขณะนั้น แจก็ หม่า ไดเ้ พง่ิ ก่อตั้ง Alibaba อีคอมเมิร์ซคา้ ส่งออนไลนเ์ มอ่ื ปี ค.ศ.1999 ไดเ้ พยี ง 4 ปี ก็เจอศกึ หนักกับวกิ ฤตโรค ระบาดทจ่ี นี ในขณะที่บรษิ ัทยังไม่มีกาํ ไร ในตอนนัน้ Alibaba มีโครงการทจ่ี ะเปิดตวั อีคอมเมริ ซ์ คา้ ปลีกอย่าง Taobao กต็ ้องชะลอตวั ลง รา้ นค้าตา่ งๆ ในจีนถูกสงั่ ปิด ทาํ ให้ Alibaba ซ่ึงเปน็ ธุรกิจคา้ สง่ ออนไลน์ได้รบั ผลกระทบอย่าง หลีกเลย่ี งไม่ได้ ร้านค้าปลีกซึ่งเคยเปน็ ถกู คา้ หลักของ Alibaba ขายของไมไ่ ด้ แถมผบู้ ริโภคยังไม่ ออกมาซื้อสินค้าเพราะต้องกักตวั อยู่ท่ีบ้าน ยง่ิ ไปกว่าน้นั ทบ่ี รษิ ทั มพี นักงานตดิ โรคซารส์ เพราะไปออก งานแฟร์ ผลคอื ทางการจีนส่ังปิดบรษิ ัทชั่วคราว ทาํ ใหท้ กุ คนต้องกักตัวอยู่ท่บี า้ น ในมุมของคนทํา ธรุ กิจนีค่ อื หายนะ แนน่ อนวา่ ไม่ใชก่ ับชายทีช่ ่อื แจ็ค หมา่ แลว้ แจค็ หม่า ทาํ อย่างไรจงึ กอบกวู้ กิ ฤต ในครัง้ นนั้ ผ่านมาได้ 1. ความปลอดภัยของพนกั งาน คือ ส่งิ ทส่ี าํ คญั ทส่ี ุด แจค็ หม่า ได้เพ่ิมงบประมาณในการดแู ลดา้ นสขุ ภาพของพนกั งานเปน็ จาํ นวนมหาศาล เพราะ หากพนักงานคนหน่ึงป่วยอาจส่งผลกระทบตอ่ พนักงานคนอื่นๆ และในทสี่ ดุ กจ็ ะส่งผลตอ่ การ ดาํ เนินงานโดยรวมของบริษทั ดงั นั้นสุขภาพของพนกั งานต้องมาก่อนรายไดข้ องบริษัท และเมื่อมี พนักงานคนหนึ่งติดโรคระบาดจึงสั่งพนกั งานทั้งหมดให้ Work from Home ในทันที 2. ยอมรบั ความจริง งานทุกอย่างถกู เล่อื นออกไปอยา่ งไมม่ ีกําหนด ลกู ค้ายกเลกิ สนิ คา้ สิง่ ทแี่ จ็ค หม่า พูดกบั พนกั งาน คือ การเปลยี่ นแปลงเปน็ เรื่องปกติ อยา่ มัวแต่ยดึ ติดกับโอกาสท่เี สียไป เพราะไม่ได้ช่วย ให้เราสามารถวางแผนหาโอกาสใหมๆ่ ในอนาคตได้ อย่ามวั แตน่ งั่ คิดมลู ค่าความเสยี หายท่ี เกิดขนึ้ หรอื พยายามจะเรยี กร้องขอความชว่ ยเหลอื เพยี งแคย่ อมรับความจริงและกา้ วตอ่ ไป ยิ่ง หนา้ ท่ี 29

ยอมรบั การเปลย่ี นแปลงท่เี กิดขึ้นได้เรว็ เทา่ ไร ก็จะหาโอกาสใหมไ่ ด้เรว็ ขึ้นเท่านั้น และน่ันคือจดุ ที่ แจค็ หมา่ มองหาโอกาสจากแผนงานอคี อมเมิรซ์ ค้าปลกี อย่างเวบ็ ไซต์ Taobao ในทันที 3. การตัดสินใจตอ้ งทาํ เด๋ียวน้ี และทําด้วยหัวใจ เวลาเจอวิกฤตแน่นอนวา่ คนทาํ ธรุ กจิ ตอ้ งคดิ คํานวณหาตน้ ทุนวา่ จะสามารถพาธุรกิจให้อยู่ รอดได้อย่างไร จะตอ้ งลดต้นทนุ เท่าไหร่ หลายคร้ังที่ตอ้ งตัดสินใจในเรอื่ งยากๆ ซงึ่ คนสว่ นใหญ่ มกั จะทาํ ทีหลัง แต่ย่งิ ตัดสินใจชา้ กลับทําให้ทกุ อย่างแย่ลง แจค๊ หมา่ กลา่ วว่า เม่อื ถึงจุดที่ จาํ เป็นตอ้ งรกั ษาบรษิ ทั ไว้กค็ วรทาํ หนงึ่ ในการตดิ สนิ ใจที่ผ้ปู ระกอบการจะเจอในช่วงวกิ ฤต อยา่ งเช่น การหยุดกจิ การ การเลกิ จ้างช่ัวคราวหรอื ถาวร ในตอนนั้น แจค็ หม่า คิดหนักมากเพราะ พนกั งานร่วมทกุ ขร์ ่วมสุขกนั มานาน แต่ต้องรีบตดั สินใจโดยดว่ นท่สี ุดและต้องทําด้วยหัวใจ เพราะ แจ็ค หมา่ เคยตดั สนิ ใจพลาดมาแลว้ ตอนทเี่ กิดวิกฤตฟองสบดู่ อมคอม เมือ่ จาํ เป็นตอ้ งปลดพนกั งาน ส่งิ ท่ีแจ็ค หมา่ ทําคือการโทรศัพทไ์ ปพูดคุยกบั พนกั งานคนนั้นด้วยตวั เอง บอกพนกั งานว่าแม้ออกไป แลว้ ต้องติดต่อหากนั อย่เู สมอ และเมอื่ บริษทั สามารถฝ่าฟันวิกฤตไปได้ สญั ญาว่าจะรบั กลบั เขา้ มา ทํางานต่อ และเคา้ กท็ าํ ตามสัญญาท่ไี ด้ใหไ้ ว้ 4. สามัคคีคอื พลงั ในช่วงทเ่ี กิดวกิ ฤตโรคซารส์ แจค๊ หมา่ ได้ส่ือสารกบั พนกั งานอย่างตรงไปตรงมาถึงปัญหาที่ ตอ้ งเผชิญ การขอความรว่ มมอื จากพนกั งาน และแนวทางในการฝา่ วิกฤตของบรษิ ทั เพ่อื ให้ พนกั งานเขา้ ใจตรงกนั ว่าการอยรู่ อดของ Alibaba น้ันไม่ใชแ่ ค่เพ่ือ Alibaba เอง แตย่ งั หมายถึงห่วง โซธ่ ุรกิจที่เก่ียวข้องกบั Alibaba ทั้งหมดใหส้ ามารถอยูร่ อดพ้นวกิ ฤตนี้ไปได้ นอกจากนี้ยังใช้ระบบ ภายในของบริษัทสือ่ สารกับพนกั งานอย่างสมาํ่ เสมอ เพื่อสร้างขวญั กาํ ลังใจใหม้ ีความสามัคคี และ เข้าใจในสถานการณ์ของบรษิ ัทเปน็ ระยะๆ แถมยงั จัดหาอุปกรณใ์ หพ้ นกั งานสามารถทาํ งานท่ีบ้าน ได้สะดวกอีกดว้ ย ซ่งึ พนักงานส่วนใหญ่เขา้ ใจและใหค้ วามร่วมมอื เป็นอยา่ งดี ทุกคนต่างแบกเครอื่ ง คอมพวิ เตอร์ Desktop กลบั ไปทํางานทบี่ า้ น และแต่ละคนทาํ งานหนักวนั ละ 12 ชัว่ โมง เพ่ือให้ ลูกคา้ ไม่ได้รบั ผลกระทบจากการ Work from Home อีกด้วย สว่ นพนักงานทเ่ี จบ็ ป่วย แจ็ค หมา่ จะใหห้ ยดุ งานทันทีและยังโทรศพั ท์ไปให้กําลังใจ นอกจากน้ีแมว้ ่าพนกั งานจะอยู่กระจัดกระจาย แจ็ค หมา่ ยังจัดกจิ กรรมภายในเพ่อื ความเปน็ อันหนึง่ อันเดียวกนั เช่น การแขง่ ขนั รอ้ งคาราโอเกะ ออนไลน์ , กจิ กรรมพดู คยุ ระหวา่ งเพ่อื นพนกั งาน เป็นตน้ 5. มองหาโอกาส ทา่ มกลางวิกฤต ในวกิ ฤตยอ่ มมีโอกาสอยเู่ สมอ แจ็ค หม่า บอกวา่ ใหม้ องหาโอกาสวา่ ลูกคา้ กล่มุ ไหนที่ยงั มี ศกั ยภาพ ทําอยา่ งไรทบี่ ริษัทจะชว่ ยลูกค้ากลมุ่ น้นั ได้ และเคา้ กม็ องออกว่าลูกคา้ SME ทม่ี ีอย่ทู ั่ว ประเทศมีศกั ยภาพแตม่ ีเงนิ ทุนน้อย การจะเปดิ รา้ นในช่วงโรคระบาดเป็นเร่ืองยาก ถา้ หากใช้ เคร่ืองมือออนไลน์ในการช่วยลูกค้ากลุ่มนีใ้ หเ้ ติบโตได้ Alibaba ก็จะอยูไ่ ด้เชน่ กัน Alibaba จงึ ได้ ร่วมมอื กบั รัฐบาลชวนธุรกิจ SME รา้ นคา้ ออฟไลนม์ าอยู่ใน Online Platform และแม้วา่ สถานการณ์โรคซาร์สระบาดจะยงั ไม่ส้นิ สดุ ดี แจ็ค หมา่ ไดต้ ัดสนิ ใจเปิดตวั เว็บไซตค์ ้าปลีก ออนไลน์ Taobao ในวนั ที่ 10 พฤษภาคม ค.ศ. 2003 และได้รบั การตอบรบั เป็นอยา่ งดี เพราะ การระบาดของโรคซารส์ ทาํ ให้ผบู้ ริโภคมคี วามต้องการซ้ือสินค้าและบริการทางออนไลนม์ าก ขึน้ ในขณะท่ี ผู้ขาย ก็มองหาชอ่ งทางขายสนิ ค้าในวันทร่ี า้ นเปดิ ขายไมไ่ ด้ และในท่ีสดุ เพียงไม่กี่ปี ต่อมา Taobao กส็ ามารถเอาชนะส่วนแบ่งตลาดจาก eBay ในจีนได้สําเร็จ หนา้ ที่ 30

