หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา ภาคใต้ฝั่งตะวันออก

55

พืน้ ท่ีลมุ่ นำ้� ปากพนงั แผนที่เรียนรูภ้ ายในศนู พ้ืนท่ีลุม่ น�้ำปากพนงั ครอบคลุมพื้นท่ีประมาณ 2,275,500 ไร่ มพี น้ื ท่ีปา่ แป ตน้ น้�ำบนเทือกเขา ท่รี าบ แมน่ ำ�้ ลำ� คลอง และชายฝัง่ ทะเล เกดิ เปน็ พ้ืนท่ี แ ระบบนเิ วศ 3 น�้ำ คือ นำ้� จดื น้ำ� เคม็ และน้ำ� กรอ่ ย ประตู เขา - ปัญหา 4 นำ�้ 3 รส คอื อะไร น�้ำเคม็ นำ�้ แล้ง คลองบางป น�ำ้ ทะเลหนนุ รกุ นำ�้ จืด ขาดแคลนน�้ำ ในยามหนา้ แล้ง 4 นำ�้ นำ้� เปรี้ยว น�้ำทว่ ม หรือน้ำ� เสยี น�้ำระบายออกทะเลไดช้ ้า เกดิ ข้นึ ในพื้นทป่ี า่ พรตุ อนกลาง ทีม่ ีสภาพดินเปน็ กรด 3 รส นำ้� ทว่ มขังนาน ท�ำใหน้ ้�ำเสียและเปรยี้ ว ● นำ�้ จดื ขาดแคลนน�้ำจดื ในการทำ� เกษตร ● นำ�้ เคม็ นำ�้ ทะเลหนนุ นำ้� เคม็ ทำ� ใหผ้ ลผลติ การเกษตรเสียหาย ● นำ�้ เปรี้ยว ท�ำการเกษตรไมไ่ ด้ ศาสตรพ์ ระราชา “รู้ รัก สามัคค”ี ช่วยแกป้ ัญหาลุม่ นำ้� รู้ รู้ถงึ สาเหตุ รู้ถึงปัญหา และรถู้ ึงวิธีการแก้ปญั หา รัก มีความรกั ในการเข้าไปลงมอื แก้ไขปญั หา สามัคคี เราท�ำงานคนเดยี วไมไ่ ด้ ตอ้ งทำ� งานรว่ มมอื รว่ มใจกัน 56

นยก์ ารเรียนรู้โครงการพัฒนาพน้ื ท่ีลมุ่ น�้ำปากพนังฯ ปลงทดสอบสาธติ ตามแนวพระราชดำ� ริ แสดงถงึ พชื พนั ธุ์การเกษตรทป่ี ลกู ไดใ้ นพน้ื ที่ลมุ่ นำ�้ แมน ำ้ ปากพนงั ประตรู ะบายน้�ำอุทกวิภาชประสิทธิ จุดเร่มิ ต้นของโครงการและศูนย์รวม ในการแก้ไขปัญหาลุ่มนำ�้ อนสุ รณส์ ถานปลอ่ งโรงสีไฟ การเปดิ -ปิดประตูระบายน�้ำ แสดงถงึ ความเปน็ อขู่ า้ วของพนื้ ท่ี อุทกวิภาชประสิทธิ ลมุ่ นำ้� ปากพนังในอดตี -ออก ตอ้ งใช้ภูมิปัญญาในการสงั เกต ในวอโารพคกราาะรสบพทาิพ่ีททธิ(สรรภงัชมัณคกเฑดารลอจ็เ์ ฉทงพรลี่รา9ิมะช)เพจยรา้ค์ ะอรเยกบู่หยี 5ัวร0ติ ปี น�ำ้ ทะเลขน้ึ -ลง จดั แสดงความเปน็ มาของโครงการและความรู้ สงั เกตยงั ไงกนั นะ เก่ียวกับล่มุ น�ำ้ ปากพนงั พระต�ำหนักปอร�ำะเภทอับปแารกมพเฉนลังิมพระเกยี รติ เด็กๆ ถามพี่ๆ เจ้าหน้าที่ดูสิ ประชาชนร่วมแรงร่วมใจสร้างถวาย พระราชา รชั กาลท่ี9 สรา้ งแบบสถาปตั ยกรรม เด็กๆ ลองคิดกันหนอ่ ย ภาคใต้ ภายในมีพิพิธภัณฑ์ เปิดให้เข้าชม ถา้ บา้ นเราน�้ำทว่ ม วันเสาร์ - อาทติ ย์ 09.00 - 16. 00 น. 57 เราจะจัดการน�้ำทว่ มขังในบ้าน ยงั ไงกันดีนะ 58

