De Roskam 1e druk

Het interieur van brouwerij De Roskam.Op de foto is te zien: (in het wit) de stenen ommanteling van de waterketel waar het water werd warmgemaakt, de metalen roerbak, de aflekbak, en de handbediende pomp.De gistkelder, op deze foto is te zien: de gist of geilkuip, de vaten waarin het bier werd overgetapt voornagisting / klaren, voor de vaten werden gesloten en de opvangbakken voor de overlopende gistresten. 51

Henri Nooren paste in de brouwerij een aantal verbeteringen toe, er kwam een koelmachine en in 1918werd nog een extra kelder gebouwd waarin het flessen vullen werd ondergebracht. Daarin werd een(handmatig bediende) flessenvuller gebruikt.DDeDe “bottelarij” in de, in 1918 bijgebouwde, kelder is de (handbediende) flessenvuller opgesteld.In 1926 wordt het Bierbesluit van kracht. In dit besluit werd voor het eerst wettelijk vastgelegd aanwelke eisen bier in Nederland diende te voldoen. Door het aanscherpen van de kwaliteitseisen was hetnoodzakelijk moderniseringen in de brouwerij aan te brengen. Met drie dochters zag Henri geenopvolging voor de bierbrouwerij en rond 1930 werd de brouwerij dan ook gesloten.Nadat de bierproductie werd stilgelegd, werden er nog wel flessen gevuld voor brouwerij “De Koe” uitPrincenhage Hendrikus Arnoldus (Henri) Nooren De laatste brouwer van “De Roskam” in Ulvenhout.. 52

Brouwfamilie NoorenDe twee laatste brouwers uit De Roskam in Ulvenhout, waren broers uit de brouwfamilie Nooren uitPrincenhage.Daar kocht in 1771 de tweede vrouw, dan weduwe, van Arnoldus Frans Nooren, Cornelia van derVeeken, voor 2815 gulden “huysinge, brouwerij, schuure en grond tesamen vier gemeten”.Zoon Adrianus Arnoldus wordt de eerste brouwer uit de familie Nooren hij is de vermoedelijkenaamgever van “De Koe”. Adrianus trouwde met Joanna Leijten, zij kregen 8 kinderen.Twee zonen uit dit huwelijk werden bierbrouwer, Cornelis Adriaan, hij vertrok naar Oosterhout en werddaar bierbrouwer en Jacobus wordt de tweede generatie Nooren in “De Koe” Jacobus trouwde metJoanna Bastiaansen, zij kregen 7 kinderen.De eerste zoon Johannes Nooren wordt opvolger en derde generatie Nooren in “De Koe”.Johannes trouwde met Anna Cornelia Nooren, zij kregen 9 kinderen.Zoon Jacobus Nicolaas is de vierde generatie Nooren in “De Koe”.Broer Nicolaas Jacobus wordt in 1895 brouwer in “De Roskam” in Ulvenhout. Hij overlijdt in 1897.Broer Hendrikus Arnoldus volgt Nicolaas op in “De Roskam”Jacobus Nicolaas trouwde met Anna Cornelia Luijkx, zij kregen twee kinderen.Zoon Johannes Petrus wordt de opvolger en vijfde generatie Nooren in “De Koe” Door een noodlottigongeval is hij echter maar kort bierbrouwer, van 1933 – 1937.Johannes Petrus, trouwde met Goverdina Anna Maria Schrauwen, zij kregen één zoon: Jacobus.Bij het overlijden van zijn vader was Jacobus nog geen drie jaar en dus te jong om in de bierbrouwerij tegaan werken.De brouwerij “De Koe”werd voortgezet door de vader van de overleden Johannes Petrus, JacobusNicolaas Nooren, (de 4e generatie Nooren), samen met Jan Schrauwen, zwager van Johannes Petrus.Brouwerij “De Koe” had verschillende moderniseringen doorgemaakt, rond 1950 werd ook dezebrouwerij stilgelegd.Tijdbalk bierbrouwers Nooren in “De Koe”in Princenhage en “De Roskam” in Ulvenhout.1700 1800 190090 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 0 10 20 30 40 51 Jacobus NoorenAdriaan Arnoldus Nooren Johannes Petrus Nooren Jacobus Nicolaas Nooren Johannes Nooren Jan Schrauwen Anna Cornelia Nooren Jacobus Nicolaas NoorenBierbrouwers De Koe Princenhage Nicolaas Jacobus NoorenBierbrouwers De Roskam Ulvenhout Hendrikus Arnoldus NoorenIn bijlage A is een genealogisch overzicht van de brouwersfamilie Nooren opgenomen, vanaf 1771, en inbijlage B de kwartierstaat van Hendrikus Arnoldus Nooren. Een uitgebreide genealogie is te vinden inhet tijdschrift “De Brabantse Leeuw” jaargang 44, nrs 2 en 3 uit 1995. Een nog meer uitgebreidebeschrijving van het geslacht Nooren is te vinden in een boek met de titel:Het geslacht Nooren; Noorens door de eeuwen heen. van auteur J.P. En Michiel Nooren . 53

