เครื่องมือการเก็บตัวอย่างในอากาศ

E-Book เรื่อง เคร่ืองมือและอุปกรณ์สำหรับเกบ็ ตวั อยำ่ งในอำกำศ เสนอ อำจำรย์ นุจรีย์ แซ่จิว จดั ทำโดย นำงสำววนั ฑิตำ มณีนิล รหสั นกั ศึกษำ 6240311375 นกั ศึกษำช้นั ปี ท่ี 2 สำขำอำชีวอนำมยั และควำมปลอดภยั รำยงำนเล่มน้ีเป็นส่วนหน่ึงของรำยวิชำ 924-209 INDUSTRIAL HYGIENE

คำนำ E-Book เล่มน้ีเป็นส่วนหน่ึงของรำยวชิ ำ 924-209 INDUSTRIAL HYGIENE โดยมีจุดประสงคเ์ พื่อ กำรศึกษำหำควำมรู้เร่ือง เครื่องมือและอปุ กรณ์สำหรับเกบ็ ตวั อยำ่ งในอำกำศ มีเน้ือหำเกี่ยวเคร่ืองมือต่ำงๆ ใน กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งท้งั จำกแก๊ส ไอ หรือ ฝ่ นุ เพอ่ื ประโยชนใ์ นกำรศึกษำ และนำไปใชใ้ นชีวิตประจำวนั หรือใน กำรประยกุ ตใ์ ชใ้ นกำรทำงำนในอนำคต โดยขำ้ พเจำ้ หวงั เป็นอยำ่ งยงิ่ วำ่ E-Book เลม่ น้ีจะเป็นประโยชนก์ บั ผอู้ ่ำน นกั เรียน นกั ศึกษำ ที่กำลงั ศึกษำหำขอ้ มูลเกี่ยวกบั เรื่องน้ี หำกเกิดขอ้ ผดิ พลำดประกำรใด ขออภยั มำ ณ ท่ีน้ีดว้ ย นำงสำววนั ฑิตำ มณีนิล ผจู้ ดั ทำ

สำรบญั 1 2 วตั ถุประสงคข์ องกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งมลพษิ ทำงอำกำศ 2 บทนำ 2 มลพิษทำงอำกำศ 2 2 อนุภำค (Particulates) 3 ฝ่ นุ (Dust) 3 ฟูม (Fume) 3 ควนั (Smoke) 3 เส้นใย (Fiber) 3 ละออง (Mist) 4 หมอก (Fog) 4 4 ก๊ำซ และไอ กำ๊ ซ 6 เคร่ืองมือท่ีใชใ้ นกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งมลพษิ ทำงอำกำศ 8 9 เครื่องมือชนิดท่ีอำ่ นคำ่ โดยตรง (Direct reading instruments) 10 ปั๊มดูดอำกำศ (Personal Sampling Pump) 10 เคร่ืองวดั คุณภำพอำกำศในบรรยำกำศทวั่ ไป 10 เครื่องสอบเทียบอตั รำกำรไหล ป๊ัมเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ เคร่ืองมือชนิดที่อำ่ นคำ่ โดยตรง ประเภทน้ีมีขอ้ ดีและขอ้ จำกดั ขอ้ ดี ขอ้ จำกดั

เครื่องมือท่ีอ่ำนค่ำโดยตรงที่แสดงผลตวั กลำง 11 หลอดบรรจุของเหลว (Impingers) 11 หลอดเกบ็ สำรตวั อยำ่ งหรือหลอดบรรจุสำรดูดซบั (Sorbent tube) 12 หลอดตรวจแก๊สหรือหลอดช้ีบอก (Gas detector Tube) 13 เคร่ืองมือเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศผำ่ นอุปกรณ์ท่ีเป็นตวั กลำงในกำรเกบ็ และวเิ ครำะห์ทำง หอ้ งปฏิบตั ิกำร 15 ถุงเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ (Sampling bag) 15 อุปกรณ์คดั ขนำดฝ่ นุ 17 กลวิธีในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ 18 เอกสำรอำ้ งอิง 21

สำรบัญรูป 4 6 รูปที่ 1 ปั๊มดูดอำกำศ (Personal Sampling Pump) 8 รูปท่ี 2 เครื่องวดั คุณภำพอำกำศในบรรยำกำศทวั่ ไป 9 รูปท่ี 3 เครื่องสอบเทียบอตั รำกำรไหล 11 รูปที่ 4 ป๊ัมเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ 12 รูปที่ 5 หลอดบรรจุของเหลว (Impingers) 14 รูปท่ี 6 หลอดเกบ็ สำรตวั อยำ่ งหรือหลอดบรรจุสำรดูดซบั (Sorbent tube) 15 รูปที่ 7 หลอดตรวจแก๊สหรือหลอดช้ีบอก (Gas detector Tube) 17 รูปที่ 8 ถุงเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ (Sampling bag) รูปท่ี 9 อุปกรณ์คดั ขนำดฝ่นุ

1 เคร่ืองมือและอุปกรณ์สำหรับเกบ็ ตัวอย่ำงในอำกำศ วตั ถุประสงค์ของกำรเกบ็ ตวั อย่ำงมลพษิ ทำงอำกำศ 1.เพือ่ ทรำบระดบั ควำมเขม้ ขน้ ของมลพิษทำงอำกำศวำ่ อยใู่ นระดบั ที่เป็นอนั ตรำยต่อสุขภำพ ผปู้ ฏิบตั ิงำนหรือไม่ หรือเกินค่ำท่ีกำหนดโดยกฎหมำย หรือคำ่ แนะนำโดยหน่วยงำนท่ี ยอมรับในระดบั สำกลหรือไม่ 2.เพื่อเป็นขอ้ มลู ในกำรวำงแผน บริหำรจดั กำรเพื่อลดระดบั ควำมเขม้ มลพษิ ใหอ้ ยใู่ น ระดบั ท่ีไม่เป็น อนั ตรำยต่อสุขภำพ ตลอดจนกำรจดั ใหม้ ีกิจกรรมเฝ้ำคุมอำกำศในสถำนท่ีทำงำน อยำ่ งเป็นระบบและ ต่อเน่ือง