ทา้ ยสดุ แลว้ แมว้ า่ บทเรยี นของแจค็ หมา่ ในช่วงวกิ ฤตโรคซาร์สจะไมร่ ุนแรงเทา่ กบั วกิ ฤต COVID-19 ที่เกิดขน้ึ อยู่ ณ เวลาน้ี แต่มสี ่งิ หน่ึงท่เี ห็นได้ชัดคอื ผนู้ าํ ที่ดจี ะสามารถปกปอ้ งดูแล พนกั งานดว้ ยหวั ใจ มวี ิสยั ทัศนก์ วา้ งไกล ไม่ยึดติดกับสงิ่ เดมิ ๆ และพร้อมรับกับการเปลี่ยนแปลงที่ ไมส่ ามารถคาดเดาได้อยู่เสมอ เหมือนอยา่ งที่พดู กันว่า “ผนู้ ําจะเก่งหรอื ไม่ ให้ดไู ดใ้ นชว่ งเวลาท่เี กิด วกิ ฤต” หนา้ ท่ี 31

ด้านบวก - แจค็ หมา่ พยากรณ์ อีก 30 ปี โลกจะไมม่ ี CEO เมื่อธรุ กจิ มีการใช้งาน AI ต่างๆ มากขึน้ จนถึงขนาดแทนท่ีมนุษย์ อกี 30 ปีขา้ งหน้าเมื่อธุรกจิ และอตุ สาหกรรมตา่ งๆ ถูกแทนท่ดี ้วยห่นุ ยนต์ แลว้ มนษุ ยจ์ ะทําอะไร? ในงานสัมมนา entrepreneur ทปี่ ระเทศจีน The Guardian รายงานว่า แจ็ค หม่า ผู้กอ่ ตงั้ เวบ็ ไซตอ์ าลีบาบาไดข้ ึ้นกลา่ วบนเวทีถงึ ทิศทางอนาคตทีเ่ ทคโนโลยีอจั ฉรยิ ะ หุน่ ยนต์และ ปัญญาประดษิ ฐ์ (AI) จะเขา้ มามีบทบาทในอตุ สาหกรรมและธุรกจิ ว่า จะเปน็ ทศิ ทางทีเ่ ลวรา้ ยมากกวา่ ดี เพราะในเวลา 30 ปขี า้ งหน้า โลกจะไมม่ ี CEO ทเี่ ปน็ “มนุษย”์ แจค็ หม่า กล่าววา่ ใน 30 ปีข้างหน้า สดุ ยอด CEO ที่จะไดข้ ึน้ ปกนิตยสาร Times จะไมใ่ ช่ คนอีกตอ่ ไป แต่เป็นหนุ่ ยนต์ เพราะหุน่ ยนตแ์ ละ AI นน้ั ทํางานอย่างถกู ต้องรวดเรว็ และแม่นยาํ กวา่ มนษุ ย์หลายเท่า อกี ทัง้ ปัญหาการเอาอารมณเ์ ปน็ ท่ตี ้งั ในการตัดสนิ ใจก็จะไม่มเี พราะหุ่นยนต์ไมม่ ี ความรสู้ ึก ในมมุ มองของผูก้ อ่ ตั้งอาลีบาบา เทคโนโลยกี ําลงั เขา้ มามบี ทบาทท่ีทดั เทียมหรือเหนือกวา่ มนษุ ยม์ ากข้นึ เรือ่ ยๆ และสิง่ ทตี่ ามมาคือการเขา้ มาแย่งงานของมนษุ ย์ ซึ่งขณะน้ีมตี วั อยา่ งให้เห็นใน บางประเทศท่ีนาํ ระบบ AI เขา้ มาแทนท่แี รงงานคน และทาํ ให้เกดิ การเลกิ จา้ งพนกั งานจาํ นวนมากท่ี เปน็ คน ซ่ึงแจ็ค หม่า กลา่ วว่า ปญั หาความขัดแย้งนีจ้ ะเกิดขึ้นกบั ทกุ อุตสาหกรรม ทกุ ธรุ กจิ และลาม ไปถึงชวี ิตประจาํ วนั ด้วย “หุ่นยนต์ ควรทาํ ในสิ่งที่มนษุ ยท์ าํ ไม่ไดเ้ ท่านน้ั มีเพียงวธิ ีน้ีทีเ่ ราจะทํางานร่วมกับ เทคโนโลยีอัจฉรยิ ะเหลา่ นไ้ี ดอ้ ยา่ งผาสกุ ” หนา้ ที่ 32

ด้านลบ - เมื่อ 'แจค็ หมา่ ' ไม่ใช่ไอดอลของชาวจนี อีกตอ่ ไป ชาวจีนหนั มาต่อต้านแจ็ค หมา่ มองเป็นนายทุนโลภมาก สนบั สนนุ พนักงานทาํ งานหนัก เวบ็ ไซต์ What's on Weibo ของจนี เผยว่าขณะนเ้ี จา้ พอ่ ดา้ นเทคโนโลยอี ย่างแจ็ค หมา่ กาํ ลงั ถกู พดู ถึง อยา่ งหนักบนโซเชยี ลมเี ดยี ของชาวจนี หลังจากท่เี ขาหายเงยี บไปนานหลายสัปดาห์แลว้ ขณะที่อาลีบา บา (Alibaba) กาํ ลังเผชิญกับการสอบสวนเกย่ี วกบั การผูกขาดตลาดโดยในเดอื นน้ขี า่ วการเงียบหายไป ของแจค็ หมา่ ยงั ถกู พูดถงึ โดยสื่อต่างประเทศจํานวนมากไม่ว่าจะเปน็ รอยเตอร์ส ซเี อน็ เอ็น และซเี อน็ บซี ี เป็นตน้ แจ็ค หมา่ มหาเศรษฐอี ันดับตน้ ๆ ของโลก เจา้ พ่อด้านเทคโนโลยีซงึ่ โด่งดังจากการเป็นเจา้ ของ บริษทั อาลบี าบา เคยเป็นแรงบนั ดาลใจใหก้ ับใครหลายคนเนื่องจากเขาเกดิ ในครอบครวั ยากจน แต่มี ความมานะขวนขวายจนสามารถประสบความสาํ เรจ็ ในชีวิตไดห้ มา่ สนใจภาษาอังกฤษตง้ั แต่เดก็ เขา มักจะปนั่ จกั รยานไปทโ่ี รงแรมเพอื่ พูดคุยกับนักทอ่ งเทย่ี วตา่ งชาตแิ ละทําหนา้ ท่เี ปน็ ไกดน์ าํ เท่ยี วเพื่อ แลกกบั การไดเ้ รยี นภาษาอังกฤษก่อนที่เขาจะเดนิ ทางไปสหรัฐเพอ่ื เป็นลา่ มในปี 1995 และไดร้ จู้ ักบั อินเทอร์เนต็ เปน็ ครั้งแรก หลงั จากน้ันเขากไ็ ด้แรงบนั ดาลใจในการสร้างเว็บไซตเ์ ชิงพาณิชยข์ องตวั เอง ในประเทศจีนซ่งึ เปน็ เวบ็ ไซต์ช่ือ \"China Pages\" สาํ หรับนักธุรกิจชาวจีน แมว้ า่ จะลม้ เหลว แต่หม่า กอ่ ต้ังอาลบี าบาขนึ้ ในปี 1999 จนกระทัง่ กลายมาเปน็ อคี อมเมริ ซ์ ยักษ์ใหญ่ในปจั จบุ นั ในฐานะทเี่ ป็นหนึง่ ในผูป้ ระกอบการทีไ่ ดร้ บั การยอมรับและมีอํานาจมากท่สี ุดของจีน รา้ น หนังสอื จํานวนมากถึงกบั ต้องมหี มวดหมหู่ นังสือของแจค็ หม่าวางขายในฐานะเจา้ สัวทางธุรกจิ คนที่ รํ่ารวยท่ีสดุ ของจนี และยังเป็นผมู้ อี ทิ ธพิ ลทสี่ ร้างแรงบันดาลใจระยะหลังมานห้ี ม่าเปน็ หน่ึงในคนดงั ของ จนี ที่ไดร้ บั ความนิยมในโซเชยี ลมเี ดีย ไมว่ ่าจะเป็นคําพูด มมี วิดโี อ หรอื เรอ่ื งราวของเขาที่กลายเปน็ ไว รลั โดยหม่ามผี ูต้ ิดตามกว่า 26.4 ลา้ นคนในเวยปว๋ั อย่างไรก็ตามเขาไมไ่ ดเ้ คลอ่ื นไหวใดๆ มาต้งั แต่ วนั ที่ 17 ตุลาคมแลว้ ทา่ มกลาความเปน็ ห่วงจากแฟนคลับจํานวนมากท่เี ข้าไปถามไถ่ไมข่ าดสายวา่ หมา่ หายไปไหน และเกิดอะไรข้ึนกบั เขาอย่างไรกต็ ามยงั มีผูค้ นอีกฝั่งทโ่ี กรธแคน้ แจ็ค หมา่ รวมถึงต่อ ว่าทบี่ รษิ ทั ของเขาใชง้ านพนกั งานแบบ \"996\" (การทํางานต้งั แต่ 9.00 น. ถึง 21.00 น. เปน็ เวลา 6 วนั ตอ่ สปั ดาห์) ประจวบกับเหตุการณ์ทีม่ พี นกั งานของบริษัทพนิ ตวั ตวั (Pinduoduo) เสียชีวิตจากการทํางาน รปู แบบนเี้ มือ่ ไม่นานมานี้ ทาํ ให้ประเด็นน้ถี กู หยิบยกข้ึนมาพูดอีกครัง้ เก่ยี วกับการทีบ่ ริษัทเทคโนโลยี ของจนี มักจะใช้งานพนกั งานหนกั เกินไป นอกจากน้ยี ังมีการรอ้ื ฟื้นคาํ พดู ของหม่าท่เี คยกลา่ วไวใ้ นปี 2019 โดยเรยี กวนั ทที่ าํ งานในรปู แบบ 996 หรือการทํางานวนั ละ 12 ชั่วโมงวา่ เปน็ \"พรทีย่ ิง่ ใหญ่\" รวมท้งั ในปี 2019 หม่ายงั เคยโพสต์ลงบนเวยป๋วั วา่ \"ถ้าเราเจอสงิ่ ท่ีชอบ 996 ก็ไม่ใชป่ ญั หา แต่ถา้ เราไมช่ อบงานนัน้ ทกุ ๆ นาทกี ็ชา่ งทรมาน\" หมา่ ยงั กลา่ วว่า \"การทํางานแบบ 996 นั้นไมใ่ ชก่ ารทาํ งานลว่ งเวลา ทุกคนมสี ิทธเิ ลือกชีวิต ของตัวเอง แต่คนที่ทํางานนอ้ ยกว่าจะไมม่ ีโอกาสได้ลิ้มรสความสุขและผลตอบแทนจากการทาํ งาน หนกั \" ทา่ มกลางกระแสวิพากษ์วจิ ารณ์ว่าการสนบั สนุนการทาํ งานล่วงเวลาของหม่านน้ั ไมเ่ ปน็ ธรรม และเป็นการใชป้ ระโยชน์จากพนักงาน ดา้ นผู้ท่ีต่อต้านการคา้ แบบผกู ขาดยงั เรียกหม่าวา่ \"นายทนุ โลภ มาก\" หรอื \"นักดูดเลอื ด\" อีกท้งั ยังมีบางคนทีผ่ ันตวั จากแฟนคลบั มาเปน็ คนหนงึ่ ทตี่ อ่ ต้านหมา่ ดว้ ย เชน่ กนั เนื่องจากไม่พอใจในวิธีดาํ เนินธุรกจิ ของเขาแมว้ า่ หม่าจะเคยเป็นไอดอลและแรงบันดาลใจ ให้กับใครหลายคนแต่ตอนนี้ดูเหมือนว่าคนเหล่านั้นจะหนั มาตอ่ ต้านหมา่ เสียแลว้ หนา้ ที่ 33