Brouwproces in De RoskamDe volgende uitgetypte aantekeningen zijn transcripties van van handgeschreven notities van AdrianaMaria Oomen. (De originele met de handgeschreven aantekeningen heb ik niet teruggevonden.)Het oude brouwproces in stappen:Beslag maken op 40° R (R of Re = Reaumur)Een 1e treksel met kokend water op 52° R brengen en 1uur roeren1 a 1,5 uur laten staan dan aflopen in de lekbak en naar de ketel pompenEen 2e treksel met water van 68° R op 52° R kuiptemperatuur brengen2e treksel naar de ketel pompen en dan 2uur flink kokenDan verder koken doorgaans 5 a 6 uurDe hop kookt 2 uur meeGekookte wort naar de koelbakken luiken open.Na voldoende afkoeling naar de geilkuip voor 1e gistingDe vooraf klaargemaakte gist wordt toegevoegdOvertappen in vaten die schuin staan opgesteld 3 a 4 dagen om te klarenOvergelopen gist werd opgevangen en gebruikt om brood te bakkenDe vaten worden gesloten en zijn gereed om af te leveren 54

In de aantekeningen wordt de temperatuureenheid Reaumur gebruikt, R of ReDeze schaal kent het zelfde 0 punt als Celcius maar het kookpunt ligt op 80° R (Re)Temperatuur uit de aantekeningen:40° R = 50° C52° R = 65° C56° R = 70° C60° R = 75° C68° R = 85° C 55

De Ligging van De RoskamOp de kadestrale kaart van +/- 1830 staat de roskam duidelijk aangegeven.Detail uit het minuutplan (kadaster) tussen 1811 – 1830.Detail uit het minuutplan (kadaster) tussen 1811 – 1830. (Sectie D No. 772) 56

In vroege akten wordt de ligging van de Roskam aangeduid met bijvoorbeeld: gelegen onder Ginnekent Ulvenhout. Op kaarten komen we de Roskam tegen vanaf +/- 1739.Ulvenhout heeft dan nog nauwelijks bebouwing.Detail van de kaart: Die Baronie Breda Nro. 659 [F.J.J. Reilly] Uit De Brabant-Collectie.Een kaart van +/- 1842, hier is ook de Pekhoeve naast De Roskam op de kaart aangegeven.Detail van de kaart: Kaart van de Provincie Noord Brabant van 1842 blad IV, Uit de Brabant-Collectie. 57

In +/- 1894 is De Roskam ook nog op de kaart aangegeven, de bebouwing is duidelijk toegenomen.Kaart uit +/- 1959, De Roskam wordt niet meer op de kaart geduid, het valt op dat topografische namenkunnen wijzigen, Pennedijk wordt hier aangeduid als Pennendijk. 58

Als er veranderingen hebben plaatsgevonden, verbouwingen verkoop / aankoop van grond wordt doorhet kadaster een en ander opnieuw ingemeten. Hieronder enkele opvolgende hulpkaarten waarop somskleine veranderingen te zien zijn. De nummers in de hulpkaartjes staan voor:1286 – huisbrouwerij en erf, 1287 = huis en 1289 mouterij, schuur en erf. Tussen 1874 en 1895 zijn ernog weinig veranderingen. In 1897, na de brand zijn verandeingen ingetekend op de oude situatie in1904 is de nieuwe situatie ,nieuw woonhuis, mouterij en schuur definitief getekend. In 1908 zijn er geenveranderingen en in 1917 is de extra kelder (bottelarij) ingetekend.Deze hulpkaarten zijn overgenomen uit het Archief van het Nederlands Openluchtmuseum Arnhem. 1874 1895 MouterijBakhuis 1904 1897 Extra kelder 1908 1917 59

