คู่มือสำนวนไทย

ค่มู อื สำหรบั ศกึ ษา ประกอบการทำแบบทดสอบ “สำนวนไทย”

คำช้ีแจง 1. ใหศ้ กึ ษาค่มู ือฉบบั น้กี ่อนทำแบบทดสอบ 2. แบบทดสอบเร่ืองสำนวนไทย มจี ำนวน 20 ขอ้ (20 คะแนน) เวลา 20 นาที 3. ผทู้ ีผ่ ่านเกณฑก์ ารประเมิน 80 % ข้นึ ไป จึงจะไดร้ บั วฒุ บิ ตั รในอีเมล (จำกดั วนั ละ 100 ท่าน) 4. ขอขอบคณุ ทกุ ท่านท่ีมีส่วนรว่ มกันในการ ส่งเสรมิ การใช้ภาษาไทย

กระดี่ได้น้ำ ใชเ้ ปรยี บเทยี บคนทแ่ี สดง กระตา่ ยตืน่ ตมู อาการดีอกดีใจต่ืนเต้นจน กอดคอกนั ตาย ตวั สนั่ กินขา้ วตม้ กระโจมกลาง ใช้เปรยี บเทยี บคนท่ีแสดง กินน้ำไม่เผอ่ื แล้ง อาการตน่ื ตกใจง่ายโดยไมท่ นั สํารวจให้ถอ่ งแท้ก่อน ไม่ทอดท้ิงกัน, ยอมเส่ยี งตาย ร่วมกนั ทำอะไรด้วยความใจรอ้ น ไม่พิจารณาให้รอบคอบ มักเป็นผลเสยี แก่ตน มีอะไรใช้หมดทันทไี มค่ ดิ ถึงวัน ขา้ งหน้า

กินนำ้ เหน็ ปลิง รูส้ ึกตะขดิ ตะขวงใจเหมือน อยากจะกินน้ำแต่พอเห็นปลิง กนิ ปูนรอ้ นท้อง อยใู่ นนำ้ ก็กินไมล่ ง กนิ อยกู่ ับปากอยากอยกู่ บั ทอ้ ง ทําอาการมีพริ ธุ ขนึ้ เอง แสดง เกลอื จ้มิ เกลอื อาการเดอื ดร้อนข้ึนเอง เกบ็ เบ้ยี ใต้ถนุ ร้าน รดู้ ีอยแู่ ลว้ แสรง้ ทําเปน็ ไมร่ ู้ แกว่งเทา้ หาเสี้ยน ไมย่ อมเสยี เปรียบกัน กำปัน้ ทุบดนิ แกเ้ ผด็ ให้สาสมกัน เกบ็ เล็กผสมน้อย ทําอะไรท่ี ประกอบดว้ ยส่วนเลก็ ส่วน น้อย โน่นบ้างนบ่ี า้ ง จนสําเร็จ เปน็ รปู เปน็ รา่ งขน้ึ มา รนหาเร่ืองเดือดร้อน ลักษณะการตอบทไี่ มไ่ ดใ้ ห้ ขอ้ มลู ทผี่ ถู้ ามตอ้ งการรู้

ใกล้เกลอื กินดา่ ง มองข้ามหรือไม่รู้ค่าของดที ่อี ยู่ ใกล้ตวั ซ่งึ จะเป็นประโยชน์แก่ ไกเ่ ห็นตนี งู งูเห็นนมไก่ ตนกลับไปแสวงหาสง่ิ อ่นื ที่ ขนมพอสมนำ้ ยา ด้อยกว่า ขงิ กร็ า ขา่ ก็แรง ต่างฝา่ ยต่างรู้ความลบั ของกัน ขช่ี า้ งจับตกั๊ แตน และกัน คอขาดบาดตาย ทงั้ สองฝา่ ยพอ ๆ กนั ไม่มใี คร คอหอยกับลกู กระเดือก ดกี ว่าใคร คิดเล็กคดิ นอ้ ย ตา่ งกจ็ ัดจา้ นพอ ๆ กัน, ต่างก็ มอี ารมณ์ร้อนพอ ๆ กนั , ตา่ ง ไม่ยอมลดละกัน ลงทนุ มากแตไ่ ดผ้ ลนดิ หน่อย รา้ ยแรงถงึ อาจตอ้ งสูญเสยี ชีวติ ได้ เขา้ กันไดด้ ี แยกกันไมอ่ อก คดิ ละเอียดถ่ีถว้ นเกินไป ไม่ยอมเสียเปรียบใคร

