LibUnit4

แผนการสอนประจําสปั ดาห์ท่ี 4 วชิ า หอ้ งสมดุ กบั การรสู้ ารสนเทศ รหสั วชิ า 3000 – 1601 จํานวน 1 หนว่ ยกิต การบรรยายครั้งที่ 4 บทท่ี 4 สว่ นประกอบของหนงั สอื และส่ิงพิมพอ์ น่ื วัตถปุ ระสงคเ์ ชิงพฤตกิ รรม เมื่อนกั ศกึ ษาเรียนจบบทเรียนนี้แล้ว จะมีความสามารถดงั ต่อไปน้ี 1. บอกความสาํ คัญของการรู้จักส่วนประกอบของหนังสือและส่ิงพมิ พอ์ น่ื ๆ ได้ 2. อธบิ ายถงึ ส่วนประกอบของหนังสือ วารสาร และหนังสอื พิมพ์ได้ 3. บอกวิธีการใช้หนังสอื และสิ่งพิมพ์อื่นได้ 4. อภปิ รายวิธีการถนอมหนงั สอื ได้ สาระการเรยี นรู้ 1. ความสําคญั ของการรจู้ กั ส่วนประกอบของหนังสอื และสง่ิ พมิ พ์อน่ื 2. ส่วนประกอบของหนงั สือ 3. ส่วนประกอบของวารสาร 4. สว่ นประกอบของหนังสอื พมิ พ์ 5. วิธีการใช้หนังสือ 6. การถนอมหนงั สอื กิจกรรมการเรียนการสอน 1. นักศกึ ษาชว่ ยกันยกตวั อย่างสว่ นประกอบของหนังสอื ท่ีร้จู กั 2. ครูผสู้ อนบรรยายเนื้อหา 3. นกั ศกึ ษาชว่ ยกนั สรปุ เน้อื หา สื่อการสอน 1. งานนาํ เสนอเร่อื ง ส่วนประกอบของหนังสอื และสง่ิ พิมพอ์ ืน่ 2. เอกสารประกอบการสอนวิชา ห้องสมุดกับการรู้สารสนเทศ 3. ตวั อย่างหนังสอื วารสารและหนังสือพิมพ์ วิธีการวดั และประเมนิ ผล 1. ทําแบบทดสอบก่อนและหลงั เรียน 2. แบบสงั เกตพฤตกิ รรม การสังเกตพฤตกิ รรมของผเู้ รียนและการเข้าช้ันเรียน 3. ซกั ถามทดสอบความเข้าใจของนกั ศกึ ษา

เอกสารประกอบการเรยี นวชิ าหอ้ งสมุดกับการรสู้ ารสนเทศ บทท่ี 4 สว่ นประกอบของหนังสือและสงิ่ พิมพอ์ ่นื 71 บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสือและสง่ิ พมิ พ์อ่นื 4.1 ความสําคญั ของการรู้จกั สว่ นประกอบของหนงั สือและสงิ่ พิมพ์อนื่ การรู้จักส่วนประกอบของหนังสือและส่ิงพิมพ์อื่นช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดสามารถใช้ประโยชน์ จากหนังสือได้อย่างเต็มท่ี มีประสิทธิภาพ เข้าใจวิธีการเลือก การค้นหาข้อมูลจากหนังสือและส่ิงพิมพ์ น้นั ๆ ตลอดจนเกดิ ความชื่นชมและตระหนกั ถงึ คุณคา่ ของหนงั สือและสิง่ พมิ พอ์ ่ืนๆ มากขนึ้ 4.2 ส่วนประกอบของหนงั สือ หนังสอื มีสว่ นประกอบทสี่ าํ คญั 4 สว่ น ดังต่อไปนี้ 1. ส่วนปก 2. สว่ นตน้ เล่ม 3. สว่ นเนื้อเรื่อง 4. สว่ นอ้างองิ และเพิ่มเตมิ 4.2.1 ส่วนปก ประกอบไปดว้ ย 4.2.1.1 ปกนอก ลกั ษณะ : 1) มที ้งั ปกแข็งและปกออ่ น มลี ายหรอื เกลย้ี งๆ 2) ปกอ่อน จะมีชื่อผู้แต่ง ชื่อสํานักพิมพ์และปีที่พิมพ์ ส่วนปกแข็ง อาจพิมพ์หรือไม่พิมพ์ข้อความใดๆ หากไม่พิมพ์ข้อความใดๆ ไว้ มักจะมีใบหุ้มปกพิมพ์เพ่ือบอก รายละเอยี ดของหนังสือไว้ หนา้ ท่ี : ยดึ ตวั เล่มหนงั สือใหจ้ บั ได้สะดวก 4.2.1.2 สนั หนงั สือ ลักษณะ : 1) เปน็ ส่วนกลางระหวา่ งปกหนา้ กบั ปกหลัง 2) มกั มีข้อความทป่ี ระกอบด้วย ช่ือหนงั สอื ช่อื ผู้แตง่ และสํานกั พมิ พ์ 3) หอ้ งสมดุ มกั เขยี นเลขเรยี กหนังสอื ไว้ เพอื่ สะดวกในการจดั เก็บ และค้นหาหนังสือบนชัน้ หนา้ ท่ี : 1) ชว่ ยยดึ ปกหนงั สอื ไว้ 2) เพือ่ ใหม้ องหาได้ง่ายเวลาข้ึนช้นั หนังสอื 4.2.1.3 ใบยดึ ปก ลกั ษณะ : 1) เป็นกระดาษท่ีปะตดิ กบั ปกดา้ นใน