D.J. van der Ven en Het Nederlands OpenluchtmuseumIn 1935 komt D.J. van der Ven, hij was betrokken bij de oprichting van Het Openluchtmuseum, met hetidee om een “typisch bak- en brouwhuis” uit Ulvenhout over te brengen naar Arnhem.Voordracht D.J. van der Ven uit: De Tijd 29-10-1935.Foto van De Roskam gemaakt in1935 door D.J. van der Ven. 60

Uit: De Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant 10-12-1938.Foto van de voordeur boven de deur staat nr. 165. 61

De Roskam werd in het kader van het 25 jarig jubileum aan het museum ten geschenke aangeboden.De aankoop was al gedaan maar de financiën voor afbraak en opbouw moesten nog bijeengebrachtworden. De gemelde afbraak door “jeugdige werkloozen” zou door het uitbreken van de2e wereldoorlog wel wat anders verlopen maar in 1941 werd daadwerkelijk met de afbraak begonnen.Uit: De Telegraaf, 16-12-1938. 62

In sommige berichten wordt vermeld dat in De Roskam het “Princenhaags wit-bier” werd gebrouwen.Dit is later door de jongste dochter van de laatste brouwer, Cornelia, tegengesproken.Zij heeft duidelijk gemaakt dat er een bruin bier werd gebrouwen. Deze verwarring is mogelijk ontstaandoordat in de bottelarij, in de laatst bijgebouwde kelder, bier werd afgevuld in flessen voor de brouwerij“De Koe” uit Princenhage, waar witbier werd gebrouwen.Uit: Het Algemeen Handelsblad 18-12-1938.Foto overzicht vóór de afbraak in 1941 Foto uit een krantenknipsel waarop duidelijk de waterput staat afgebeeld, op de deur het hieronder afgebeelde bord.63

Achterzijde van het bakhuis met houtopslag en stenen uitbouw.Details van de noordzijde, links houtopslag en rechts de stenen uitbouw van het bakhuis. 64

Voorzijde van de brouwerij met links duidelijk het bakhuis.Details van de voorzijde, links deur van het bakhuis en rechts deur naar 2e deur naar de brouwerij. 65

Details van de zuidzijde, links de leiboom tegen de gevel en rechts het plat dak van de kelderuitbouw.Voor en zijaanzicht (zuidzijde) kort voor de afbraak. 66

De afbraak in 1941In 1941 werd een start gemaakt met het afbreken van brouwerij De Roskam in Ulvenhout.De afbraak is gestart Detail foto’s links, deurtje in de noordgevel en rechts het bakhuis is al weg.Gemerkte balken, een deel van de pannen is er al af. 67

De koelbakken zijn al weg, links en rechts de stookplaats van de kookketel.Alle pannen zijn er af, verder op de foto: de bak van de pomp. 68

De roerkuip bij de afbraak op de achtergrond de (warm)waterkraan die direct in de roerkuip uitkwam.Links op de foto, de rand van de roerkuip en rechts op de verhoging de kookketel. 69

De kookketel, net voor de afbraak, op de achtergrond de kerktoren van Ulvenhout.Links op de foto de waterketel, er bijna uit, rechts, de kookketel al in het zicht. 70

De ketels zijn er uit!De kookketel is er uit , op de voorgrond nog de lekbak. Op naar Arnhem. 71

Ook vaatjes gaan mee.Er werd een overzicht van de inventaris gemaakt.Uit het bericht van, Het Algemeen Handelsblad 18-12-1938, zou men kunnen afleiden dat alleonderdelen van De Roskam naar Arnhem verplaatst zouden worden. dit is echter niet gebeurd. 72