โดย หยู เหอ บล็อกเกอร์หนุ่มชาวจีนคนหนง่ึ ก็มองเชน่ เดียวกันวา่ คนรุ่นใหมใ่ นปัจจุบนั ไม่ได้ ชน่ื ชอบแจ็ค หม่าอย่างท่คี นรนุ่ กอ่ นๆ เปน็ เหตุผลหนงึ่ คือวิสยั ทัศนข์ องหม่าในการทาํ งานหนักและยก ยอ่ งวฒั นธรรมการทํางานแบบ 996 รวมถึงความคดิ ท่วี ่าทุกคนจะสาํ เร็จได้หากพยายามอยา่ งเต็มที่ท่ี เคยเปน็ แรงบนั ดาลใจใหก้ บั คนร่นุ ก่อนจํานวนมากในจีน ดูเหมือนจะใช้ไม่ได้กับคนรุ่นใหมใ่ นปจั จุบนั ซง่ึ พวกเขามองวา่ ปรชั ญาการทาํ งานของหม่าไม่ใชก่ ารทาํ งานเพื่อใช้ชีวติ แตเ่ ปน็ การใช้ชวี ิตเพ่อื ทาํ งาน ย่ิงไปกว่านัน้ แนวคดิ การทํางานหนกั ได้พิสจู นแ์ ล้ววา่ สามารถทาํ ใหค้ นตายไดจ้ รงิ ๆ แมว้ า่ คร้งั หน่งึ อาลีบาบาจะเป็นโอกาสทดี่ สี ําหรบั ใครหลายคน แตก่ ลยุทธ์ทางธรุ กิจทเี่ ปลีย่ นไป สง่ ผลใหแ้ จค็ หมา่ มศี ตั รูเพิ่มมากขึ้น อาทิ ผปู้ ระกอบรายยอ่ ยและร้านคา้ ออฟไลนอ์ ืน่ ๆ เปน็ ตน้ ยอ้ นกลับไปเมื่อวนั ที่ 3 พฤศจิกายนที่ผา่ นมา แอนท์ กรุ๊ป (Ant Group) ซ่งึ เป็นบริษัทในเครืออาลีบา บาถกู ตลาดหลักทรพั ยเ์ ซี่ยงไฮ้ระงบั การเปดิ ขายหุ้น IPO มลู ค่าราว 37,000 ล้านเหรียญสหรฐั โดยรายงานของ Wall Street Journal อ้างว่าประธานาธบิ ดสี ี จิน้ ผิงไดย้ ุติการเสนอขายหนุ้ IPO ของแอนท์ กรุป๊ หลังจากความตงึ เครยี ดระหวา่ งหม่าและรัฐบาลจนี เพมิ่ สูงขึน้ มาหลายปคี วาม กดดนั ของหม่าและอาลบี าบายง่ิ เพม่ิ ข้ึนในเดือนธนั วาคมหลงั จากทร่ี ฐั บาลจนี ตรวจสอบการผกู ขาด ของอาลบี าบาและแอนท์ กรปุ๊ ขณะเดียวกันแมจ้ ะมีกระแสวิพากษ์วจิ ารณ์แตห่ ลายคนก็ยงั ปกปอ้ งและสนับสนนุ แจ็ค หม่า โดยส่วนหนง่ึ แสดงความคิดเหน็ ว่า \"คุณไมร่ รู้ หอกวา่ กอ่ นหน้าน้แี จ็ค หมา่ เป็นอยา่ งไร พวกคุณเดก็ เกินไปที่จะรู้\" ชิงรุ่ย เขยี นบนเว็บไซตจ์ อื หู่ (Zhihu) วา่ \"แจ็ค หมา่ เปน็ ผูป้ ระกอบการทย่ี ่งิ ใหญ่ที่สุดใน ยุคนี้ เขาเปลย่ี นจีนใหเ้ ปน็ โลก คนไร้สาระหลายคนดา่ ว่าเขาทาํ ลายเศรษฐกิจของจีนในขณะทเ่ี ขากาํ ลงั ทาํ งานหรกั เพือ่ ปรบั ปรุงประสทิ ธิภาพของภาคธุรกิจ นอกจากจะช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจแลว้ ยงั ทําใหค้ ่า ครองชีพของคนจีนดขี ้นึ อยา่ งมาก\" นอกจากนี้ยงั มีคนอกี จํานวนมากท่อี อกมาใหก้ าํ ลังใจและรอคอย การกลับมาของแจ็ค หม่า ด้านลบ - เมือ่ รัฐบาลจีนเชือด แจค็ หม่า ใหเ้ ศรษฐี และนักธุรกิจแดนมังกรดู กรณีของ แจ็ค หมา่ คือการเร่ิมต้นกําราบของรฐั บาลจนี ไมใ่ หบ้ รรดาเศรษฐีมอี ํานาจมาก เกนิ ไป การข้นึ เวทแี สดงวิสยั ทัศนเ์ มื่อวันที่ 24 ต.ค.ที่ผา่ นมา แจค็ หม่า วิจารณร์ ะบบการธนาคาร ของจนี อย่างเผ็ดร้อนว่า “เราไมค่ วรใชว้ ธิ บี รหิ ารจดั การสถานรี ถไฟเพื่อจัดระเบยี บสนามบนิ เราไม่ สามารถใชว้ ธิ กี ารในอดีตเพื่อควบคมุ อนาคตได้...เกมในอนาคตเปน็ เรือ่ งของนวตั กรรม ไมใ่ ช่แคท่ กั ษะ ดา้ นการจัดการ” หม่ายังวิจารณข์ ้อตกลงในการกํากบั ดูแลดา้ นการธนาคารที่ออกโดย Basel Committee on Banking Supervision ด้วยวา่ เปน็ “สมาคมคนชรา” ไม่ถึงสองสปั ดาหต์ อ่ มา ก่อนที่ Ant Group ของหม่าจะขายหนุ้ คร้งั แรกแก่บุคคลทว่ั ไป (IPO) เพยี ง 3 วัน คณะกรรมการกาํ กบั ดูแลตลาด หลักทรพั ยจ์ นี รวมท้งั ธนาคารแห่งชาติจนี ได้เรยี กผูบ้ ริหารของ Ant Group รวมทัง้ แจก็ หมา่ เข้าพบ และถดั มาอกี 1 วนั กม็ คี ําสั่งชอ็ กโลกและ แจ็ค หมา่ ว่าตลาดหลกั ทรัพย์เซยี่ งไฮร้ ะงับการเปิด IPO มลู ค่า 34,500 ลา้ นเหรียญสหรฐั ของ Ant Group คาํ สั่งฟา้ ผ่านเี้ กยี่ วข้องคาํ พูดของหมา่ ไม่มากกน็ ้อย เนอ่ื งจากในวันนั้นมเี จา้ หน้าทร่ี ะดบั สงู ของ จีนนง่ั ฟงั อยูด่ ว้ ยหลายคน อาทิ หวังฉีซาน อดีตมอื ปราบคอรร์ ปั ชนั่ และมอื ขวาของประธานาธบิ ดี สีจ้ิน ผงิ อี้กัง ผู้วา่ การธนาคารแหง่ ประเทศจีน และโจวเจียอี๋ รัฐมนตรชี ่วงว่าการกระทรวงการคลัง ซ่ึงล้วน อยูใ่ นแวดวงการเงินการธนาคาร และคงเสยี หน้าไม่นอ้ ยทถ่ี กู หมา่ วิจารณอ์ ย่างตรงไปตรงมา หนา้ ท่ี 34

