Vizier Historia Zomer vakantie Nr3 2016

5 juni 2016 VIZIER FREE ISSUE NR 03“ Historia” Volume I 2016THEMA IN DEZE UITGAVE MET1 6 Pagina’s:Reservisten in deKoude Oorlog Verschijnt 5 keer per jaar SPECIALE BIJLAGE VOOR LEZERS E-MAGAZINE ‘T ARSENAAL

Editor In Chief-Hoofdredacteur Rob Vaneker Associate Editor Robert Wilbrink & Giesbert Oskam Contributing writers Rob Vaneker, Dik Winkelman (Koerier) Jan Grefhorst Associate writers Hans Hollestelle Jim Gaines-Gerrit Jacobs-Jim.E Malbourough-Giesbert Oskam-Maarten Muns- Lorraine Mc Williams -prof. Dr.J. Hoffenaar Graphic artist Vizier historia Rob Vaneker Circuliation officer Robert Wilbrink2 • Vizier historia 2016

Van deRedactieKorps NationalereserveVlak na de Tweede Wereldoorlog ontstond opnieuw debehoefte aan een snel inzetbare reserve-eenheid. Voor deverdediging en beveiliging van het eigen grondgebied. Wanthet merendeel van de Nederlandse strijdkrachten verbleeftoen in Indonesië, terwijl de dreiging van de Sovjet-Unietoenam. Dit leidde tot de oprichting van de NationaleReserve op 15 april 1948.Tijdens de Koude Oorlog groeide de Nationale Reserve uittot een volwaardig, breed inzetbaar deel van de KoninklijkeLandmacht. In 1983 kreeg de Nationale Reserve de statusvan Korps, omdat de eenheid zich onderscheidt met eenspeciale taak. Een jaar later ontving het een eigen vaandeluit handen van koningin Beatrix. In de jaren ‘80 van devorige eeuw deden de eerste vrouwen hun intrede bij hetKorps Nationale Reserve.Na het einde van de Koude Oorlog veranderde de inzetKoninklijke Landmacht drastisch van karakter. Deopkomstplicht voor de militaire dienst werd opgeschort. De Militairen van het Korps Nationale Reserve worden geregeldKoninklijke Landmacht kromp in. En raakte bovendien vaker ingezet. Bijvoorbeeld bij de bestrijding van duinbranden inbetrokken bij vredeshandhavende of vredesafdwingende Schoorl, hoogwater dreiging in Groningen en de beveiliging vanmissies in het buitenland. Deze ontwikkelingen de Nuclear Security Summit (NSS) in Den Haag. Reservistenonderstreepten opnieuw het belang van het Korps beveiligden ook de Corporaal van Opheusdenkazerne waar deNationale Reserve voor de nationale veiligheid. slachtoffers werden geïdentificeerd van rampvlucht MH17 boven Oekraïne. Uw hoofdredacteur Rob Vaneker3 • Vizier historia 2016 Publisher: AVMJ Netherlands

WoordVoorafInleidingIn de loop 2007 nam de Nederlandse krijgsmachtafscheid van haar ‘oude’ reservisten. Dat waren deNederlandse mannen die nog op grond van deDienstplichtwet en de Wet voor het Reservepersoneel derKrijgsmacht konden worden opgeroepen voor hetverrichten van militaire taken, alsmede de mannen envrouwen die na afloop van hun BBT-contract (beroepsbepaalde tijd) nog als reservist beschikbaar waren. Dekrijgsmacht kent dan nog uitsluitend een kleine groepreservisten militaire taken (die voor het overgrote deelbestaat uit de leden van het Korps Nationale Reserve) eneen selecte groep reservisten specifieke deskundigheid,in totaal ongeveer 5.600 reservisten.Nadat al in 1996 de opkomstplicht voor dienstplichtigenwas opgeschort, kwam er met de toenmaligemaatregelen, zo zou men kunnen stellen, nu ook inpersonele zin definitief een einde aan de Koude Oorlog.Reden genoeg om stil te staan bij de rol en de betekenisvan de reservisten gedurende deze Koude Oorlog.Daarbij ligt de focus op de Koninklijke Landmacht. Ditkrijgsmachtdeel was namelijk geheel afhankelijk van haarreservisten. Zonder hen ging het eenvoudig niet.4 • Vizier historia 2016