De inventaris van De RoskamDe inventaris zoals die werd aangetroffen werd voor een deel als “te modern” beschouwd.Na de brand in 1896 was er ook geïnvesteerd in verbeteringen van de brouwerij. De inventaris wasvernieuwd en er waren delen bijgebouwd, de lagerkelder en de bottelarij, de laatste in 1918.Inventaris van brouwerij en bakhuis De Roskam in Ulvenhout uit +/- 1940. 73

Clandestien bezig??Een vermakelijk bericht uit: Het volk : socialistisch dagblad 05-04-1941.Of het museum werkelijk voor de rechter heeft moeten verschijnen heb ik niet kunnen vinden. 74

De opbouwVanaf 1941/1942 begint het opbouwen van brouwerij De Roskam in het Openluchtmuseum Arnhem.Het graafwerk gebeurt volledig met de hand.Het metselwerk wordt vanaf de grond opnieuw opgebouwd. 75

Aan de achterzijde wordt gewerkt aan de opbouw van het lage deel (let op de schuine constructie).Hier wordt gewerkt om de waterketel weer op zijn plaats te krijgen.Beide foto’s op deze bladzijde : Foto Stedelijk Museum Zutphen / Zeylemaker Zutphen. 76

Interieur te modernTussen de aankoop van de brouwerij en het verplaatsen naar Arnhem viel het besluit dat de toestandvan de brouwerij in Ulvenhout niet helemaal voldeed aan het beeld wat men in die tijd voor ogen had.De bedoeling was om een situatie van een brouwerij rond 1900 of eerder weer te geven, eenzogenoemde brouwerij van een “Boerenbrouwer”. Het besluit werd genomen om niet de volledigebrouwerij met inrichting naar Arnhem te verplaatsen.De Kookketel is in Arnhem niet opgebouwd, de bottelarij, het in 1918 laatst aangebouwde deel, is zelfsin Ulvenhout achtergebleven ook de waterput is niet naar Arnhem verplaatst. De mouterij, die evenalshet woonhuis na de brand in 1896 was herbouwd, werd ook niet naar het Openluchtmuseumverplaatst. Omdat de kookketel niet geplaatst werd is de verhoogde dakopbouw aan de achterzijde, hierop de foto te zien, achterwege gelaten.De achterzijde van De Roskam met daarop goed te zien de uitbouw voor de kookketel.Belangrijke adviezen over de inrichting werden, onder andere, gegeven door Ir. A.Emmens vanHeinekens brouwerijen te Rotterdam.Om de inrichting van de van de brouwerij toch die uitstraling te geven die, uit volkenkundig oogpunt,gewenst was is een deel van de inventaris uit een ander Brabantsche brouwerij verworven entoegevoegd aan het interieur van de Roskam.Het betreft hier een aantal onderdelen uit brouwerij “De Valk”uit St. Oedenrode. Daar werden deroerkuip, de lekbak, een pomp, een eest en onderdelen voor het mouten weggehaald. Deze inventariswerd gekocht met financiële steun van het Centraal Brouwerijkantoor .Het verplaatsen en opbouwen van de Roskam is mogelijk gemaakt door een belangrijke financiëlebijdrage van Heinekens Bierbrouwerij-Maatschappij N.V. te Amsterdam. 77

Aangepast brouwprocesDe plaatsing van delen uit het interieur van “De Valk” uit St. Oedenrode bracht met zich mee dat ookhet brouwproces uit “De Valk” gevolgd zou worden. Waar in “De Roskam” een aparte kookketel was,werd in “De Valk’de waterketel ook als kookketel gebruikt.Voor deze situatie moest een aantal aanpassingen worden gedaan maar mede door het ontbreken vanenkele onderdelen, en het verkrijgen van de nodige vergunningen, kwam het niet voor elkaar om eenwerkend brouwproces te realiseren.Besloten werd om het brouwproces inclusief het mouten met tekstborden weer te geven en deinrichting zo te plaatsen dat er een historisch verantwoorde opstelling kwam waarbij uitleg kon wordengegeven over het brouwen van bier in oude tijden (voor 1900).Interieur met de waterketel uit “De Roskam”en de roerkuip en lekbak uit “De Valk”.Op de foto is ook nog de pomp te zien die na het maischen de uitgelekte wort naar de koelbak moestpompen vandaar terug naar de water- en dan ook kookketel. Na het koken moest de gekookte wort viade roerkuip en lekbak opnieuw naar de koelbakken gepompt worden waar de koelbakken dan huneigenlijke werk zouden doen, de wort koelen.Voor het moutproces werd een deel van de kelders ingericht en in de brouwruimte werd de eest uit “DeValk” geplaatst. 78