แนวทางพระราชา ● แก้ปัญหาน้�ำเค็มและขาดแคลนน�้ำจืด แปล แกป้ ญั หา กอ่ สรา้ ง “ประตรู ะบายน้�ำอุทกวภิ าชประสิทธ”ิ ประตู 4 นำ�้ 3 รส ระบายน้�ำปิดก้ันแม่น�้ำปากพนังป้องกันไม่ให้น้�ำทะเล ปศุสตั ว์ ไดอ้ ยา่ งไรนะ รสเค็มรุกล�้ำพ้ืนท่ีการเกษตร และเก็บน�้ำจืดไว้ใช้ใน ยามหนา้ แล้ง เช่น เลี้ยงไกพ่ ันธุ์ศรีวิชยั เปด็ เทศพันธรุ์ อ่ นพิบูลย์ เทือกเขา นครศรีธรรมราช แพะ ประตูระบายน้ำ อุทกวภิ าชประสิทธิ อา งเกบ็ น้ำหว ยน้ำใส แมนำ้ ปากพนงั พืชไร่พืชสวน 59 คลองชะอวด-แพรกเมอื ง ท่ีชาวบ้านนยิ มปลกู ในลุม่ น้�ำปาก เช่น มะนาว มะพรา้ ว คันแบงเขต นำ้ จืด-นำ้ เค็ม กล้วยน้ำ� ว้า ส้มโอทับทมิ สยา ● แกป้ ญั หานำ้� เสยี 60 ปอ้ งกันนำ้� เปร้ยี วออกจากพ้ืนที่พรุ ก�ำหนดเขตเพาะเลี้ยงชายฝง่ั และบำ� บัดนำ�้ เสียชมุ ชนเฉพาะจดุ ● แก้ปัญหาน้�ำทว่ ม ขดุ คลองระบายนำ�้ ผนั นำ้� ออกสู่ทะเลใหเ้ รว็ ขึน้

ลงสาธติ ทดลอง...พิพธิ ภัณฑ์ธรรมชาตทิ ่ีมีชีวิต ประมง สาธิตการทำ� ประมง ท้ังนำ�้ จืดและน�้ำเค็ม สาธติ การปลูกพชื และเลีย้ งสตั วท์ ่ีเดน่ ประมงน�้ำจืด เชน่ กุ้งกุลาด�ำ ปลานลิ ในลมุ่ น�้ำปากพนัง ประมงน้�ำเคม็ เช่น ปลากะพงขาว ปศุสัตว ปา จาก แปลงสาธิต แปลงสาธติ ดา นประมง กพนงั มะละกอ พืชอนรุ ักษพ์ ื้นถิ่น าม มะนาแวกวมงั กร เช่น ไรจ่ าก เสมด็ ขาว 61 สมโอ พนั ธุทับทมิ สยาม กลวยน้ำวา พชื ผสมผสาน เดก็ ๆ ลองขีดโยงภาพในวงกลมกบั ภาพแผนที่แปลงสาธติ

เท่ียวไปเรียนร้ไู ป ในชุมชนลมุ่ น้ำ� ปากพนงั ตะลยุ ป่าจาก ศูนย์เรียนรู้ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น การทำ� น้�ำตาลจาก ไร่จันทรังษี ต.ขนาบนาก อ.ปากพนงั เรียนรวู้ ถิ ชี วี ติ ชมุ ชนคนทำ� นำ�้ ตาล จากพชื น้�ำกรอ่ ยท่ีนำ� มาทำ� นำ�้ ตาลได้ รไู้ หมน�้ำตาลจาก ท่ีนอ่ี ร่อยและมเี พียงท่ีเดียว ในประเทศไทย สว่ นไหนของต้นจาก ท่ีเอามาท�ำน�้ำตาลได้ รสชาตยิ ังไงนะ เหมือนน้ำ� ตาลทราย ท่ีบา้ นเราไหม 62