THEMAReservisten in deKoude OorlogEen reservisten leger twee dagen na de Japanse capitulatie voorhanden zijn en de voordelen van het de onafhankelijkheid uitgeroepen en de kader-militieleger waren evident. Een Al sinds de tijd van Napoleon hoorde Nederlandse regering was vastbesloten krijgsmacht met parate dienst- plichtigen enhet erbij dat je als jongeman voor je ten haar gezag in deze verre kolonie te mobilisabele reservisten creëerde haast alsnummer moest opkomen en dat je na je herstellen. vanzelf de gewenste nauwe band met deparate diensttijd nog vele jaren mo- samenleving om haar heen. Bovendien wasbilisabel bleef. Alleen door reservisten Maar ook zonder deze dekolonisatie- zo’ n krijgsmacht veel goedkoper en dat wasop te roepen konden grote massa- oorlog zouden er opnieuw dienst- belangrijk voor een overheid wier taken enlegers op de been worden gebracht. plichtigen zijn opgeroepen, die na hun kosten na de Tweede Wereldoorlog explosiefTijdens de Koude Oorlog was dat niet eerste oefening mobilisabel zou- den toenamen.anders. De Koninklijke Landmacht (KL) worden. Alle plannen die tijdens dewas bovenal een reservisten leger. Maar oorlog in Londen en vlak na de oorlog inliefst bijna driekwart van haar militairen Den Haag waren gemaakt, gingenwas reservist! Zij dienden grotendeels in daarvan uit. Nederland moest eeneigen land, in de Nationale Sector, maar omvangrijke krijgsmacht op de beenook in de voorste linies, in Duitsland, bij kunnen brengen, anders zou het geenhet legerkorps. geloofwaardige partner in een bondgenootschappelijke verdedigingHet was begrijpelijk dat de Nederlandse kunnen zijn. Dat was de les die uit hetregering na de Tweede Wereldoorlog verloop van de wereldoorlog wasopnieuw koos voor het model van het kader- geleerd.militieleger. Dit was de enige manier om snelveel troepen naar het opstandige Het alternatief, een grote beroeps-Nederlands-Indië te sturen. Daar hadden krijgsmacht, was geen optie. Er zou-nationalisten onder leiding van Soekarno den nooit voldoende vrijwilligers5 • Vizier historia 2016

Hoe begrijpelijk ook, de keuze voor een landmacht die zo zwaar leunde op haar mobilisabelecomponent, bracht de nodige problemen met zich mee.Knelpunten Inspanningen ter verbeteringVanaf het begin kampte de landmacht binnen de NAVO met Nogmaals, de opbouw van een kadermilitie krijgsmacht meteen geloofwaardigheid probleem. In de toonaangevende een grote mobilisabele component was een bewusteAngelsaksische landen fungeerden reservisten politieke keuze, die in de loop der jaren in het parlement metdaadwerkelijk als troepen die achter de hand werden ge- regelmaat werd herbevestigd. De nadelen wogen nimmerhouden en niet onmiddellijk aan het front werden ingezet. zwaar genoeg om drastische wijzigingen door te voeren.De militaire functionarissen uit deze landen waren er Politici en met name de landmachtleiding waren zich zeermoeilijk van te overtuigen dat het tot in de puntjes bewust van de gebreken. Zij deden er binnen hun mogelijk-geregelde Nederlandse mobilisatiesysteem zou werken. heden alles aan om die op te heffen.Het belangrijkst warenVoor hen telden alleen parate eenheden. Dat gaf zeker in de de herhalingsoefeningen, waarin de individueleopbouwperiode in de eerste helft van de jaren vijftig vaardigheden van de reservisten werden bijgespijkerd en zeproblemen, omdat mobilisabele eenheden niet in hun taken in grotere verbanden beoefenden. Of deaanmerking kwamen voor Amerikaanse wapenleveranties. reservisten vaak genoeg op herhaling gingen, was,Zo stonden de mobilisabele troepen van begin af aan op eufemistisch uitgedrukt, een voortdurend punt vanhet tweede plan. discussie. Voor oefeningen op bataljons- of hoger niveau week de KL uit naar grote oefenterreinen in deToen de bondgenootschappelijke verdedigingslinie eind Bondsrepubliek bliek. Ook hiervoor riep zij reservisten op.jaren vijftig, begin jaren zestig voorwaarts schoof – van deRijn-IJssellinie tot de grens tussen de Bondsrepubliek Slimme wijzigingen in de organisatie droegen eveneens bijDuitsland en de toenmalige Duitse Democratische aan een verbeterde inzetbaarheid van reservisten. DeRepubliek – kwamen vooral de mobilisabele eenheden van belangrijkste was de invoering van het onderdeels-het leger- korps, en daarmee het gehele legerkorps, in een aanvullingssysteem, het ONDAS, in de eerste helft van desteeds lastiger positie te verkeren. De NAVO ging uit van jaren zestig. Compagnieën en een- heden van vergelijkbarezeer korte waarschuwingstijden. Het Warschaupact werd in grootte werden sindsdien gevuld met dienstplichtigen vanstaat geacht na weinig voorbereidingen in de aanval te één lichtingsploeg. Dezen bleven gedurende hun gehelegaan. Het was dan maar de vraag of de Nederlandse eerste oefening in dezelfde samenstelling bij elkaar.mobilisatie niet zeer ernstig zou worden verstoord en of de Vervolgens stroomden zij ook als eenheid rechtstreeks in bijmobilisabele troepen hun posities in het legerkorpsvak wel de grotere mobilisabele verbanden. Zodoende kreeg hettijdig zouden bereiken. legerkorps de beschikking over beter geoefende en hechtere eenheden.Men moet bedenken dat zelfs de twee parate divisies vanhet legerkorps (1 Divisie ‘7 december’ en 4 Divisie) niet Er gebeurde nog veel meer. Zo werden degeheel paraat waren en dat de rest (5 Divisie en de alarmeringsprocedures voortdurend gecheckt, beoefend enomvangrijke legerkorpstroepen, alsmede de losse zo nodig gewijzigd als de veranderde omstandighedeninfanteriebrigade) vrijwel geheel mobilisabel was. Daarbij daarom vroegen. Tevens maakte de KL goede afspraken metkwam dat de meeste reservisten niet onmiddellijk inzet- overheidsinstanties en de Nederlandse Spoorwegen, alsookbaar waren, omdat hun geoefendheid, vooral in grotere met civiele bedrijven over het vorderen van materieel.verbanden, dikwijls te wensen overliet. Bovendien moes- Daarnaast schafte zij beter transportmaterieel aan, zoalsten zij het tot eind jaren zeventig, begin jaren tachtig doen flatcars voor het vervoer van tanks en ander groot materieelmet uit de parate eenheden ‘doorgeschoven’ verouderd per spoor richting het legerkorpsvak. Al dit soortmaterieel. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de maatregelen droegen bij aan verkortingen van de reactietijd.bondgenoten de Nederlandse defensieopbouw kritischvolgden. Maar voor de goede orde en het juiste perspectief:de Nederlandse militaire bijdrage aan de geallieerdedefensie was zeker niet de enige met kwetsbare plekken.6 • Vizier historia 2016