ล่าสุด หนังสอื พมิ พ์วอลล์สตรีทเจอรน์ ัลรายงานโดยอา้ งแหล่งขา่ วทเ่ี ปน็ เจ้าหน้าท่ีใกล้ชดิ กับ เรอื่ งนีว้ า่ สจี ้ินผงิ เปน็ คนส่ังระงับ IPO ของ Ant Group ดว้ ยตัวเอง และหลงั จากวันที่ 24 ต.ค. คณะกรรมการกํากบั ดแู ลตลาดหลกั ทรัพยจ์ นี ก็เรม่ิ รวบรวมรายงาน รวมทง้ั เร่ืองที่ Ant Group ใช้ แพลตฟอรม์ การเงินดิจิทัลอย่าง Huabei เครดิตการด์ เสมือนจรงิ เพ่ือกระตุ้นใหค้ นจนและคนรุ่นใหม่ กอ่ หนเ้ี พ่มิ ข้นึ จนนาํ มาสู่การล้มการ IPO ครัง้ ใหญ่ท่ีสดุ ในโลก แตก่ อ่ น แจค็ หม่า เปน็ ท่โี ปรดปรานของรัฐบาลจนี และยังมีการเรยี กขานช่วงทีเ่ ทคโนโลยเี บ่ง บานในจนี วา่ เปน็ “ยุคของหมา่ หยุน” ซ่งึ เปน็ ช่อื จริงของ แจ็ค หม่า แต่แลว้ คนโปรดกลบั กลายเปน็ คน ไมโ่ ปรดในช่ัวขา้ มคนื บรรดาผู้ใช้อนิ เทอรเ์ น็ตถงึ กบั เอย่ ถงึ ช่วงขาลงของเจ้าพอ่ อาลีบาบาวา่ “ความมง่ั คงั่ กเ็ หมือนมดเมือ่ อยตู่ อ่ หนา้ อาํ นาจ” สว่ นคนอ่ืนๆ บอกว่าถึงจดุ สิ้นสุดของยคุ หม่าแลว้ คาํ กลา่ วนี้กไ็ มเ่ กนิ เลย เพราะคําสั่งของทางการฉดุ ให้ห้นุ ของ Alibaba รว่ งกราว เมื่อวันท่ี 4 พ. ย. หุน้ ของอาลีบาบาในฮอ่ งกงร่วงถงึ 9.6% หลังจากหนุ้ ในตลาดหลกั ทรพั ย์นิวยอร์กดง่ิ ลง 8.1% เมื่อ วันองั คารหลงั มีประกาศระงับการ IPO สง่ ผลใหม้ ูลค่าหนุ้ หายไปถึง 76,000 ล้านเหรยี ญสหรฐั สงู กวา่ 2 เทา่ ของเงนิ ทนุ ท่คี าดว่าแอนท์ กรุ๊ปจะระดมได้ หลงั จากทางการประกาศกฎคุมเขม้ ฟินเทคห้นุ Alibaba ตกอีก 8% เสียไปถึง 260,000 แสนล้านเหรียญสหรัฐจะเหน็ ว่า Alibaba สูญเงนิ ไปถึง 336,000 แสนล้านเหรยี ญสหรัฐจากคลืน่ 2 ระลอกการสั่งระงบั การ IPO ของ Ant Group ก่อนเปดิ ขายไม่ถึง 48 ชวั่ โมงซงึ่ เกดิ ขน้ึ ไม่บ่อยนกั ถอื เปน็ การเน้นยา้ํ วา่ พรรคคอมมิวนิสตจ์ ีนอย่เู หนือภาคธุรกจิ และแสดงใหเ้ ห็นถงึ โทษทัณฑข์ องการ วิพากษว์ ิจารณ์ “ผูม้ อี าํ นาจ” บิลล์ บิช็อป ผเู้ ขยี น Sinocism จดหมายขา่ วที่เน้นเรอื่ งราวของจนี เผยว่า “พรรคคอมมิวนิสต์ เตือนบรรดานกั ธรุ กิจอกี ครง้ั หนึ่งว่าไม่ว่าจะรา่ํ รวยหรือประสบความสําเร็จแค่ไหน พรรคก็สกัดขาคุณ ไดท้ ุกเม่อื ” สว่ น เจฟฟรีย์ เฮลลยี ์ นกั วเิ คราะหต์ ลาดของ Oanda มองวา่ คาํ พูดของหม่า “ไม่ถูกใจผูม้ ี อํานาจในปกั กงิ่ ในจีนมีบก๊ิ บอสเพียงคนเดียว และคนคนน้นั ไม่ใช่ แจ็ค หม่า” กรณตี ัวอย่างที่จนี จัดการกบั คนทกี่ ล้าวจิ ารณ์รัฐบาลก็คือ คดขี องเริน่ จื้อเฉียง ไทคูน อสงั หาริมทรพั ย์ที่ต้องรับโทษจําคกุ 18 ปใี นข้อหาติดสนิ บน หลงั เรยี กสจี นิ้ ผงิ ว่า “ตวั ตลก” และ วจิ ารณก์ ารรบั มือ Covid-19 ของรฐั บาล นอกจากจะปราม แจ็ค หมา่ พรรคคอมมิวนิสตจ์ ีนยงั สง่ สญั ญาณเตือนไปยงั บรรดามหาเศรษฐี คนอนื่ ด้วยวา่ จริงๆ แลว้ ใครใหญ่ที่สุด เพราะนอกจาก แจค็ หมา่ แล้ว Tencent, ByteDance และ บรษิ ทั เทคโนโลยีเจ้าใหญ่อกี 24 แหง่ ยงั ถูกเรียกเข้าพบคณะกรรมการกํากับตลาดหลักทรพั ยด์ ้วย ความเคลือ่ นไหวของรฐั บาลจีนครง้ั นยี้ งั แสดงให้เหน็ ว่าทางการเริม่ กังวลกับการผงาดของธุรกจิ การเงนิ ออนไลน์ซง่ึ มบี รษิ ทั ยักษใ์ หญ่อย่าง Alibaba, Ant Group และ Tencent เปน็ ผู้นาํ ตลาดและ ยังมแี นวโน้มขยายตวั อยา่ งรวดเร็วแซงหน้าภาคการธนาคารแบบดงั้ เดิม ทางการจีนยังกลัววา่ จะมอี ิทธพิ ลมากเกนิ ไป ซึง่ ถือเป็นจดุ เปล่ยี นสาํ หรบั บรษิ ัทเทคโนโลยีด้าน การเงนิ การธนาคารให้ทางการเข้ามาควบคมุ เพยี ง 3 บริษทั นี้กม็ มี ูลค่าตลาดรวมกนั เกือบ 2 ลา้ นล้าน เหรียญสหรัฐจากสถิติเม่อื ต้นสัปดาหข์ องเดือนพฤศจิกายน ซง่ึ เหนือกว่ารฐั วิสาหกิจท่ที รงอทิ ธพิ ลอยา่ ง Bank of China Ltd. ในฐานะบรษิ ัททม่ี มี ูลค่ามากทส่ี ุดของประเทศ หน้าที่ 35

โดยเฉพาะ Ant Group ท่เี ขา้ ไปอยใู่ นทุกแง่มมุ เรอื่ งการเงินของชาวจนี นบั ลา้ นๆ คน ตั้งแต่ เปน็ ชอ่ งทางการจ่ายเงนิ ผ่าน Alipay การปลอ่ ยเงินกู้สาํ หรบั ลูกคา้ รายยอ่ ย ผลติ ภัณฑ์จดั การความมงั่ คั่ง ไปจนถึงสินค้ากลมุ่ ประกนั ชวี ิต ดนั แคน คลารก์ ผู้เขียนหนังสอื Alibaba: The House that Jack Ma Built (อาลบี าบา: บ้านที่ แจค็ หม่า สรา้ ง) ระบวุ า่ “มคี ํากลา่ วของจนี วา่ ‘ตะปทู โ่ี ผลข่ ้ึนมาสูงท่ีสุดต้องถกู ตอกลงไป’ และดูเหมอื นว่าหม่าเพ่ิงถูกรฐั บาลจีนตอก” คลาร์กยงั บอกอกี ว่า Ant Group อาจเปน็ เหยือ่ ของความสําเรจ็ ของตัวเอง หากไม่ถกู ขัดขวาง เสยี กอ่ น การ IPO ของ Ant Group จะทาํ ใหบ้ รษิ ัทมีมูลคา่ ถึง 3.13 แสนล้านเหรียญสหรัฐ มากกวา่ Goldman Sachs วาณชิ ธนกิจท่ที รงอทิ ธพิ ลของสหรฐั และ Morgan Stanley ผใู้ หบ้ ริการทาง การเงนิ ระดับโลกด้วยเหตุนี้สจี ิ้นผิงจึงต้องหยดุ อทิ ธิพลของ Ant Group ไว้กอ่ น คลารก์ บอกว่าเหตกุ ารณ์นี้สรา้ งความกังวลให้คณะกรรมการกาํ กบั ตลาดหลักทรัพย์จีน เพราะ “เม่ือบริษทั น้เี ป็นบรษิ ทั มหาชน ทางการจะเข้าไปควบคมุ ไดห้ รือไม่ ไหนจะเรอื่ งการปล่อยเงินกู้ยมื อกี ” การแทรกแซงการ IPO ของ Ant Group ทเ่ี กดิ ขน้ึ อยา่ งเหนือความคาดหมายจงึ ถือเปน็ การสง่ สัญญาณเตอื นไปยงั ไทคนู คนอื่นๆ โดยเฉพาะในธรุ กิจฟนิ เทคว่านับจากนี้ธุรกิจเหล่านี้จะดาํ เนินไป ทา่ มกลางการเฝ้าจับตาและตรวจสอบอย่างใกลช้ ิดจากทางการจนี หน้าท่ี 36