2 บทนำ กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศใชใ้ นกำรประเมินกำรสมั ผสั สำรมลพิษทำงอำกำศ ซ่ึงอำจจะอยใู่ นรูปของ สำรละลำย กำ๊ ซ ไอระเหย โลหะหนกั หรืออนุภำคมลพษิ ประเภทต่ำง ๆ และมีควำมเก่ียวขอ้ งกบั อตุ สำหกรรมกำรผลิตแทบทุกประเภท มลพษิ ทำงอำกำศอำจแบ่งได้2 ประเภท คือ 1.อนุภำค (Particulates) หมำยถึง สำรทุกชนิดไม่วำ่ จะอยใู่ นรูปของแขง็ หรือ ของเหลวท่ีสำมำรถ แขวนลอยอยใู่ นบรรยำกำศไดใ้ นระยะเวลำใดเวลำหน่ึง และอำจเขำ้ สู่ระบบ ทำงเดินหำยใจคนได้ อนุภำค ของแขง็ เช่น ฝ่ นุ ฟมู ควนั ข้ีเถำ้ เสน้ ใย อนุภำคของเหลว ไดแ้ ก่ ละออง(mist) และ หมอก(fog) สำหรับอนุภำคที่อยใู่ นสถำนะของแขง็ ไดแ้ ก่ ฝ่ ุน (Dust) - เป็นอนุภำคในอำกำศที่มีแหลง่ ท่ีมำจำกหลำย ๆ ที่ เช่น ฝ่ นุ จำกดินท่ีถูก ลมพดั ข้ึนมำ ฝ่ นุ จำกกำรระเบิดของภูเขำไฟ หรือจำกมลภำวะต่ำงๆ ฝ่ นุ ใน ท่ีพกั อำศยั สำนกั งำน หรือแมแ้ ต่ ละอองเกสรของพชื เส้นผมหรือขนของ คนและสตั ว์ ส่ิงทอ เส้นใย เศษผวิ หนงั ของมนุษย์ สิ่งหลงเหลือจำก อุกกำบำต และจำกอีกหลำยอยำ่ ง หลำยวตั ถุ ในสภำพแวดลอ้ มทว่ั ไป ฟูม (Fume) - เป็นอนุภำคท่ีเป็นของแขง็ ซ่ึงมีขนำดเลก็ มำกๆ โดยทว่ั ไปจะมีขนำด อนุภำคเลก็ กวำ่ 1.0 ไมครอน เกิดจำกกำรควบแน่นของไอโลหะ เม่ือ โลหะไดร้ ับควำมร้อนจนหลอมเหลว เช่น ฟูมของตะกวั่ ฟูมของเหลก็ ฟูมของสงั กะสี ฯลฯ (ฟมู ของสงั กะสีมีขนำด ของอนุภำคประมำณ 0.005-0.4 ไมครอน) เนื่องจำกฟูมมีขนำดของ อนุภำคเลก็ มำกนนั่ เอง จึงทำใหม้ ีโอกำสท่ีจะทำใหเ้ กิดอนั ตรำยต่อร่ำงกำย ไดม้ ำก เพรำะสำมำรถเลด็ ลอดผำ่ นระบบป้องกนั อนั ตรำยของระบบ ทำงเดินหำยใจจนลงไปถึงปอดและทำ อนั ตรำยต่อร่ำงกำยไดใ้ นที่สุด

ควนั (Smoke) 3 -เป็นอนุภำคเลก็ ละเอียดท่ีลอยอยใู่ นอำกำศซ่ึงโดยทวั่ ไปจะมีขนำดเลก็ กวำ่ หน่ึงไมครอน ส่วนประกอบทำงเคมีของควนั น้นั ค่อนขำ้ งจะซบั ซอ้ น ปกติควนั จะเป็นผลท่ีเกิดจำกกำร เผำไหมท้ ่ีไม่สมบูรณ์ของวตั ถุที่มีธำตุที่ มีธำตุคำร์บอนเป็นส่วนประกอบ เช่น ถ่ำนหิน และน้ำมนั เป็นตน้ เส้นใย (Fiber) -อนุภำคของแขง็ ท่ีมีขนำดซ่ึงเปรียบเทียบเป็นอตั รำส่วนควำมยำวต่อควำม กวำ้ ง (Aspect ratio) มำกกวำ่ 3 ต่อ 1 สำหรับอนุภำคที่อยใู่ นสถำนะของเหลวไดแ้ ก่ ละออง (Mist) - เกิดจำกกำรที่ของเหลวถูกอดั ใหแ้ ตกกระจำยออก (Atomization) กลำยเป็นอนุภำคที่มีขนำดเลก็ แขวนลอยในอำกำศ โดยทว่ั ไปมีขนำดใหญ่ กวำ่ 5 ไมโครเมตร หมอก (Fog) -เกิดจำกกำรกลนั่ ตวั กลำยเป็นของเหลวของสำรท่ีอยใู่ นสถำนะก๊ำซ เม่ือ กำ๊ ซน้นั มีควำมเขม้ ขน้ สูงมำกๆ เช่น ของเหลวอินทรียท์ ี่ถูกตม้ จนเดือด กลำยเป็นไอลอยตวั ข้ึน ไปกระทบกบั ควำมเยน็ จึงกลนั่ ตวั เป็นของเหลว โดยทวั่ ไปมีขนำดเลก็ กวำ่ หรือเท่ำกบั 0.25 ไมโครเมตร แขวนลอยใน อำกำศ 2.ก๊ำซ และไอ ก๊ำซ หมำยถึง สภำวะของของไหลท่ีไร้รูปทรงของสำรเคมีท่ีอำจเปลี่ยนแปลงไปสู่ สภำวะของเหลว หรือของแขง็ โดยผลร่วมกนั ระหวำ่ งกำรเพิม่ ควำมดนั และกำรลดอณุ หภูมิไอ หมำยถึง สภำวะกำรเป็นกำ๊ ซของสำรซ่ึงโดยปกติแลว้ ภำยในอณุ หภูมิหอ้ ง และควำมดนั ปกติจะอยใู่ นสภำวะของแขง็ หรือของเหลว ไอน้นั จะทำใหเ้ ปล่ียนแปลงกบั ไปเป็น สภำวะของแขง็ หรือของเหลวไดโ้ ดยกำรเพิ่มควำมดนั หรือลดอณุ หภูมิ

4 เคร่ืองมือท่ีใช้ในกำรเกบ็ ตัวอย่ำงมลพษิ ทำงอำกำศ กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ ตอ้ งพจิ ำรณำถึงประเภทของมลพิษทำงอำกำศ ชนิดของสำรปนเป้ื อนท่ี แขวนลอยในอำกำศ ดงั น้นั ในท่ีน้ีจึงแบ่งกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศออกเป็น 2 ประเภท คือ กำรเกบ็ ตวั อยำ่ ง อำกำศสำหรับสำรปนเป้ื อนที่เป็นอนุภำคและกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศสำหรับสำร ปนเป้ื อนท่ีเป็นไอระเหย และก๊ำซ ท้งั น้ีเพื่อประโยชนใ์ นกำรเลือกเครื่องมือและอุปกรณ์ที่เหมำะสม กบั กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศเพ่ือกำร วิเครำะห์หำปริมำณของมลพษิ น้นั ๆ ปัจจุบนั เคร่ืองมือที่ใชใ้ น กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งมีมำกมำยหลำยประเภท แต่ละ ประเภทกไ็ ดร้ ับกำรพฒั นำใหม้ ีประสิทธิภำพใน กำรใชง้ ำน สำมำรถแบ่งออกไดด้ งั น้ี 1. เครื่องมือชนดิ ทอ่ี ่ำนค่ำโดยตรง (Direct reading instruments) เคร่ืองมือท่ีรวมเอำกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งและวเิ ครำะห์ไวใ้ นเครื่องมือน้นั ๆ สำมำรถแสดงผล กำรตรวจวดั ในเชิงปริมำณไดท้ นั ทีที่ทำกำรตรวจวดั โดยแสดงท่ีหนำ้ ปัด เครื่องบนั ทึก หรือ แสดงผลท่ีตวั กลำงท่ี เกี่ยวขอ้ งกบั กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ เครื่องมือที่อำ่ นผลกำรตรวจวดั ทำงหนำ้ ปัดที่นิยมใชม้ ีดงั น้ี ปั๊มดูดอำกำศ (Personal Sampling Pump) หลกั กำรทำงำน ซ่ึงกม็ ีใหเ้ ลือกหลำกหลำยแบบเช่นเดียวกนั ไม่วำ่ จะใชส้ ำหรับอตั รำกำรไหลต่ำ 5 ml/min ไปจนถึง อตั รำกำรไหลสูง 30 L/min นอกจำกน้ี ยงั สำมำรถใชเ้ ครื่องมือวดั ที่อ่ำนค่ำไดท้ นั ที ซ่ึงเคร่ืองมือตวั น้ีสำมำรถ วดั ก๊ำซในบรรยำกำศ ปริมำณฝ่ นุ ละอองและวดั พำรำมิเตอร์ท่ีเก่ียวกบั งำนอุตุนิยมวทิ ยำไดอ้ ีกดว้ ย เช่น ค่ำ อณุ หภูมิ ควำมช้ืน ควำมเร็วลม ปริมำณน้ำฝน เป็นตน้ รูปท่ี 1 ป๊ัมดูดอำกำศ (Personal Sampling Pump)