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมดุ กับการรสู้ ารสนเทศ บทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และสิ่งพมิ พอ์ น่ื 72 2) บางเลม่ มขี อ้ ความทม่ี ปี ระโยชนห์ รือประกอบการอ่านหนงั สือนั้นๆ เชน่ แผนภูมิ แผนท่ี แต่โดยมากมกั ไมม่ ขี ้อความใด หน้าที่ : ทําใหห้ นังสือแขง็ แรงข้ึน 4.2.1.4 ใบหมุ้ ปก ลักษณะ : 1) เปน็ แผน่ หมุ้ ปกนอกของหนังสือ 2) บางเล่มอาจเปน็ กระดาษท่มี ีสีสันสวยงาม มีรปู ประกอบหรอื ไม่มีกไ็ ด้ 3) ดา้ นหนา้ มกั มีชื่อหนังสอื ชือ่ ผู้แต่ง 4) ส่วนท่ีพับเข้าข้างในและด้านหลังมักมีคําวิจารณ์ของนักวิจารณ์ ประวตั ิโดยสงั เขปของผู้แตง่ ภาพผ้แู ตง่ หนา้ ที่ : 1) รักษาปกนอกให้ใหม่อยูเ่ สมอ 2) ชว่ ยตกแตง่ ใหห้ นังสือมคี วามสวยงาม ดงึ ดดู สายตา 4.2.2 สว่ นต้นเลม่ เปน็ หน้าตน้ ๆ ทใี่ ห้รายละเอียดขั้นตน้ ของหนังสอื เล่มนน้ั ประกอบไปด้วย 4.2.2.1 ใบรองปก เป็นหนา้ ที่อยถู่ ดั จากใบยดึ ปก ไมม่ ขี อ้ ความใดๆ นับเปน็ หนา้ แรก และหนา้ สุดท้ายของหนังสือ 4.2.2.2 หนา้ ช่ือเรอ่ื ง ทําหนา้ ที่บอกชอื่ เร่ืองหรือช่ือชดุ หนังสือ 4.2.2.3 หนา้ ภาพพิเศษ เปน็ ภาพสาํ คัญในเล่ม อยกู่ ่อนหนา้ ปกใน 4.2.2.4 หนา้ ปกใน เป็นสว่ นสาํ คญั ทส่ี ุดของส่วนต้นเลม่ มขี ้อความเกี่ยวกบั รายละเอยี ดของ หนังสอื น้ันๆ โดยสมบูรณ์ ประกอบไปดว้ ย 1) ชือ่ เรอื่ ง คือ ชื่อของหนงั สอื เลม่ นั้นๆ 2) ชื่อรอง หรือคําอธิบายช่ือเรื่อง เพื่อช่วยให้เข้าใจความหมายของช่ือเรื่องมาก ย่งิ ขึ้น เช่น บรรณารักษ์ศาสตร์ กลา่ วถงึ วธิ กี ารใชห้ นงั สอื และห้องสมุด 3) ชื่อผู้แต่ง ได้แก่ ช่ือ นามสกุล หรือบางคร้ังอาจใช้เป็นนามปากกา และหากเป็น ชื่อสกุลจริง ก็อาจมีรายละเอียดอื่นๆ เช่น คุณวุฒิ ตําแหน่ง หน้าท่ีการงานหรือช่ือหนังสือสําคัญเล่ม อน่ื ๆ ของผ้แู ต่ง 4) ชือ่ บรรณาธกิ าร อาจมหี รือไมม่ ีกไ็ ด้ 5) ชื่อผ้เู ขียนภาพประกอบ หรอื ผูแ้ ปล สําหรับหนังสือที่มีภาพประกอบหรือแปลมา จากภาษาตา่ งประเทศ 6) ช่ือผู้เขียนบทนาํ กรณีทผ่ี ู้เขยี นไม่เขยี นบทนาํ เอง 7) ครั้งท่ีพิมพ์ กรณีที่พิมพ์ครั้งท่ี 2 เป็นต้นไป บางเล่มอาจมีการแก้ไขเพิ่มเติม ก็จะ มกี ารแจง้ ไว้ เชน่ พมิ พค์ รง้ั ท่ี 2 และเพ่มิ เติม 8) พิมพลักษณ์ ประกอบดว้ ย