เคยี งบ่าเคียงไหล่ รว่ มสขุ รว่ มทกุ ข์ หรอื ร่วมเปน็ ฆ่าควายเสียดายพรกิ รว่ มตายด้วยกนั เงาตามตัว ทำการใหญ่ไมค่ วรตระหน่ี จบั ปูใสก่ ระด้ง ผูท้ ไ่ี ปไหนไปดว้ ยกนั แทบไม่ จดุ ไตต้ ำตอ คลาดกันเลย สง่ิ ทเ่ี พิม่ ข้ึนหรือลดลงไป จำ้ จจี้ ำ้ ไช ตามกัน แจงสี่เบย้ี ยากท่จี ะทำใหอ้ ย่นู งิ่ ๆ ได้ ชกั ใบให้เรอื เสีย พูดหรือทําส่ิงใดส่ิงหน่ึงบงั เอญิ ไปโดนเอาเจา้ ตัวหรอื ผู้ท่ีเป็น เจ้าของเรื่องนั้นเขา้ โดยผู้พูด หรือผู้ทําไม่รู้ตวั อาการที่พร่ำพดู หรือสอน อธิบายละเอียดชัดแจง้ พูดหรือทําขวาง ๆ ให้การ สนทนาหรือการงานเขวออก นอกเรือ่ งไป

ชักแมน่ ้ำทงั้ ห้า พดู จาหว่านลอ้ มหรืออา้ ง เหตุผลต่าง ๆ เพ่ือให้ได้สิ่งที่ กลวั ดอกพิกุลจะรว่ ง ตอ้ งการ ตักนำ้ รดหัวตอ ตาบอดคลำช้าง อาการท่นี ิ่งไม่ยอมพดู แนะนําพร่าํ สอนเทา่ ไรกไ็ ม่ ตาบอดได้แวน่ ได้ผล ตาบอดตาใส คนทร่ี ้อู ะไรดา้ นเดยี วหรอื นัย ตาบอดสอดตาเหน็ เดียวแลว้ เขา้ ใจว่าสงิ่ นน้ั เปน็ อย่างนั้น ผู้ท่ีไดส้ ง่ิ ซึ่งไมเ่ ป็นประโยชน์ แก่ตน มกั พดู เข้าค่กู ับ หวั ล้าน ได้หวี เป็น หัวล้านไดห้ วี ตาบอดไดแ้ ว่น ตาบอดอย่างทีต่ าดูเหมือนเปน็ ปรกติ แต่มองไม่เหน็ อวดรู้ในเรอ่ื งทีต่ นไมร่ ู้

ตาเป็นสับปะรด มพี รรคพวกทค่ี อยสอดส่อง เตยี้ อุ้มคอ่ ม เหตกุ ารณใ์ หอ้ ยูร่ อบขา้ ง ผู้ที่มฐี านะตำ่ ตอ้ ย หรอื ตำน้ำพรกิ ละลายแม่น้ำ ยากจนอยู่แลว้ แตย่ งั รับภาระ ตำขา้ วสารกรอกหมอ้ เลย้ี งดูผ้ทู ่ี มฐี านะลำบากเชน่ ตนอกี ทำคณุ บชู าโทษ นอนตายตาไม่หลับ ลงทุนไปโ1ดยไดผ้ ลประโยชน์ ไม่คมุ้ ทนุ การทำงานแบบพอกนิ พอใช้ ทำใหเ้ สร็จไปครง้ั หนง่ึ ๆ ทำใหพ้ ้น ๆ ไปแต่ละวนั โดย ไม่คดิ ถึงวนั ข้างหน้า ทาํ คณุ แตก่ ลบั เป็นโทษ ทาํ ดี แต่กลบั เปน็ ร้าย มักใชพ้ ูดเข้า คูก่ บั โปรดสตั วไ์ ดบ้ าป ตายแลว้ แตย่ งั มีหว่ งอยู่