การวิเคราะห์ภาวะผนู้ ํา - ดา้ นบวกของ “แจค๊ หมา่ ” แจ๊ค หม่า มีภาวะการเปน็ ผนู้ าํ ในการบรหิ ารจัดการ องค์กร พนกั งาน ค่คู า้ พนั ธมิตร โดย สามารถนํามาวเิ คราะห์ด้วยทฤษฏีภาวะผูน้ ํา 2 ทฤษฏีหลักคือ 1. ทฤษฏวี ่าดว้ ยคุณลักษณะเฉพาะของผู้นํา (Trait Theory) เพราะ แจค๊ หม่า มคี วามเป็นตวั ตนทชี่ ัดเจนทงั้ ในเรอ่ื งของ ความคดิ และสติปญั ญาท่มี อง การณ์ไกลในเชิงธุรกจิ เพอ่ื นาํ พาองคก์ รให้ประสบความสาํ เร็จ เช่น บรษิ ัท Alibaba เป็นตน้ และยังมี ความส่ือสารกับบคุ คลอืน่ ๆ ไดเ้ ป็นอยา่ งดี ดว้ ยที่ แจค๊ หมา่ เกิดมาจากครอบครวั ทยี่ ากจน และตอ้ ง ขยนั ทํามาหากนิ ตงั้ แต่วยั รุ่น ดงั นน้ั การมีทศั นคติท่ีดีตอ่ ผอู้ ื่น ย่อมทําให้เกิดการยอมรบั ในคนหมู่มาก และมองเป็น Idol ของคนทัว่ ไปท่ีจะนาํ แบบอยา่ งไปใช้ แจ๊ค หมา่ มคี ณุ สมบตั ิพิเศษท่ีผนู้ าํ ตอ้ งมคี อื ความมั่นใจ การกลา้ ตดั สนิ ใจ มคี วาม ทะเยอทะยานสูง เปน็ แบบอย่างใหก้ ับบุคคลรอบขา้ ง สรุปคอื .  สามารถสร้างความเชื่อได้ สาํ หรับคนส่วนใหญ่ พวกเขาจะตอ้ งเหน็ ก่อน แล้วจึงจะเชื่อ แต่ในความคดิ ของ “แจ็ค หม่า” ผนู้ ําจะต้องสรา้ งความเชือ่ และทาํ ให้คนอ่ืนเหน็ ได้ เราเปน็ ผ้นู าํ ตอ้ งเห็นในส่งิ ทค่ี นอืน่ ไมเ่ หน็  มองการณ์ไกล ผูน้ าํ จําเปน็ ต้องมองการณไ์ กล ได้มากกวา่ คนทัว่ ไปเพือ่ สร้างคุณค่า เพือ่ อนาคตทีด่ ยี ่ิงขึน้ ใหแ้ ก่ สังคมผู้บรโิ ภค และประชาชน  Don’t be evil สร้างคา่ นยิ มท่ีดใี หแ้ กผ่ ูต้ าม เปา้ หมายหลกั คอื การสร้างมูลคา่ เพมิ่ ในสิง่ ตา่ ง ๆ อยา่ ง รบั ผิดชอบ ในฐานะบริษทั ด้านเทคโนโลยี (ของแจค็ หม่า) หากการพฒั นาทาง เทคโนโลยี ทาํ ใหค้ น ตกงาน แตบ่ รษิ ทั ด้านเทคโนโลยคี วรสรา้ งงาน เพราะในฐานะผนู้ ํา คุณตอ้ งคิดมากกวา่ คนอ่นื  รบั ผิดชอบต่อคาํ พูดตวั เอง ในฐานะผู้นาํ เราจาํ เปน็ จะต้องคดิ ถงึ สว่ นรวมกอ่ นสว่ นตนเสมอ เมอื่ ตัดสินใจอะไร หรอื พดู อะไรออกมาแลว้ กต็ ้องรกั ษาคาํ พูดตนเอง  มีความกลา้ หาญ กลา้ หาญ การเป็นผู้กลา้ ไมใ่ ชม่ ีกล้ามเนื้ออนั แขง็ แกรง่ แต่เป็นเพราะความรกั และหัวใจท่ี แข็งแกร่ง  ปรับตวั ตามยคุ เทคโนโลยี ทกุ วนั น้ี โลกเรามีความก้าวหนา้ ทางเทคโนโลยี รวมถงึ มีทรัพยากรตา่ ง ๆ อยา่ งมากมาย ส่ิงที่ ผนู้ าํ ในโลกปัจจบุ ันควรมีคอื การเขา้ ใจเทคโนโลยี จากทฤษฏฯี นส้ี ง่ ผลให้ แจค๊ หม่า เป็นผทู้ รงอทิ ธพิ ลไมเ่ ฉพาะในผนื แผ่นดินจนี เท่าน้ัน ยังคง แผไ่ ปยังทั่วโลกอกี ด้วย ไม่เฉพาะการทําธรุ กิจทช่ี านฉลาดเทา่ นน้ั แจค๊ หมา่ ยังเปรียบเสมือน Idol ของคนจนี และคนท่ัวโลก ในการท่แี สดงให้คนท่วั โลกได้เหน็ ว่าจะพลกิ ผันชีวิตตนเองได้ ต้องแลกมา ดว้ ยอะไร เพอ่ื ให้ได้ในสิ่งที่ต้งั ใจไว้ หน้าที่ 37

2. ทฤษฏวี ่าด้วยผู้นําตามสถานการณ์ (Contingency Theory) หลักการของทฤษฏีกลา่ วถงึ ปัจจยั ท้ัง 7 ประการทผ่ี ลตอ่ รูปแบบภาวะผนู้ ํา แจ๊ค หมา่ ประสบ ความสาํ เรจ็ ในทฤษฏนี ม้ี ากทส่ี ุด เพราะปัจจยั ทั้ง 7 ประการนน้ั ล้วนเป็นจดุ เด่นของ แจ๊ค หมา่ ทกุ ประการ เพราะตวั ของเขาเองผ่านรอ้ นผ่านหนาว ผา่ นเหตกุ ารณต์ า่ งๆ มามากมาย ดังน้ัน แจค๊ หม่า นา่ จะมภี มู คิ ุ้มกัน มสี ติปญั ญาทพี่ ลกิ วกิ ฤต ใหเ้ ปน็ โอกาสทางธุรกจิ ความต้องการของพนักงาน แจค๊ หม่า แสดงใหเ้ ห็นวา่ เขาแครค์ วามร้สู กึ ของพนักงานทรี่ ว่ มมือ กนั มา ผา่ นเรอ่ื งรา้ ยๆ มาดว้ ยกนั เขาไม่ถงึ คนเหลา่ นน้ั ในยามทีบ่ รษิ ทั มีปัญหาตอ้ งลดคนไปตาม สถานการณเ์ ศรษฐกจิ โลก แต่เขามีคําม่นั สญั ญาว่าพวกเขาต้องกลบั มาร่วมมือกนั ในวนั ทท่ี กุ ๆ อยา่ ง พร้อมหรือดขี นึ้ และเขาก็ทําเช่นนน้ั จริงๆ การตดั สนิ ใจของกลุม่ ในการบริหารงานของ แจค๊ หมา่ ดูผิวเผนิ เขาอาจจะมอี าํ นาจในการ ตัดสินใจเพยี งคนเดียว แตอ่ ย่าลืมว่าคนเพียงคนเดยี วจะทําธุรกิจท่ใี หญโ่ ตระดบั โลกได้ การสร้าง รากฐานบริษัทที่แข็งแกรง่ อยา่ ง Alibaba Lazada ก็แสดงให้เห็นถงึ กลุ่มก้อนของบุคคลากรท่ีร่วมกนั ชว่ ยตดั สินใจ ช่วยกนั ผลักดันธุรกจิ ใหเ้ ดนิ หน้าไดอ้ ย่างม่ันคง แจ๊ค หม่า มคี วามสมั พนั ธ์ท่ีดกี บั พนักงานทกุ ระดบั ดว้ ยความทเ่ี ขาไม่เคยลมื อดีตทีผ่ ่านมา วา่ เริ่มมาจากศนู ย์ จนมาถงึ วนั ที่เขาเป็นมหาเศรษฐีระดับโลกไปแล้ว สามารถบอกไดว้ า่ เขาเปน็ ผู้นําท่ี เปรียบเสมือน “เพ่อื น” นนั่ เองทําใหเ้ ขาสามารถเข้าถึงจติ ใจของพนกั งานของเขาได้เป็นอยา่ งดี สิ่งที่ เขาไดก้ ลับมาแทบไม่ตอ้ งใช้ “อาํ นาจ” เลย ความรกั ความชื่นชม การได้รับการยอมรบั กลบั กลายมา เปน็ อาํ นาจทีย่ ิ่งใหญท่ ี่เขาไม่ตอ้ งลงทนุ สรา้ งมนั เลย สุดท้ายคอื วฒุ ิภาวะของผตู้ าม พนกั งาน หรือบุคคลรอบข้างเขา ลว้ นแตเ่ ออื้ ให้ แจค๊ หม่า มี ความโดดเด่นกวา่ นักธุรกิจคนอืน่ ๆ เพราะจากปัจจัยต่างๆ ชว่ ยเกื้อหนุนใหบ้ ุคคลรอบขา้ งไดร้ บั อาณิ สงฆ์ของ แจค๊ หม่า ดว้ ยกันทง้ั ส้ิน หนา้ ที่ 38

การวเิ คราะห์ภาวะผู้นํา - ดา้ นลบของ “แจค๊ หมา่ ” ไมน่ ่าเชอ่ื วา่ ภายในเวลาแค่ 2 สัปดาหบ์ ริษัท Alibaba ทีแ่ จ็ค หม่าปลุกปั้นขน้ึ มาจะพบกบั เร่ืองไม่คาดฝนั ครงั้ แล้วครั้งเล่า หลังจากทแี่ จค็ หม่ารามอื ไปจากตําแหน่งผู้บรหิ ารของ Alibaba Group เขาเคยเปรยวา่ อยากจะกลับไปทําอาชพี ครอู ันเปน็ อาชพี เริม่ ต้นชีวติ การทาํ งานของเขาอีกครั้ง แต่จริงๆ แลว้ เขาไมไ่ ดล้ ้างมือในอ่างทองคาํ จากวงการธุรกจิ เหมือนท่ีใครๆ คาดคดิ เขายงั อยเู่ บ้อื งหลัง บรษิ ทั สาขาของ Alibaba Group ท่มี ชี ่ือว่า Ant Group Ant Group (ต่อจากนจ้ี ะเรยี กวา่ Ant) เป็นการรแี บรนด์ Alipay ซ่ึงเป็นบรกิ ารชําระเงิน ออนไลนข์ อง Alibaba Group และเป็นแพลตฟอรม์ การชาํ ระเงินดิจิทัลทใี่ หญท่ ่สี ุดของจนี นัน่ เองโดย เปล่ยี นชื่อเมื่อวันท่ี 13 กรกฎาคม 2020 นี่เอง โดยมกี ารระดมทุนมาโดยตลอด แตล่ ะครัง้ ทาํ งาน หลกั พนั - หม่ืนล้านเหรยี ญสหรัฐ จนกลายเป็นบริษทั ฟนิ เทค (บรษิ ัทการเงินออนไลน)์ ท่มี ีมลู ค่าสงู ท่สี ดุ ในโลก บรษิ ัทนอ้ี ยใู่ นสถานะ \"ยูนิคอร์น\" จนกระทัง่ ในเดือนตลุ าคมปี 2020 Ant Group กไ็ ด้ฤกษ์ ระดมทนุ ผ่านการเปดิ ขายห้นุ ครงั้ แรก หรอื IPO มลู ค่า 34.5 หม่ืนล้านเหรยี ญสหรฐั ถอื เปน็ การขาย หนุ้ IPO ทีใ่ หญท่ สี่ ุดในโลกและหากทาํ สําเรน็จจะทาํ ใหบ้ รษิ ัทมมี ลู คา่ สงู ถึง 3.13 แสนล้านเหรยี ญ สหรฐั แต่แลว้ เกิดเรื่องไมค่ าดฝันขน้ึ เมอ่ื วันท่ี 2 พ.ย.ทผี่ ่านมาคณะกรรมการกํากบั ดูแลตลาด หลกั ทรัพย์จนี รวมท้งั ธนาคารแหง่ ชาตจิ ีนได้เรยี กผ้บู ริหารของ Ant รวมทง้ั แจก็ หม่า เขา้ พบเพื่อ พดู คุยถึงรายละเอยี ดการ IPO และแจง้ ข่าวร้ายว่า Ant อาจขาดคณุ สมบัตใิ นการจดทะเบยี นในตลาด หลักทรัพยเ์ ซีย่ งไฮ้ เนอ่ื งจากก่อนหนา้ นคี้ ณะกรรมการกาํ กบั ดูแลตลาดหลักทรพั ยเ์ พ่งิ เปลย่ี นกฎการให้ กยู้ ิมเงนิ รายย่อยทางออนไลน์ใหม่ที่เข้มงวดข้นึ น่คี ือการควํา่ การ IPO ท่ีใหญท่ ีส่ ดุ ในโลก ผลสะเทอื นของมนั จึงกระเพ่ือมไปทว่ั โลก ทําให้ เกิดความกงั ขาข้นึ มาว่าเกิดอะไรขน้ึ กับแจ็ค หมา่ กันแน่? ทุกสายจับไปทแี่ จค็ หม่าและพยายามควานหาดวู า่ เขาพลาดตรงไหน ทั้งๆ ทีเ่ ขาควรจะสถานะ เปน็ \"ลูกรกั \" ของรฐั บาลจีนเพราะมีช่อื เสยี งไม่ดา่ งพรอ้ ยและมภี าพลักษณ์ทีด่ ดู ีได้รับการยอมรบั ไปท่วั โลก ในตอนแรกมกี ารโยงไปถึงคาํ พดู ของหมา่ ทวี่ ิจารณร์ ะบบธนาคารของจนี ระหวา่ งการประชมุ ดา้ นการเงินในเมืองเซี่ยงไฮเ้ มือ่ ปลายเดือนตลุ าคมหรือไล่ๆ กับที่ Ant กําหนดจะปล่อย IPO เขาบอก วา่ เสถียรภาพของระบบการเงนิ ไม่ใช่ปญั หาสาํ หรับจีน แตค่ วามเส่ยี งใหญท่ ี่สดุ ของจีนคือ การขาด ระบบนเิ วศทางการเงิน ธนาคารจนี กเ็ หมอื นกบั โรงรบั จํานาํ ซง่ึ ต้องใชห้ ลกั ประกนั มูลคา่ สูงมาค้าํ สง่ ผลใหบ้ างบรษิ ัทต้องลงทนุ กอ้ นโต เขาบอกวา่ \"คนจีนมักจะพูดวา่ ถ้ากู้เงนิ จากธนาคาร 100,000 หยวน คุณจะกลวั นดิ หนอ่ ย ถ้ากู้ 1 ลา้ นหยวน ทงั้ คณุ และธนาคารจะกังวลนดิ หนอ่ ย แต่ถ้าคุณกู้ 1,000 ล้านหยวน คุณจะไม่กลัว เลย แต่ธนาคารจะกลัว\" คาํ พดู น้มี ปี ัญหาตรงไหน? วา่ กันตามตรงแล้วมันเปน็ การอธบิ ายสภาพทางการเงินของจีนทร่ี วบรดั ไดด้ ีทีเดียว หากมองใน แง่ดี แจ็ค หมา่ คงตอ้ งการให้จนี มีแหลง่ เงินทุนทีเ่ ขา้ ถงึ งา่ ยสาํ หรบั ผ้ทู ี่ตอ้ งการสร้างเน้อื สรา้ งตัว จีน อาจจะมนี วัตกรรมท่กี ้าวหน้า แต่หากขาดเงินทุนมาหนนุ จนี คงจะสร้างสังคมนวตั กรรมท่ีเติบโตดว้ ย ลาํ แขง้ ตวั เองได้ยาก หน้าที่ 39