In Kamp Crailo staan genisten van het mobilisabele 462 oefeningen, en een afwikkeling dag om het materieel weer in Geniebataljon gereed tijdens de oefening DONDERSLAG 1 in 1970. te leveren en naar huis terug te keren. De reservisten 462 Geniebataljon behoorde tot 101 Geniegevechtsgroep van 1 ontvingen thuis of op het werk een oproepbrief en waren verplicht zich te melden. Radio, televisie en kranten maakten Legerkorps (1 Lk) de oefening eveneens bekend. Sommigen ontvingen de oproep niet of te laat, als ze voor bijvoorbeeld werk of vakantie De meest bekende maatregel ter verkorting van de langdurig op pad waren of in het buitenland verbleven. Voorreactietijd was de jaarlijkse oefening Donderslag. Een anderen kwam de oproep uiterst ongelegen omdat zesuccesrijk voorwaarts optreden van het Eerste Legerkorps bijvoorbeeld een eigen bedrijfje hadden, vlak voor een examenstond of viel met een goed verloop van de mobilisatie. Daarom zaten, bijna op huwelijksreis gingen of met een nieuwe baanbegon de landmachtleiding het mobilisatiesysteem in de begonnen. Alleen ziekte, een ziekenhuisopname, eenpraktijk te testen door onverwacht eenheden reservisten op te sterfgeval in de familie of een huwelijk vormden echterroepen. Na de geslaagde oefening Schootstafel in 1967 voor gegronde uitzonderingsredenen. De landmacht riep altijd tiende C-batterij van 44 Afdeling Veldartillerie organiseerde zij procent meer op dan organiek noodzakelijk om plaatsen vanvanaf 1970 jaarlijks de mobilisatieopkomst oefeningen niet opgekomen reservisten te kunnen vullen. Dit heette hetDonderslag. Aanvankelijk werd een complete pantser- mobilisatie opkomstverloop.infanteriebrigade aangevuld met klein-verlof- (binnen 24 uuroproepbare) of mobilisabele eenheden. Na 1973 veranderdedit abrupt. Als gevolg van bezuinigingen gaven nog uitsluitendkleinere mobilisabele eenheden tot de omvang van eenbataljon acte de présence. De oproep Iedere Donderslag duurde drie dagen: een opkomstdag,een opfrisdag met lessen, schietoefeningen en tactische OEFENING DONDERSLAG7 •Vizier historia 2016

Iedere opgeroepen reservist had een lastgeving, waarop stond aangegeven bij welk onderdeel hij wasingedeeld en bij welk mobilisatiecomplex en in welke mobilisatiefase hij moest opkomen. Hij pakte onmiddellijk zijn plunjebaal en Joseph Jacques Césaire Joffre 1852-1931reisde op eigen gelegenheid naar hetmobilisatiecentrum dat op zijn oproepbriefwas aangegeven. De treinreizigers konden opvertoon van hun oproepbrief of lastgeving vrijreizen. Bussen vervoerden de‘donderslachtoffers’ van het station naar hetmobilisatiecentrum. Reeds vlak naafkondiging van de oproep bewaakteneveneens opgeroepen pelotons van deNationale Reserve de bestemmingsstations,de mobilisatiecentra en demobilisatiecomplexen. Dat was een taakwaarvan zij zich ook in een echteoorlogssituatie moesten kwijten. De‘Natressers’ vingen de reservisten op enverwezen hen door naar de mobilisatiecentra.Dat waren dikwijls vakantieparken,ontmoetingcentra of cafézalen en niet descholen die in de eigenlijke lastgevingstonden vermeld. Zo had het onderwijs geenhinder van de oefening. De staatssecretaris van Defensie, dr. W.F. van Eekelen, opent in Sehlingen bij Bremen de eerste vooruitgeschoven opslagplaats (forward storage site) voor het Eerste Legerkorps. Een DAF truck met oplegger lost munitie. Plaats: Sehlingen, West-Duitsland8 .Vizier historia 2016

