รายงานเรื่อง ความฉลาดทางดิจิทัล

รายงาน เรอื่ ง ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั (DQ : Digital Intelligence Quotient) รายวชิ า นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ เพอื่ การสอ่ื สารการศึกษา (PC62506) เสนอ อ. สธุ ิดา ปรีชานนท์ จดั ทำโดย นางสาวฐติ มิ า ดาเปรม รหสั 634110011 ชนั้ ปีท่ี 2 สังคมศึกษา หมู่ 1 รายงานนี้เปน็ สว่ นหน่งึ ของรายวิชา นวตั กรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ เพ่ือการสือ่ สารการศกึ ษา (PC62506) คณะมนษุ ยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภัฏหม่บู า้ นจอมบึง

คำนำ รายงานเลม่ นีเ้ปน็ สว่ นหนงึ่ ของรายวชิ า นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพือ่ การสื่อสารการศึกษา (PC62506) จัดทำขึ้นเพื่อทำการศึกษาค้นคว้า เรื่องความฉลาดทางดิจิทัล (DQ: Digital Intelligence) และ ความเปน็ พลเมืองดิจิทลั ว่ามคี วามหมาย ความสำคญั และทักษะด้านใดบ้าง ซง่ึ ในรายงานเล่มนี้จะมีเนื้อหาใน เรื่องของความหมาย และทักษะที่สำคัญดังนี้ ทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ที่ดีของตนเอง ทักษะในการรักษา ข้อมลู สว่ นตัว ทักษะในการคดิ วิเคราะหม์ วี จิ ารณญาณท่ีดี ทักษะในการจัดสรรเวลาหนา้ จอ ทกั ษะในการรับมือ กบั การคกุ คามทางโลกออนไลน์ ทักษะในการบริหารจัดการขอ้ มลู ที่ผู้ใช้งานทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ ทักษะในการ รักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ และทักษะในการใช้เทคโนโลยอี ย่างมีจรยิ ธรรม ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า รายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้อ่าน หรือนักศึกษา ที่กำลังศึกษาหา ขอ้ มูลเรือ่ งความฉลาดทางดจิ ิทลั และเขา้ ใจในทกั ษะตา่ งๆท่ีสำคัญ หากมขี ้อแนะนำหรอื ขอ้ ผดิ พลาดประการใด ผ้จู ัดทำขอน้อมรบั ไว้และขออภัยมา ณ ทน่ี ดี้ ้วย ผู้จดั ทำ

สารบัญ หนา้ 1 เรอ่ื ง 2 ความฉลาดทางดจิ ิทัล คืออะไร 2 ความเป็นพลเมืองดจิ ิทัล คืออะไร 3 ทกั ษะในการรกั ษาอัตลกั ษณ์ที่ดขี องตนเอง 4 ทกั ษะในการรักษาข้อมูลสว่ นตวั 5 ทักษะในการคิดวิเคราะห์มวี ิจารณญาณท่ดี ี 6 ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ 7 ทกั ษะในการรบั มือกับการคกุ คามทางโลกออนไลน์ 8 ทกั ษะในการบริหารจดั การข้อมูลที่ผู้ใช้งานทง้ิ ไวบ้ นโลกออนไลน์ 9 ทักษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ 11 ทกั ษะในการใช้เทคโนโลยอี ย่างมีจรยิ ธรรม บรรณานุกรม