Ant เองกม็ ฐี านะเปน็ บรษิ ัทยนู คิ อรน์ มาก่อนจงึ น่าจะเขา้ อกเข้าใจเรอ่ื งนีไ้ ด้ดี (เพยี งแต่ Ant มี ช่ือชัน้ ที่ดกี ว่าสตารท์ อัพโนเนม พวกเขาจึงระดมทนุ ไดห้ ลกั พนั ล้านหม่นื ลา้ นได้ไม่ยาก) แต่คาํ พูดของหม่าแหกประเพณกี ารปลอ่ ยกู้จนเกินไป เขาวพิ ากษว์ จิ ารณ์ว่าการปล่อยเงนิ แบบเดมิ จะตอ้ งมขี องคา้ํ ประกนั แตห่ ม่าไมอ่ ยากใหม้ นั ยุง่ ยากแบบนน้ั อีก โดยจะใชข้ อ้ มลู การชําระเงนิ แบบเรยี ลไทมแ์ ละเคร่ืองมือการจัดการความเสย่ี งโดยใช?้ AI และ Big Data วิเคราะหใ์ นการพจิ ารณา การปลอ่ ยกู้ ซึง่ วธิ นี ี้ MyBank ใชอ้ ยแู่ ล้วสามารถตดั สินใจไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ว่าจะให้ก้ยู ืมเงินจาํ นวน เลก็ น้อยหรือไม่ MyBank มผี ถู้ อื หนุ้ ใหญ่คือ Ant (30%) สรา้ งปรากฎการณ์เมือ่ ปที แ่ี ลว้ ในฐานะผปู้ ล่อยกู้ท่ี ปล่อยไวท่สี ดุ ใช้เวลาพจิ ารณาแค่ 3 นาที ปลอ่ ยก้มู ากกว่า 16 ลา้ นราย แต่หนี้เสยี มตี ่ํากว่า 1% จาก ตวั เลขเมอื่ ปีทแ่ี ล้ว ถา้ วัดจากประสบการณข์ อง MyBank แลว้ แจค็ หมา่ มีสทิ ธ์ิท่จี ะมนั่ อกมน่ั ใจจนวจิ ารณร์ ะบบ ธนาคารของจนี ท่ีเขามองวา่ ตว้ มเตี้ยมได้ และจะว่าไปแล้วความสาํ เร็จของมนั ถอื เป็นการปฏิวัติ ทางการเงนิ ครั้งใหญเ่ พราะเป็นการใช้ AI และ Big Data วเิ คราะห์ความเสยี่ งและโอกาสอยา่ งมี ประสทิ ธิภาพ จนหนเ้ี สียอาจจะน้อยกวา่ การปลอ่ ยเงนิ กแู้ บบมีของคาํ้ ประกัน (แต่เดาอนาคตไม่ถกู ว่า จะหวั หรือกอ้ ย) เสียอกี สง่ิ นีเ้ รียกวา่ Open Banking Strategy (ยทุ ธศาสตรธ์ นาคารแบบเปิด) ไมใ่ ชแ่ คป่ ฏิวัตกิ าร ปล่อยกแู้ บบใหม่ แต่ยงั จะขายเทคโนโลยแี บบน้ใี หแ้ บงกต์ า่ งๆ ดว้ ย และมีธนาคารในจนี บางแหง่ ใช้ บรกิ ารแบบนีข้ อง Ant นีเ่ องคอื หนง่ึ ในสาเหตุที่ทาํ ให้ Ant ตอ้ งสะดดุ ไม่ใชแ่ คเ่ พราะวาจาท่ีหา้ วหาญของแจค็ หม่า เท่าน้ัน เศรษฐกิจจนี ลดความร้อนแรงลงมาป็นลําดบั ในชว่ งไม่กป่ี ีท่ผี า่ นมาและมาถึงจดุ ตาํ่ สดุ ในปีนี้ จากการระบาดของโควิด-19 ในเวลาแบบนีส้ ิ่งท่ธี ุรกจิ ตา่ งๆ ต้องการมากท่ีสุดคือเงินกู้ ซึ่งธนาคาร หลกั ๆ ปล่อยให้ไมง่ า่ ยนกั แตส่ ถาบนั ของการเงนิ ของแจค๊ หม่าตัดสินใจท่จี ะปลอ่ ยเงินกู้ตอ่ ไป (แมว้ า่ จะลังเลในชว่ งแรก) พรอ้ มกับลดดอกเบย้ี อกี ดว้ ย ก่อนจะถึงช่วงกลางปี MYbank เตรียมทีจ่ ะปล่อยเงนิ กู้ 2 ลา้ นลา้ นหยวนใหก้ บั บริษัท SMEs ซง่ึ เพ่ิมข้นึ จากปีทีแ่ ลว้ ถึง 18% ในแง่ธรุ กจิ ถอื เป็นตวั เลขที่งดงาม นอกจากนคี้ แู่ ขง่ ของ MyBank คือ WeBank ของค่าย Tencent ก็มคี วามหวือหวาเช่นกันใน แง่การทาํ โมเดลปล่อยเงนิ กแู้ บบใหม่ แบบไม่มีสาขา เปน็ ธนาคารออนไลนแ์ หง่ แรกของโลก ไม่มกี าร คํา้ ประกัน และปลอ่ ยเงนิ กผู้ า่ นการประเมนิ Big Data มันแจ่มเสยี จนนายกรฐั มนตรหี ลี่เค่อเฉียงต้อง มาเป็นประธานเปิดบรษิ ทั เมอื่ ปี 2015 แต่ในแง่ของเศรษฐกจิ มหภาคเป็นเรอื่ งนา่ กงั วล เพราะเรารกู้ ันดวี ่าจีนมปี ญั หานี้หมกั หมมทีน่ า่ วติ ก หนใ้ี นประเทศทัง้ หมดของจนี แตะ 317% ของจดี ีพใี นไตรมาสแรกของปี 2020 เพ่มิ ขน้ึ จาก 300% ในปที แ่ี ล้วซ่งึ เปน็ การเพมิ่ รายไตรมาสทมี่ ากท่ีสุด แมว้ ่าทางการจีนจะมคี วามกังวลกบั ปริมาณหนมี้ หาศาล และพยายามท่ีจะบบี ไม่ใหม้ กี าร ปล่อยสนิ เช่ือมากเกินไปและพยายามลดการเติบโตทางเศรษฐกิจไมใ่ หม้ ากเกินพอดี แตค่ วามพยายาม นี้ต้องพลิกกลายเป็นตรงกันข้าม เมือ่ โควิด-19 ทําให้เศรษฐกิจทรุดหนกั เกินพอดไี ปอีก รัฐบาลจีนจงึ จาํ เปน็ ตอ้ งกระตุ้นเศรษฐกิจ และการปล่อยเงนิ ก้ขู องบริษัทสายแจค็ หม่าดเู หมอื นจะเปน็ ตัวช่วยตัว หนง่ึ หนา้ ท่ี 40