De InschrijvingMobilisatie centraBij aankomst op het Daarmee reden de eerst opgekomen Het uitrijden van gloednieuwe voer-mobilisatiecentrum vonden eerst de chauffeurs met het reservekader en tuigen met nauwelijks kilometers op deinschrijving en administratieve andere reservisten naar het teller maakte veel indruk. Vervolgenscontrole plaats. Daarna volgde een mobilisatiecomplex om daar de haalden de voertuigen in colonne demedische keuring en een controle van voertuigen, stukken geschut, munitie bij de bunkers op. Tot slot werdde persoonlijke standaarduitrusting uitrusting, wapens en munitie van de getest of de voertuigen konden zenden,(PSU). Eén op de tien reservisten was eenheid op te halen. Het daar richten en vuren, zodat ze inzetbaareen ‘naaktloper’ . Deze verscheen in aanwezige burger- en militaire waren. Op het moment dat de mannen enburgerkleding, zonder zijn persoonlijke personeel maakte dit materieel voertuigen de mobilisatiecomplexenuitrusting. Hij kreeg een nieuwe PSU, uitgiftegereed. De uitrusting was verlieten, kon de tijd worden gemetenmaar die was ‘rekening man’ . De onderdeelsgewijs opgeslagen en per vanaf de oproep. Bij alle Donderslagenreservisten trokken eerst hun voertuig in tooltrays met onder andere bleken de reservisten binnen de gesteldegevechtstenue aan voordat zij hun in camouflagenetten en gereedschap. De tijd te mobiliseren.de olie gezette wapens in ontvangst kale voertuigen werden bewapend,namen. Vervolgens was het wachten ingericht, bepakt en volgetankt. De stormbaantotdat iedereen van de eenheid binnenwas. Dat gaf velen al gelegenheid om Een zwaar karwei was het vullen van Op de tweede dag oefenden demet elkaar bij te praten. Ondertussen de accu’s. In sommige kleinere reservistenvisten op een kazerne of eenkregen de chauffeurs onder de magazijnen waren de onderdelen per schietkamp of, in het geval van dereservisten een rijvaardigheidstest en artikel gesorteerd, omdat de genisten, bij een rivier of kanaal. Vaakzo nodig een zeer korte bijscholing. medewerkers kers dat makkelijker behoorde de stormbaan tot het vasteDit kon vertragingen opleveren. vonden voor het onderhoud. In dat repertoire. Op de afwikkeling dag geval nam het verzamelen en ophalen leverden de reservisten al het materieel inOp pad van het materieel meer tijd in beslag. en vertrokken weer naar huis. Het De reservisten waren dan langer in personeel op het mobilisatiecomplexEnkele reserveofficieren en dienst- touw met het controleren en besteedde daarna nog vele weken aanplichtige onderofficieren gingen sa- toebedelen van alle spullen aan de het preserveren en opbergen van ditmen met het beroepskader op pad om hand van de bepakkingslijsten. materieel. Defect geretourneerd materieelvrachtwagens en bussen te vorderen. ging eerst naar de werkplaatsen van de Technische Dienst.9 • Vizier historia 2016

