ผลเมืองดีวิถีดิจิทัล

พลเมอื งดจิ ทิ ลั และความฉลาดทางดจิ ทิ ลั นาย ธนชนน์ คาตุ้ย ม.6/6 เลขท่ี 4

ก่อนจะทราบถึงทกั ษะดา้ นดิจิทลั ขอใหค้ านิยามความหมายของประโยคที่วา่ \"ความเป็นพลเมืองดิจิทลั \" ที่ทุกประเทศทว่ั โลกคาดหวงั ใหเ้ กิดข้ึนในประชากร ของตน คือ \"พลเมืองผใู้ ชง้ านสื่อดิจิทลั และสื่อสงั คมออนไลนอ์ ยา่ งเขา้ ใจบรรทดั ฐาน ของการปฏิบตั ิตวั ใหเ้ หมาะสม และมีความรับผดิ ชอบในการใชเ้ ทคโนโลยี โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ การสื่อสารในยคุ ดิจิทลั เป็นการส่ือสารท่ีไร้พรมแดนจาเป็นตอ้ งมีความฉลาดทางดิจิทลั ความฉลาดทางดิจิทลั คือ กลุ่มของความสามารถทางสงั คม อารมณ์ และการรับรู้ ท่ีจะทา ใหค้ นคนหน่ึงสามารถเผชิญกบั ความทา้ ทายบนเส้นทางของชีวติ ในยคุ ดิจิทลั และ สามารถปรับตวั ใหเ้ ขา้ กบั ชีวติ ดิจิทลั ได้

การเป็ นพลเมืองดจิ ทิ ลั น้ัน มที กั ษะสาคญั 8 ประการ ทคี่ วรบ่มเพาะให้เกดิ ขนึ้ กบั พลเมืองดจิ ทิ ลั ทุกคนในศตวรรษท่ี 21 ดงั นี้ 1.ทักษะในการรักษาอตั ลกั ษณ์ทดี่ ขี องตนเอง (Digital Citizen Identity) ตอ้ งมีความสามารถในการสร้างสมดุล บริหารจดั การ รักษาอตั ลกั ษณ์ท่ีดีของตนเองไวใ้ หไ้ ด้ ท้งั ในส่วนของโลกออนไลนแ์ ละโลกความจริง โดยตอนน้ีประเดน็ เรื่องการสร้างอตั ลกั ษณ์ ออนไลน์ถือเป็นปรากฏการณ์ใหม่ ที่ทาใหบ้ ุคคลสามารถแสดงออกถึงความเป็นตวั ตนต่อสงั คม ภายนอก 2.ทกั ษะในการรักษาข้อมูลส่วนตวั (Privacy Management) ดุลพินิจในการบริหารจดั การขอ้ มูลส่วนตวั โดยเฉพาะการแชร์ขอ้ มูลออนไลน์ เพ่ือป้องกนั ความเป็นส่วนตวั ท้งั ของตนเองและผอู้ ่ืนเป็นส่ิงสาคญั ท่ีตอ้ งประกอบ อยใู่ นพลเมืองดิจิทลั ทุกคน และพวกเขาจะตอ้ งมีความตระหนกั ในความเท่าเทียม กนั ทางดิจิทลั เคารพในสิทธิของคนทุกคน

3.ทกั ษะในการคดิ วเิ คราะห์มวี จิ ารณญาณทด่ี ี (Critical Thinking) ความสามารถในการวเิ คราะห์แยกแยะระหวา่ งขอ้ มูลที่ถูกตอ้ งและขอ้ มูลที่ผดิ ขอ้ มูลที่มี เน้ือหาดีและขอ้ มูลท่ีเขา้ ข่ายอนั ตราย รู้วา่ ขอ้ มูลลกั ษณะใดที่ถูกส่งผา่ นมาทางออนไลน์ แลว้ ควรต้งั ขอ้ สงสยั หาคาตอบใหช้ ดั เจนก่อนเช่ือและนาไปแชร์ ดว้ ยเหตุน้ี พลเมือง ดิจิทลั จึงตอ้ งมีความรู้ความสามารถในการเขา้ ถึง ใช้ สร้างสรรค์ ประเมิน สงั เคราะห์ และสื่อสารขอ้ มูลข่าวสารผา่ นเคร่ืองมือดิจิทลั