แตไ่ ม่ใชว่ ่าจีนจะเลิกกลัวปญั หาหนี้ เพราะถึงแมว้ ่าการปล่อยสินเชอ่ื มากข้นึ จะช่วยตอ่ ชวี ติ ของ ธุรกจิ ในประเทศ แตม่ ันเป็นการทําใหป้ ญั หาหน้กี ลายเปน็ ระเบดิ ท่ีมอี นุภาพทาํ ลายลา้ งมากขึ้น ดงั น้ันนี่ คือการเดิมพันท่ีต้องระมดั ระวงั อย่างมาก ความจรงิ รัฐบาลไมไ่ ด้จ้องเลน่ งานหม่าคนเดยี ว หลงั จากประกาศหา้ ม Ant เปดิ ขาย IPO รัฐบาลจีนก็เปดิ เผยเจตนาในที่สดุ นั่นคือการเสนอรา่ งกฎหมายตอ่ ตา้ นการผูกขาดตลาด หรือ Antitrust Law กฎหมายตัวน้เี ข็นออกมาเลน่ งานยักษใ์ หญด่ ้านเทคโดยเฉพาะ เพราะมอี าํ นาจ ผูกขาดธุรกิจมากข้ึนทุกที เช่น บริษทั สายแจค็ หม่าทีไ่ ม่ใช่แคค่ รอบครองตลาดออนไลน์เท่าน้นั แตย่ ัง ขยบั มาครองธุรกจิ ดา้ นการเงนิ ดว้ ย แต่หม่าทําธรุ กจิ การเงนิ โดยไมไ่ ด้ถกู ควบคุมโดยระเบยี บทางการเงินเหมอื นแบงกใ์ หญ่ๆ ข้อน้ี เปน็ สิ่งอาจทาํ ใหแ้ บงกใ์ หญๆ่ ไม่พอใจเพราะถกู แย่งความม่งั ค่งั ไปโดยทตี่ วั เองเสียเปรยี บกว่า เอาแค่ Alibaba, Ant และ Tencent เพียง 3 บรษิ ทั ก็มมี ลู ค่าตลาดรวมกนั เกอื บ 2 ล้านล้านเหรียญสหรัฐ จากสถิตเิ ม่อื เมื่อตน้ สัปดาห์ของเดือนพฤศจิกายนซึง่ เหนอื กวา่ รัฐวสิ าหกิจทท่ี รงอิทธพิ ลอย่าง Bank of China Ltd. ในฐานะบริษัททม่ี มี ลู คา่ มากท่ีสดุ ของประเทศ แจค็ หม่าและบริษัทที่เขาปั้นขึน้ มากลายเป็นเปา้ ทีใ่ หญท่ ่ีสดุ เพราะไมใ่ ชแ่ ค่ถูกหา้ มขาย IPO แทบจะในชั่วโมงสดุ ทา้ ยแลว้ กฎหมายตอ่ ต้านการผูกขาดยังออกมาไมก่ ช่ี วั่ โมงกอ่ นทจ่ี ีนและทว่ั โลกจะ เริ่มมหกรรมชอ็ ปป้งิ ออนไลน์ 11.11 อันเปน็ ตัวทาํ เงนิ ทําทองของบรษิ ัทสายแจ็ค หมา่ แตก่ ฎหมายตวั น้ีไมไ่ ด้สง่ ผลแค่แจ็ค หมา่ ยังมีนักธุรกิจช้นั นําคนอืน่ ๆ ท่ีโดนด้วย เช่นโพนี หมา่ แห่ง Tencent ทีห่ นุ้ ตกเช่นกัน แตย่ งั สู้ Alibaba ไมไ่ ด้เพราะห้นุ ตก 8% เสียไปถึง 260,000 แสนลา้ นเหรยี ญสหรฐั แต่ในความสญู เสยี กม็ ีผไู้ ด้รับ แน่นอนวา่ ผู้ทไ่ี ดร้ บั ไมใ่ ชม่ หาอาํ นาจด้านเทคท่ถี ูกหมายหัวแต่ เป็นธนาคารของรัฐ ท่ีเห็นค่แู ข่งของตัวเองถกู ขัดขา ดว้ ยข้อระเบียบท่ีทาํ ให้พวกฟนิ เทคจะตอ้ งมที ุน สาํ รองเพม่ิ ขนึ้ และแบกรับความเส่ยี งมากขึ้นในลกั ษณะเดยี วกบั ธนาคารใหญ่ๆ ต้องทาํ กัน พูดงา่ ยๆ คือมนั คือการบ่นั ทอนโมเดลของ MyBank และแบงก์ออนไลน์ตา่ งๆ นัน่ เอง โมเดลของ MyBank, Ant และ WeBank อาจจะนา่ ตน่ื ตาตื่นใจและมีตวั เลขรองรบั ว่าหนี้เสย่ี ง ตํา่ เหลือเช่อื แต่ยงั มีกูรูในวงการบางคนไมเ่ ชอ่ื วา่ มนั จะเวิรก์ ในระยะยาว นา่ กลัวว่ารฐั บาลจีนก็อาจจะกลวั แบบเดยี วกัน กลวั วา่ การปฏวิ ตั ิฟนิ เทคของแจค็ หมา่ และ คแู่ ขง่ ของเขาจะลาํ้ เส้นอะไรบางอยา่ งไป แจ็ค หมา่ บอกว่า \"Basel Accords เปน็ เหมือนสโมสรของคนสมยั กอ่ น ... เราไมส่ ามารถใช้ วธิ ีการในอดีตเพ่ือควบคมุ อนาคตได้\" ขอ้ ตกลงบาเซิล (Basel Accords) คอื ข้อตกลงในการกาํ กบั ดูแลด้านการธนาคารท่ีออกโดย Basel Committee on Banking Supervision ซึ่งมกี ารปรบั ปรุงเป็นระยะ ครัง้ ล่าสดุ คอื คร้ังที่ 4 (Basel IV) ทต่ี กลงกนั ได้เม่ือปี 2017 และจะเร่ิมบงั คับใชใ้ นปี 2023 หน่งึ ในขอ้ ตกลงครง้ั ท่ี 4 เป็นความต่อเน่อื งจากข้อตกลงครัง้ ท่ี 3 (Basel III) ที่เกดิ ขึ้นหลงั วิกฤตการเงินโลก 2007 - 2008 มีเปา้ หมายเพื่อไมใ่ ห้โลกของเราเกิดวกิ ฤตซ้ํารอยอกี ดงั น้นั จงึ กาํ หนดใหม้ ที นุ รองรับ 72.5% เปน็ อย่างน้อยเพอื่ ปอ้ งกนั ความเส่ยี หายที่อาจเกิดข้นึ และเพื่อรักษา เสถียรภาพ เราจะเห็นได้วา่ ขอ้ ตกลงบาเซลิ ทาํ ในสงิ่ ตรงกันข้ามกับฟินเทคในจีน ท่ปี ลอ่ ยกู้โดยใช้ Big Data ประเมินความเสีย่ งแทนการคํ้าประกนั แต่ธนาคารทั่วไปยากจะปลอ่ ยใหเ้ สี่ยงถึงขนาดน้ี หน้าท่ี 41

The Wall Street Journal ถงึ กับบอกวา่ \"ความเสี่ยงท่ี Ant มตี อ่ ระบบการเงนิ กค็ ือการทาํ หนา้ ทเี่ หมือนสถาบนั การเงนิ แต่ไม่ไดร้ บั การควบคมุ เหมือนสถาบนั การเงนิ \" ปรากฎว่ารัฐบาลจีนเลือกท่จี ะไมเ่ ดิมพนั กบั หม่าแลว้ เขา้ ข้างขอ้ ตกลงบาเซิล ในเมอื่ แจค็ หมา่ พยายามแหกกฎเหลก็ เพือ่ สรา้ งสรรค์สง่ิ ใหม่ รฐั บาลจนี จงึ ตอบสนองดว้ ยการ ใชว้ ิธีการจากอดตี มาควบคมุ ผู้สร้างอนาคตเสียเลย แตเ่ ราจะต้องไมล่ มื ว่านวัตกรรมทางการเงนิ นั้นไม่ เหมือนนวตั กรรมอน่ื ๆ ตรงท่ีมนั มีความเส่ียงตอ่ ระบบเศรษฐกจิ ตามมาด้วย ต่อใหเ้ ปน็ การปฏิวัตทิ จี่ ะเปน็ หน้าเป็นตาตอ่ ประเทศ แต่การทา้ ทายระบบทีป่ กป้องประเทศ จากความเส่ียงน้นั เป็นสิ่งทรี่ ัฐบาลจีนยอมให้เกดิ ข้นึ ไมไ่ ด้ เพราะสาํ หรบั จีนแล้วความมนั่ คงและความ ไม่วุ่นวาย เป็นสิ่งสาํ คญั อันดับแรก อาร์ม ตง้ั นิรนั ดร ผู้อาํ นวยการศนู ยจ์ ีนศึกษา สถาบนั เอเชยี ศึกษา จฬุ าฯ และอาจารยป์ ระจาํ คณะนิตศิ าสตร์ จุฬาฯ ไดใ้ หค้ วามเห็นกับ THE STANDARD ไวอ้ ยา่ งนา่ สนใจ โดยระบุวา่ กรณีที่ เกดิ ขนึ้ กบั แจค็ หมา่ ในคร้งั นีอ้ าจจะเทยี บเคยี งไดก้ บั เหตกุ ารณ์ในอดีตทคี่ นดงั ของจนี เชน่ อ้าย เหวย่ เหว่ย หรือ ฟา่ น ปงิ ปิง ถูกเรยี กตวั เขา้ สอบสวน “ตัวอยา่ งกรณีทใ่ี กล้เคียงกนั ในอดีต คือเมอื่ รัฐบาลจนี ตง้ั เปา้ หมายไว้กบั ใคร คนคนน้นั กจ็ ะ หายไประยะหน่ึง เช่น อ้าย เหวย่ เหว่ย หรอื ฟา่ น ปิงปิง และเมื่อผ่านไปช่วงเวลาหน่ึง ข่าวจากทางการ ก็จะระบอุ อกมาว่า พบวา่ บุคคลคนนน้ั ๆ กระทําความผิดในขอ้ หาใด (ในกรณีอ้าย เหวย่ เหว่ย และ ฟา่ น ปงิ ปิง คอื ประเดน็ เลย่ี งภาษี) “ประเด็นคอื เรายงั ไม่ทราบวา่ ผลการตรวจสอบจะออกมาในลักษณะไหน รูปแบบใด นอกจากน้ีอีกกรณหี นึง่ คอื ‘หากมีการตรวจสอบจริง’ แจค็ หมา่ ก็เปน็ สมาชิกของพรรคคอมมิวนิสต์ จนี ดว้ ย ดงั น้ันกจ็ ะตอ้ งมกี ารตรวจสอบทางวินยั พรรค ซ่ึงสาเหตุส่วนหนึ่งท่ีมีคนพดู ถงึ ประเด็นนี้มาก เปน็ พิเศษก็เพราะวา่ แจ็ค หม่า ออกมาวจิ ารณ์รัฐบาลจนี เก่ียวกบั ประเดน็ การดูแลภาคการเงิน โดยตรง ซึง่ อาจจะเปน็ วธิ ปี ฏิบตั ทิ ีข่ ัดและสวนทางกับนโยบายพรรค” จากขอ้ สงั เกตของคณุ อาร์ม ตงั้ นริ ันดร ว่าการที่ แจค็ หมา่ หายตวั ไปในชว่ งเวลาหนง่ึ ยงั ถือ เป็นการส่งสญั ญาณถึงดา้ นลบของ แจ๊ค หมา่ กับรัฐบาลจนี ใน 4 ประเดน็ ประกอบดว้ ย 1. ไมค่ วรแสดงความเหน็ หรือจุดยืนท่สี วนทางกบั นโยบายของพรรคคอมมวิ นิสต์ในที่ สาธารณะ ขอ้ น้ผี ดิ จรยิ ธรรมในการท่ตี ้องปฏบิ ตั ิกันด้วยดรี ะหว่าง ผ้บู ังคบั บัญชา (ณ ท่นี ้คี ือ นโยบาย ของพรรคคอมมิวนสิ ต์ และรัฐบาลจนี ) กับลูกน้อง (คอื ตวั แจ๊ค หมา่ เอง) น่ันยอ่ มสง่ ผลเสียกบั ตวั เขา เองแน่นอน 2. ส่งสญั ญาณใหช้ ดั เจนวา่ ในประเทศจีน ‘ไม่มีธุรกจิ ทใี่ หญ่จนแตะไม่ได้’ (Too big to fail) กลา่ วคอื ในประเทศอน่ื ๆ ปกติแลว้ ทนุ จะกาํ กบั รฐั แต่ในจีนรัฐเป็นผกู้ าํ กับทนุ ผิดหลักจรยิ ธรรมใน เร่อื งของการทีต่ ้องเปน็ ผมู้ ีสาํ นกึ ในภาระหนา้ ท่คี วามรบั ผดิ ชอบสงู แจ๊ค หมา่ กลบั เลอื กทจ่ี ะหักกับทาง รฐั บาลจีน ท้งั ๆ ท่ีตนเองกเ็ ปน็ พลเมืองจีน การที่เขาได้รับการยกยอ่ งจากทว่ั โลก มีคนนับหน้าถือตา มากมาย อาจทาํ ให้เขามีความคิดนอกกรอบจนขาดความสาํ นกึ ไป 3. จะตอ้ งมกี ารเจรจา ทําความตกลงรว่ มกันวา่ Alibaba และรฐั บาลจีนจะประสาน ประโยชน์กันอย่างไร ขาดหลกั จรยิ ธรรมในเรอื่ ง หลักความบริสทุ ธ์ิ การสร้าง Alibaba และ Lazada รวมถงึ ธรุ กจิ ตา่ งๆ อีกมากมายของ แจ๊ค หมา่ น่าจะแฝงดว้ ยเรื่องอน่ื ๆ มากกวา่ จากขอ้ ที่ 1 และ 2 ก็ แสดงให้เห็นแลว้ ว่า รฐั บาลใหญ่ท่สี ดุ ไม่ใช่ แจ๊ค หมา่ การจะสานผลประโยชน์ ยอ่ มเปน็ ไปไม่ได้ หน้าท่ี 42