Vanaf de jaren zestig kreeg het Warschaupact evenveel nucleaire slag- kracht tot zijn beschikkingals de NAVO.De mechanisatie van 5 Divisie Daar bleef het voorlopig bij. De divisietroepen bleven in de organisatie en, wat belangrijker was, de divisie kreeg geenVanaf de jaren zestig kreeg het Warschaupact evenveel modern, gepantserd gemechaniseerd en gemotoriseerdnucleaire slag- kracht tot zijn beschikking als de NAVO. materieel. De divisie kon alleen statische beveiligingstakenDaardoor dreigde bij een grootschalig conflict de totale uitvoeren. De landmachtleiding, overtuigd van de urgentiewederzijdse vernietiging van zowel het Warschau- pact als van het probleem, ging plannen ontwikkelen om 5 Divisie tede NAVO. Het nucleaire evenwicht zette de NAVO-leiding mechaniseren. De mobilisabele divisie diende dezelfdeaan tot bezinning op de officiële strategie van massive opbouw en gevechtskracht te krijgen als 1 en 4 Divisie,retaliation. teneinde als volwaardige reserve-pantserinfanteriedivisie een beweeglijke verdediging te kunnen voeren. Ook de NAVODit leidde in 1967 tot de aanvaarding van de strategie van drong daar krachtig op aan.flexible response. De NAVO-strijdkrachten zouden zich bijelke aanval verdedigen met soortgelijke middelen als de Onvoldoende geldtegenstander. Als dat niet zou helpen, zou worden gekozenvoor een bewuste escalatie, bijvoorbeeld door de inzet van Het probleem was echter dat er on- voldoende geldtactische kernwapens. Een grootschalige nucleaire aanval beschikbaar was. De ruimte in het defensiebudget voor dezou pas het alleruiterste middel zijn. De tegenstander kreeg aanschaf van het noodzakelijke nieuwe materieel liep in dein iedere fase de gelegenheid zijn aanval af te breken en het tweede helft van de jaren zestig sterk terug.conflict op een zo laag mogelijk geweldsniveau te Achtereenvolgende regeringen stonden, kort gezegd, voorbeëindigen. Dat maakte, naar werd gehoopt, een conflict de volgende keuze om de mechanisatie van 5 Divisieenigszins ‘beheersbaar’ . mogelijk te maken: of het defensiebudget verhogen of de krijgsmacht, en de landmacht in het bijzonder, zodanigOpwaardering reorganiseren dat het binnen een gelijkblijvend budget zou kunnen. In een aantal roerige jaren passeerden diverseDe keuze voor flexibel response betekende dat de opties de revue en werden zelfs de fundamenten van hetconventionele slagkracht van de NAVO-strijdkrachten gehele veiligheids- en defensiebeleid ter discussie gesteld.moest worden vergroot. Nederland versterkte daartoe deparate eenheden van de landmacht en de Ondertussen werd begin jaren zeventig 5 Divisie alvooruitgeschoven posities in de Bondsrepubliek. De stilzwijgend gedeeltelijk gemechaniseerd. Dat was onderbehoefte aan meer conventionele slagkracht in de voorste meer mogelijk doordat de parate eenheden van hetgelederen leidde eveneens tot een opwaardering van de legerkorps nieuwe Duitse Leopartanks kregen en hunmobilisabele reservestrijdkrachten. Ze moesten ervoor Centurions en AMX lichte tanks konden doorschuiven naar 5zorgen dat het legerkorps langer kon doorvechten voordat Divisie. Deze Centurions hadden een ‘upgunning’kernwapens zouden moeten worden ingezet. ondergaan. Dat wilde zeggen dat het 20-ponder kanon door een 105-mm kanon was vervangen en er een rangingEen en ander betekende dat met name de positie van de machine gun was bijgeplaatst, waardoor de afstandmetingmobilisabele 5 Divisie opnieuw grondig moest worden sterk was verbeterd. Om volledig in voorste lijn inzetbaar tebestudeerd. De parate 1 en 4 Divisie voltooiden in 1968 hun zijn was dit echter nog lang niet voldoende.transformatie tot zogenoemde LANDCENT-divisies (LandForces Central Europe). Hun divisietroepen (artillerie, genie,ver- bindingen, logistiek) werden opgeheven en verdeeldover de legerkorpstroepen en de brigades, met inbegrip vande nieuwe parate 12 Pantserinfanteriebrigade. Dereorganisatie van 5 Divisie liep hier aarzelend achteraan. Zehad al wel een structuur met drie (infanterie)brigades. Dezebrigades werden bovendien in 1969 logistiek een stukzelfstandiger door de toevoeging van een treinenbataljon,waarin alle verzorgende eenheden waren opgenomen.10 • Vizier historia 2016

Fel verzet Ten slotte hakte het centrum-linkse De Nationale Sector Reservisten voor herhalingsoefeningkabinet-Den Uyl in 1974 de knoop door. ‘Donderslag 8’ op hetAanvankelijk steunde de minister van Vanaf eind jaren zestig nam ook het station van Ravestein, 1977Defensie, Henk Vredeling, het plan om het belang toe van de Nationale Sector, waar, (Foto collectie NIMH)Eerste Legerkorps in te krimpen tot zes zoals gezegd, het merendeel van deparate brigades en zijn mobilisabele reservisten een oorlogstaak had. Decomponent (5 Divisie, 101 militaire organisatie aldaar stond voor eenInfanteriebrigade en de meeste belangrijk deel in dienst van hetlegerkorpseenheden) op te heffen. Fel voorwaartse optreden van het Eersteverzet van de legerleiding en de NAVO Legerkorps. Minister Vredeling en zijnbrachten hem en het hele kabinet op voorgangers slaagden erin deandere gedachten. 5 Divisie werd toch noodzakelijke reducties in de personeels-volledig gereorganiseerd en en exploitatiekosten bij de landmacht –gemechaniseerd tot een, weliswaar om meer geld voor investeringen vrij temobilisabele, maar verder min of meer maken – te combineren met de opbouwgelijkwaardige derde LANDCENT- divisie van een beter op dat doel toegesneden,van het legerkorps. Dat werd onder meer gecentraliseerde organisatie in demogelijk door bij elk van de vier parate Nationale Sector. In 1969 vond depantserinfanteriebrigades één van de vier oprichting plaats van het Commandopantserinfanteriebataljons op te heffen en Opleidingen Koninklijke Landmacht. Bijnahet materieel van deze eenheden voor 5 alle opleidingseenheden die tot de in datDivisie te bestemmen. Toen eind jaren jaar opgeheven inspecties van de wapenszeventig bij de parate eenheden nieuwe en dienstvakken hadden behoord, gin-Amerikaanse gepantserde infanterie- gen daarvan deel uitmaken. Dit com-gevechtsvoertuigen YPR 765 mando zou bij een mobilisatie wordeninstroomden, kon de reorganisatie worden opgeheven. Een klein deel van het vasteafgerond. De drie gemechaniseerde personeel zou dan het Commandobrigades van 5 Divisie – 51 Pantserbrigade Opleidingen en Aanvullingen Landmachten 52 en 53 Pantserinfanteriebrigade – vormen. Dat had de zorg om de verliezenbeschikten tezamen over vier Centurion- van het legerkorps en de territorialetankbataljons, vijf pantserinfanterie- eenheden aan te vullen uit het grotebataljons, met vooral de gepantserde bestand van reservisten zonderwielvoertuigen YP 408, drie mobilisatiebestemming.gemechaniseerde afdelingen veldartillerie,twee pantserantitankcompagnieën met In 1975 volgde de oprichting van hetAmerikaanse TOW draadgeleide raketten Commando Verbindingen Koninklijke(Tube launched Optically tracked Wire Landmacht, dat de verbindingen incommand link guided missile), drie Nederland, alsmede die met het leger-pantsergeniecompagnieën, drie korps moest onderhouden. Een jaar laterpantserluchtdoelartillerie- batterijen, drie werd het Geneeskundig Commandozelfstandige verkenningseskadrons, Koninklijke Landmacht operationeeluitgerust met tanks en M 113-voertuigen, gesteld. Dit commando bestonden drie treinenbataljons, bestaande uit een grotendeels uit artsenreservisten en was inherstelcompagnie, een oorlogstijd belast met de hogere-echelonsbevoorradingscompagnie en een geneeskundige verzorging van degeneeskundige compagnie. gewonden van alle krijgsmachtdelen.11 • Vizier historia 2016