4.ทกั ษะในการจดั สรรเวลาหน้าจอ (Screen Time Management) ทกั ษะในการบริหารเวลากบั การใชอ้ ุปกรณ์ยคุ ดิจิทลั รวมไปถึงการควบคุมเพือ่ ใหเ้ กิดสมดุล ระหวา่ งโลกออนไลนแ์ ละโลกภายนอก นบั เป็นอีกหน่ึงความสามารถที่บ่งบอกถึง ความเป็น พลเมืองดิจิทลั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี เพราะเป็นท่ีรู้กนั อยแู่ ลว้ วา่ การใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศท่ีขาด ความเหมาะสมยอ่ มส่งผลเสียต่อสุขภาพโดยรวม ท้งั ความเครียดต่อสุขภาพจิตและเป็น สาเหตุก่อใหเ้ กิดความเจบ็ ป่ วยทางกาย ซ่ึงนาไปสู่การสูญเสียทรัพยส์ ินเพอ่ื ใชร้ ักษา และเสีย สุขภาพในระยะยาวโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์

5.ทกั ษะในการรับมือกบั การคุกคามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management) จากขอ้ มูลทางสถิติล่าสุด สถานการณ์ในเร่ือง Cyber bullying ในไทย มีค่าเฉล่ียการกลน่ั แกลง้ บนโลก ออนไลน์ในรูปแบบต่างๆ ที่สูงกวา่ คา่ เฉลี่ยโลกอยทู่ ่ี 47% และเกิดในรูปแบบที่หลากหลาย อาทิ การด่า ทอกนั ดว้ ยขอ้ ความหยาบคาย การตดั ต่อภาพ สร้างขอ้ มูลเทจ็ รวมไปถึงการต้งั กลุ่มออนไลนก์ ีดกนั เพอ่ื นออกจากกลุ่ม ฯลฯ ดงั น้นั วา่ ท่ีพลเมืองดิจิทลั ทุกคน จึงควรมีความสามารถในการรับรู้และรับมือ การคุกคามข่มขบู่ นโลกออนไลนไ์ ดอ้ ยา่ งชาญฉลาด เพอื่ ป้องกนั ตนเองและคนรอบขา้ งจากการคุกคาม ทางโลกออนไลนใ์ หไ้ ด้

6.ทกั ษะในการบริหารจัดการข้อมูลทผี่ ู้ใช้งานทงิ้ ไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) มีรายงานการศึกษาวจิ ยั ยนื ยนั วา่ คนรุ่น Baby Boomer คือ กลุ่ม Aging ท่ีเกิดต้งั แต่ปี พ.ศ. 2487 – 2505 มกั จะใชง้ านอุปกรณ์คอมพวิ เตอร์หรือโทรศพั ทเ์ คลื่อนท่ีของผอู้ ่ืน และเปิ ดใชง้ าน WiFi สาธารณะ เสร็จแลว้ มกั จะละเลย ไม่ลบรหสั ผา่ นหรือประวตั ิการ ใชง้ านถึง 47% ซ่ึงเส่ียงมากที่จะถูกผอู้ ่ืนสวมสิทธิ ขโมยตวั ตนบนโลกออนไลน์ และ เขา้ ถึงขอ้ มูลส่วนบุคคลไดอ้ ยา่ งง่ายดาย ดงั น้นั ความเป็นพลเมืองดิจิทลั จึงตอ้ งมีทกั ษะ ความสามารถท่ีจะเขา้ ใจธรรมชาติของการใชช้ ีวติ ในโลกดิจิทลั วา่ จะหลงเหลือ ร่องรอยขอ้ มูลทิ้งไวเ้ สมอ รวมไปถึงตอ้ งเขา้ ใจผลลพั ธ์ท่ีอาจเกิดข้ึน เพื่อการดูแลสิ่ง เหล่าน้ีอยา่ งมีความรับผดิ ชอบ