ไปตามหาต้นกำ� เนดิ ส้มโอทับทิมสยาม ชุมชนบ้านแสงวิมาน ต.คลองน้อย อ.ปากพนงั ชิมส้มโอเนื้อสีชมพู รสชาติหวานอร่อย ส้มโอพันธุ์ดี ปรับปรงุ พนั ธุโ์ ดยภูมิปัญญาของชาวบ้านแสงวิมาน สม้ โอท่ีปลูกท่ีน่ี ท�ำไมถึงมรี สชาติ ดจี ัง เมื่อเดินตามรอยพระราชา ในการท�ำอยู่ท�ำกิน ชาวบ้านได้ พัฒนาอาชีพ จนมีความเป็นอยู่ ท่ีดีและมีความสขุ โครงการพัฒนาพน้ื ท่ลี ่มุ น้�ำปากพนัง อนั เนื่องมาจากพระราชด�ำริ ต.หูลอ่ ง อ.ปากพนงั จ.นครศรีธรรมราช 0 7541 6127 เปดิ ทกุ วัน เวลา 08.30 -16.30 น. วนั เสาร-์ วนั อาทิตย์ หากตอ้ งการเขา้ ชมต้องแจ้งลว่ งหน้า ศนู ย์อำ� นวยการและประสานการพฒั นาพ้นื ทีล่ ุม่ น�้ำปากพนงั การเดนิ ทาง อนั เนื่องมาจากพระราชดำ� ริ www.pncenter.com 63

ท่องผืนปา่ แห่งพระเมตตา โครงการบริหารจัดการป่าพรุโตะ๊ แดง นราธิวาส พรุโต๊ะแดง ปา่ พรุขนาดใหญ่ ที่ยงั คงความอดุ มสมบูรณ์ท่ีสดุ ผนื สดุ ทา้ ยของเมืองไทย พรุโต๊ะแดง ปา่ พรุใตร้ ม่ พระบารมี พระราชาหว่ งใยป่าพรโุ ต๊ะแดงท่ีเส่อื มโทรมจากการถกู บุกรุกทำ� ลาย จงึ มพี ระราชดำ� ริให้พลกิ ฟ้ืนป่าพรุผนื น้ีให้อุดมสมบรู ณข์ ึ้นมาอีกครั้ง ปา่ พรุโตะ๊ แดง สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี เจ้าหญิงนักพัฒนาของเราเสด็จมาที่ป่าพรุแห่งน้ีหลายคร้ัง โดยได้เสด็จมาท่ีน่ี เพือ่ ทรงศึกษาธรรมชาติ และเส้นทางตามรอยเสดจ็ น้ถี กู พัฒนาไปเป็นเสน้ ทาง ศึกษาธรรมชาตปิ า่ พรโุ ตะ๊ แดงทเ่ี ปน็ ที่นยิ มของผเู้ ยย่ี มชม ชาวบา้ นจึงยกให้เปน็ ปา่ พรุของสมเดจ็ พระเทพฯ แล้วพากนั เรยี กอกี ชอื่ หนง่ึ ว่า “ป่าพรสุ ิรินธร” 64

“พรเุ ราตอ้ งเก็บไว้ เพราะมีความส�ำคัญเกี่ยวกับสิง่ แวดลอ้ ม ตอ้ งหา้ มไม่ ใหบ้ กุ รกุ เขา้ ไป คราวนเี้ ราทำ� โครงการทโี่ คกใน เขาจะบกุ รกุ เขา้ ไปไมไ่ ดอ้ กี แลว้ เพราะจ�ำกัดบริเวณเขา ในพรุเราก็ส่งเสริมเอาไม้พรุเพิ่มประสิทธิภาพ อย่าง ตามข้างทางนส้ี วยมาก เห็นไม้ต่างๆ ไมห้ ลาวชะโอนก็มี” พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัว ทรงมพี ระราชด�ำริ ไวเ้ มือ่ วนั ท่ี 9 ตุลาคม พ.ศ. 2535 65

ป่าพรุคือ ป่าดงดบิ ท่ีมีน้ำ� ท่วมขังอยู่ตลอด ป่าพรุโต๊ะแดง คำ� ว่า “พร”ุ เป็น คำ� สามญั ท่ีชาวบา้ นทางภาคใต้ ใช้เรยี ก “บรเิ วณท่เี ปน็ ทลี่ ่มุ ชมุ่ ช้ืน มีน�ำ้ แช”่ ป่าพรุโต๊ะแดงครอบคลมุ พ้ืนที่ 3 อ�ำเภอคอื อ.ตากใบ อ.สุไหงโกลก และ อ.สุไหงปาดี มพี ืน้ ที่ ประมาณ 120,000 ไร่ และมีล�ำน้�ำไหลผ่านคือ คลองสุไหงปาดี แม่นำ้� บางนรา และคลองโต๊ะแดง อนั เป็นทมี่ าของช่ือปา่ พรุโตะ๊ แดง ป่าพรุโต๊ะแดงเป็นป่าพรุผืนสุดท้ายของ เมืองไทยท่ี ได้รับการประกาศให้เป็นพ้ืนท่ี ชุ่มน�้ำล�ำดับที่ 1102 ของประเทศไทยเม่ือปี 2544 ป่าพรุโต๊ะแดงอุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์ป่า และพรรณไม้ “ปา่ พรุ” เกิดจากพื้นที่ชุม่ น้�ำ ป่าพรุเกิดจากแอ่งน�้ำจืดขังสะสมและมีการทับถมของซากพืช ซากต้นไม้ ใบไม้ เกดิ ชั้นดนิ กลายเป็นดนิ พที (Peat) ท่ีมลี กั ษณะหยุน่ ยวบเหมอื นฟองนำ้� อุ้มน้�ำได้มาก และด้วยเป็นดินที่อ่อนนุ่ม ไม้ยืนต้นในป่าพรุจึงมีระบบรากแขนงแข็งแรงแผ่ออกไป เกาะเกีย่ วกนั 66