5 ชนดิ ของ Personal Sampling Pump โดยทว่ั ๆไปมี 3 ชนิด 1. เคร่ืองมือ/ อปุ กรณ์ท่ีใชใ้ นกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งฝ่ นุ รวม (Total Dust) 2. เคร่ืองมือ/ อุปกรณ์ที่ใชใ้ นกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งฝ่ นุ ที่สำมำรถเขำ้ ไปในระบบทำงเดินหำยใจส่วนปลำยได้ (Respirable Dust) 3. กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งแบบติดตวั บุคคล(Personal Sampling) ข้อดี 1. มีระบบหยดุ กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งชวั่ ครำว และสำมำรถเกบ็ ตวั อยำ่ งต่อหลงั จำกที่หยดุ ชว่ั ครำวแลว้ โดยท่ี นำฬิกำจบั เวลำจะจบั เวลำเฉพำะในช่วงที่เกบ็ ตวั อยำ่ ง และแสดงเวลำรวมที่ใชใ้ นกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งต้งั แต่ตน้ จน หยดุ ไม่กระทบต่อค่ำขอ้ มูลท่ีไดแ้ ละไม่เสียเวลำในกำร restart เครื่องใหม่ 2. มีระบบควบคุมแรงดนั สำหรับกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศในช่วง Low flow ซ่ึงทำใหส้ ำมำรถเกบ็ ตวั อยำ่ งกำ๊ ซ ผำ่ นหลอดเกบ็ ได้ 3. ตวั เคร่ืองจะหยดุ กำรทำงำนโดยอตั โนมตั ิ ในกรณีที่ระดบั แบตเตอร่ีต่ำ หรือเกิดกำรอดุ ตนั ในระบบ 4. สำมำรถทำกำรต้งั เวลำในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งเป็นช่วง ๆ ในลกั ษณะกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งตำมคำ่ Time Weighted Average (TWA) ได้ 5. สำมำรถทำกำรต้งั เวลำในกำรเริ่มทำงำนไดล้ ว่ งหนำ้ และต้งั เวลำในกำรปิ ดกำรทำงำนอตั โนมตั ิไดร้ องรับ กำรใชง้ ำนในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศได้ 4 ลกั ษณะ คือ Filter , Sorbent , Tube , Impringer และ Sampling Bag 6. มีหนำ้ จอแสดงผลแบบ LCD ควบคุมกำรทำงำนดว้ ยระบบกดป่ ุม โดยจอภำพสำมำรถแสดง Pump run time, Total Elapsed time, Delay start time ได้ 7. ตวั เครื่องมีแผน่ พลำสติกโปร่งแสง ซ่ึงสำมำรถป้องกนั หนำ้ จอ และกำรกดป่ ุมโดยไม่ต้งั ใจ 8. ตวั เครื่องมีระบบป้องกนั คลื่นวิทย/ุ คล่ืนแม่เหลก็ ไฟฟ้ำรบกวน (RFI/EMI) และสำมำรถใชง้ ำนในพ้นื ท่ี อนั ตรำยได้ (Intrinsically Safe) ข้อเสีย 1. บำงเคร่ืองมือไม่มีมำตรฐำนกำรตรวจ รองรับ จึงไม่สำมำรถอำ้ งอิงในเชิงวชิ ำกำรได้

6 2. จำเป็นตอ้ งส่งหอ้ งแลป เพอื่ วิเครำะห์ผล และใชเ้ วลำนำน 3. กำรรักษำตวั อยำ่ ง กำรขนส่ง มีผลต่อผลกำรวเิ ครำะห์ 4. อุปกรณ์วสั ดุมีควำมจำเพำะต่อสำรท่ีตอ้ งกำรตรวจ เคร่ืองวดั คุณภำพอำกำศในบรรยำกำศทั่วไป หลกั กำรทำงำน ตรวจวดั คุณภำพอำกำศในบรรยำกำศโดยทวั่ ไปใชว้ ธิ ีมำตรฐำนตำม ประกำศคณะกรรมกำร สิ่งแวดลอ้ มแห่งชำติฉบบั ที่ 10 (พ.ศ.2538) และฉบบั ที่ 21 (พ.ศ.2544) และวิธีเทียบเท่ำวธิ ีมำตรฐำนตำม ประกำศกรมควบคุมมลพิษ (พ.ศ.2546) จำกน้นั รวบรวมขอ้ มูลแลว้ นำมำ ประเมิน ผลกระทบต่อคุณภำพ อำกำศโดยเปรียบเทียบกบั คำ่ มำตรฐำนคุณภำพอำกำศในบรรยำกำศ โดยทว่ั ไปที่กำหนดคำ่ โดยคณะกรรมกำรส่ิงแวดลอ้ มแห่งชำติสำรเจือปนท่ีดำเนินงำนตรวจวดั มีจำนวน 4 ชนิด ดงั น้ี - ฝ่ นุ ละอองรวม (TSP) - ฝ่ นุ ละอองขนำดไม่เกิน 10 ไมครอน (PM-10) - ก๊ำซซลั เฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) - ก๊ำซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) รูปที่ 2 เคร่ืองวดั คุณภำพอำกำศในบรรยำกำศทวั่ ไป