เอกสารประกอบการเรียนวิชาหอ้ งสมุดกับการรู้สารสนเทศ บทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนงั สอื และส่ิงพมิ พ์อ่นื 73 (8.1) สถานท่พี มิ พ์ ไดแ้ ก่ ชอื่ เมืองทเี่ ปน็ สถานทตี่ ้ังของโรงพมิ พ์ เช่น กรงุ เทพมหานคร เชียงใหม่ ขอนแก่น เปน็ ต้น (8.2) ชอ่ื สาํ นักพมิ พห์ รอื ผู้จดั พมิ พ์ เชน่ ไทยวัฒนาพานชิ เอมพันธ์ุ เปน็ ต้น (8.3) ปีทีพ่ ิมพ์ 4.2.2.5 ปีลขิ สทิ ธิ์ ไดแ้ ก่ ปีท่ีไดร้ ับสทิ ธิใ์ ห้พมิ พ์หนงั สือเล่มนัน้ ๆ สาํ หรบั หนงั สือต่างประเทศ จะปรากฏในส่วนของปกใน เช่น Copyright 2011 หรอื มลี กั ษณะเปน็ ตัวอักษร c อยู่ในวงกลม © ปี พ.ศ. และชอื่ สํานักพมิ พท์ ่ีไดร้ บั สิทธใ์ิ หจ้ ดั พิมพ์ ตวั อย่างเชน่ ©2011 เปน็ ตน้ 4.2.2.6 คําอุทิศ อยู่ถัดจากหน้าปกใน เป็นคํากล่าวของผู้แต่งท่ีอุทิศหนังสือเล่มน้ันให้แก่ บุคคลใดบุคคลหน่ึง หรือกลุ่มคน บางคร้ังอาจเป็นสมาชิกในครอบครัว เช่น บิดา มารดา ภรรยา หรอื บตุ รของผู้แต่ง เชน่ แด่ นํ้าพุ ลูกรกั เป็นตน้ 4.2.2.7 คํานํา เป็นส่วนที่ผู้ใช้หนังสือควรอ่านก่อนเพื่อทําความรู้จักและเข้าใจวัตถุประสงค์ ของหนังสือหรือรายละเอียดของเน้ือเร่ืองในหนังสือ มีลักษณะเป็นคําแถลงของผู้แต่งท่ีมีถึงผู้อ่าน เพื่อช้ีแจงขอบเขตของหนังสือ เหตุผลในการแต่งหนังสือ ลําดับเร่ืองราวในหนังสือ ระดับของผู้อ่าน การใช้ตัวย่อหรือลักษณะพิเศษของหนังสือ ตลอดจนคํากล่าวขอบคุณของผู้แต่งที่มีต่อผู้ให้ ความชว่ ยเหลือในการแต่งหนังสอื นัน้ ๆ 4.2.2.8 ประกาศคุณูปการหรือกิตติกรรมประกาศ เป็นคําขอบคุณของผู้แต่งที่มีต่อผู้ให้ ความช่วยเหลือในการการแต่งหนังสือน้ัน ๆ กรณีมีความช่วยเหลือจากบุคคลในหลายด้าน เป็นส่วนประกอบหน่ึงของวิทยานิพนธ์ทุกเล่ม ประโยชน์สําหรับผู้อ่านคือช่วยให้ทราบชื่อบุคคล ผูท้ รงคุณวฒุ ิในดา้ นต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับหนงั สือนัน้ 4.2.2.9 บทนํา เขียนโดยผู้แต่งหรือบุคคลอื่นก็ได้ มีลักษณะเป็นคําอธิบายเนื้อหากว้างๆ หรือโครงสรา้ งของหนังสือ เพ่ือใหผ้ ู้อา่ นเข้าใจเรอื่ งในเบือ้ งตน้ 4.2.2.10 สารบัญหรือสารบาญ อยู่ถัดจากหน้าคํานํา เป็นลําดับหัวข้อใหญ่ๆ ของหนังสือ อาจแบ่งเป็นภาค ตอนหรือบท และบอกหมายเลขหน้าว่าเริ่มต้นจากหน้าใด ในบางเล่มอาจมีเร่ือง ย่อยๆ ของแต่ละบทไว้ด้วย ประโยชน์ของสารบัญคือ ทําให้ทราบเน้ือเรื่องในหนังสือได้โดยสังเขป ชว่ ยให้เลอื กตอนท่ีตอ้ งการอ่านได้ 4.2.2.11 รายช่ือภาพประกอบหรือสารบัญภาพหรือสารบัญตาราง อยู่ถัดจากสารบัญ มลี ักษณะเป็นภาพถา่ ย ภาพเขยี น แผนที่ แผนภมู ิ หรอื ตาราง กรณมี ภี าพประกอบภายในเล่มหลายๆ 4.2.3 ส่วนเน้ือเร่ือง หมายถึง เน้ือหาของหนังสือ เป็นรายละเอียดของหนังสือนั้นๆ เริ่มจากบทท่ี 1 ถงึ บทสุดท้ายตามลาํ ดบั ที่แจง้ ไว้ในสว่ นของสารบัญ 4.2.4 ส่วนอ้างอิงและเพิ่มเติม หมายถึง ส่วนท่ีทําหน้าท่ีเพ่ิมเติม ขยายความจากเนื้อเรื่อง มีการ อา้ งองิ ถึงจากเน้อื หาบางตอน ได้แก่

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าห้องสมุดกบั การรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และสงิ่ พมิ พ์อื่น 74 4.2.4.1 ภาคผนวก หมายถึง ข้อความท่ีไม่ใช่เนื้อหาโดยตรงของหนังสือ แต่เป็นคําอธิบาย เพิ่มเตมิ เน้อื เร่อื งในบางตอนที่มีความสัมพันธ์กับเนื้อเร่ือง เช่น หนังสือประวัติศาสตร์ อาจมีภาคผนวก เปน็ ลําดบั ราชสกุลวงศ์ หรือลําดบั ปีสําคญั ๆ ของเหตกุ ารณต์ ่างๆ 4.2.4.2 อภิธานศัพท์ หมายถึง บัญชีคําศัพท์เฉพาะ ศัพท์ยากๆ หรือศัพท์ภาษาอังกฤษท่ีมี ในเรือ่ ง ชว่ ยใหผ้ ู้อ่านเขา้ ในความหมายของเน้ือเรอื่ งได้ดยี ิง่ ขึ้น อยู่ในส่วนท้ายเลม่ หรือภาคผนวก 4.2.4.3 เชิงอรรถ หมายถึง หลักฐานการอ้างอิงข้อความท่ีนํามาจากแหล่งข้อมูลอ่ืนท่ีใช้ ประกอบในการเรยี บเรยี ง มี 3 ประเภท ไดแ้ ก่ 1) เชิงอรรถอ้างอิง เป็นการแสดงแหล่งที่มาของขอ้ ความทนี่ ํามาเรยี บเรียง 2) เชิงอรรถเสริมความ เป็นเชิงอรรถท่ีมีลักษณะเป็นคําอธิบายศัพท์หรือข้อความ เพิม่ เตมิ ในเนื้อเรอื่ ง 3) เชิงอรรถโยง เป็นเชิงอรรถท่ีโยงให้ผู้อ่านดูข้อความในหน้าอ่ืนหรือดูเพ่ิมเติม ในบทอน่ื ทีม่ ีการกลา่ วถงึ ซํ้าๆ 4.2.4.4 บรรณานุกรมหรือเอกสารอ้างอิง หมายถึง รายชื่อหนังสือหรือบทความในวารสาร หรือส่ิงพิมพ์อ่ืนที่ผู้แต่งนํามาใช้ประกอบในการเขียนหนังสือเล่มนั้น มีลักษณะเรียงลําดับตามอักษร ตัวแรกของช่ือผู้แต่ง ต้ังแต่ตัวอักษร ก เป็นต้นไป ถ้าเป็นหนังสือต่างประเทศ จะเรียงลําดับ ตามตัวอักษรตัวแรกของนามสกุลผู้แต่ง ประโยชน์สําหรับผู้อ่านคือช่วยให้มีข้อมูลสําหรับนําไปค้นคว้า เพิ่มเติมจากรายชื่อสิง่ พิมพท์ ีป่ รากฏนั้น 4.2.4.5 ดรรชนี หรือดัชนี หมายถึง หัวข้อย่อยๆ หรือบัญชีคําที่เก็บมาจากเน้ือเร่ือง ในหนังสือ จัดเรียงลําดับตามลําดับอักษร ต้ังแต่ตัวอักษร ก เป็นต้นไป ภาษาต่างประเทศ จัดเรยี งลําดบั ตามตัวอกั ษร A เปน็ ตน้ ไป พร้อมบอกหน้าในเล่มที่ปรากฏคําน้ันๆ อยู่ ประโยชน์สําหรับ ผูอ้ ่านคือช่วยในการคน้ หวั ขอ้ ยอ่ ยๆ หรือคาํ ทีต่ ้องการได้อย่างรวดเร็ว 4.3 ส่วนประกอบของวารสาร ประเภทของวารสาร แบ่งได้ 3 ประเภท คือ วารสารทั่วไปหรือวารสารบันเทิง วารสารวิชาการ และวารสารข่าวและวิจารณ์ข่าว ขนาดของเล่มจะมีขนาดใหญ่หรือเล็กกว่าหนังสือธรรมดา ลักษณะ การพิมพ์อาจมีการจดั แบ่งเป็นคอลัมน์ โดยทว่ั ไปวารสารมีสว่ นประกอบหลักๆ ดงั ตอ่ ไปน้ี 4.3.1 ปก มักเป็นปกอ่อน หากเป็นวารสารท่ัวไปหรือวารสารข่าว จะมีรูปภาพหรือภาพข่าว ท่ีเชิญชวนหรือเสนอภาพต่างๆ ที่มีในเนื้อหาภายในเล่ม ส่วนวารสารวิชาการมักพิมพ์สารบัญเร่ืองไว้ที่ หน้าปกแทนรปู ภาพ องค์ประกอบทพ่ี ิมพ์ไว้ในปกวารสารประกอบด้วย ช่ือวารสาร ฉบับที่ วัน เดือนปี ทอ่ี อก