De eest uit “De Valk” in de brouwruimte. De pompbak naast de koelbakken.De koelbakken waarin de gekookte wort word afgekoeld. 79

Hier een weergave van het brouwproces zoals dat, op advies van Ir. Emmens, aan het publiek getoondzou gaan worden. 80

De uitwerking van het laatste deel uit het ontwerp zoals dat aan het publiek werd getoond. Opslagruimte voor de vaten. Aan de zoldering zien we nog twee bierbomen waarmee vaten werden gedragen. 81

Aanzicht van de voorkant en zijgevel aan de zuidzijde in 1943.De inrichting van het bakhuis. 82

Aanzicht van de voorkant en zijgevel aan de noordzijde, daarop het bakhuis met de uitbouw.Een foto uit 1945. 83

Bij de slag om Arnhem vanaf september 1944 komt het Openluchtmuseum in oorlogsgebied te liggen.Inwoners van Arnhem moesten de stad verlaten. Bij de evacuatie verblijven er eerst nog vluchtelingenuit de stad in het museum maar na een razzia in november 1944 moesten zij ook het museumterreinverlaten. (Kaart overgenomen uit Het Gelders Archief)Terreintoestand in 1945, bij de pijl de ligging van brouwerij De Roskam. 84

De achterkant en zijgevel aan de zuidzijde in 1950 .Aanzicht van de achter en noordzijde in 1973. 85

Brouwerij “De Roskam” werd ook in de museumgids opgenomen, hieronder een deel van de tekst,onder deze tekst was de plattegrond opgenomen die in 1972 voor de gids is gemaakt.Tekstdetail uit de museumgids van 1980.Plattegrond uit de museumgids (vanaf 1972). Verklaring van de geletterde onderdelen:A = de weekbak, voor de gerst 1e deel van het mouten; B = op de kiemvloer wordt het graan gekiemd enmet de hand omgeschept; C = de eest waar het graan weer wordt gedroogd door het stoken van eencokes vuur onderin stijgt de warme lucht op en wordt de gerst gedroogd, de kiemen worden daarnaverwijderd; D= de roerbak waar het eerste deel van het brouwproces het maischen plaats vond; E = dewater en bierketel waarin het water werd warmgemaakt en na het eerste deel van het proces hetmaischen, de wort gekookt moet worden; F = de lekbak waarin de wort werd opgevangen na hetmaischen; I = de geilkuip (gistkuip) waar de eerste vergisting plaatsvond, vanuit de geilkuip werden devaten gevuld en nadat het bier was uitgewerkt werden de vaten gesloten en konden wordenuitgeleverd. (Dit was het bedachte proces wat in de stappen 1 t/m/6 met teksten aan de wand werduitgelegd).De koelbakken staan niet op de tekening, die dienden eerst voor een tussenstap (opvang tussenmaischen en koken) en als tweede voor hun eigenlijke taak het afkoelen van de gekookte wort voor hetnaar de geilkuip gaat. 86

De zijgevel aan de zuidzijde in 1980.De brouwerij in vervalIn de 80er jaren raakte de brouwerij in verval. Mede door onvoldoende onderhoud was de kwaliteit vande brouwerij zover achteruitgelopen dat deze voor het publiek werd gesloten (1989).Bij de verzelfstandiging van het museum in 1991 kwamen er nieuwe inzichten hoe hetOpenluchtmuseum zich aan het publiek wilde presenteren. Voor “De Roskam werd een plan gemaaktom de brouwerij te renoveren en weer open te stellen. In 1992 ging het brouwerijproject van start.Daarbij werd voor een deel de “oude” constructie voor de waterketel (zonder ketel) weer aangebracht,het moutgedeelte en de eest werden uit de brouwruimte verwijderd en er moest een nieuwe, logischeroute ontstaan om het publiek langs het brouwproces te leiden. Het zou een situatie moetenverbeelden van rond 1900.Eind 1993 werd daadwerkelijk met de restauratie begonnen, de kelder kreeg zijn oorspronkelijk plattedak weer terug. 87