ภายหลงั จากที่ แจ๊ค หม่า ไดก้ ล่าววพิ ากษ์ วิจารณ์ ระบบการเงิน การธนาคารของจีน ในการประชุม Bund Summit เมอ่ื ปีทแี่ ล้ว ทาํ ใหม้ องเห็นไดว้ า่ เป็นการกลา่ วรา้ ยให้รัฐบาล 4. สอบสวน Alibaba เพอื่ ปอ้ งกัน ‘การผกู ขาด’ รวมถึงความ ‘พยายามจะวางกฎเกณฑ์ กํากบั การดําเนนิ งาน’ ของ Ant Group ผดิ หลกั จรยิ ธรรมเร่ืองของความยุตธิ รรม คงปฏเิ สธไม่ไดว้ า่ แจ๊ค หมา่ มแี นวความคิดทีจ่ ะครองธุรกจิ และผูกขาดของโลก เพือ่ แสดงวา่ เขาอยู่เหนือรัฐบาล เขา เชอื่ ว่าคนทว่ั โลกจะเชื่อในสงิ่ ท่เี ขาพดู ทุกคนจะต้องฟังเมื่อเขาพูด ซึง่ ในบางครั้งเขาเองอาจจะมขี ้อมูล ทไ่ี ม่ได้ วิเคราะห์ สังเคราะห์ อยา่ งถ่องแท้ แตเ่ ขามัน่ ใจว่าสิง่ ทีเ่ ขาพูดคือสงิ่ ที่ถูกต้อง คือความยุติธรรม ท่ีจะคานกับอาํ นาจรัฐ ซง่ึ ทีเ่ ขาคดิ น้ันผดิ และกล่ายเปน็ ปมปญั หาสําหรบั ตวั เขาจนทุกวันน้ี การเดนิ ทางข้นึ สจู่ ุดสูงสดุ ของแจค็ หม่า ชายผ้ปู ฏิวัตกิ ารตลาดของจนี และโลกของอีคอมเมริ ซ์ ถอื เปน็ เร่ืองราวของยาจกสเู่ ศรษฐอี ยา่ งแทจ้ ริง ก่อนจบการวิเคราะห์ภาวะผ้นู ําของ “แจค๊ หม่า” เรา มาดถู ้อยวลีของผู้ทรงอิทธิพลคนนก้ี ันว่าบางครั้งอาจเปน็ ท้งั ด้านบวก และ ดา้ นลบ กับตวั เขาเอง  1,001 ความผิดพลาด ผมเรียกอาลีบาบาวา่ “1,001 ความผดิ พลาด” เราขยายตวั เร็วเกนิ ไป ตอ่ มาในยุคฟองสบู่ดอตคอม เราตอ้ งเลยอ์ อฟพนกั งาน ปี 2545 เรามเี งิน สดเหลอื แคพ่ อเอาตัวรอดได้ 18 เดือน เรามีสมาชกิ ทีใ่ ช้เว็บไซต์ของเราฟรีเป็นจาํ นวน มากและเราไม่ร้วู า่ จะหาเงินไดอ้ ยา่ งไร เรากเ็ ลยผลติ สินค้าให้กบั ผสู้ ่งออกของจีนเพอ่ื ตอบสนองผ้ซู ้ือทางออนไลนใ์ นอเมริกา รูปแบบธรุ กจิ นีช้ ่วยพลิกฟนื้ เราไวไ้ ด้ ปลายปี 2545 เราทํากาํ ไรได้ 1 ดอลลาร์ เราทาํ กาํ ไรดขี น้ึ เรอ่ื ยๆ ในแต่ละปี จนถึงตอนนี้อาลี บาบาทาํ กาํ ไรได้ดีมาก บทสัมภาษณ์ นิตยสาร Inc., 1 มกราคม 2551  ดัชนีชีว้ ดั ผลการดาํ เนนิ งาน ผมกเ็ หมือนกบั คนอื่นๆ ทุกคน ผมเกลียด KPI! มนั ทาํ ให้เรา มองไม่เหน็ อุดมการณแ์ ละเปา้ หมายของเรา และทําใหเ้ ราหมดแรงในหลายๆ ดา้ น มัน ลดทอนความสนใจในการทาํ งานความคิดสร้างสรรค์ และความกระตือรือร้นของเรา ดงั นั้นเรากเ็ ลยเกลียด KPI แตถ่ า้ ไมม่ มี ัน เรากท็ ํางานไมไ่ ด้ จรงิ ๆ แลว้ ปญั หาไมไ่ ดอ้ ยู่ท่ี ตวั KPI แต่อย่ทู ต่ี ัวคนท่ีออกแบบและนาํ มาใช้ตา่ งหาก KPI กเ็ ปรียบเสมอื นการไปหา หมอ ซ่งึ หมอจะวัดอุณหภมู ิของคณุ วดั ความดันโลหติ และเอาเลือดคุณไปตรวจ วิเคราะห์ถงึ แมผ้ ลท่อี อกมาอาจพสิ ูจน์ว่าคุณไม่ป่วย แต่ก็ไมไ่ ด้พิสูจน์ว่า คณุ แข็งแรง เชน่ กนั ไดอารบี รหิ ารจดั การของแจค๊ หม่า 2552  คดิ บวก ผมไม่ใชค่ นทมี่ พี รสวรรคม์ ากทส่ี ุด รปู ร่างหน้าตา ความสามารถ และการศกึ ษา ของผมหา่ งไกลจากคาํ ว่าดีทสี่ ดุ ของสังคม แตผ่ มเขา้ ใจธรรมชาติของการเปน็ มนษุ ย์ คุณ ตอ้ งควบคมุ ความคิดในเชิงลบ และสรา้ งความคิดในเชิงบวกเพื่อใหป้ ระสบความสาํ เร็จ ผมพยายามทาํ สงิ่ เหล่าน้นั โดยอาศยั จิตวญิ ญาณของทมี และภารกิจทีม่ รี ่วมกนั บทสนทนากับคาซโุ อะ อินาโมริ 28 ตลุ าคม 2551  คติพจนอ์ ันโด่งดงั ท่สี ุดขอ้ หน่งึ ของแจค็ หมา่ คอื “อย่ายอมแพ้” สะท้อนให้เห็นถงึ ทัศนคตทิ ี่เขามตี ่อการดาํ เนินชวี ิต การจดั การกับอุปสรรคตา่ งๆ ดว้ ยความตั้งใจ มุ่งมั่น ไม่ย่อท้อ --จบ-- หนา้ ที่ 43

บรรณานุกรม 1. เม่อื 'แจค็ หม่า' ไมใ่ ช่ไอดอลของชาวจีนอกี ต่อไป, Post to day, วันท่ี 11 ม.ค. 2564 เวลา 19:00 น. https://www.posttoday.com/world/642474 2. เจาะชีวิต แจ็ค หม่า จากครสู อนองั กฤษ สู่เจ้าของ Alibaba มหาเศรษฐีระดบั โลก, https://money.kapook.com/view99134.html 3. 15 บทเรียนชวี ิตแจค็ หมา่ จากถกู ปฏิเสธจา้ งงานในวนั นนั้ สู่ซ้อื กิจการ KFC ในประเทศจนี ”, https://taokaemai.com/๋jack-ma-take-over-kfc-in-china/ หน้าที่ 44

หนา้ ท่ี 45