เอกสารประกอบการเรียนวิชาห้องสมดุ กบั การรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนงั สือและสง่ิ พิมพ์อืน่ 75 4.3.2 สารบัญ มีท้ังท่ีพิมพ์ไว้ท่ีหน้าปก หน้าถัดจากหน้าปก ด้านหลังของปกหน้า หรือพิมพ์ไว้ ท้ายเล่ม มีลักษณะเช่นเดียวกับสารบัญในหนังสือ คือ เรื่องและหมายเลขหน้าเร่ิมต้นของเร่ือง ทป่ี รากฏในวารสาร ในหน้าสารบัญนี้มักมีรายละเอียดของวารสาร ได้แก่ ช่ือวารสาร วันเดือนปีที่ออก รายละเอยี ดเก่ียวกบั วัตถุประสงคข์ องวารสาร กาํ หนดออก (เชน่ รายสปั ดาห์ รายปักษ์ หรือรายเดือน) อัตราคา่ บาํ รงุ รายปแี ละรายปลีก รายช่อื บรรณาธกิ ารและคณะผ้จู ดั ทาํ สถานทบ่ี อกรับ เปน็ ตน้ 4.3.3 เน้อื หา มขี อ้ มูลแตกต่างกันไปตามประเภทของวารสาร ได้แก่ วารสารทั่วไปหรือแมกกาซีน (Magazine) มักประกอบด้วยนวนิยายท่ีลงติดต่อทุกฉบับ จนจบเรื่อง เรื่องสน้ั สารคดี นิทาน คอลัมน์ความร้เู บด็ เตล็ด สรุปข่าว เปน็ ตน้ วารสารวิชาการ ประกอบไปด้วยบทความวิชาการตามวัตถุประสงค์ของวารสารที่เขียน โดยผ้ทู รงคุณวุฒิ วารสารขา่ วและวิจารณ์ข่าว นําเสนอข่าวและบทวิจารณ์ตา่ งๆ 4.3.4 ภาพประกอบ บางวารสารอาจมีภาพประกอบเพื่อให้น่าสนใจ ชวนอ่านหรือประกอบ การทําความเข้าในเนือ้ หา 4.3.5 โฆษณาแจ้งความ เป็นการลงโฆษณาแจ้งความของบริษัทห้างร้านต่างๆ แทรกในเล่ม หรือสว่ นของปก เพอื่ ช่วยคา่ ใชจ้ ่ายในการพิมพว์ าร 4.4 สว่ นประกอบของหนงั สือพิมพ์ สําหรบั หนงั สอื พิมพ์รายวัน โดยทว่ั ไปมีประกอบดงั ต่อไป 4.4.1 พาดหัวข่าว ได้แก่ ประโยค วลี หรือข้อความส้ันๆ ที่เป็นสาระหรือใจความสําคัญ ของเนื้อข่าว พิมพ์ด้วยตัวอักษรขนาดใหญ่ และมักอยู่ด้านบนของเน้ือข่าว พาดหัวข่าวมีหน้าที่ ให้สาระสําคัญของข่าว ดงึ ดูดความสนใจ ประหยดั เวลาของผู้อ่าน และช่วยในการจัดหน้าหนังสือพิมพ์ โดยปกติพาดหัวข่าวจะมีหนึ่งหรือไม่เกินสามข่าว โดยมีขนาดตัวพิมพ์ลดหล่ันกันลงมา เปรียบได้กับ สารบัญของหนงั สอื 4.4.2 ความนํา วรรคนํา หรือโปรยข่าว (Lead) คือ ข้อความส่วนสรุปใจความสําคัญของเนื้อข่าว อาจมีสาระสําคัญหลายประการ จะนําเสนอเรียงตามลําดับความสําคัญ นับเป็นเน้ือหาส่วนแรก ของเนื้อข่าว เป็นส่วนที่มีสาระความหมาย กระตุ้นความรู้สึกอยากรู้ อยากเห็น ดึงดูดความสนใจ และสร้างอารมณค์ ล้อยตามจนตอ้ งอ่านเน้ือข่าวตง้ั แตต่ ้นจนจบ 4.4.3 เนอ้ื หาในหนงั สอื พมิ พ์ มสี ่วนประกอบดงั ต่อไปนี้ 4.4.3.1 ข่าว คือ รายงานเหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนในชีวิตประจําวันของคน เศรษฐกิจหรือโลก ประเภทของข่าวมี 2 ประเภท ได้แก่