Februari 1994 de renovatie is begonnen .April 1994 de renovatie gezien aan de zuidzijde en achterzijde. 88

Reconstructie van de kookketel (zonder ketel) in april 1994.De zuidzijde en achterzijde na de renovatie in 1994 met de deur na de latere nieuwbouw.Op bovenstaande foto is duidelijk te zien dat het platte dak weer is aangebracht, ook de uitbouw voorde kookketel is hier duidelijk te zien. 89

Nieuw paviljoenIn 1996 kwam het nieuwe paviljoen gereed. Het accent kwam hierin meer te liggen op de beleving, erwerd een permanente tentoonstelling ingericht over de bierbereiding, de ontwikkeling maar ook debeleving werd benadrukt. In het paviljoen, wat gesponsord werd door Heinekens bierbrouwerijen, waseen film / ontvangstzaal opgenomen en een klein cafeetje ingericht.Het moderne paviljoen dat aan de bierbrouwerij is toegevoegd in 1996.De tentoonstellingsborden werden bevestigd aan koperen buizen wat de sfeer opriep van bierleidingen.In het kleine café werd een huiselijke sfeer opgeroepen.In de filmzaal werd een film getoond over bierbrouwen, de “De Roskam” en de brouwfamilie Nooren.In de oude brouwerij werd aandacht besteed aan de visualisatie van het brouwproces door poppen,lichteffecten in de stookruimten en met een spiegel een blik in de “kookketel” 90

Een deel van de tentoonstelling. Het kleine café.Het aangepaste interieur van de oude brouwerij. (fotojanaj)In 1996 is het nog niet mogelijk een werkende brouwerij in te richten, noodzakelijke elementenontbreken en de warenwet zou niet toestaan daadwerkelijk bier te produceren om te consumeren. 91

Een werkende brouwerijVanaf het allereerste begin was het de bedoeling om in Arnhem ook weer bier te gaan brouwen.Rond 2006 was het de toenmalige directeur Jan Vaassen, die in contact werd gebracht met eenhobbybrouwer, die in Arnhem opzoek was naar een geschikte locatie om een kleine bierbrouwerij op tezetten. De twee ideeën werden gekoppeld. Er werd een verzoek gedaan aan de BankGiro loterij vooreen bijdrage om dit project te kunnen realiseren, die aanvraag werd gehonoreerd en in 2007 werd danuiteindelijk, 65 jaar na de opbouw van “De Roskam”, in het Nederlands Openluchtmuseum Arnhem eenwerkende bierbrouwerij ingericht. Bier wordt niet meer gebrouwen in de oude brouwinstallatie maar ineen moderne microbrouwerij, die in het in 1996 gebouwde paviljoen werd ingericht. Op 3 november2007 werd het eerste bier gebrouwen. Het eerste brouwsel was een witbier, naar de verhalen over hetPrinsenhaags Witbier wat in de Roskam gebrouwen zou zijn.De nieuwe brouwinstallatie. (fotojanaj)Uit een gesprek met mevrouw Cor Elst-Nooren, jongste dochter van de laatste bierbrouwer HenriNooren,, werd duidelijk dat in “De Roskam” geen witbier maar een bruin bier werd gebrouwen.Direct is er ook een bruin bier ontwikkeld op basis van de oude beschrijvingen van mevr. A. Nooren-Oomen, de vrouw van de laatste bierbrouwer. Dit bruin bier is door de brouwer een Dubbel biergenoemd. Het wordt in de traditie van vroeger, niet gefilterd.De bieren worden onder de naam ’t Goeye Goet geproduceerd voor consumptie in hetOpenluchtmuseum en souvenir verkoop. Inmiddels is het aantal soorten bier uitgegroeid tot acht,verdeeld over 5 seizoenbieren en 3 standaard. 92

