สื่อการเรียนการสอน

สอื่ การเรยี นการสอน สื่อ (Media) หมายถงึ ตวั กลางท่ีใช้ถ่ายทอดหรือนาํ ข้อมลู ข่าวสารหรือความรใู้ นลกั ษณะตา่ ง ๆ จากผู้ส่ง ไปยังผรู้ ับ ใหเ้ ข้าใจความหมายไดต้ รงกัน ในการเรยี นการสอน สือ่ ท่ีใช้เป็น ตวั กลางนําความรู้ ในกระบวนการสื่อ ความหมายระหวา่ งผูส้ อนกับผ้เู รียน เรยี กวา่ ส่อื การเรยี นการสอน (Instructional Media) ส่ือการเรียนการสอน หมายถึง ตัวกลางหรือชอ่ งทางในการถ่ายทอดองค์ความรู้ ทกั ษะ ประสบการณ์ จาก แหล่ง ความรไู้ ปสผู่ เู้ รียน และทาํ ให้เกดิ การเรยี นรู้อย่างมีประสิทธิภาพ ในทางการศกึ ษา มีคําท่ีมคี วามหมายแนว เดียวกนั กับสือ่ การเรียนการสอน เชน่ สอื่ การสอน (Instructional Media or Teaching Media), ส่อื การศึกษา (Educational Media), อุปกรณ์ ช่วยสอน (Teaching Aids) เป็นต้น ในปจั จบุ ัน นักการศึกษามกั จะเรยี กการนําสือ่ การเรยี นการสอนชนดิ ตา่ ง ๆ มารวมกนั ว่า เทคโนโลยที างการศึกษา (Educational Technology) ซงึ่ หมายถงึ การนําเอาวัสดอุ ปุ กรณ์ และวิธกี าร มาใชร้ ว่ มกันอย่างมีระบบในการ จดั การเรยี นการสอน เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพการเรยี นการสอน ประเภทของสือ่ การเรยี นการสอน ส่อื การเรยี นการสอนแบง่ ตามคุณลักษณะ ได้ 4 ประเภทคือ 1.สอ่ื ประเภทวสั ดุ ได้แก่ สไลดแ์ ผน่ ใส เอกสาร ตํารา สารเคมสี งิ่ พิมพต์ ่าง ๆ และคมู่ ือการฝึกปฏิบัติ 2.สอ่ื ประเภทอปุ กรณ์ ไดแ้ ก่ ของจริง ห่นุ จําลอง เครื่องเล่นเทปเสียง เคร่อื งเล่นวีดิทัศนเ์ ครื่องฉายแผน่ ใส อุปกรณ์ และเคร่ืองมือในห้องปฏบิ ตั ิการ 3.ส่ือประเภทเทคนคิ หรือวธิ กี าร ได้แก่ การสาธิต การอภิปรายกลุม่ การฝกึ ปฏิบตั ิการฝึกงานการจดั นิทรรศการ และสถานการณจ์ าํ ลอง 4.สอื่ ประเภทคอมพิวเตอร์ ได้แก่ คอมพิวเตอรช์ ว่ ยสอน (CAI) การนําเสนอด้วยคอมพิวเตอร์(Computer presentation) การใช้ Intranet และ Internet เพ่ือการส่ือสาร (Electronic mail: E-mail) และการใช้ WWW (World Wide Web) สื่อการเรียนการสอนจำแนกตามคุณสมบัติ Wilbure Young ไดจ้ ัดแบ่งไวด้ ังน้ี 1. ทัศนวสั ดุ (Visual Materials) เชน่ กระดานดำ กระดานผ้าสำล)ี แผนภมู ริ ูปภาพ ฟิลม์ สตรปิ สไลด์ฯลฯ 2. โสตวัสดุ (Audio Materisls ) เช่น เคร่ืองบนั ทกึ เสียง (Tape Recorder) เคร่ืองรบั วทิ ยหุ อ้ งปฏบิ ัตกิ ารทางภาษา ระบบขยายเสยี ง ฯลฯ

