คู่มือชีวิตโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง

คำนำ คู่มือเล่มนี้จัดทำขึ้น เพื่อเป็นประโยชน์ในการให้ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) แก่ผู้ป่วยใน คมู่ อื ชีวติ พิชติ โรคปอดอุดกั้นเรอ้ื รัง จัดทำโดยณ หอผู้ป่วยอายุรกรรมชาย โรงพยาบาลเทพรัตน์นครราชสีมา อ.เมือง จ.นครราชสีมา ซึ่งเนื้อหาในสมุดคู่มือประกอบไปด้วย คกลวาับมบนร้าู้เนกักซี่ยศึ่งวมกกึ ัีบเปษโ้ราาหคมพกาายยรเใพาหื่อ้คบปำา้อแงนลกะศันนำไามเก่ใสหี่ย้เวตกกิดรับโก์ชราค้ันรแปปฏลิบะที เัตพ่ีิตื่อ4ัวทกำ่อในห้ ผควู้ปา่วมยรมนุมีกแาหรรงคาขววอบงทิคโุรมยคโรไาดค้ลไดัย้ดียเิ่งทขคึ้น โสานมโาลรถยลดสี คุรวานมาเสรี่ยงี และ นักศกึ ษาพยาบาลศาสตร์ช้นั ปที ่ี 4 คณะผูจ้ ดั ทำ 1

โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง หรือ COPD หมายถึง โรคซึ่งมีลักษณะ สำคัญ คือ ทางเดินหายใจมีการอุดกั้นอย่างถาวร เนื่องจากมีการ เปลยี่ นแปลงภายในหลอดลมหรือในเนื้อปอด ทำใหห้ ลอดลมตีบแคบ ลงไปจนการดำเนินของโรคค่อยๆแย่ลง โดยไม่กลับคืนสู่สภาพปกติ ความจุของปอดจะเพิ่มขึ้นและอัตราการไหลของอากาศขณะหายใจ ออกจะชา้ ลง และลำบากกว่าขณะหายใจเขา้ 2

3

4

ควนั จากการเผาไหม้ การสบู บหุ รี่ 3 เล่ยี ง ฝุ่น ไรฝ่นุ หรอื ยาเส้น พน่ ยา และ 3 อย่า สวมใส่ กนิ ยา (ลืม) หนา้ กากอนามยั มาตดิ ตามอาการตามท่ี หมอนดั ทกุ ครง้ั 5

1. ถือหลอดยาพ่นในแนวตัง้ เขยา่ กระบอกยา 4-5 คร้งั กอ่ นใชย้ า 2. หายใจออกทางปากให้สุด 3. ถอื กระบอกยาหา่ งจากปาก ประมาณ 3-4 เซนติเมตร 4. กดกระบอกยา 1 ครัง้ หายใจเข้าลึกๆ แลว้ กลัน้ หายใจใหน้ านทีส่ ดุ และหายใจ ออกอย่างช้าๆ ควรเวน้ การใชย้ า ห่างจากคร้งั แรก 1-2 นาที 6

**หลังพ่นยาเสร็จเรียบร้อย กล้ัวปากและคอดว้ ยน้ำสะอาด และบ้วนทงิ้ เพือ่ ลดอาการปากแหง้ เช้ือราในช่องปาก และการ เกิดเสียงแหบ โดยเฉพาะจากการใชย้ าสเตียรอยด์ การทำความสะอาดกระบอกพ่นยา 1. ถอดชน้ิ สว่ นของกระบอกแยกออกจากกัน 2.ทำความสะอาดด้วยนำ้ สบู่ออ่ น 3. หลงั ทำควมสะอาดผง่ึ ไว้ให้แหง้ โดยท่ัวไปควรทำความสะอาด ประมาณเดือนละ 1 ครั้ง 7

1. กรณีที่มีเลขบอกจำนวนยา ให้ผู้ใช้เปิดฝาครอบออกจะมีตัวเลขบอก วา่ เหลือยาขนาดเทา่ ไหร่ 2. กรณีที่ไม่มีเลขบอกจำนวนยา ให้ผู้ใช้ลองเขย่าเพื่อคาดคะเน ปรมิ าณของยา 8

1. อาหารท่ใี ห้พลงั งานสูง เชน่ ซุปตุ๋นใสน่ ม หรือเนอื้ สัตว์ 2. อาหารควรมีลักษณะที่ไม่ต้องเคี้ยวมากและกลืนง่าย ผู้ป่วยจะได้ ไมเ่ หนือ่ ยกบั การกนิ 3. อาหารประเภทโปรตนี เลือก ปลา ไข่ นม เตา้ หู้ (ต้มใหเ้ ปอ่ื ย) 4. ผลไม้เลอื กชนิดทเี่ ค้ยี วงา่ ย นุ่มๆ สุกๆ 5. เลือกชนดิ ไขมนั ลดไขมนั อ่มิ ตวั 6. จัดอาหารให้ปริมาณน้อยๆ แต่บ่อยขึน้ เช่น วันละ 6 มื้อ จะช่วยลด ปรมิ าณกา๊ ซออกซเิ จนท่รี า่ งกายตอ้ งการในการเค้ยี วอาหารและย่อย 7. เลี่ยงอาหารที่มีรสเคม็ โซเดียมน้อย เพื่อลดอาการบวม 8. กรณผี ู้ป่วยมีอาการบวม ให้ด่ืมนำ้ 6-8 แก้ว/วนั เพื่อลดเสมหะ 9