7.ทกั ษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) ความสามารถในการป้องกนั ขอ้ มูลดว้ ยการสร้างระบบความปลอดภยั ที่เขม้ แขง็ และ ป้องกนั การโจรกรรมขอ้ มูลไม่ใหเ้ กิดข้ึนได้ ถา้ ตอ้ งทาธุรกรรมกบั ธนาคารหรือซ้ือสินคา้ ออนไลน์ เช่น ซ้ือเส้ือผา้ ชุดเดรส เป็นตน้ ควรเปล่ียนรหสั บ่อยๆ และควรหลีกเล่ียงการ ใชค้ อมพวิ เตอร์สาธารณะ และหากสงสยั วา่ ขอ้ มูลถูกนาไปใชห้ รือสูญหาย ควรรีบแจง้ ความและแจง้ หน่วยงานท่ีเกี่ยวขอ้ งทนั ที

8.ทักษะในการใช้เทคโนโลยอี ย่างมจี ริยธรรม (Digital Empathy) ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสร้างความสมั พนั ธ์ท่ีดีกบั ผอู้ ่ืนบนโลกออนไลน์ พลเมือง ดิจิทลั ท่ีดีจะตอ้ งรู้ถึงคุณคา่ และจริยธรรมจากการใชเ้ ทคโนโลยี ตอ้ งตระหนกั ถงึ ผลพวงทางสงั คม การเมือง เศรษฐกิจ และวฒั นธรรม ท่ีเกิดจากการใชอ้ ินเทอร์เน็ต การกดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มูล ข่าวสาร ออนไลน์ รวมถึงรู้จกั สิทธิและความรับผดิ ชอบออนไลน์ อาทิ เสรีภาพในการพดู การเคารพ ทรัพยส์ ินทางปัญญาของผอู้ ื่น และการปกป้องตนเองและชุมชนจากความเส่ียงออนไลน์ เช่น การ กลนั่ แกลง้ ออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเดก็ สแปม เป็นตน้ กล่าวโดยสรุป การจะเป็นพลเมืองดิจิทลั ที่ดีน้นั ตอ้ งมีความฉลาดทางดิจิทลั ซ่ึงประกอบข้ึนดว้ ย ชุดทกั ษะและความรู้ท้งั ในเชิงเทคโนโลยแี ละการคิดข้นั สูง หรือท่ีเรียกวา่ “ความรู้ดิจิทลั ” (Digital Literacy) เพอ่ื ใหส้ ามารถใชป้ ระโยชน์จากขอ้ มูลขา่ วสารในโลกไซเบอร์ รู้วธิ ีป้องกนั ตนเองจากความเส่ียงต่างๆ ในโลกออนไลน์ เขา้ ใจถึงสิทธิ ความรับผดิ ชอบ และจริยธรรมท่ี สาคญั ในยคุ ดิจิทลั และใชป้ ระโยชนจ์ ากอินเทอร์เน็ตในการมีส่วนร่วมทางการเมอื ง เศรษฐกิจ สงั คม และวฒั นธรรม ท่ีเก่ียวกบั ตนเอง ชุมชน ประเทศ และพลเมืองบนโลก ไดอ้ ยา่ งสรา้ งสรรค์

ทมี่ า : บทความเรื่อง “พลเมืองดิจิทลั (Digital Citizenship)” โดย Phichitra Phetparee| เผยแพร่บนเวบ็ ไซต์ สสส. (วนั ท่ี 27 มีนาคม 2562) เอกสารวชิ าการออนไลน์เร่ือง “คูม่ ือพลเมืองดิจิทลั ” โดย วรพจน์ วงศก์ ิจรุ่งเรือง เผยแพร่คร้ังแรก: มิถุนายน 2561 อ้างองิ https://www.ops.go.th/main/index.php/knowledge- base/article-pr/1355-goto-citizens21st