In 1975 werden eveneens de Er kwam ook een Nationaal Logistiek Commando, datgrotendeels mobilisabele territoriale rechtstreeks onder de bevelhebber der Landstrijdkrachteneenheden onder één commando ressorteerde. Dit nieuwe commando had tevens eengeplaatst. Het Nationaal Territoriaal herbevoorradings taak richting het legerkorps.Commando (NTC) coördineerde allemobilisatie- voorbereidingen en Hoewel het legerkorps prioriteit nummer een was en bleef,beveiligingstaken binnen de Nationale nam vanaf eind jaren zestig het belang van de Nationale SectorSector. Deze taken waren gedelegeerd als doorvoergebied voor Britse en Amerikaanse troepen enaan negen Provinciale Militaire goederen naar Duitsland toe. Dat hield verband met tweeCommandanten, tevens ontwikkelingen. Tussen 1967 en 1971 trokken de VerenigdeGarnizoenscommandanten. Staten 35.000 Amerikaanse militairen uit de Bondsrepubliek terug. Dat was een van de maatregelen om hun oplopende Reservisten financiële tekorten als gevolg van de oorlog in Vietnam terug te van 5 Divisie, op dringen. De Verenigde Staten lieten het zware materieel weg naar een grotendeels in de Bondsrepubliek achter, zodat alleen de herhalingsoefening manschappen en het lichtere materieel in crisistijd hoefden te te Rucphen, 1955 worden aangevoerd en overgevlogen. Vanaf 1969 beoefen- (Foto collectie NIMH) den zij jaarlijks deze verplaatsing van een compleet legerkorps van Amerika naar Duitsland. Dat gebeurde tijdens de oefening Reforger (Redeployment of Forces to Germany). Na het vertrek van Frankrijk uit de militaire organisatie van de NAVO in 1966 – de tweede ontwikkeling waarop hiervoor wordt gedoeld – konden de Franse havens niet meer als door- voerhavens worden benut. Daarom sloten de Verenigde Staten en Neder- land in 1971 een verdrag waarbij Nederland omvangrijke steun op het gebied van de logistiek en de beveiliging van de lines of communication, de zogenoemde host Nation support, zou verlenen. Vanaf 1976 waren de Nederlandse zee- en luchthavens volop bij Reforger betrokken en draaiden vele reservisten met deze oefening mee. Dit was de belangrijkste reden waarom de omvang van de grotendeels mobilisabele territoriale eenheden in de jaren zeventig slechts weinig afnam. Er bleven ongeveer evenveel infanteriebewakingscompagnieën en de Nationale Reserve bleef eveneens gehandhaafd, hoewel haar geoefendheid zeer te wensen overliet. Daarnaast behielden ook 460 Geniegevechtsgroep en 304 Commandotroepen Bataljon hun relevantie. Het aantal mobilisabele infanteriebataljons nam af van veertien naar elf. Acht daarvan waren verdeeld over de (resterende) 302 en 304 Infanteriebrigades, die elk ook een mobilisabele afdeling veld- artillerie met getrokken 105 mm geschut hadden. De drie zelfstandige bataljons waren bestemd voor de beveiliging van de luchthavens Schiphol en Zestienhoven en de bewaking van het hoofdkwartier van de Allied Forces Central Europe, dat, eveneens als gevolg van het Franse uittreden, sinds 1967 in Brunssum was gevestigd.12 • Vizier historia 2016