• สารอาหารทเ่ี นน้ เปน็ พเิ ศษ 1. วิตามินเอ จำเป็นต่อการรักษาเซลล์เยื่อบุต่างๆ การขาดวิตามินเอ จะเสี่ยงต่อการติดเชื้อทางระบบทางเดินหายใจ เช่น เครื่องในสัตว์ ไขแ่ ดง ผักสีส้ม สเี หลอื ง >> แครอท ข้าวโพด ฟกั ทอง 2. วิตามินซี จำเป็นต่อการสร้างเนื้อเยื่อ และการขาด วิตามินซี อาจทำให้ผู้ป่วยติดเชื้อง่ายขึ้น เนื้อเยื่อถูกทำลายมากขึ้น อยู่ในผักและ ผลไม้ต่างๆ เช่น ดอกกะหล่ำ ผักกาดขาว ต้นหอม ถั่วลันเตา มะนาว สม้ ฝร่ัง มะขามป้อม 3. แมกนิเซียม เป้นเกลือแร่ที่จำเป็นต่อการทำงานของปอด และการทำงานของกล้ามเนื้อ ถ้าขาดจะทำให้กล้ามเนื้อระบบหายใจ อ่อนแอลง แมกนิเซียม พบมากใน ปลาและหอย กลว้ ย ธัญพชื ไมข่ ัดสี ผักใบเขียว ถ่วั ต่างๆ 10

1. ทำทางเดนิ หายใจให้โล่งก่อนรบั ประทานอาหาร ประมาณ 1 ชัว่ โมง 2. รับประทานชา้ ๆ ตกั อาหารคำเลก็ 3. หากกลืนไม่ลง สามารถดื่มน้ำตามได้ แต่ไม่ควรดื่มน้ำมากเกินไป ระหว่างทานอาหาร อาจทำใหแ้ น่นทอ้ ง แลว้ หายใจลำบากได้ 4. ควรอยู่ในท่านั่งขณะรับประทานอาหาร เพื่อลดแรงดันต่อ กล้ามเน้ือกระบังลม 5. อยู่ในอริ ยิ าบททีผ่ อ่ นคลายกอ่ นรับประทานอาหาร 11

12

13

14

15

ตวั อยา่ ง ช่อื -นามสกุล : ………………………………… อาย.ุ .............ปี โรคประจำตวั : ………………………………………………….. รับยาประจำที่ : ………………………………………………….. คำสั่งการใชย้ า : Berodual metered-dose inhaler 200 puff/10 mL พ่นยาวนั ละ 2 ครัง้ เชา้ -เย็น ครั้งละ 2 กด/พฟั เร่ิมใช้ยาวนั ที่: 20 มนี าคม 2564 . ยาหมดวนั ท่ี: 9 พฤษภาคม 2564 . บนั ทกึ จำนวนการพ่นยา/มื้อ วัน/เดอื น/ปี เชา้ กลางวนั เย็น ก่อนนอน ปริมาณคงเหลือ (กด/พัฟ) 20/03/64 200-4 = 196 21/03/64 196-4 = 192 22/03/64 192-4 = 188 23/03/64 188-4 = 184 16

ชือ่ -นามสกุล : ………………………………… อายุ..............ปี โรคประจำตัว : …………………………………………………. รบั ยาประจำที่ : …………………………………………………. คำสงั่ การใช้ยา : …………………………………………………. เริม่ ใช้ยาวันท่ี : ………………………………………………….. ยาหมดวันท่ี : ……………………………………………………. แพทย์นัดติดตามอาการวนั ที่ : ……………………………………. บันทกึ จำนวนการพน่ ยา/มือ้ วนั /เดือน/ปี เชา้ กลางวนั เย็น ก่อนนอน ปรมิ าณคงเหลือ (กด/พฟั ) 17

บนั ทกึ จำนวนการพ่นยา/ม้อื วัน/เดอื น/ปี เช้า กลางวนั เย็น กอ่ นนอน ปรมิ าณคงเหลือ (กด/พฟั ) 18

หอบเหน่ือย หายใจเร็ว หายใจเสียงดงั วี๊ด พ่นยาแล้วไม่ดขี ้นึ เจ็บ จุก แน่นหน้าอก ไอ มเี สมหะเพม่ิ ขนึ้ หรอื เสมหะ เปล่ยี นเป็นสีเหลอื งเขียวคล้ายหนอง มีไข้สูง ทำกจิ กรรมไดล้ ดลง 19

20