Inrichting proeflokaalDe belangstelling voor de bierbrouwerij is erg groot en mede door de kwaliteit en daardoor goedebeoordelingen is de productie meer dan 350 HL op jaarbasis. De verkoop loopt goed, in 2012 zijn erplannen gemaakt om het bier nog sterker “in de markt te zetten”. Hoofdonderwerp hierbij is dat de“beleving” verder wordt gestimuleerd.Daarvoor is er een proeflokaal ingericht, waarbij het kleine café is afgebroken en de tentoonstelling isaangepast. In het proeflokaal kunnen groepen tot maximaal 30 personen ontvangen worden.Er is met behulp van audiovisuele hulpmiddelen een verbetering aangebracht in het verhaal overbierbrouwen in het algemeen. De geschiedenis van “De Roskam” is verplaatst van de filmzaal naar deoude brouwerij, en komt daar veel beter tot zijn recht. De filmzaal is ingericht als opslagruimte metdaarin een grote koelruimte. De productie verloopt daardoor efficiënter.Als laatste is in 2014 de ontvangstbalie voor het publiek en de presentatie in de oude brouwerijaangepast met behulp van audio visuele hulpmiddelen.Met een presentatiebord, en lichteffecten is het brouwproces verlevendigd, waardoor het publiek eenduidelijker beeld krijgt van het werk in een bierbrouwerij rond 1900.Met deze laatste aanpassing komt de presentatie dicht bij de situatie zoals die ooit in “De Roskam” inUlvenhout was!Het presentatiebord in de oude brouwerij. (fotojanaj) 93

De huidige inrichting van de oude brouwerij. (fotojanaj)Gistkelder in 2016. (fotojanaj) St Arnoldus kijkt toe op het brouwen. (fotojanaj) 94

Vergelijking brouwproces oud en nieuwIn de Roskam in Ulvenhout: • Graan wordt in de eigen mouterij gemout • Over het schroten werd niets vermeld • Beslag maken op 40° R • Een 1e treksel met kokend water op 52° R brengen en 1uur roeren • 1 a 1,5 uur laten staan dan aflopen in de lekbak en naar de ketel pompen • Een 2e treksel met water van 68° R op 56° R kuiptemperatuur brengen • 2e treksel naar de ketel pompen en dan 2uur flink koken • Dan verder koken doorgaans 5 a 6 uur • De hop kookt 2 uur mee (vermoedelijk “eigen” hop) • Gekookte wort naar de koelbakken luiken open. • Na voldoende afkoeling naar de geilkuip voor 1e gisting • De vooraf klaargemaakte gist wordt toegevoegd • Overtappen in vaten die schuin staan opgesteld 3 a 4 dagen om te klaren • Over gelopen gist werd opgevangen en gebruikt om brood te bakken • De vaten worden gesloten en zijn gereed om af te leverenIn de aantekeningen wordt de temperatuureenheid Reaumur gebruikt, R of ReDeze schaal kent het zelfde 0 punt als Celcius maar het kookpunt ligt op 80° R (Re)Temperatuur uit de aantekeningen:40° R = 50° C, 52° R = 65° C, 56° R = 70° C, 60° R = 75° C, 68° R = 85° CIn de Roskam in Arnhem • Graan wordt niet zelf gemout maar als mout ingekocht • Vooraf wordt de benodigde mout \"geschroot” • Beslag maken op 54° C, het inmaischen • Temperatuurverhoging naar 63° C 1e stap suikervorming (“beta amylase”) • Temperatuurverhogen naar 72° C 2e stap suikervorming (“alfa amylase”) • Temperatuurverhogen naar 78° C afmaischen • Overpompen naar de klaringskuip, klaren • De geklaarde wort gaat terug naar de brouw / kookketel • De temperatuur wordt op 100° C gebracht • Bitterhop wordt toegevoegd bij aanvang koken totale kooktijd 1,5 uur • Er wordt aan het einde van koken nog aromahop toegevoegd • Vanaf 2017 wordt hop uit eigen hoptuin verwerkt • Gekookte wort via een koeler naar het gistvat • De vooraf klaargemaakte gist wordt toegevoegd • Als de vergisting compleet is, wordt het gistvat gekoeld • Het jonge bier wordt overgepompt naar een lagertank • De meeste bieren worden niet “gefilterd” • Koolzuurgehalte wordt op peil gebracht • Fusten en flessen worden gevuld gereed voor verkoop 95