7 ชนิดของ เคร่ืองวดั คุณภำพอำกำศในบรรยำกำศทั่วไป โดยทั่วๆไปมี 6 ชนิด 1. เครื่องตรวจวดั สำรมลพิษ 2. เครื่องตรวจวดั ฝ่ นุ ละออง (PM10) 3. เครื่องตรวจวดั ก๊ำซซลั เฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) 4. เครื่องตรวจวดั ก๊ำซออกไซดข์ องไนโตรเจน (NO) 5. เคร่ืองตรวจวดั กำ๊ ซคำร์บอนมอนอกไซด์ (CO) 6. เคร่ืองตรวจวดั กำ๊ ซโอโซน (O3) ข้อดี 1.เป็นเครื่องมือแบบเคล่ือนยำ้ ยไดท้ ่ีสำมำรถอำ่ นคำ่ กำรวดั ไดโ้ ดยตรง 2.สำมำรถวดั ควำมเขม้ ขน้ กำ๊ ซ ปริมำณฝ่ นุ ละออง และพำรำมิเตอร์ทำงอุตุนิยมวิทยำ โดยวดั ไดพ้ ร้อมกนั สูงสุด 14 พำรำมิเตอร์ ไดแ้ ก่ เซ็นเซอร์สำหรับวดั ปริมำณฝ่ นุ 2 เซ็นเซอร์ เซ็นเซอร์สำหรับวดั ควำมเขม้ ขน้ กำ๊ ซ 8 เซ็นเซอร์ และเซ็นเซอร์สำหรับวดั พำรำมิเตอร์ทำงดำ้ นอตุ ุนิยมวิทยำ 4 เซ็นเซอร์ 3.สำมำรถใชง้ ำนจำกแบตเตอร่ี หรือไฟ AC หรือใชง้ ำนจำกพลงั งำนแสงอำทิตยไ์ ด้ 4.สำมำรถโอนถ่ำยขอ้ มูลไปยงั คอมพิวเตอร์ผำ่ นซอฟทแ์ วร์ และรำยงำนผลเป็นกรำฟได้ ข้อเสีย 1. บำงเครื่องมือไม่มีมำตรฐำนกำรตรวจ รองรับ จึงไม่สำมำรถอำ้ งอิงในเชิงวชิ ำกำรได้ 2. จำเป็นตอ้ งส่งหอ้ งแลป เพื่อวิเครำะห์ผล และใชเ้ วลำนำน 3. กำรรักษำตวั อยำ่ ง กำรขนส่ง มีผลต่อผลกำรวิเครำะห์ 4. อุปกรณ์วสั ดุมีควำมจำเพำะต่อสำรท่ีตอ้ งกำรตรวจ

8 เครื่องสอบเทียบอตั รำกำรไหล หลกั กำรทำงำน – กำรสุ่มตวั อยำ่ งสุขอนำมยั อุตสำหกรรม – กำรสุ่มตวั อยำ่ งดำ้ นส่ิงแวดลอ้ ม – คุณภำพอำกำศภำยในอำคำร – ระบำดวทิ ยำศึกษำสุขภำพ รูปที่ 3 เคร่ืองสอบเทียบอตั รำกำรไหล ชนิดของ เคร่ืองสอบเทยี บอตั รำกำรไหล โดยทวั่ ๆไปมี 2 ชนิด 1. เคร่ืองเปรียบเทียบอตั รำกำรไหลของอำกำศแบบแหง้ (อตั รำกำรไหลสูง) 2. เครื่องเปรียบเทียบอตั รำกำรไหลของอำกำศแบบแหง้ (อตั รำกำรไหลต่ำ) ข้อดี 1. น้ำหนกั เบำและจบั ถือไดง้ ่ำย 2.ไดผ้ ลลพั ธท์ ี่เช่ือถือไดเ้ พยี งไม่ถึง 5 นำที 3. แขง็ แรง ทนทำนสำหรับกำรใชง้ ำนในโรงงำนหรือแมก้ ระทงั่ จุดกำรวดั ที่เขำ้ ถึงยำก 4. กำรวดั ที่รวดเร็ว : ไม่จำเป็นตอ้ งทำกำรสอบเทียบ zero point ข้อเสีย 1. มีคำ่ ควำมคลำดเคลื่อนในกำรสอบเทียบอตั รำกำรไหลไม่เกิน + 1% 2. ในกำรอ่ำนคำ่ แต่ละคร้ังไม่เกิน 15 วนิ ำที

9 ปั๊มเกบ็ ตวั อย่ำงอำกำศ หลกั กำรทำงำน สำมำรถต่อกำรทำงำนร่วมกบั เครื่องคอมพวิ เตอร์เพือ่ ทำกำรต้งั เวลำ ช่วงกำรเกบ็ ตวั อยำ่ ง หรือโอน ขอ้ มูลกำรวดั และ วเิ ครำะห์ผลไดโ้ ดยใชโ้ ปรแกรมสำเร็จรูป มีระบบปิ ดอตั โนมตั ิเม่ือระดบั แบตเตอรี่ต่ำ หรือ อตั รำกำรไหลตกลงมำกกวำ่ 5% โดยขอ้ มูลจะถูกบนั ทึกไวใ้ นตวั เครื่อง และเร่ิมกำรทำงำนไดอ้ ตั โนมตั ิทุก 5 นำที มีหนำ้ จอแสดงผล แบบ LCD ไฟ LCD แสดงสถำนะกำรทำงำน ช่วงกำรวดั : 5 - 5000 ml/min คำ่ ควำมคลำดเคล่ือนไม่เกิน - ระบบเวลำ : 1 นำที/เดือน : ท่ี 25 องศำเซลเซียส - ควำมดนั : ± 0.3 นิ้วปรอท - อตั รำกำรไหล : ± 3% จำกคำ่ Setpoint รูปที่ 4 ป๊ัมเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ ข้อดี 1. สำมำรถปรับอตั รำกำรไหลในกำรดูดอำกำศไดต้ ้งั แต่ 5-5000 ml/min 2. หนำ้ จอสีแบบสมั ผสั ต้งั คำ่ โปรแกรมไดง้ ่ำย 3. มีระบบลอ็ คหนำ้ จอ เพอื่ ป้องกนั กำรเปล่ียนแปลงสถำนะป๊ัมโดยไม่ไดต้ ้งั ใจในระหวำ่ งกำรเกบ็ ตวั อยำ่ ง 4. ระยะเวลำใชง้ ำนแบตเตอร่ีต่อเนื่องสูงสุด 20 ชวั่ โมง ที่อตั รำกำรไหล 2 L/min 5. ค่ำควำมถูกตอ้ งของกำรควบคุมกำรไหล ±5% ของจุดท่ีต้งั คำ่ ไวห้ ลงั จำกทำกำรสอบเทียบกำรไหล 6. ตวั เครื่องผำ่ นกำรรับรองมำตรฐำน Intrinsic safety: UL Class I, Div. 1, Class II, Div. 1, Class III, Div. 1

10 ข้อเสีย 1. บำงเครื่องมือไม่มีมำตรฐำนกำรตรวจ รองรับ จึงไม่สำมำรถอำ้ งอิงในเชิงวิชำกำรได้ 2. จำเป็นตอ้ งส่งหอ้ งแลป เพื่อวเิ ครำะห์ผล และใชเ้ วลำนำน 3. มีคำ่ ควำมคลำดเคล่ือนในกำรสอบเทียบอตั รำกำรไหลไม่เกิน + 1% เคร่ืองมือชนิดที่อ่ำนค่ำโดยตรง ประเภทนมี้ ีข้อดแี ละข้อจำกดั ดงั นี้ ข้อดี - สำมำรถประมำณค่ำควำมเขม้ ขน้ ของมลพษิ ทำงอำกำศไดท้ นั ที -บำงชนิดสำมำรถบนั ทึกควำมเขม้ ขน้ มลพษิ ทำงอำกำศไดอ้ ยำ่ งต่อเนื่องตลอดเวลำ -ลดปัญหำข้นั ตอนและเวลำในกำรทำงำน -ลดปัญหำขอ้ ผดิ พลำดที่เกิดจำกกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งและวิเครำะห์ตวั อยำ่ ง -ลดปัญหำกำรใชเ้ ครื่องมือไม่ถูกตอ้ งจำกบคุ คลที่ไม่ไดร้ ับกำรฝึก -เครื่องมือบำงชนิดถูกออกแบบมำใหม้ ีระบบเตือนภยั โดยสำมำรถแสดงออกในรูป ของแสง หรือเสียงท้งั น้ี เพอ่ื เตือนผปู้ ฏิบตั ิงำนใหท้ รำบถึงสภำวะท่ีเป็นอนั ตรำย ข้อจำกดั -รำคำแพง - อำจตอ้ งทำกำรตรวจปรับควำมถูกตอ้ งบ่อย ดงั น้นั กำรขำดเครื่องมือตรวจ ปรับควำมถูกตอ้ งจึงเป็นปัญหำ ต่อกำรใชเ้ คร่ืองมือประเภทน้ีมำก