1 ความฉลาดทางดิจิทลั (DQ: Digital Intelligence) คืออะไร ความฉลาดทางดิจิทัล (Digital Intelligence Quotient : DQ) คือ กลุ่มของความสามารถทางสังคม อารมณ์ และการรบั รู้ ทจี่ ะทำให้คนคนหนึง่ สามารถเผชิญกับความท้าทายบนเสน้ ทางของชีวิตในยุคดจิ ิทัล และ สามารถปรับตัวให้เข้ากบั ชวี ติ ดิจิทลั ได้ ความฉลาดทางดจิ ิทัลครอบคลมุ ทั้งความรู้ ทกั ษะ ทศั นคติและค่านิยมท่ี จำเปน็ ตอ่ การใช้ชวี ติ ในฐานะสมาชิกของโลกออนไลน์ กล่าวอกี นยั หน่ึงคือ ทักษะการใช้สื่อและการเข้าสังคมใน โลกออนไลน์ ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นผลจากศึกษาและพัฒนาของ DQ institute หน่วยงานที่เกิดจากความ ร่วมมือกันของภาครัฐและเอกชนทั่วโลกประสานงานร่วมกับ เวิลด์อีโคโนมิกฟอรั่ม ( World Economic Forum) ที่มุ่งมั่นให้เด็กๆ ทุกประเทศได้รับการศึกษาด้านทักษะพลเมืองดจิ ิทลั ที่มีคุณภาพและใช้ชีวิต บนโลก ออนไลน์อย่างปลอดภยั ดว้ ยความกา้ วหน้าของเทคโนโลยสี มัยใหม่ ดังนัน้ ทักษะความฉลาดทางดิจิทัลจึงควรท่ี จะถูกนำมาใชใ้ นการพัฒนาคณุ ภาพและความสามารถของเยาวชนไทย

2 ความเป็นพลเมืองดิจทิ ลั (Digital Citizenship) คอื อะไร พลเมอื งดิจทิ ลั หมายถึง สมาชกิ บนโลกออนไลน์ ท่ีใช้เครอื ข่ายอินเทอร์เนต็ ซง่ึ มีความหลากหลายทาง เชอ้ื ชาติ อายุ ภาษา และวัฒนธรรม ดังนนั้ พลเมอื งดิจิทลั ทุกคนจงึ ต้องมี ‘ความเปน็ พลเมืองดิจิทัล’ ที่มีความ ฉลาดทางดิจทิ ลั บนพ้ืนฐานของความรับผิดชอบ การมจี รยิ ธรรม การมสี ว่ นรว่ ม ความเหน็ อกเห็นใจและเคารพ ผู้อื่น โดยมุ่งเน้นความเป็นธรรมในสังคม ปฏิบัติและรักษาไว้ซึ่งกฎเกณฑ์ เพื่อสร้างความสมดุลของการอยู่ ร่วมกันอยา่ งมีความสุข การเป็นพลเมืองดิจิทัลนั้น มีทักษะสำคัญ 8 ประการ ที่ควรบ่มเพาะให้เกิดขึ้นกับพลเมืองดิจิทัลทุกคนใน ศตวรรษที่ 21 ดงั น้ี 1.