3. โสตทัศนวัสดุ (Audio Visual Materials) เชน่ ภาพยนตรโ์ ทรทัศน์ฯลฯ 4. เครอื่ งมือหรอื อปุ กรณ์ (Equipments) เช่น เครอ่ื งฉายภาพยนตร์เคร่ืองฉายฟิลม์ สตริปเครือ่ งฉายสไลด์ 5. กจิ กรรมต่าง ๆ (Activities ) เช่น นทิ รรศการ การสาธิต ทศั นศึกษา ฯลฯ ส่ือการเรียนการสอนจำแนกตามรปู แบบ (Form) Louis Shores ได้แบง่ ประเภทสอื่ การสอนตามรปู แบบไว้ดังน้ี 1. ส่งิ ตีพิมพ์ (Printed Materials) เชน่ หนงั สือแบบเรียน เอกสารการสอน ฯลฯ 2. วัสดกุ กราฟิก เช่น แผนภูมิ ( Charts) แผนสถติ ิ (Graph) แผนภาพ (Diagram) ฯลฯ 3. วสั ดุฉายและเคร่ืองฉาย (Projected Materials and Equipment) เชน่ ภาพยนตรส์ ไลดฯ์ ลฯ 4. วสั ดุถา่ ยทอดเสียง (Transmission) เชน่ วทิ ยุ เครื่องบันทึกเสียง ส่อื การเรียนการสอนตามลกั ษณะและการใช้ในทางเทคโนโลยกี ารศกึ ษา 1. เคร่อื งมือหรอื อุปกรณ์ (Hardware) หรือส่ือใหญ่ (Big Media) หมายถงึ ส่ิงทเ่ี ปน็ อุปกรณท์ างเทคนคิ ทงั้ หลายท่ี ประกอบดว้ ยกลไก ไฟฟ้า และอิเล็กทรอนิกสซ์ ึง่ ไมใ่ ช่ส่ิงสิน้ เปลือง ไดแ้ ก่ เคร่ืองฉาย ประเภทต่าง ๆ เช่น เคร่ืองฉาย ภาพยนตร์เคร่อื งฉายสไลดเ์ ครื่องฉายภาพขา้ มศรี ษะ เครื่องฉายภาพจากคอมพวิ เตอรเ์ คร่อื งรบั โทรทศั นเ์ คร่ืองเล่น ซีด/ี ดีวีดีเครื่องเสียง รวมทัง้ เคร่ืองมือหรอื อุปกรณท์ างเทคนิคอน่ื ๆ ท่เี ปน็ ทางผ่านของความรูเ้ ช่น เครอื่ งฉายจลุ ชวี ะ เครื่องคอมพิวเตอรเ์ ปน็ ต้น 2. วัสดุ (Software) หรือสอ่ื เลก็ (Small Media) ซึง่ เป็นวัสดทุ ีเ่ กบ็ ความรู้ในลักษณะของภาพเสยี ง และตวั อกั ษร ในรูปแบบต่าง ๆ โดยจำแนกได้ 2 ประเภทคือ ก. วสั ดทุ ตี่ ้องอาศัยเครือ่ งมืออุปกรณ์ (Hardware) เพ่ือการนำเสนอเรือ่ งราว ขอ้ มลู หรือความรู้ออกมาส่ือความหมายแก่ผูเ้ รยี น ได้แก่ ฟิลม์ แผ่นใส เทปบนั ทกึ เสียง แผน่ ซีดี/ดีวดี วี ัสดบุ นั ทึก ข้อมูลคอมพิวเตอร์เปน็ ตน้ ข. วัสดทุ ี่เสนอความรู้ได้ด้วยตวั เอง โดยไม่ต้องอาศัยเคร่ืองมือหรอื อปุ กรณ์ใด ๆ เชน่ เอกสาร ตำรา หนังสอื คู่มือ รปู ภาพ แผนภาพ ของจริง ของตวั อย่าง หุ่นจำลอง เป็นตน้ 3.เทคนคิ หรือวิธีการ (Techniques or Methods) การสือ่ ความหมายในการเรยี นการสอนบางครั้งไม่อาจทำได้ ด้วยเคร่อื งมืออุปกรณห์ รือวัสดุแตจ่ ะต้องอาศยั เทคนคิ หรือวธิ กี าร เพ่อื การใหเ้ กิดการเรียนรหู้ รอื ใชท้ ง้ั วัสดุอุปกรณ์ และวธิ ีการไปพรอ้ ม ๆ กนั แต่เนน้ ท่วี ธิ กี ารเปน็ สำคัญ เช่น การสาธิตประกอบการใชเ้ คร่อื งมือเคร่ืองจักร การ ทดลอง การแสดงบทบาท การศกึ ษานอกสถานท่ี การจดั นิทรรศการ เป็นต้น ดงั นั้นเทคนิคหรือวิธกี ารตา่ ง ๆ ดงั กล่าว จงึ จดั ว่าเป็นสื่อการเรยี นการสอนอีก ประเภทหนึ่ง แตส่ ื่อประเภทน้ีมักจะใช้ร่วมกบั สื่อ 2 ประเภทแรก จึง จะไดผ้ ลดี