11 เคร่ืองมือที่อ่ำนค่ำโดยตรงทแี่ สดงผลตวั กลำง หลอดบรรจุของเหลว (Impingers) หลกั กำรทำงำน มีลกั ษณะเป็นแกว้ ทรงกระบอกภำยในบรรจุ ของเหลว เช่น น้ำ หรือ สำรเคมีอื่น ซ่ึงทำหนำ้ ที่จบั มลพษิ ใหส้ ะสมอยใู่ นของเหลวน้นั หลอดแกว้ น้ีประกอบดว้ ยช่องสำหรับอำกำศเขำ้ ซ่ึงเชื่อมต่อกบั หลอดแกว้ ยำงขนำดเลก็ มีปลำย อีกขำ้ งหน่ึงจุ่มอยใู่ ตข้ องเหลวและช่องอำกำศซ่ึงต่อเชื่อมกบั เครื่องดูดอำกำศ มลพิษซ่ึงปะปนอยู่ ในอำกำศน้นั จะถูกของเหลวจบั ไว้ อำกำศส่วนท่ีเหลือกจ็ ะถูกดูดผำ่ นเครื่องดูดอำกำศ ออกไป ปลำยของหลอดแกว้ ซ่ึงจุ่มอยใู่ ตข้ องเหลวมีหลำยลกั ษณะ เพือ่ ควำมเหมำะสมของมลพิษท่ีถูกเกบ็ หลอดแกว้ บรรจุของเหลวมีหลำยแบบ รูปท่ี 5 หลอดบรรจุของเหลว (Impingers) ชนิดของ Impingers โดยท่ัวๆไปมี 2 ชนิดคือ 1. Midget impingers (หลอดแกว้ ขนำดเลก็ ) 2. Fritted glass bubbler ข้อดี 1. รำคำ 2. สำมำรถหำซ้ือไดง้ ่ำย

12 ข้อเสีย 1. ตอ้ งตรวจหำแหลง่ กำเนิดของกล่ินท่ีก่อใหเ้ กิดปัญหำต่อชุมชน และตรวจวดั หำปริมำณควำมเขม้ ขน้ ของ กล่ินที่เกิดข้ึนในพ้ืนท่ีบริเวณทิศทำงใตล้ มเท่ำน้นั ของแหลง่ กำเนิดภำยใตส้ ภำพอตุ ุนิยมวทิ ยำท่ีเกิดข้ึนจริง 2. เพ่อื จดั ทำขอ้ มูลเพ่อื นำมำใชป้ ระกอบกำรพจิ ำรณำตดั สินปัญหำกำรร้องเรียนเร่ืองกล่ิน และใชแ้ บบจำลอง ทำงคณิตศำสตร์เพ่อื ศึกษำกำรแพร่กระจำยของกล่ินจำกแหล่งกำเนิดท่ีสำรวจไดภ้ ำยใตส้ ภำพอุตุนิยมวิทยำที่ แทจ้ ริง เพือ่ ใชใ้ นกำรวำงแผนควบคุมป้องกนั และ แกไ้ ขปัญหำจำกกลิ่นในชุมชนน้นั หลอดเกบ็ สำรตวั อย่ำงหรือหลอดบรรจุสำรดูดซับ (Sorbent tube) หลกั กำรทำงำน เหมำะสำหรับกำรเกบ็ มลพษิ ที่มีจุดเดือด (Bolling point )สูงกวำ่ 0 C ประสิทธิภำพกำรดูดซบั จะ ลดลงเมื่อมลพษิ น้นั มีจุดเดือดต่ำลง เหมำะสำหรับดูดซบั ไอระเหยไดด้ ีกวำ่ ซิลิกำ้ เจล ส่วนซิลิกำ้ เจลมีขอ้ จำกดั คือ ในบรรยำกำศท่ีมีควำมช้ืน ซิลิกำ้ เจลจะดูดซบั ไอน้ำไดด้ ีกวำ่ ไอระเหยของสำรอินทรีย์ ดงั น้นั ประสิทธิภำพในกำร ดูดซบั มลพษิ จะลดลงเม่ืออำกำศมีควำมช้ืนสูง เวลำใชใ้ หต้ ดั ปลำยท้งั สองขำ้ งออก โดย ปลำยขำ้ งหน่ึงต่อเขำ้ กบั เครื่อง เกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ ส่วนปลำยอีกขำ้ งหน่ึงเป็นทำงเขำ้ ของอำกำศ เมื่ออำกำศ ซ่ึงมีมลพษิ ปนอยู่ ผำ่ นเขำ้ ไปในหลอดแกว้ น้ี สำรที่บรรจุในหลอดแกว้ จะดูดซบั มลพษิ ไว้ ดงั น้นั เม่ือเกบ็ ตวั อยำ่ งเสร็จแลว้ จะตอ้ งนำหลอดแกว้ น้ีส่งหอ้ งปฏิบตั ิกำรเพ่ือวิเครำะหห์ ำชนิดและปริมำณของมลพิษที่ ตอ้ งกำรทรำบ รูปท่ี 6 หลอดเกบ็ สำรตวั อยำ่ งหรือหลอดบรรจุสำรดูดซบั (Sorbent tube)