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาหอ้ งสมดุ กบั การรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนงั สอื และสิง่ พิมพอ์ นื่ 76 1) ข่าวแข็ง (Hard news) หมายถึง ข่าวที่มีสารประโยชน์ เช่น ข่าวเศรษฐกิจ การศึกษา วัฒนธรรม การบรหิ ารหรือความสมั พันธ์ระหวา่ งประเทศ เป็นตน้ 2) ข่าวอ่อน (Soft new) หมายถึง ข่าวท่ีเป็นเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตหรือข่าวที่ให้ ความบนั เทิง เช่น ขา่ วอุบตั เิ หตุ อาชญากรรม ข่าวกฬี า ธุรกิจบันเทิงและข่าวสังคม 4.4.3.2 บทนํา เขียนโดยบรรณาธิการ เพื่อแสดงความคิดเห็นในเร่ืองใดเรื่องหน่ึงหรือเป็น บทวจิ ารณ์ 4.4.3.3 สารคดี บทความ คอลัมน์ประจํา เป็นส่วนท่ีมีประจําในหนังสือพิมพ์เล่มนั้นๆ มีลักษณะดังนี้ สารคดี หมายถงึ เรื่องทม่ี สี าระ เน้ือหาเชงิ วิชาการ บทความ หมายถงึ ความคิดเหน็ หรอื บทความจากนกั วชิ าการ คอลัมน์ หมายถึง ข้อเขียนจากนักเขียนประจําท่ีมีศิลปะในการเขียน โดยมี ข้อความตามความเหมาะสมของเนือ้ หาในคอลมั น์นั้นๆ 4.4.3.4 บทบรรณาธิการหรือบทนํา เป็นการนําเสนอความคิดเห็นที่มีต่อการนําเสนอข่าว เปรียบเสมอื นนโยบายหรือทศิ ทางในการเขียนข่าวของหนังสือพิมพฉ์ บบั น้นั ๆ 4.4.3.5 ภาพประกอบ เป็นส่วนสําคัญในหนังสือพิมพ์ เพ่ือให้เกิดความน่าสนใจและเข้าใจ เนื้อหาได้มากข้ึน 4.4.3.6 หน้าโฆษณา นับเป็นสารสนเทศอย่างหน่ึงของหนังสือพิมพ์ ทั้งยังมีรายได้จากการ โฆษณาสนิ คา้ นอกเหนอื ไปจากรายได้จากการจาํ หนา่ ยหนังสอื พิมพ์ 4.5 วธิ ีใชห้ นังสอื เพื่อให้การใช้และเลือกหนังสือได้ตรงตามวัตถุประสงค์ในการอ่าน ควรทําความเข้าใจวิธีการใช้ หนงั สอื ต่อไปน้ี 4.5.1 การเลือกหนังสือ มเี หตุผลและวิธกี ารเลือกดงั นี้ 4.5.1.1 การเลือกหนังสือให้ตรงตามความต้องการ เนื่องจากหนังสือมีมากทั้งปริมาณ และประเภท เช่น หนงั สอื ประเภทสารคดี บันเทงิ คดี จงึ ตอ้ งเลอื กใหต้ รงกับวัตถปุ ระสงคข์ องการอ่าน 4.5.1.2 การเลือกหนังสือให้ได้หนังสือที่มีคุณภาพ สามารถพิจารณาได้จากองค์ประกอบ ดังตอ่ ไปน้ี 1) ผู้แต่ง พิจารณาจากคุณวุฒิ ชื่อเสียงในด้านความรู้ ความเช่ียวชาญ ช่วยให้ ม่ันใจในความถกู ตอ้ งของเนอ้ื หาและคุณคา่ ของหนงั สือ