วธิ ีการผลติ และพฒั นาสื่อการเรียนรู้ การผลิตส่ือการสอน เพ่ือใชใ้ นการดำเนินการจัดการเรยี นในสถานศกึ ษาขนึ้ ใช้เองโดยครผู สู้ อนนัน้ ผู้สอนจะ เป็นผ้ทู สี่ ามารถวเิ คราะหถ์ งึ ความยากง่าย ความเหมาะสมต่อการเรยี นรขู้ องผเู้ รียน แต่การท่จี ะผลิตสื่อ ใหม้ ี ประสทิ ธภิ าพ ตอ่ การเรยี นรนู้ ั้นจะตอ้ งมกี ระบวนการผลิตท่ีมีขั้นตอนและมีระบบ เพื่อให้สื่อทผ่ี ลิตนน้ั มีคุณคา่ ต่อ การเรียนสูงสดุ หลักการผลติ สื่อ 1. ต้องออกแบบให้ตรงกบั จุดมงุ่ หมาย เหมาะสมกับผเู้ รยี น 2. ผลิตโดยคำนึงถึงประโยชน์ท่ีจะนำไปใช้งาน 3. สามารถนำไปใช้ไดง้ า่ ย วิธีการใชไ้ มย่ ุ่งยาก มีคู่มือประกอบการใชง้ าน 4. การส่ือบางประเภทไม่จำเปน็ ต้องแสดงรายละเอียดมากนกั 5. คำนงึ ถงึ ความประหยัดทั้งงบประมาณและเวลาใหเ้ หมาะสม การออกแบบส่ือต้องจดั ลำดับเนอื้ หาเป็นระเบียบและดงู ่าย - ใช้ขนาดตัวอกั ษรทีแ่ ตกต่างกนั เช่นหัวข้อใชต้ ัวอักษรขนาดใหญก่ ว่าหวั ข้อยอ่ ย - ใช้สเี นน้ ในสว่ นทส่ี ำคญั - ใช้ชอ่ งวา่ งในการจดั กลุ่มของเน้ือหา เปลย่ี นลักษณะของตวั อักษรนั้น ใช้ตัวหนาในข้อความทีต่ ้องการเนน้ ใชช้ ่องวา่ งเพ่ือแบ่งกลมุ่ เนื้อหาแตล่ ะกลุ่มออกจากกนั ข้อความทต่ี ้องการให้อา่ นกอ่ นควรจัดไวท้ ต่ี ำแหน่งมุมซ้ายบนของหนา้ กระดาษ หลกั ในการประดษิ ฐ์ตวั อักษร 1. การเลอื กแบบ หรือลักษณะของตวั อักษรทจ่ี ะเขียน หวั เรื่อง หรอื ใจความสำคัญควรจะมีการเน้นรูปแบบ ขนาดที่ แตกตา่ งจากข้อความธรรมดา 2. ขนาดของตวั อักษร ควรสัมพันธ์กับระยะความหา่ งจากตัวอกั ษร เชน่ ผู้อา่ นอย่หู า่ ง 4.8 เมตร ตวั อักษรควรจะมี ขนาด 1.2 เซนตเิ มตร 3. ชอ่ งไฟ ต้องคำนงึ ถงึ ช่องไฟ เพอ่ื ความสวยงาม ดูเป็นระเบยี บ อาจใชก้ ารประมาณดว้ ยสายตา หรือถือหลัก ช่องไฟระหวา่ งตัวอกั ษรเปน็ 1 ใน 3 หรอื 2 ใน 3 ส่วนของตัวอกั ษร ทั้งนีก้ ่อนทจ่ี ะประดิษฐ์ตวั อักษร ควรนบั จำนวนตัวอักษรเสยี ก่อน จากน้ันก็หาจดุ ศูนย์กลาง แลว้ จึงลงมือร่างแบบ

หลกั การผลติ สื่อการสอนทำมือ - ต้องออกแบบใหต้ รงกับจุดมงุ่ หมาย - ผลติ โดยคำนงึ ถงึ ประโยชน์ทจ่ี ะนำไปใช้งาน - สามารถนำไปใชไ้ ดง้ า่ ย วิธกี ารใช้ไมย่ งุ่ ยาก มคี ู่มอื ประกอบการใชง้ าน - ส่อื บางประเภทไมจ่ ำเป็นต้องแสดงรายละเอียดมากนัก - คำนงึ ถึงความประหยัดทัง้ งบประมาณและเวลาใหเ้ หมาะสม - เลอื กข้อความสำคัญของงานและเลือกรปู ภาพมาประกอบเพื่อใหม้ ีเนือ้ หา ชดั เจนขนึ้ - เลอื กขนาดทเี่ หมาะสม - เลือกกระดาษใหเ้ หมาะสมกับชนิ้ งาน - ทำช้นิ งานเป็นป็อบอัพเพื่อสร้างความนา่ สนใจ - เลอื กสสี ันสดใสในการทำชิ้นงาน - ใส่ตัวการต์ นู ลงไปในช้ินงาน

ตวั อย่างส่อื การเรยี นการสอน