13 ชนิดของ Sorbent tube โดยทัว่ ๆไปมี 2 ชนิดคือ 1. Activated charcoal tube เหมาะสาหรบั การเก็บมลพิษท่ีมีจดุ เดือดสงู กวา่ 0 องศาเซลเซยี ส 2. Silicagel tube เหมาะสาหรบั การเก็บมลพิษท่มี ีจดุ เดือดต่ากวา่ 0 องศาเซลเซยี ส ข้อดี 1. มีสำรดูดซบั ใหเ้ ลือกหลำกหลำยชนิด ไดแ้ ก่ Silica gel, Ghacoal, XAD-2 2. ใหผ้ ลกำรวดั ที่แม่นยำดว้ ยกำรควบคุมคณุ ภำพปริมำณน้ำหนกั ของสำรดูดซบั 3. มีสำรดูดซบั มำกกวำ่ 100 ชนิดใหเ้ ลือกใชง้ ำน เช่น Charcoal, Silica Gel 4. เป็นวสั ดุท่ีมีคุณภำพสูง ไดร้ ับกำรรับรองตำมมำตรฐำน OSHA, NIOSH, EPA ข้อเสีย 1.ซิลิกำ้ เจล มีขอ้ จำกดั คือ ในบรรยำกำศท่ีมีควำมช้ืน ซิลิกำ้ เจลจะดูดซบั ไอน้ำไดด้ ีกวำ่ ไอระเหยของ สำรอินทรีย์ ดงั น้นั ประสิทธิภำพในกำร ดูดซบั มลพษิ จะลดลงเม่ืออำกำศมีควำมช้ืนสูง 2. กำรเกบ็ มลพิษที่มีจุดเดือด (Bolling point )สูงกวำ่ 0 C ประสิทธิภำพกำรดูดซบั จะลดลงเม่ือมลพษิ น้นั มีจุด เดือดต่ำลง เหมำะสำหรับดูดซบั ไอระเหยไดด้ ีกวำ่ ซิลิกำ้ เจล หลอดตรวจแก๊สหรือหลอดชี้บอก (Gas detector Tube) เป็นเทคนิคกำรตรวจวดั แกส๊ มลพิษทำงส่ิงแวดลอ้ มในภำคสนำมส่วนมำกใชใ้ นกรณีกำรเกิดอุบตั ิภยั ไฟไหมโ้ รงงำนโกดงั เกบ็ สำรเคมีรถบรรทุกสำรเคมีควำ่ หรือเกิดกำรรั่วไหลของสำรเคมีท่ีมีสำรมลพษิ ปนเป้ื อนสู่สิ่งแวดลอ้ มค่อนขำ้ งมำกท้งั น้ีในเบ้ืองตน้ หลกั กำรทำงำน กำรตรวจวดั จะอำศยั กำรเปล่ียนแปลงของสำรเคมี (Detecting reagent) ซ่ึงบรรจุอยภู่ ำยในหลอดแกว้ 7 หลอดแกว้ น้ีทำมำจำกโบโรซิลิเกตบริสุทธ์ิ (High Quality borosilicate glass) มีเสน้ ผำ่ ศูนยก์ ลำงท่ี สม่ำเสมอ โดยเม่ือปั๊มอำกำศผำ่ นเขำ้ มำ มลพิษในอำกำศจะทำปฏิกิริยำกบั สำรเคมี (Detecting reagent) ทำให้ เกิดกำรเปล่ียนแปลงของสีของสำรเคมีที่ใชด้ ูดกลืน (Absorbed) ควำมยำวของสีที่เปล่ียนแปลงจะเป็น สดั ส่วนกบั ควำมเขม้ ขน้ ของแกส๊ มลพิษ

14 รูปที่ 7 หลอดตรวจแก๊สหรือหลอดช้ีบอก (Gas detector Tube) ชนดิ ของ Detector Tube โดยทวั่ ๆไปมี 3 ชนดิ คือ 1. แบบอ่ำนค่ำควำมเขม้ ขน้ ไดโ้ ดยตรง (Direct Reading) 2. แบบอำ่ นค่ำควำมเขม้ ขน้ โดยเปรียบเทียบกบั แผน่ ตำรำง (Concentration Chart) 3. แบบอำ่ นคำ่ ควำมเขม้ ขน้ โดยเปรียบเทียบควำมเขม้ ขน้ ของสีกบั แผน่ ปรับเทียบมำตรฐำนสี (Colour Intensity) แต่ในปัจจุบนั ที่นิยมใชจ้ ะเป็นแบบอ่ำนค่ำควำมเขม้ ขน้ ไดโ้ ดยตรง (Direct Reading) และดว้ ยเทคโนโลยที ่ี ทนั สมยั ข้ึนปัจจุบนั สำมำรถตรวจวดั แกส๊ ไดห้ ลำยชนิดในเวลำเดียวกนั โดยกำรเสียบหลอดช้ีบอกหลำย ๆ พำรำมิเตอร์พร้อมกนั ข้อดขี อง (Gas detector Tube) 1. มีขนำดกะทดั รัดน้ำหนกั เบำสำมำรถนำไปใชใ้ นท่ีต่ำงๆไดส้ ะดวก 2. ง่ำยต่อกำรใชไ้ ม่ตอ้ งใชผ้ ทู้ ่ีมีประสบกำรณ์มำก 3. กำรตรวจวดั ไดผ้ ลรวดเร็วไม่ตอ้ งใชผ้ ลกำรคำนวนท่ียงุ่ ยำกซบั ซอ้ น 4. สำรเคมีที่ใชไ้ ม่เป็นของเหลว (liquid reagent) แต่จะอยใู่ นรูปสำรเคมีแหง้ (Dry Chemical) 5. สะดวกต่อกำรเคลื่อนยำ้ ยและกำรใชง้ ำน 6. กำรตรวจวดั ไม่มีกระแสไฟฟ้ำเขำ้ มำเก่ียวขอ้ งทำใหป้ ลอดภยั ต่อกำรระเบิดของแกส๊ หรือไอระเหย

15 ข้อเสีย 1. ค่ำท่ีวดั ไดย้ งั ไม่เป็นคำ่ แน่นอนตอ้ งมีกำรตรวจสอบซ้ำ (Confirm) 2. ไม่เหมำะสำหรับมลพษิ ท่ีมีค่ำนอ้ ย ๆ ข้อควรระวงั ในกำรใช้หลอดตรวจวดั ซึ่งสำมำรถทำให้เกดิ ค่ำทผ่ี ดิ พลำดได้คือ -Pump stroke -กำรสวมหลอดตรวจวดั เขำ้ กบั เครื่องมือไม่ถูกตอ้ ง -กำรใชใ้ นที่ท่ีมีอุณหภูมิและควำมช้ืนสูง -กำรสวมหลอดตรวจวดั เขำ้ กบั เคร่ือง ถำ้ ไม่แน่นจะทำใหอ้ ำกำศร่ัวไหลออกภำยนอก -สำรเคมีในหลอดตรวจวนั หมดอำยุ 2. เคร่ืองมือเกบ็ ตวั อย่ำงอำกำศผ่ำนอุปกรณ์ที่เป็ นตัวกลำงในกำรเกบ็ และวเิ ครำะห์ทำงห้องปฏบิ ัตกิ ำร ถุงเกบ็ ตัวอย่ำงอำกำศ (Sampling bag) หลกั กำรทำงำน ใชส้ ำหรับเกบ็ ตวั อยำ่ งมลพษิ ทำงอำกำศท่ีเป็นกำ๊ ซและไอ มีอยหู่ ลำยขนำดทำจำกพลำสติกชนิด ต่ำงๆ เช่น Mylar Teflon หรือ Scotch park ลกั ษณะของถุงจะมีวำวล์ หรือลิน้ ปิ ดเปิ ด เพอ่ื เกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ หรือถำ่ ย ตวั อยำ่ งท่ีมีมลพิษสู่เครื่องวิเครำะห์ผล รูปท่ี 8 ถุงเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ (Sampling bag)