ในป่าพรุ ป่าพรุสำ� คัญอย่างไร มตี น้ ไม้ เด็กๆ สงสัยไหมว่า อะไรบา้ ง ถา้ ไม่มปี า่ พรุ จะเกดิ อะไรข้ึน ป่าพรุ คือชีวิต ป่าพรเุ ตม็ ไปดว้ ยความหลากหลาย ของสิ่งมีชีวิต เป็นแหล่งอาหาร อันอุดมสมบูรณ์ของบรรดาสัตว์ป่า หายากหลายชนิด อีกท้ังพันธุ์ไม้ หายาก พชื สมนุ ไพร รวมถึงไมท้ ี่ใช้ ในการกอ่ สร้าง และท�ำเครื่องเรือน พันธ์ุไมท้ ่ีพบในป่าพรุ มีกว่า 400 ชนดิ เชน่ หมากแดง หมากงาช้าง เต่ารา้ ง กะพ้อ รศั มเี งนิ มะมดุ มะมว่ งปา่ เงาะปา่ และ มะเดื่อต่างๆ และมีพืชสมุนไพร เช่น จนั ทนา กาพุ่ม เทพี สักชี อบเชย ข่าลิง หลาว จันทนแ์ ดง บอนจนี ฯลฯ 67

เดนิ ป่าศึกษาธรรมชาติ เส้นทางเดนิ ชมป่าพรุ แบบใกล้ชดิ ธรรมชาติ ทางเดินป่าศึกษาธรรมชาติเร่ิมที่บึงน�้ำ ด้านหลังอาคารศูนย์วิจัยและศึกษาธรรมชาติ ป่าพรุสิรินธร มีลักษณะเป็นสะพานไม้ลัดเลาะ เข้าไปในปา่ พรุ ระยะทาง 1,200 เมตร ตลอดทาง จะได้พบความเขียวชอุ่มของต้นไม้ อาจได้เห็น สัตว์ป่า สัตว์น�้ำ นก หรือแมลงต่างๆ ออกมา อวดโฉมกัน เดินป่าพรุให้สนกุ ควรมีอุปกรณ์ เชน่ ค่มู ือดูนก สมดุ บนั ทกึ ดินสอสี กล้องส่องทางไกล กลอ้ งถา่ ยรูป แลว้ ไปเพลิดเพลินบนั ทกึ สง่ิ ท่ีเห็นในป่าพรุกัน ฤดกู าลท่องเท่ียว ป่าพรุมีฝนตกชกุ ตลอดปี แตช่ ่วงเวลาท่เี หมาะสม ส�ำหรบั การทอ่ งเที่ยวคือ เดือนกุมภาพันธ์-เมษายน เพราะเปน็ ช่วงทฝี่ นตกนอ้ ยทีส่ ุด ท�ำใหเ้ ดนิ ชมป่าพรไุ ด้ 68 โดยไม่ตอ้ งตากฝนมากนกั