Mobilisatie Oefening 'Donderslag.' 1986 De commandant van de oefening, .de generaal Vos (l)samen met de Westduitse NAVO-generaal Chalupa (2e F.) in gesprek met deelnemende militairen. Zwaar weer van in. Welke zin zou hun inzet heb- krimpende krijgsmacht kon met steeds ben als een oorlog naar alle minder dienstplichtigen toe. De kans te Het systeem met parate beroeps- waarschijnlijkheid toch met worden opgeroepen nam af, de militairen en dienstplichtigen en allesvernietigende nucleaire wapens onrechtvaardigheid van het systeem nam daarnaast een veel groter aantal te zou worden uitgevochten? daarmee toe. Toen de krijgsmacht mobiliseren reservisten was maat- bovendien steeds meer een expeditionair schappelijk volledig geaccepteerd. De Bovendien leek er met het aantreden karakter kreeg,Terwijl dienstplichtigen niet meeste jongemannen beschouwden van Gorbatsjov een minder vijandige tegen hun zin mochten worden de dienstplicht als een noodzakelijk wind uit het oosten te waaien. Onder uitgezonden, was het pleit snel beslecht. kwaad, waar ze echter achteraf vaak deze omstandigheden kreeg het In relatief korte tijd viel het besluit een met plezier op terugkeken. Een hand- directe eigenbelang de overhand: de historisch instituut, de dienstplicht, buiten vol principiële dienstweigeraars dienstplicht werd gezien als een werking te stellen. In 1996, elf jaar vormde de uitzondering op de regel. belemmering van de carrière. Er geleden, zwaaiden de laatste dienst- ontstonden zelfs bureaus die plichtigen af. In de tweede helft van de jaren tachtig adviseerden welke juridische begon daarin verandering te komen. argumenten en terminologie je moest Vooral een toenemend aantal hoger hanteren om onder je dienstplicht uit opgeleiden voelden zich niet meer te komen. geroepen ’s Konings wapenrok te dra- gen. Zij zagen daar het nut niet meer Na de val van de Muur kwam de dienstplicht in zwaar weer terecht. De13 • Vizier historia 2016

Nederland heeft sindsdien een daarbij vooral de troepen in de voorste doordat de logistiek bij de inval inberoepskrijgsmacht. Toch bleven de lijnen van het legerkorps op het oog. Zij Tsjecho-Slowakije – nota bene eendienstplichtigen die hun eerste hebben gelijk voor het geval dat de lidstaat van het Warschau- pact –oefening hadden afgerond, voorlopig waarschuwingstijd voor een aanval van jammerlijk had gefaald. Dat gaf weinigals reservist in de kaartenbak. Je kon het Warschaupact daadwerkelijk zeer vertrouwen voor een succesvol verloopimmers nooit weten. Geleidelijk nam kort zou zijn geweest. van een eventuele oorog tegen dehun aantal vanzelf af. Zij kregen NAVO-lidstaten. eind jaren zeventiggezelschap van beroepscontractanten, De officiële inschattingen gingen daar achtte de NAVO het Warschaupactdie na hun actieve dienst aan het wel van uit, omdat het Warschaupact weer tot veel meer in staat.reservistenbestand werden ertoe in staat werd geacht. In dat geval, Het primaire doel van de NAVO wastoegevoegd. zo luidde de redenering, zou de NAVO echter afschrikking. Daarbij speelden bovendien vermoedelijk zeer snel tot de de mobilisabele strijdkrachten slechtsIn de Najaarsbrief van 2002 kondigde inzet van kernwapens hebben moeten een bescheiden rol. Wat voor hetde regering aan dat de mobilisabele overgaan. De mobilisabele eenheden Warschaupact vooral telde, was waar-component volledig zou worden op- zouden dan dus een onduidelijke rol toe de NAVO in de allereerste fase vangeheven. Het vertrek van de laatste hebben gehad. een oorlog in staat zou zijn geweest.‘oude’ reservisten dit jaar is het sluit- Het optreden van de mobilisabelestuk van dit proces. Daarmee is, zoals Als er sprake zou zijn geweest van een strijdkrachten stond daarbij nietal gezegd, de Koude Oorlog voor ons langere waarschuwingstijd bovenaan het lijstje. Inmiddels wetenland nu ook in personele zin beëindigd. (bijvoorbeeld van enkele weken), dan we dat het Warschaupact uitsluitend tot zouden de Nederlandse mobilisabele de aanval zou zijn overgegaan als hetDe militaire waarde strijdkrachten de hun toebedachte zich onmiddellijk bedreigd had gevoeld. taken beter hebben kunnen vervullen. Het beschouwde in dat geval de aanvalHet is niet goed mogelijk een eenduidig Vanaf eind jaren zestig was er wel enige met onmiddellijke inzet vanoordeel te geven over de militaire aanleiding om van een langere kernwapens, als de beste verdediging.waarde van de mobilisabele waarschuwingstijd uit te gaan – ook al Dit zou hebben betekend dat decomponent van de landmacht in de werd dat in NAVO-kringen officieel afschrikking zou hebben gefaald. DeKoude Oorlog. Voor sommigen is dat nooit zo uitgesproken. Er bestonden beoordeling van de inzetbaarheid enwel eenvoudig. Zij menen dat namelijk twijfels over het militair- gevechtskracht van de Nederlandsereservisten slechts als ‘kanonnenvoer’ operationele vermogen van het mobilisabele strijdkrachten speelde inzouden hebben gediend. Zij hebben Warschaupact. Dat kwam onder meer deze overwegingen geen enkele rol van betekenis.14 • Vizier historia 2016