Brouwen in 2016. (fotojanaj)De inrichting van het nieuwe proeflokaal. (fotojanaj) 96

Brouwerij “De Roskam” in 2016. (fotojanaj)Bekroonde bierenHet bier van De Roskam stond in Ulvenhout goed bekend. Er werd een bruin bier gebrouwen watbekend stond om zijn goede kwaliteit. Ook in PrIncenhage, in bierbrouwerij “De Koe” waar de brouwersvan de familie Nooren het vak hadden geleerd, werd een prima bier gebrouwen, wel aangeduid als hetbekende Princenhaags Witbier.In Arnhem is deze traditie voortgezet, al direct in de eerste jaren zijn de bieren van Het NederlandsOpenluchtmuseum onder de productnaam: ’t Goeye Goet, zeer goed ontvangen.Al in 2009 werd de Bierbrouwer, Rob Meijer, uitgeroepen tot Held van De Smaak in de provincieGelderland, met het Dubbelbier, wat is opgedragen aan Henri Nooren. De combinatie van een prachtigbier en de wijze waarop het ambacht wordt uitgedragen (het ambassadeurschap voor het vak), leverdedeze mooie eerste erkenning op! 97

De opvolger, Patrick Leenders, heeft het maken van kwaliteitsbieren overgenomen met een uitstekendresultaat: In 2013 werd het Herfstbockbier uitgekozen tot Beste Bockbier van Nederland!!In 2015 nogmaals een hoge beoordeling nu 2e beste bockbier van Nederland!!In het voorjaar van 2016 werden bij een beoordeling van Gelderse Bieren twee bieren van HetNederlands Openluchtmuseum in Arnhem, ’t Goeye Goet Tripel en ’t Goeye Goet Lentebier uitgeroepentot één van de beste bieren in Gelderland! 98

Bierbrouwers en bieren van nuZoals hiervoor werd vernoemd was vanaf november 2007 de eerste brouwer Rob Meijer.Rob ontwikkelde de eerste bieren, Witbier en een Dubbelbier.Dat werd gevolgd door een Pilsener en Herfstbock.Inmiddels is het aantal bieren uitgebreid tot 8 per jaar. 5 seizoengebonden bieren, Lentebier, in dezomer Witbier en Oogstbier (een biologisch meergranenbier), Herfstbock en Winterbier.Daarbij het hele jaar Pilsener, Dubbel en Tripel.Rob Meijer ging in 2012 met pensioen en werd opgevolgd door Patrick Leenders.Hij heeft de traditie van mooie bieren voortgezet tot april 2017. Patrick is vertrokken naar een anderebrouwerij en is opgevolgd door voormalige stagiaire, Sophia Franx.Naast de bovengenoemde bieren werden ook bieren gebrouwen voor speciale gelegenheden, zo werdvoor het afscheid van directeur Jan Vaessen een speciaal bier met de naam ’t Ga je Goet gemaakt.Op vraag van de medewerkers van de heemtuin in Arnhem is in 2016 een bier gebrouwen met gagel, devoorloper van hop. Gagel groeit in de heemtuin en er werd een heerlijk bier mee gemaakt.Nieuw uiterlijk.Het openluchtmuseum heeft de huisstijl aangepast en daarbij is de productnaam ’t Goeye Goetverlaten. De etiketten zijn aangepast aan de nieuwe huisstijl, hieronder een voorbeeld van de oude ennieuwe bieretiketten van het Nederlands Openluchtmuseum.Voorzijde Achterzijde Etiket kleine flesEtiket vanaf april 2017 99

HoptuinIn 2014 werd naast de brouwerij een hoptuin ingericht. Het is de bedoeling enkele bieren met “eigen”hop te bereiden. In 2016 is er hop geoogst waarmee een proefbier is gebrouwen.Het eerste resultaat daarvan is zeer bemoedigend. (Foto’s fotojanaj)De hoptuin naast de brouwerij.Bij de hopoogst in 2016. Hopbloem. 100