ทักษะในการรักษาอตั ลกั ษณ์ทดี่ ขี องตนเอง (Digital Citizen Identity) อัตลักษณ์ คือ ลักษณะเฉพาะบุคลที่บ่งบอกความเป็นตัวตนของคนๆ นั้น ซึ่งไม่ว่าจะอยู่ในโลกออนไลน์ หรอื ในชวี ิตจรงิ ก็ควรมีอัตลกั ษณ์เชิงบวก มวี จิ ารณญานในการรบั สง่ ข่าวสารและแสดงความคิดเห็น รับผิดชอบ ต่อการกระทำ ไมล่ ะเมิด คกุ คามผ้ใู ชง้ านออนไลน์คนอ่นื ๆ พอ่ แม่ช่วยลูกสร้างอตั ลกั ษณ์ทดี่ ีได้โดย - สร้างความมั่นคงทางอารมณ์ให้ลูก ให้เขาเห็นคุณค่าในตนเอง เพราะการเห็นคุณค่าในตนเองจะช่วย พฒั นาอตั ลักษณ์ทด่ี แี ละมั่นคงได้ - สนบั สนนุ ให้ลกู เขา้ ใจบทบาทหนา้ ที่ของตนเองในชวี ิตจริง เพือ่ ใหเ้ ขาเรยี นรู้การรับผิดชอบตามบทบาท หนา้ ที่ของตน ซึ่งจะสง่ ผลตอ่ อตั ลักษณท์ ด่ี ีในโลกออนไลน์ได้ - ไมเ่ ปรยี บเทยี บหรอื ทำใหล้ กู สญู เสยี ความมนั่ ใจ เดก็ ๆ ทีถ่ ูกเปรยี บเทียบ ไม่ม่นั ใจในตนเอง มแี นวโนม้ ที่ จะสร้างอัตลักษณป์ ลอมในโลกออนไลน์ได้

3 นอกจากนี้ยังต้องมีความสามารถในการสร้างสมดุล บริหารจัดการ รักษาอัตลักษณ์ที่ดีของตนเองไว้ให้ได้ ทั้งในส่วนของโลกออนไลน์และโลกความจริง โดยตอนนี้ประเด็นเรื่องการสร้างอัตลักษณ์ออนไลน์ถือเป็น ปรากฏการณใ์ หม่ ท่ีทำใหบ้ คุ คลสามารถแสดงออกถงึ ความเป็นตัวตนต่อสงั คมภายนอก โดยอาศยั ช่องทางการ ส่อื สารผ่านเว็บไซตเ์ ครือขา่ ยสังคมในการอธิบายรูปแบบใหม่ของการส่ือสารแบบมปี ฏิสัมพันธ์ทางอินเทอร์เน็ต ซ่งึ เปน็ การแสดงออกเก่ียวกบั ตวั ตนผา่ นเวบ็ ไซต์เครือข่ายสังคมตา่ งๆ 2.ทกั ษะในการรกั ษาขอ้ มูลส่วนตวั (Privacy Management) ดุลพินิจในการบริหารจัดการข้อมูลส่วนตัว โดยเฉพาะการแชร์ข้อมูลออนไลน์เพื่อป้องกันความเป็น ส่วนตัวทั้งของตนเองและผู้อื่นเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องประกอบอยู่ในพลเมืองดิจิทัลทุกคน และพวกเขาจะต้องมี ความตระหนักในความเท่าเทียมกันทางดิจิทัล เคารพในสิทธิของคนทุกคน รวมถึงต้องมีวิจารณญาณในการ รักษาความปลอดภัยของข้อมูลตนเองในสังคมดิจิทัล รู้ว่าข้อมูลใดควรเผยแพร่ ข้อมูลใดไม่ควรเผยแพร่ และ ตอ้ งจัดการความเส่ยี งของข้อมูลของตนในสื่อสังคมดจิ ิทัลได้ดว้ ย เด็กๆ ควรเขา้ ใจวา่ โซเชียล มีเดยี ต่างๆ เปน็ พืน้ ทส่ี ่วนตัว ท่อี ยู่บนแพลตฟอร์มสาธารณะ ถึงแม้จะตั้ง ค่าให้เหน็ แค่เพื่อนและคนรู้จัก แตก่ ม็ ีโอกาสที่ภาพ ขอ้ มูล หรือขอ้ ความที่เราแชร์อาจหลุดออกไปสู่สาธารณะได้ การใช้โซเชียล มีเดีย จึงจำเป็นต้องระวังรักษาข้อมูลของตนเองตลอดเวลา พ่อแม่สอนเด็กๆ ให้รักษาข้อมูล ส่วนตวั ได้ ดังนี้ - สอนลกู ให้เข้าใจเร่อื งนโยบายความเปน็ ส่วนตวั ของแต่ละแพลตฟอร์มออนไลน์ และชใ้ี ห้ลกู ตระหนัก เรื่อง Digital footprint วา่ ส่งิ ใดทห่ี ลุดเข้าสโู่ ลกออนไลน์แล้วจะคงอยู่ตลอดไป แม้ว่าเราจะลบออกไป