นกที่พบในปา่ พรุ ในปา่ พรุมีนกหลายชนิด นกทเี่ ดน่ ๆ ไดแ้ ก่ นกกางเขนดงหางแดง นกจับแมลงสฟี า้ มาเลเซีย ในประเทศไทยพบที่ป่าพรโุ ตะ๊ แดงเพียงแหง่ เดียว สัตว์ประจำ� ถิ่นในป่าพรุ ในปา่ พรมุ สี ตั ว์ป่ากวา่ 200 ชนิด เป็นแหลง่ อาศยั ของสัตวป์ า่ นานาชนิด เชน่ คา่ ง ชะมด หมูป่า หมขี อ แมวปา่ หวั แบน สัตว์คุ้มครองทีห่ ายากของไทย ปลาหลากหลายชนดิ ส่ิงท่ีตอ้ งระวงั พนั ธปุ์ ลาทพี่ บในป่าพรุ ได้แก่ ในปา่ พรุมียุงดำ� ชุกชมุ มาก ปลาปากย่นื ปลาดุกร�ำพัน เปน็ พาหะน�ำโรคเทา้ ช้าง ปลากะแมะ ฯลฯ ยุงด�ำมกั ออกหากินในช่วงพลบค่�ำ ปลาเหล่านีอ้ าศัยปา่ พรุ ดงั นน้ั ควรระวังอย่าให้ยงุ กัด เปน็ พื้นทห่ี ลบภัยและวางไข่ อย่าลมื เตรยี มยากันยุงเขา้ ไปด้วย มหศั จรรย์แหง่ พระเมตตาในปา่ พรุ ป่าพรุโตะ๊ แดงถือเปน็ ความมหัศจรรย์ ใตร้ ่มพระบารมี พระราชาและเจ้าหญงิ ใจดี ผูค้ อยอนรุ ักษธ์ รรมชาติไว้ ใหก้ บั เรา ศูนย์วจิ ยั และศกึ ษาธรรมชาตปิ า่ พรุโต๊ะแดง นราธิวาส การเดนิ ทาง 69 ต.ปโู ยะ อ.สไุ หงโกลก จ.นราธวิ าส เปิดทกุ วนั เวลา 08.00-15.30 น. 09 8010 5736

สรŒางสรรคโดย สนบั สนุนโดย มูลนธิ ิชยั พัฒนา 70

ภาคเหนือตอนบน ภาคกลาง สรา งสรรคโดย สนับสนนุ โดย สรา งสรรคโดย สนับสนนุ โดย มูลนิธชิ ัยพัฒนา มลู นธิ ิชยั พัฒนา ภาคตะวันตก ภาคใตŒฝง›˜ ตะวนั ออก ภาคตะวันออก สรŒางสรรคโดย สนับสนนุ โดย สราŒ งสรรคโดย สนบั สนนุ โดย มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา มูลนธิ ิชยั พัฒนา ท‹อง ๙ แหล‹งเรียนรŒู พิพธิ ภัณฑท มี่ ชี ีวติ เสนŒ ทางเรยี นรูŒ “ตามรอยพระราชา” 71

äÁä‹ ´¾ÁŒ ÕáÃеËãÒ¹ª¹ÒÔ·Ò¹ ã¹à´µÔ¹ÃáÕ¢´ÍÁ¹§µ¾áÇÑ ÃËà´Ð§‹ ÃÔ¹¡Ò·ÒªÃÒÒà§ÃäÕ»¹ÃŒÙ ʹءÌ٠ʹ¡Ø ¤Ô´ Heart ʹء·ÓหนังสือเดินทHางeตaามdรอยพระราชา “The King’s Journey” Learning Passport สร้างสรรค์โดย Hand ส�ำนกั งานส่งเสรมิ สงั คมแห่งการเรียนรแู้ ละพัฒนาคุณภาพเยาวชน (สสค.) 38à8µอÃาคÕÂารÁเอµส.ÑÇพี.ä»(อาàÃคาÕÂรเ¹อ)ÃชÙŒãั้นË1Œà3µถÁçนนÍพÁèÔ หลโยธนิ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงุ เทพฯ 10400 เโวทบ็รไศซàัพตµท์ w​์Ã0wÂÕ2w6Á1.q9ãlf¨1.o8är1.»t1hʹءãËŒàµÁç ·Õè àผµลิตÃงÂÕานÁโด¶ย ÒÁä´Œ·Ø¡¤Ó¶ÒÁ·èÕʧÊÂÑ àµÃÂÕ บกÁลรษิมุ่ ºทับรѹรษิ กั ·ัทลกู¡Öอกา·รรุ๊ปแ์ ¡Øอจล¤ำ�จกีÇ(ัดรÒกั Áลูก»เÃลิรÐน์ ·นงิ่ Ѻกãร¨ปุ๊ ä)Ç¡Œ ѹÅÁ× ¨Ò¡³พจâ�ำิม¤นáพÃว์คËน§รพ​​ัง้Å¡ิมท§‹Òพ่ี 1Ã์à​1ÃกÍ0นัÂÕ,0¹Ñย0¹า0àยùเนลÙŒ Íè×่ม2¾5§6Ô¾Á0 Ô¸Ò¨ÀÒ³Ñ ¡±¾·ÃÐÕèÁÃÕªÒÇÕ ªÔµ´ÓÃÔ ¾ÃÐÃÒªÒ ÃѪ¡ÒÅ·èÕ 9 72



สราŒ งสรรคโดย สนับสนนุ โดย มูลนิธิชัยพฒั นา