16 ชนิดของ Sampling bag โดยทัว่ ๆไปมี 3 ชนิดคือ 1. แบบ Tedlar : เป็นถุงเกบ็ ตวั อยำ่ งสำหรับกำรเกบ็ VOCs ทวั่ ไปตำม EPA methods และมีควำมเสถียร เหมำะสำหรับเกบ็ สำรประกอบซลั เฟอร์ เช่น Hydrogen Sulfide แบบ SamplePro Flexfilm : มีควำมเสถียรเหมำะสำหรับกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งจำพวก VOCs, CO, CO2, CH4 และ SF6 และยงั สำมำรถใชก้ บั สำรประกอบซลั เฟอร์ได้ 2. แบบ FlexFoil PLUS : เหมำะสำหรับเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศท่ีมีปริมำณควำมเขม้ ขน้ ของ VOCs ต่ำ (low ppm, high ppb) 3. แบบ Standard FlexFoil : สำมำรถเกบ็ รักษำตวั อยำ่ งอำกำศ hydrogen sulfide ไดถ้ ึง 48 ชว่ั โมง และเหมำะ สำหรับกำรใชง้ ำนสำรประกอบท่ีมีน้ำหนกั โมเลกลุ ต่ำ เช่น CO, CO2, CH4 และ SF6 ข้อดี 1. ขนำดบรรจุต้งั แต่ 1-100 ลิตร 2. มีน้ำหนกั เบำ หนำแน่นต่ำ 3. ตำ้ นทำนกำรรั่วซึมของกำ๊ ซท้งั ตอนเขำ้ และออกจำกถุงเกบ็ ตวั อยำ่ ง 4. จุกต่อและวำลว์ มีใหเ้ ลือกท้งั แบบพลำสติกหรือสแตนเลส 5. วสั ดุประเภท Tedlar มีควำมแขง็ แรง 6. มีหลำกหลำยขนำดใหเ้ ลือกเพ่อื ควำมเหมำะสมต่อกำรใชง้ ำน 7. มีสมบตั ิทำงกำยภำพและสมบตั ิเชิงกลท่ีดี(ทนต่อสำรเคมีและควำมช้ืน,แรงดึงและรอยขีดข่วนไดด้ ี) ข้อเสีย 1. กำรซึมผำ่ นของก๊ำซต่ำ ควำมตำ้ นทำนแรงดึงสูง ช่วงอุณหภูมิต่อเน่ืองต้งั แต่ –98 ° F ถึง 225 ° F 2. มีควำมแขง็ แรงทนทำนต่อสำรเฉ่ือย และสำรเคมีท่ีหลำกหลำย ก๊ำซกดั กร่อนและตวั อยำ่ งของเหลว อุณหภูมิสูง และทนควำมร้อนได้ 150 ℃ ～ 170 ℃

17 อปุ กรณ์คดั ขนำดฝ่ นุ หลกั กำรทำงำน 1. ติดต้งั ระบบกำรปรับเทียบดว้ ยชุดปรับเทียบ Orifice โดยไม่ใส่กระดำษกรอง 2. เปิ ดป๊ัมดูดอำกำศทิ้งไวป้ ระมำณ 3 – 5 นำทีเพ่ือใหม้ ีอณุ หภูมิกำรทำงำนท่ีปกติ 3. ตรวจเช็คกำรร่ัวไหลของอำกำศท้งั ระบบ โดยใชฝ้ ่ ำมือปิ ดช่องทำงเขำ้ อำกำศของ Orifice แลว้ ใชป้ ลำย นิ้วโป้งปิ ดปลำยท่อที่ใชส้ ำหรับต่อกบั มำนอมิเตอร์น้ำ ตรวจสอบกำรร่ัวไหลของอำกำศที่ผำ่ นกระบอกใส่ปั๊ม ดำ้ นล่ำงเคร่ือง หำกไม่มีอำกำศผำ่ นกระบอกใส่ป๊ัมดำ้ นล่ำงแสดงวำ่ ไม่มีกำรรั่วไหล (ขอ้ ควรระวงั ไม่ควรเปิ ด ปั๊มขณะที่อุดช่องทำงเขำ้ อำกำศของ Orifice นำนเกิน 30 วนิ ำที เพรำะอำจทำใหป้ ั๊มเสียหำยได)้ 4. เชื่อมต่อมำนอมิเตอร์ดำ้ นหน่ึง เขำ้ กบั ดำ้ นขำ้ งของกระบอก Orifice เพ่อื วดั ค่ำควำมกดอำกำศท่ีผำ่ น Orifice (Pressure drop) หลงั จำกน้นั จึงถอดออกแลว้ นำตอ่ ท่ีดำ้ นขำ้ งของเคร่ืองเพอ่ื วดั ค่ำควำมกดอำกำศท่ี ผำ่ นช้นั วำงกระดำษกรอง (Pf ) 5. ทดสอบปรับแต่งเครื่องมือจำกจุดตำ้ นทำนกำรไหลประมำณ 5 จุด 6. บนั ทึกขอ้ มูลอณุ หภูมิและควำมกดอำกำศขณะดำเนินกำรปรับเทียบ รูปท่ี 9 อุปกรณ์คดั ขนำดฝ่นุ ชนดิ ของเครื่องเกบ็ ตัวอย่ำง PM10 แบบ High Volume มี 2 ระบบ คือ 1. Volumetric Flow Controll (VFC) 2. Mass Flow Controlled (MFC)

18 ข้อดี 1. ในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งมลพษิ ทำงอำกำศชนิดท่ีเป็นฝ่ นุ น้นั หำกตอ้ งกำรทรำบคำ่ ควำมเขม้ ขน้ ของปริมำณฝ่นุ ท่ี มีขนำดเลก็ กวำ่ 10 ไมครอนซ่ึงเป็นฝ่ นุ ท่ีมีขนำดเลก็ สำมำรถเขำ้ ถึงและสะสมในถุงลมของปอดได้ (Respirable dust)จะตอ้ งใชอ้ ปุ กรณ์ในกำรคดั แยกขนำดฝ่นุ 2. ขนำดเลก็ และน้ำหนกั เบำ 3. ตรงตำม OSHAและ NIOSH Method สำหรับกำรเกบ็ Silica และ ฝ่นุ Respirable ข้อเสีย 1. จุดท่ีตรวจวดั ควรต้งั ตรวจวดั อยำ่ งนอ้ ยจุดละ 7 วนั 2. ระยะเวลำในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ ง ตวั อยำ่ งละ 24 ชวั่ โมง หำกตวั อยำ่ งที่เกบ็ น้นั มีระยะเวลำไม่ถึง 23 ชว่ั โมง หรือเกิน 25 ชว่ั โมง จะถือวำ่ เป็นตวั อยำ่ งเสีย ไม่นำมำวเิ ครำะห์ 3. หำกกระดำษกรองหลงั เกบ็ ตวั อยำ่ งมีรอยฉีกขำด รอยทะลุเป็นรู ถือวำ่ เป็นตวั อยำ่ งเสีย กลวธิ ีในกำรเกบ็ ตัวอย่ำงอำกำศ ในกำรกำหนดกลวธิ ีกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศทำงสุขศำสตร์อตุ สำหกรรม นกั สุขศำสตร์ฯ สำมำรถ ออกแบบกลวธิ ีใหเ้ หมำะสมตำมวตั ถุประสงคข์ องกำรตรวจวดั เช่น ตอ้ งกำรประเมินกำรสัมผสั ตลอดเวลำ กำรทำงำนในสภำพปกติ หรือตอ้ งกำรนำไปเปรียบเทียบกบั ค่ำ TLV-TWA หรือ ตอ้ งกำรประเมินในกรณี worst case เช่น คนงำนท่ีทำหนำ้ ท่ีเทสำรลงถงั ผสม ซ่ึงมีระยะเวลำกำรทำงำนเพียง 15 นำที หรือเม่ือมีเรื่อง ร้องเรียน หรือเม่ือตอ้ งกำรประเมินกำรทำงำนของระบบ ควบคุม เป็นตน้ ไม่วำ่ วตั ถุประสงคใ์ นกำรเกบ็ หรือ ตรวจวดั น้นั จะเป็นอะไร นกั สุขศำสตร์จะตอ้ งตอบคำถำม What, Where, When, Why, How และ whom ก็ สำมำรถกำหนดกลวธิ ีกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งได้ อะไร (What) -จะทำกำรตรวจวดั อะไร สำรเคมีอะไร เป็นสำรอนั ตรำยประเภท ใด เช่น สำรก่อมะเร็ง สำรระคำยเคือง ฯลฯ