4 แล้วก็ตาม ก่อนนำข้อมลู รูปภาพ คลปิ ตา่ งๆ เขา้ สโู่ ลกดิจทิ ลั เดก็ ๆ จึงควรพิจารณาใหด้ ีถงึ ผลในระยะ ยาว - สอนให้ลกู ร้วู ่าข้อมูลอะไรทไ่ี ม่ควรแบ่งปันในโลกออนไลน์ เชน่ ที่อยู่ หมายเลขบัตรสำคัญต่างๆ หรอื กระทั่งการแชร์โลเคชนั่ หรือเช็คอนิ แบบเรยี ลไทม์ ก็อาจเป็นเรอ่ื งท่ีไม่ปลอดภยั - ทำใหล้ ูกเข้าใจวา่ การตงั้ รหัสผ่านต่างๆ เปน็ เรอ่ื งสำคญั รหสั ผ่านทดี่ ีควรคาดเดายาก และไม่ควร แบง่ ปนั รหสั ผ่านตา่ งๆ กบั ใคร 3.ทักษะในการคดิ วเิ คราะห์มีวจิ ารณญาณที่ดี (Critical Thinking) ความสามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหว่างข้อมูลทีถ่ ูกต้องและข้อมูลที่ผิด ข้อมูลที่มีเนื้อหาดีและ ข้อมูลที่เข้าข่ายอันตราย รู้ว่าข้อมูลลักษณะใดที่ถูกส่งผ่านมาทางออนไลน์แล้วควรตั้งข้อสงสัย หาคำตอบใ ห้ ชัดเจนก่อนเชื่อและนำไปแชร์ ด้วยเหตุนี้ พลเมืองดิจิทัล จึงต้องมีความรู้ความสามารถในการเข้าถึง ใช้ สร้างสรรค์ ประเมิน สังเคราะห์ และสื่อสารข้อมูลข่าวสารผ่านเครื่องมือดิจิทัล ซึ่งจำเป็นต้องมีความรู้ด้าน เทคนคิ เพ่ือใชเ้ ครื่องมือดจิ ิทลั เช่น คอมพิวเตอร์ สมาร์ตโฟน แท็บเลต็ ได้อยา่ งเช่ียวชาญ รวมถงึ มที ักษะในการ รู้คิดขั้นสูง เช่น ทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ที่จำเป็นต่อการเลือก จัดประเภท วิเคราะห์ ตีความ และ เข้าใจขอ้ มูลข่าวสาร มคี วามรู้และทักษะในสภาพแวดล้อมดิจิทัล การรูด้ จิ ิทลั โดยมุ่งให้เป็นผู้ใช้ที่ดี เป็นผู้เข้าใจ บรบิ ทที่ดี และเปน็ ผู้สรา้ งเน้ือหาทางดิจทิ ลั ทด่ี ี ในสภาพแวดลอ้ มสงั คมดิจทิ ัล การคิดวิเคราะห์เป็นทักษะที่สำคัญเป็นอย่างยิ่งในการเป็นพลเมืองดิจิทัล เพราะในโลกออนไลน์มี ข้อมูลข่าวสารมากมายที่จำเป็นต้องได้รับการวิเคราะห์กลั่นกรองก่อนว่าเป็นข้อมูลที่ถูกต้องหรือไม่ รวมทั้งยัง ต้องสามารถแยกแยะข้อมูลที่เป็นประโยชน์ออกจากข้อมูลที่เป็นอันตราย รู้เท่าทันไม่ตกเป็นเครื่องมือของ ปฏบิ ตั ิการโฆษณาชวนเช่ือตา่ งๆ พอ่ แมช่ ว่ ยใหล้ กู มีทกั ษะการคิดวเิ คราะห์ได้ ดังน้ี