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมดุ กับการร้สู ารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และส่ิงพิมพอ์ น่ื 77 2) กลวิธีการเขียน พิจารณาจากความสามารถในการถ่ายทอดความรู้ ภาษาที่ใช้ ความงดงามสละสลวย ความคิด อดุ มการณห์ รอื ปรชั ญาของผูเ้ ขยี น ชว่ ยใหผ้ อู้ า่ นเข้าใจและได้อรรถรส ในการอ่าน 3) การอา้ งองิ พิจารณาจากความทันสมัยของบรรณานุกรม 4) สาํ นกั พมิ พ์ ประสบการณห์ รอื ความเช่ียวชาญในการพิมพ์ของแต่ละสํานักพิมพ์ แต่ละแหง่ แตกต่างกนั ไป เชน่ หนงั สือดา้ นคอมพวิ เตอร์และเทคโนโลยี ดา้ นปรชั ญา ศาสนา เป็นต้น 4.5.2 การทําความรู้จักหนังสือ เพ่ือตรวจสอบขอบเขตและความสําคัญของเน้ือหา โดยพิจารณา จากองค์ประกอบของหนงั สอื ดงั ต่อไปนี้ 4.5.2.1 คํานํา เพ่อื พจิ ารณาขอบเขตและความม่งุ หมายของหนังสือ 4.5.2.2 สารบัญ เพอ่ื พิจารณาความครอบคลุมของเน้อื หา 4.5.2.3 ดรรชนี กรณีท่ีพอมีความรู้ในเนื้อหาอยู่บ้างแล้ว พิจารณาดูจากเนื้อหาว่ามีระดับ ตรงกบั ความต้องการหรือละเอียดลกึ ซ้งึ เพียงใด อา่ นเขา้ ใจได้งา่ ยหรอื ยากเพียงใด 4.5.3 การหาหวั ขอ้ เรอ่ื ง องคป์ ระกอบของหนังสือที่ใชใ้ นการหาหัวขอ้ เร่อื ง มี 2 ส่วน ได้แก่ 4.5.3.1 สารบัญ พิจารณาจากหัวข้อเร่ือง ชื่อบท หรือหัวข้อรอง โดยอาจคาดเดา จากหวั ขอ้ แล้วพลกิ หารายละเอยี ดด้านในเพอ่ื หาเน้อื หาที่ตอ้ งการอกี ครัง้ 4.5.3.2 ดรรชนี ลักษณะของดรรชนีที่เป็นคําสําคัญท่ีปรากฏในเล่ม พร้อมหมายเลขหน้า ผู้อ่านอาจพิจารณาโดยคาดเดาจากคําท่ีใช้หรือมีความหมายใกล้เคียงกับคําที่ต้องการ เช่น ภาษา ระดับสูง อาจคน้ จากคําวา่ ภาษาคอมพวิ เตอร์ เป็นตน้ 4.5.4 วธิ ีการอ่านหนงั สือ จดุ มงุ่ หมายในการอา่ น มี 2 ประการ ไดแ้ ก่ 4.5.4.1 การอ่านเพื่อการศึกษาค้นคว้า เป็นการอ่านตํารา หนังสือวิชาการ ประสิทธิภาพ ของการอ่านเป็นทักษะเฉพาะตัว โดยปกติควรอ่านอย่างคร่าวๆ เพ่ือสํารวจเนื้อหาอย่างน้อย 1 เที่ยว เพ่ือปูพ้ืนให้ทราบขอบเขต ทิศทางและประเด็นหลักของเนื้อเร่ืองก่อน แล้วอ่านเพื่อเก็บรายละเอียด อีกคร้งั หลักการอ่านทีม่ ีประสิทธิภาพมดี งั ต่อไปนี้ 1) อ่านได้เร็ว เกิดจากการฝึกทักษะการอ่านตามหลักวิชา เช่น การเคล่ือนไหว กลา้ มเน้ือตา เป็นต้น 2) จบั ใจความเนอื้ เรื่องได้ถูกต้อง ไมผ่ ดิ เพย้ี น 3) เก็บประเดน็ ของเน้อื เรือ่ งไดค้ รบถว้ น 4) ไม่หลงประเด็น โดยคํานงึ ถงึ คําตอบทตี่ ้องการจากเนื้อเรอ่ื งทอี่ ่านอยู่เสมอ 4.5.4.2 การอ่านเพ่ือความบันเทงิ เป็นการอ่านหนังสอื ประเภทนวนยิ าย วรรณคดี เรื่องส้ัน เป็นต้น มีจุดมุ่งหมายเพื่อความเพลิดเพลิน สนุกสนาน เพ่ือให้ได้อรรถรส จึงควรปล่อยอารมณ์

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมดุ กับการรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และสิง่ พมิ พอ์ น่ื 78 จินตนาการไปตามบทประพันธ์ พร้อมไปกับพิจารณาแง่คิด ปรัชญาท่ีแฝงมากับเรื่องนั้น เช่น ความงดงามของภาษา ปรชั ญา แงค่ ิดและคุณค่าทางศิลปวัฒนธรรม เป็นต้น 4.5.5 การถนอมหนังสอื คุณค่าของหนังสืออยู่ที่การใช้ ยิ่งใช้มาก ย่ิงมีคุณค่ามากข้ึน หากเก็บไว้โดยไม่มีการใช้ ก็เปรียบไดแ้ คก่ ระดาษเป้อื นหมกึ เท่านั้น แต่การใช้งานท่ีมากคร้ังอาจทําให้หนังสือชํารุดเสียหายได้เร็ว ขึ้น จึงควรทราบวิธีการใช้หนังสือท่ีถูกต้องเพ่ือถนอมหนังสือให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์นานย่ิงข้ึน ดังมี วธิ ีการต่อไปนี้ 4.5.5.1 การใช้หนงั สอื อยา่ งถูกวิธี 1) การเปิดหนงั สือ (1) เปิดโดยใช้หัวแม่มือกดเบาๆ ท่ีมุมบนของหนังสือ แล้วใช้น้ิวเก่ียว หน้ากระดาษพลกิ เปดิ ทลี ะหน้า (2) ไม่ใช้ปลายนิ้วแตะน้ําลายเพ่ือให้เกิดความหนืดและเปิดได้สะดวก เนื่องจากทาํ ให้หนงั สือสกปรกและน่ารังเกียจ (3) หากหน้าหนังสือติดกันเป็นปึก ให้แล่งด้วยมีดบางท่ีคมและสะอาดเพ่ือให้ เปิดอ่านไดส้ ะดวก และหนังสือไมฉ่ กี ขาด แฉลบเสยี หาย 2) การใชห้ นังสอื หากไม่ใชห่ นังสือสว่ นตวั ควรปฏิบตั ิดงั นี้ (1) ไม่ตัดหรือฉีกหนงั สือ (2) ไม่ขีดเขียนหรือทําเคร่ืองหมายใดๆ ลงบนหนังสอื 4.5.5.2 การป้องกนั ความเสยี หายของหนงั สือ 1) วางหนังสือในลักษณะตั้งเรียงกันและมีที่ต้ังมิให้หนังสือเอนหรือล้ม ไม่วางซ้อน กันเป็นตัง้ 2) ไม่ทงิ้ หนงั สือตากแดด ฝน หรอื ฝุ่นละออง 3) ระวงั มใิ หต้ กหล่นจากที่สงู ไม่นาํ ไปขวา้ งปาผูอ้ ่ืน 4) ระวงั มใิ หห้ นงั สือเปรอะเป้ือนส่งิ สกปรก เช่น สี นา้ํ ชา กาแฟ นา้ํ จิม้ เป็นต้น 5) ไม่นาํ ไปรองรบั นํ้าหนัก เชน่ ใช้รองน่ัง หนนุ ศรี ษะ เปน็ ตน้