!15 • Vizier historia 2016 Wat de oudere dame op de fiets en de brugbewakende Nederlandse militairen op deze foto zich niet kunnen realiseren, is dat ruim een jaar later de Berlijnse Muur zou vallen en daarmee de Koude Oorlog ten einde was

! Al met al was het begrijpelijk dat de mobilisabele component van de Koninklijke Landmacht steeds op het tweede plan heeft gestaan Dat was spijtig voor de reservisten die zich met grootenthousiasme van hun taken kweten. Het lag niet aan hunleervermogen, inzicht en inzet; ‘daar[...] konden vele beroeps echt eenvoorbeeld aan nemen.Hier moet onmiddellijk aan wordentoegevoegd dat de indeling vanmobilisabele eenheden in deNationale Sector – die niet in defrontlinie lag, maar wel als belangrijkdoorvoergebied functioneerde – altijdveel minder vraagtekens heeftopgeroepen. Hoe we echter ooktegen hen aankijken, met het vertrekvan de laatste ‘oude’ reservisten uithaar organisatie, heeft deNederlandse krijgsmacht afscheidgenomen van een instituut datgedurende bijna twee eeuwen haargezicht en functioneren heeftbepaald.Dat is een moment om toch bij stil testaan!Artikel: prof. Dr.J. Hoffenaar*Bewerking: Rob Vaneker Grote NAVO-oefening medio 1976, waaraan 40,000 man deelneemt van start gegaan. Op verschillende plaatsen werd door de genie…16 • Vizier historia 2016

Afde!ling jaarfeest 2016 ADVERTORIALIMOSPHINX Onze afdeling kust is onderdeel van meerdereBELGIË IMOS afdelingen in België en een Nederlandse onderafdelingBREDENE-KUST-BRUGGE-NEDERLANDONZE MISSIE VAN ONZE INTERNATIONALE VERENIGING IS: HET BIEDEN VAN EEN INTERNATIONALE EN ONDERLINGEKAMERAADSCHAP-VRIENDSCHAP INCLUSIEF STEUN AAN ALLE LEDEN, BESTAANDE UIT ACTIEVE EN INACTIEVE NATOMILITAIREN WERELDWIJD.Kom langs te Bredene kust en hernieuw De overige activiteiten die op 10 Inschrijving lidmaatschapoude en internationale ontstane september plaatsvinden, bestaan uit eenvriendschappen tijdens onze jaarlijkse, herdenkingsplechtigheid in de morgen- Serieus geïnteresseerden voor eenen wederkerende activiteiten bestaande uren gevold door het altijd weer gezellige lidmaatschap worden vriendelijkuit: ledenvergadering,herdenking en jaarfeest inclusief diner- dansant. verzocht contact op te nemen viadiner- dansant. Dus overtuig al je email met de afdeling’s voorzittervrienden en bekenden om mee te komen Niet leden en overige belangstellenden kust Dhr. Freddy Pollet:naar dit uniek weekend! worden bij deze uitgenodigd zich aan te [email protected] melden voor een lidmaatschap.De gebruikelijke en vaste locatie is zoals Deze kost slechts €15,00 p.p. peraltijd weer het lokale Europa Hotel kalenderjaar. In Nederland kunt u zichalwaar eventuele overnachtingen ook in verbinding stellen met de heergeboekt kunnen worden voor en door John Snackers, ondervoorzitterdeelnemers .Daarnaast is het de onderafdeling Nederland, voor meeraangewezen plaats voor onze afdeling’s informatie. [email protected] inclusief festiviteiten, inhet weekend van 9 en 10 september2016. Alle leden en hun partners zijn vanharte welkom op beide dagen.De leden jaarvergadering vind plaats opde aankomstdag, 9 september in de loopvan de avond.17 • Vizier historia 2016

! 05. * De auteur is hoofd van de afdeling Wetenschappelijk Onderzoek van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie en tevens bijzonder hoogleraar Militaire Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Samen met dr. M.A.G. de Jong schreef hij het boek Op herhaling. De Koninklijke Landmacht en haar reservisten, 1945-2006 (Amsterdam, 2006). Dit artikel is op deze publicatie gebaseerd http://nimh-beeldbank.defensie.nl http://www.avrm.nl/tag/korps-nationale-reserve-10-natres-bataljon/18 • Vizier historia 2016