5 - ฝกึ ใหล้ กู หมนั่ ต้ังคำถาม ไม่เชอ่ื อะไรง่ายๆ แตค่ วรตรวจสอบแหล่งท่ีมา และหาข้อมูลเพ่ิมเติมจนม่ันใจ ก่อนปกั ใจเชอ่ื - สอนวิธีการหาข้อมูลที่ถูกต้อง เว็บไซต์แบบใดเชื่อถือได้ เว็บไซต์แบบใดไม่น่าไว้วางใจ รวมทั้งสอนลูก ใช้ Search engine การคียค์ ำค้นหาทเ่ี หมาะสม 4. ทกั ษะในการจดั สรรเวลาหน้าจอ (Screen Time Management) ทักษะในการบริหารเวลากับการใช้อุปกรณ์ยุคดิจิทัล รวมไปถึงการควบคุมเพื่อให้เกิดสมดุลระหว่าง โลกออนไลนแ์ ละโลกภายนอก นับเปน็ อกี หนึ่งความสามารถที่บ่งบอกถึง ความเป็นพลเมืองดิจิทัล ได้เป็นอย่าง ดี เพราะเป็นที่รู้กันอยู่แล้วว่าการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศที่ขาดความเหมาะสมย่อมส่งผลเสียต่อสุขภาพ โดยรวม ทั้งความเครียดต่อสุขภาพจิตและเป็นสาเหตุก่อให้เกิดความเจ็บป่วยทางกาย ซึ่งนำไปสู่การสูญเสีย ทรพั ยส์ นิ เพือ่ ใช้รักษา และเสียสขุ ภาพในระยะยาวโดยรเู้ ท่าไมถ่ ึงการณ์ ทุกวันนี้เราแทบจะทำทุกอย่างได้ออนไลน์ แต่เด็กๆ ก็จำเป็นต้องเรียนรู้การจัดสรรเวลาให้สมดุล ระหวา่ งโลกออนไลน์ และโลกภายนอก พ่อแม่ชว่ ยสนับสนุนให้ลกู จดั สรรเวลาอยา่ งเหมาะสมได้ โดย - จัดใหม้ กี จิ วตั รประจำวันตามเวลา เช่น เมอื่ เลกิ เรยี นกลบั มาบา้ น ควรอาบน้ำ กนิ ขา้ ว ทำการบา้ น แลว้ จงึ ใชส้ มารท์ โฟนเพ่ือผ่อนคลายได้ และจำกัดเวลาการใช้ในแตล่ ะวนั รวมท้ังควรมีเวลาที่ทุกคนในบ้าน ละจากหน้าจอ เพอื่ พดู คุยและใช้เวลารว่ มกันดว้ ย - เป็นตัวอย่างที่ดีในการจัดสรรเวลาให้สมดุลระหว่างออนไลน์และโลกภายนอก ไม่ให้ความสำคัญกับ หน้าจอมากกว่าการมองหน้าสบตาคนที่มีชีวิตจริงๆ ตรงหน้า ควรละสายตาจากหน้าจอ เม่ือลูกพูดคุย ด้วยทุกครั้ง - ครอบครัวควรชวนกันทำกิจกรรมอื่นๆ นอกเหนือจากการเฝ้าดูหน้าจอของแต่ละคน เช่น ชวนกัน ออกไปปน่ั จกั รยาน เดนิ เล่นในสวนสาธารณะ ปลูกต้นไม้ ฯลฯ

6 5.ทกั ษะในการรบั มือกบั การคุกคามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management) Cyberbullying คือ ปัญหาที่มาพร้อมกับการใช้โซเชียล มีเดียอย่างแพร่หลาย เมื่ออินเทอร์เน็ตกลายเป็น เครื่องมือให้เกิดการคุกคามกลั่นแกล้งกันได้ง่ายขึ้น ทั้งจากคนรู้จักหรือจากคนแปลกหน้า โดยการกลั่นแกล้ง ออนไลน์มหี ลายรูปแบบ เช่น ใช้ขอ้ ความว่าร้าย ดูหม่นิ ใชถ้ ้อยคำหยาบคาย การคุกคามทางเพศ การหลอกลวง การแบล็กเมล์ การสร้างกลุ่มในโซเชียล มีเดีย เพื่อโจมตี ไปจนถึงการแอบอ้างตวั ตน พ่อแม่สามารถสอนให้ลูก รบั มอื กับการกล่ันแกล้งออนไลนไ์ ด้โดย - หมน่ั สงั เกตพฤตกิ รรมของลกู