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาหอ้ งสมดุ กบั การรสู้ ารสนเทศ บทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนังสือและสิ่งพมิ พอ์ ่นื 79 รูปภาพสว่ นประกอบของหนังสือและส่ิงพมิ พอ์ ่นื 1. สว่ นประกอบของหนังสอื 1.1 ส่วนปก 1) ปกนอก รปู ท่ี 4.1 หนา้ ปกนอก

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาห้องสมุดกบั การร้สู ารสนเทศ บทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และส่งิ พิมพอ์ ่นื 80 2) สันหนงั สือ รูปที่ 4.2 สนั หนงั สอื 3) ใบยดึ ปก รูปท่ี 4.3 ใบยึดปก

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาหอ้ งสมุดกบั การร้สู ารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และสิ่งพมิ พอ์ ่นื 81 4) ใบหมุ้ ปก รปู ท่ี 4.4 ใบหุม้ ปก 1.2 ส่วนตน้ เลม่ 1) ใบรองปก รปู ท่ี 4.5 ใบรองปก

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาห้องสมุดกบั การรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และส่งิ พิมพอ์ ่นื 82 2) หนา้ ชื่อเรอ่ื ง รูปท่ี 4.6 หนา้ ชื่อเร่อื ง 3) หน้าภาพพเิ ศษ รปู ที่ 4.7 หนา้ ภาพพเิ ศษ

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมุดกบั การรู้สารสนเทศ บทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนังสือและสิ่งพมิ พอ์ น่ื 83 4) หนา้ ปกใน ช่อื เรื่อง ชอื่ ผ้แู ตง่ ครงั้ ที่พิมพ์ ลิขสทิ ธิ์ รูปท่ี 4.8 หน้าปกใน

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาหอ้ งสมุดกับการร้สู ารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และส่งิ พิมพอ์ ่นื 84 5) หนา้ ลขิ สิทธ/์ิ พิมพลกั ษณ์ ลิขสทิ ธ์ิ พมิ พลักษณ์ : สถานท่ีพิมพ์, สาํ นักพิมพ์, ปีท่ีพมิ พ์ รูปที่ 4.9 ลิขสทิ ธ,์ิ พิมพลักษณ์ 6) คําอทุ ศิ รูปที่ 4.10 หน้าคาํ อุทศิ

เอกสารประกอบการเรยี นวชิ าห้องสมดุ กบั การรู้สารสนเทศ บทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และสิ่งพมิ พอ์ ่นื 85 7) คาํ นาํ รูปท่ี 4.11 หน้าคํานํา

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาหอ้ งสมุดกบั การรู้สารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสือและสิ่งพมิ พอ์ ่นื 86 8) ประกาศคณุ ปู การ/กิตตกิ รรมประกาศ รูปท่ี 4.12 หนา้ กติ ตกิ รรมประกาศ/ประกาศคุณปู การ

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมดุ กบั การรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนังสือและสิ่งพมิ พอ์ ่นื 87 9) บทนํา รูปท่ี 4.12 หน้าบทนํา 10) สารบัญ/สารบาญ รูปที่ 4.13 หนา้ สารบญั

เอกสารประกอบการเรียนวิชาหอ้ งสมุดกบั การร้สู ารสนเทศ บทท่ี 4 สว่ นประกอบของหนังสือและสิ่งพมิ พอ์ ่นื 88 1.3 สว่ นอา้ งองิ และเพิ่มเตมิ 1) ภาคผนวก รูปที่ 4.14 หนา้ ภาคผนวก 2) อภธิ านศัพท์ รปู ที่ 4.15 หนา้ อภธิ านศพั ท์

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาห้องสมดุ กบั การร้สู ารสนเทศ บทท่ี 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และสง่ิ พิมพอ์ น่ื 89 3) เชงิ อรรถ เชิงอรรถเสริมความ

เอกสารประกอบการเรยี นวิชาหอ้ งสมดุ กบั การร้สู ารสนเทศ บทท่ี 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และสง่ิ พมิ พอ์ ่นื 90 2 1 3 เชิงอรรถอา้ งอิง เชิงอรรถโยง เชิงอรรถเสรมิ ความ 4) บรรณานกุ รม รปู ท่ี 4.16 เชิงอรรถ รูปที่ 4.17 บรรณานกุ รม

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมุดกบั การร้สู ารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และสิ่งพมิ พอ์ ่นื 91 5) ดรรชน/ี ดชั นี รปู ที่ 4.18 ดรรชนี

เอกสารประกอบการเรยี นวชิ าหอ้ งสมุดกับการรู้สารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนงั สือและสิ่งพิมพอ์ ่นื 92 2. สว่ นประกอบของวารสาร ปีที่ ฉบับที่ วันเดอื นปี ท่อี อก สารบญั เร่อื ง 4.19 ปกวารสาร

เอกสารประกอบการเรียนวชิ าหอ้ งสมดุ กับการรู้สารสนเทศ บทที่ 4 ส่วนประกอบของหนังสอื และส่งิ พมิ พอ์ น่ื 93 3. ส่วนประกอบของหนังสอื พิมพ์ 1) พาดหวั ข่าว รูปท่ี 4.20 พาดหวั ขา่ ว 2) ความนํา/วรรคนํา/โปรยขา่ ว รูปที่ 4.21 ความนาํ หรือโปรยขา่ ว

เอกสารประกอบการเรยี นวชิ าหอ้ งสมดุ กบั การร้สู ารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสือและสิ่งพมิ พอ์ ่นื 94 3) ขา่ วแข็ง รปู ท่ี 4.22 ข่าวแข็ง 4) ขา่ วอ่อน รปู ที่ 4.23 ข่าวอ่อน 5) สารคดี รปู ที่ 4.24 สารคดี