ทไ่ี หน(Where) 19 -จะตรวจวดั ที่ไหน ท่ีตวั บุคคลหรือพ้ืนท่ี หรือจุดที่มีสำรฟ้งุ กระจำยออกจำกกระบวนกำรผลิต ทิศทำงของลมมีผลกระทบต่อ ตำแหน่งท่ีต้งั หรือไม่ เป็นตน้ เม่ือไร(When) -จะตรวจวดั เม่ือไร กำหนดวนั เวลำท่ีตรวจวดั กะกลำงวนั หรือกะ กลำงคืนฤดูกำลอำจมีผลต่อควำมเขม้ ขน้ ของสำร เช่น ฤดูหนำว หนำ้ ต่ำงปิ ด ส่วนฤดูร้อนเปิ ดพดั ลมและเปิ ดหนำ้ ต่ำง หำกเป็น หอ้ งที่ปรับอำกำศฤดูกำลอำจมีผลกระทบนอ้ ยหรือไม่มี แต่อตั รำ กำรดึงอำกำศเขำ้ และระบำยอำกำศออกในแต่ละช่วงของปี อำจมี ผลกระทบได้ ทำไม(Why) -วตั ถุประสงคข์ องกำรตรวจวดั คืออะไร ตอ้ งกำรประเมินกำร สัมผสั สำรของผปู้ ฏิบตั ิงำน? ตอ้ งกำรน ำไปเปรียบเทียบกบั ค่ำ TLV-TWA หรือ STEL? ตอ้ งกำรประเมินระบบควบคุม? ทีใ่ คร(Whom) -ถำ้ ตอ้ งกำรตรวจวดั ท่ีตวั ผปู้ ฏิบตั ิงำน จะเลือกใคร คนงำนท่ีมีกำร สัมผสั สูงสุด คนท่ีมีนิสยั ที่เสี่ยงต่อกำรไดร้ ับสำรเขำ้ สู่ร่ำงกำย อย่ำงไร(How) -วิธีท่ีตรวจวดั ทำอยำ่ งไร มีวธิ ีกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งมำตรฐำน(NIOSH Method)หรือไม่ อุปกรณ์และเครื่องมือท่ีตอ้ งใช้ หรือตอ้ งใช้ เคร่ืองมืออ่ำนค่ำโดยตรง(Direct reading) เมื่อสำมำรถกำหนดกลวิธีในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งไดแ้ ลว้ ข้นั ตอนต่อมำ คือ กำรกำหนดกลวธิ ีในกำรวดั กำรสมั ผสั สำรของผปู้ ฏิบตั ิงำน มีวธิ ีกำรท่ีแตกต่ำงกนั ข้ึน กบั กลวธิ ีในกำรวดั กำรสมั ผสั สำรของผปู้ ฏิบตั ิงำน ซ่ึงแบ่งออกเป็น 4 ประเภท โดยพิจำรณำจำกวธิ ีกำรเกบ็ ตวั อยำ่ ง ระยะเวลำที่เกบ็ ตวั อยำ่ ง โดยเปรียบเทียบกบั

20 เวลำกำรทำงำนมำตรฐำน คอื 8 ชวั่ โมง/วนั กลวธิ ีในกำรวดั กำรสมั ผสั สำรของผปู้ ฏิบตั ิท้งั 4 ประเภท จะมี ขอ้ ดีและขอ้ เสียที่แตกต่ำงกนั ดงั น้ีคือ 1. กำรเกบ็ ตวั อย่ำงเพยี งหน่งึ ตัวอย่ำงตลอดเวลำ 8 ชั่วโมง หรือตลอดช่วงเวลำกำรทำงำน (Single sample for full period) ควำมเขม้ ขน้ ของมลพิษหรือปัจจยั เส่ียงท่ีวดั ไดจ้ ำกกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งดว้ ยวธิ ีน้ี จะ สะทอ้ นถึงควำมเขม้ ขน้ เฉล่ียของมลพิษที่ผปู้ ฏิบตั ิงำนสมั ผสั 2. กำรเกบ็ ตวั อย่ำงหลำยตัวอย่ำงต่อเนื่องกนั ในเวลำ 8 ช่ัวโมง หรือตลอดเวลำกำรทำงำน (Consecutive samples for full period) เช่นเกบ็ 4 ตวั อยำ่ งๆละ 2 ชวั่ โมง ซ่ึงสำมำรถแกป้ ัญหำกำรอดุ ตนั ของกระดำษกรองได้ 3. กำรเกบ็ ตวั อย่ำงต่อเนื่องมำกกว่ำ 1 ตวั อย่ำง โดยระยะเวลำกำรเกบ็ ตวั อย่ำงท้งั หมด น้อยกว่ำ 8 ชั่วโมง (Single sample for partial period) เช่น เกบ็ 4 ตวั อยำ่ งๆละ 1 ชว่ั โมงเนื่องจำกตอ้ งคำนึงถึงคำ่ ใชจ้ ่ำย 4. กำรเกบ็ ตัวอย่ำงในช่วงส้ันๆหลำยตวั อย่ำง (grab sampling) คือ กำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศโดยใช้ ระยะเวลำกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งส้นั ๆ ไม่เกินตวั อยำ่ งละ 15 นำที หมำยเหตุ : ระยะเวลำในกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งท้งั หมดในแต่ละพ้นื ท่ีหรือแต่ละบุคคลจะตอ้ งสะทอ้ น ระยะเวลำในกำรทำงำนของผปู้ ฏิบตั ิงำน ซ่ึง NIOSH ก ำหนดระยะเวลำในกำรเกบ็ ไม่นอ้ ยกวำ่ 70% ของเวลำ ท้งั หมด

21 เอกสำรอ้ำงองิ http://envocc.ddc.moph.go.th/uploads/Menu/rayong/air.pdf https://sites.google.com/site/raklokraksingwaedlxm/sing-waedlxm-mi-mi-chwit http://reo06.mnre.go.th/home/images/upload/file/report/GAS.pdf http://pcd.go.th/info_serv/Datasmell/P3.htm https://classroom.google.com/c/MTY1MTA1MzQ5NTQ4/m/Mjc3MTE3MDg1Mzk3/details GASTEC, GASTEC PRECISION GAS DETECTOR SYSTEM ,JAPAN ,1992 KITAGAWA, KITAGAWA GAS DETECTOR TUBE SYSTEM,TOKYO, JAPAN , SEPT 1990