หากลูกมพี ฤติกรรมเปลีย่ นไป เช่น ซึมเศร้า หวาดระแวง วติ กกงั วล ควร ถามหาสาเหตุ และเป็นผรู้ บั ฟังทด่ี ี ให้คำแนะนำท่เี หมาะสม - ทำให้ลูกรู้วา่ พ่อแม่พร้อมที่จะรับฟงั และช่วยเหลอื หากลูกมีปัญหาถูกกลั่นแกล้งออนไลน์ ควรแจ้งให้ ผู้ใหญร่ ับรู้ และลูกควรปดิ ก้นั การสอื่ สารจากผ้ทู ีก่ ลน่ั แกล้งทันที - หากถูกกลั่นแกล้งออนไลน์ ไม่ควรตอบโต้ แต่อาจแคปข้อความเก็บไว้ เพื่อใช้เป็นหลักฐานในการ ดำเนนิ การทางกฏหมาย จากข้อมูลทางสถิติล่าสุด สถานการณ์ในเรื่อง Cyber bullying ในไทย มีค่าเฉลี่ยการกลั่นแกล้งบนโลก ออนไลน์ในรูปแบบต่างๆ ที่สูงกว่าค่าเฉลีย่ โลกอยูท่ ี่ 47% และเกิดในรูปแบบที่หลากหลาย อาทิ การด่าทอกัน ดว้ ยข้อความหยาบคาย การตัดต่อภาพ สรา้ งขอ้ มูลเท็จ รวมไปถึงการต้งั กลมุ่ ออนไลน์กีดกนั เพ่ือนออกจากกลุ่ม ฯลฯ ดังนั้น ว่าที่พลเมืองดิจิทัลทุกคน จึงควรมีความสามารถในการรับรู้และรับมือการคุกคามข่มขู่บนโลก ออนไลน์ไดอ้ ยา่ งชาญฉลาด เพ่ือป้องกันตนเองและคนรอบข้างจากการคกุ คามทางโลกออนไลน์ให้ได้

7 6.ทกั ษะในการบรหิ ารจดั การขอ้ มลู ท่ผี ู้ใช้งานทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) Digital Footprints คือ ร่องรอยการกระทำต่างๆ ที่ผู้ใช้งานทิ้งไว้ในโลกออนไลน์ โซเชียล มีเดีย เว็บไซต์หรือโปรแกรมสนทนา เด็กๆ ในฐานะที่เป็นพลเมืองดิจิทัล จึงจำเป็นต้องเข้าใจว่าทุกครั้งที่มีการเข้าสู่ โลกออนไลน์ เราจะทิ้งรอ่ งรอยไว้เสมอ ก่อนจะโพสตข์ ้อความ แชรข์ อ้ มลู คลิปรูปภาพ หรอื ลงทะเบียนออนไลน์ ตา่ งๆ จึงตอ้ งทำอยา่ งรอบคอบและพิจารณาใหถ้ ถ่ี ้วน มีรายงานการศึกษาวิจัยยืนยันวา่ คนรุ่น Baby Boomer คือ กลุ่ม Aging ที่เกิดตั้งแต่ปี พ.ศ. 2487 – 2505 มักจะใช้งานอุปกรณ์คอมพิวเตอร์หรอื โทรศัพท์เคลือ่ นที่ของผูอ้ ื่น และเปิดใช้งาน WiFi สาธารณะ เสร็จ แล้วมักจะละเลย ไม่ลบรหัสผ่านหรือประวัตกิ ารใช้งานถึง 47% ซึ่งเสี่ยงมากท่ีจะถูกผูอ้ ื่นสวมสทิ ธิ ขโมยตัวตน บนโลกออนไลน์ และเข้าถึงข้อมูลส่วนบุคคลได้อย่างง่ายดาย ดังนั้น ความเป็นพลเมืองดิจิทัล จึงต้องมีทักษะ ความสามารถท่ีจะเข้าใจธรรมชาติของการใชช้ วี ิตในโลกดิจิทัล วา่ จะหลงเหลือรอยเท้าดจิ ิทัลไวเ้ สมอ รวมไปถึง ตอ้ งเข้าใจผลลัพธท์ อี่ าจเกิดข้ึน เพือ่ การดแู ลส่งิ เหลา่ นีอ้ ย่างมีความรับผดิ ชอบ