เอกสารประกอบการเรยี นวชิ าห้องสมดุ กับการร้สู ารสนเทศ บทท่ี 4 สว่ นประกอบของหนังสือและสง่ิ พิมพอ์ ่ืน 95 ใบงานบทท่ี 4 ส่วนประกอบของหนงั สือและส่งิ พิมพอ์ นื่ ตอนที่ 1 ตอบคําถามต่อไปน้ี 1. อธิบายเหตุผลที่นักศกึ ษาควรรจู้ ักถึงส่วนประกอบต่างๆ ของหนังสือและสิ่งพิมพ์อน่ื ๆ 2. หนงั สอื มีส่วนประกอบกสี่ ่วน อธิบายพรอ้ มยกตัวอยา่ งประกอบ 3. สว่ นประกอบหลกั ๆ ของวารสารมีก่สี ว่ น อธิบายพรอ้ มยกตัวอยา่ งประกอบ 4. หนังสือมสี ่วนประกอบหลกั ใดบา้ ง อธิบายพรอ้ มยกตัวอย่างประกอบ 5. “สารคดี” “บทความ” และ “คอลมั น์” เหมือนหรอื แตกตา่ งกันอย่างไร จงอธบิ าย 6. อธบิ ายวิธีการเลือกหนังสอื ท่ีมีคุณภาพมาให้เขา้ ใจ 7. บอกหลกั การอ่านหนงั สือทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ 8. วิธีการใชห้ นังสอื หนงั สอื ทีถ่ กู ตอ้ ง มีอะไรบ้าง บอกวธิ พี รอ้ มทั้งเหตผุ ล

เอกสารประกอบการเรียนวิชาหอ้ งสมดุ กับการรสู้ ารสนเทศ บทที่ 4 สว่ นประกอบของหนังสอื และสิง่ พิมพ์อืน่ 96 ตอนที่ 2 จับคสู่ ่วนประกอบของหนังสอื และสงิ่ พมิ พ์อนื่ ต่อไปน้ี โดยนําตัวอักษรด้านขวามอื มาใสไ่ วใ้ น ชอ่ งว่างดา้ นซา้ ยมือ ...................1) ใบหมุ้ ปก ก. อธิบายเนอื้ หาหรือโครงสร้างของหนงั สืออยา่ งกวา้ งๆ เขียนโดยผู้แตง่ ...................2) ปกหนังสอื ข. คํากลา่ วแสดงความรสู้ ึกหรอื มอบความดใี ห้กับบุคลใดบคุ คลหนึ่ง ...................3) ใบรองปก ค. แสดงเฉพาะชอ่ื เรอื่ งของหนงั สือและชอื่ รองของหนังสือ ...................4) หนา้ ช่อื เรือ่ ง ง. มสี ีสันสวยสะดุดตาผอู้ ่านให้สนใจหนังสือ ...................5) หนา้ ปกใน จ. สว่ นสําคญั ที่สดุ ของหนังสือ สาํ หรับอ่านหรือคน้ ควา้ ...................6) หน้าลิขสทิ ธ์ิ ฉ. ใช้ค้นหวั ข้อย่อยๆ ในหนังสอื ไดอ้ ย่างรวดเร็ว ...................7) คําอุทศิ ช. แสดงความนยิ มทีม่ ีต่อหนงั สอื เล่มนั้น ...................8) หน้าคํานาํ ฌ. บอกถึงความม่งุ หมาย ขอบเขตเนือ้ หาของหนงั สอื เขียนโดยผู้แต่ง ...................9) หนา้ ประกาศคุณูปการ ด. แสดงถึงความเปน็ ผมู้ สี ิทธใิ์ นการพมิ พ์หนงั สอื เลม่ น้ัน ...................10) หน้าบทนาํ ต. ส่วนทช่ี ว่ ยรักษารูปเล่มของหนังสือให้ใหม่อยูเ่ สมอ ...................11) ดรรชนี ถ. รายชือ่ ของหนงั สือหรอื แหลง่ ขอ้ มูลทใ่ี ชเ้ พือ่ การเขยี นหนังสอื ...................12) สารบญั ท. ลาํ ดบั หัวขอ้ เรอ่ื งใหญ่ๆ ของหนงั สือ ...................13) สารบัญภาพ ธ. อธบิ ายคําศัพทท์ ปี่ รากฏในเลม่ เรียงตามลาํ ดบั ตัวอักษร ...................14) เนอ้ื เรื่อง น. กระดาษที่อยู่ต่อจากปกหนงั สอื ยึดตัวปกกับหนังสือใหต้ ดิ กนั ...................15) เชงิ อรรถ บ. มีชือ่ ผแู้ ตง่ ชื่อหนงั สอื ครงั้ ทพ่ี ิมพ์ สถานท่พี ิมพ์ สาํ นักพิมพ์และปีทพ่ี มิ พ์ ...................16) ภาคผนวก ป. แสดงความขอบคุณตอ่ บุคคลหรือคณะบคุ คล มักปรากฏในวทิ ยานพิ นธ์ ...................17) อภธิ านศพั ท์ ผ. หลักฐานการอา้ งอิงขอ้ ความทนี่ าํ มาจากแหล่งขอ้ มูลอ่นื ...................18) บรรณานกุ รม พ. หน้าเปลา่ อยถู่ ัดจากใบยดึ ปก ถอื เป็นหนา้ แรกและสุดทา้ ยของหนงั สือ ภ. บอกใหท้ ราบถงึ ตาํ แหน่งของรูปภาพในเล่ม ม. ข้อความทไ่ี ม่ใชเ่ นอ้ื หาของหนังสอื แตม่ ไี ว้เพอ่ื ขยายเนอื้ หาในหนังสอื ให้สมบูรณ์ยงิ่ ข้ึน