8 7.ทักษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) การเป็นพลเมืองดิจิทัลที่มีประสิทธิภาพจำเป็นต้องรู้จักขอบเขตการใช้งาน รู้ความสามารถในการ ป้องกันข้อมูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแข็งและป้องกันการโจรกรรมข้อมูลไม่ให้เกิดขึ้นได้ ถ้า ต้องทำธรุ กรรมกับธนาคารหรือซ้ือสินค้าออนไลน์ เช่น ซ้ือเสือ้ ผา้ ชุดเดรส เปน็ ต้น ควรเปล่ียนรหัสบ่อยๆ และ ควรหลีกเลี่ยงการใช้คอมพิวเตอร์สาธารณะ และหากสงสัยว่าข้อมูลถูกนำไปใช้หรือสูญหาย ควรรีบแจ้งความ และแจง้ หน่วยงานที่เกี่ยวขอ้ งทันที และร้วู ธิ ีป้องกนั ความเสยี หายของข้อมลู และอุปกรณด์ จิ ทิ ลั ตา่ งๆ จากไวรัส และมัลแวร์ที่อาจส่งผลต่อระบบปฏิบัติการณ์ พ่อแม่สอนให้ลูกมีทักษะรักษาความปลอดภัยในโลกไซเบอร์ได้ ดังนี้ - ชวนให้เด็กๆ ศึกษาเรื่องการดูแลอุปกรณ์และโปรแกรมต่างๆ เบื้องต้น รู้ว่าเว็บไซต์แบบใดที่ไม่ ปลอดภยั อาจทำให้ระบบปฏิบัติการณ์ของเครื่องเสียหาย ควรหลีกเลี่ยง - บอกให้ลูกเข้าใจว่า ข้อมูลส่วนตัวของเราสามารถถูกโจรกรรมได้ ดังนั้น นอกจากระวังไม่เผยแพร่ ข้อมูลของตนเองแล้ว ก็ต้องดูแลอุปกรณ์ดิจิทัลของตนเอง ไม่ว่าจะเป็นคอมพิวเตอร์ สมาร์ทโฟน สมารท์ วอช ฯ ควรถือวา่ เปน็ ของใชส้ ่วนตวั ไมค่ วรแชร์กับใคร

9 8.ทกั ษะในการใช้เทคโนโลยีอยา่ งมีจรยิ ธรรม (Digital Empathy) ความสามารถในการเหน็ อกเหน็ ใจและสรา้ งความสมั พันธ์ทด่ี ีกับผู้อื่นบนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจิทัลที่ ดีจะต้องรู้ถึงคุณค่าและจริยธรรมจากการใช้เทคโนโลยี ต้องตระหนักถึงผลพวงทางสังคม การเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม ที่เกิดจากการใชอ้ นิ เทอร์เน็ต การกดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มูล ข่าวสาร ออนไลน์ รวมถึงรู้จักสิทธิและ ความรับผิดชอบออนไลน์ อาทิ เสรีภาพในการพูด การเคารพทรัพย์สินทางปัญญาของผู้อื่น และการปกป้อง ตนเองและชุมชนจากความเสยี่ งออนไลน์ เช่น การกลัน่ แกลง้ ออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เป็นต้น ถงึ แม้หลายคนทเ่ี ราพบในโลกออนไลน์ อาจเป็นคนที่ไมเ่ คยรจู้ ักกันมาก่อน แตก่ ค็ วรปฏิบัติตอ่ กนั ดว้ ย การให้เกียรติ และเคารพซ่ึงกันและกนั สอนลูกใหร้ จู้ ักเอาใจเขาใสใ่ จเราไมว่ ่าจะในสังคมภายนอกหรอื สงั คม ออนไลน์ เพราะทุกคนต่างมีความเป็นมนษุ ย์ที่เทา่ เทยี มกนั แมบ้ างคร้ังเราอาจพบความคิดเห็นทต่ี า่ งไปจากเรา แต่กไ็ ม่ไดห้ มายความวา่ เราจะใชถ้ ้อยคำรุนแรงต่อวา่ พวกเขาได้ รวมทงั้ ไม่ด่วนตดั สนิ ผอู้ ่ืนจากข้อมลู ออนไลน์ แต่เพียงอย่างเดยี ว ก่อนท่ลี ูกจะโพสอะไร เด็กๆ ควรสอนให้ใช้หลัก T.H.I.N.K ดังนี้ T - is it true? แนใ่ จหรือไมว่ ่าสงิ่ ทีโ่ พสต์เปน็ เรือ่ งจริง? H - is it hurtful? สงิ่ ทีเ่ ราโพสต์จะทำให้ใครเจ็บปวดหรือเปลา่ ทำรา้ ยใครหรือไม่? I - is it illegal? ส่งิ ที่เราโพสต์ผดิ กฏหมายหรอื เปลา่ ? N - is it necessary? เรอ่ื งที่เราโพสตม์ ีประโยชน์ และจำเป็นหรือไม่? K - is it kind? ส่งิ ที่เราโพสต์ เกดิ จากเจตนาทด่ี ีใช่หรือเปลา่ ? เป็นต้น

10 กลา่ วสรปุ คอื การจะเปน็ พลเมืองดจิ ิทลั ที่ดนี นั้ ต้องมีความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ซงึ่ ประกอบขึ้นด้วยชุด ทกั ษะและความรทู้ ั้งในเชงิ เทคโนโลยแี ละการคดิ ข้ันสงู หรอื ทเ่ี รียกว่า “ความรู้ดิจิทลั ” (Digital Literacy) เพอื่ ใหส้ ามารถใชป้ ระโยชน์จากข้อมูลข่าวสารในโลกไซเบอร์ รวู้ ิธีปอ้ งกนั ตนเองจากความเส่ียงต่างๆ ในโลก ออนไลน์ เขา้ ใจถงึ สทิ ธิ ความรับผดิ ชอบ และจริยธรรมทสี่ ำคญั ในยุคดิจิทลั และใชป้ ระโยชน์จากอินเทอร์เน็ต ในการมีสว่ นร่วมทางการเมือง เศรษฐกจิ สังคม และวฒั นธรรม ที่เกยี่ วกับตนเอง ชมุ ชน ประเทศ และพลเมอื ง บนโลก ไดอ้ ยา่ งสรา้ งสรรค์

11 บรรณานกุ รม สำนักงานปลดั กระทรวงการอุดมศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม. ทักษะดจิ ทิ ลั ก้าวสู่ พลเมืองใน ศตวรรษที่ 21. สืบค้น 20 สงิ หาคม 2564, จากhttps://www.ops.go.th/main/index.php/knowledge- base/article-pr/1355-goto-citizens21st Starfish Academy.Digital Intelligence เมื่อโลกดจิ ิทัลคือสง่ิ จำเป็นในอนาคต .สืบคน้ 21 สงิ หาคม 2564, จาก https://www.starfishlabz.com/blog/336-digital-intelligence- %E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B9%82%E0%B8%A5 %E0%B8%81%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%B1% E0%B8%A5%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B9%88%E 0%B8%87%E0%B8%88%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B9%87%E0%B8%99%E0 %B9%83%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%95