เน้ือเต่ายำเตา่ นำเอากำไรหรอื ดอกเบ้ยี ไป นำ้ ท่วมปาก ลงทนุ คา้ ขายตอ่ ไปโดยไมต่ ้อง บา้ นเมืองมีข่อื มีแป ใชเ้ งินตน้ เบยี้ บา้ ยรายทาง พูดไม่ออกเพราะเกรงจะมีภัย แก่ตนหรือผู้อนื่ มากหมอมากความ บ้านเมอื งหรอื ประเทศยอ่ มมี ปากเปยี กปากแฉะ กฎหมายคุ้มครอง เงนิ ที่จะต้องใช้จ่ายหรือเสยี ไป เรื่อย ๆ เป็นระยะ ๆ ในขณะ ทาํ ธรุ กิจอยา่ งใดอยา่ งหน่งึ ให้ สําเรจ็ หลายคนกม็ คี วามเหน็ แตกตา่ งกนั เป็นหลายอย่าง จนตกลงกนั ไมไ่ ด้ เรยี กการว่ากล่าวตกั เตือน ซ้าํ แลว้ ซา้ํ เล่าก็ยังไมไ่ ดผ้ ล ตามทีม่ งุ่ หมาย

ไปไหนมา สามวาสองศอก ถามอยา่ งหนึ่ง ตอบไปอีก ผกั ชโี รยหนา้ อย่างหน่งึ ผบี งั ตา การทําความดีเพียงผวิ เผนิ อาการทคี่ ลา้ ยมีอะไร พายเรือคนละที บางอยา่ งมาทำให้มองไม่เห็น พายเรอื ทวนน้ำ หรือหาไมพ่ บ เชื่อกันวา่ ถูกผี พายเรือในหนอง ลักไปซ่อนหรือผีบังตา พายเรือในอ่าง ทำงานไมป่ ระสานกัน เพชรตัดเพชร ทำดว้ ยความยากลำบาก ฟน้ื ฝอยหาตะเข็บ คิด ทํา หรือพูดวกวนกลบั ไป กลับมา คิด ทาํ หรือพูดวกวนกลบั ไป กลบั มา คนเก่งต่อเก่งมาสูก้ นั หมายถงึ เอาเร่อื งที่ผ่านไปแล้ว มาพดู ทำให้มปี ระเด็นปัญหา ขน้ึ อกี

ไม้ซีกงัดไม้ซุง คนผ้มู ีฐานะตำ่ ไปคดั ค้านหรอื ไปก่อความกบั ผ้มู อี ำนาจ ยุใหร้ ำตำให้รัว่ สูงกวา่ ร่วมทกุ ขร์ ่วมสุข ยุให้แตกกนั ยุให้ผิดใจกนั ววั ลืมตีน ไม่ทอดทิ้งกัน คนท่ีไดด้ ีแลว้ ลมื ฐานะเดมิ ไว้เนือ้ เชื่อใจ ของตน สอนหนงั สือสงั ฆราช สซี อให้ควายฟัง ไวว้ างใจ สุกเอาเผากนิ สอนในสง่ิ ทเี่ ขารู้ดอี ยูแ่ ล้ว เส้นผมบังภูเขา แนะนำคนโง่ใหท้ ำสงิ่ ทีด่ ี แต่ไม่ยอมทำตาม ทำอยา่ งไมป่ ระณีต ทำอย่าง ขอไปที เรื่องงา่ ย ๆ แตค่ ิดไม่ออก เหมือนมีอะไรมาบังอยู่

เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน ยยุ งใหโ้ กรธ เกลียด หรอื ววิ าทกัน หญา้ ปากคอก หมายน้ำบ่อหนา้ สะดวก ง่าย ไม่มอี ะไรยงุ่ ยาก หิ่งห้อยแขง่ แสงจันทร์ มุ่งหวังจะไดส้ งิ่ ที่ยังมาไมถ่ ึง เหยียบข้ไี ก่ไม่ฝ่อ การจะแขง่ อำนาจกับผทู้ ่ีมี อิทธพิ ลเหนือกว่ายอ่ มสไู้ มไ่ ด้ เหน็ กงจกั รเป็นดอกบัว หยิบหยง่ ทําอะไรไมจ่ รงิ จงั ไม่เอาการเอางาน เห็นสิ่งท่ีไม่ถูกตอ้ งวา่ เป็นส่ิงท่ี ถูกตอ้ ง เห็นผิดเป็นชอบ กว็ า่

อัฐยายซื้อขนมยาย เอาทรัพย์จากผู้ปกครองหญิง ทีจ่ ะขอแตง่ งานด้วย มอบให้ เออออหอ่ หมก เป็นสนิ สอดทองหม้ันแก่ เอาทองร่กู ระเบ้ือง ผู้ปกครองหญิงนนั้ โดยสมรู้กนั เอามะพร้าวหา้ วไปขายสวน โดยปริยายหมายถึงการ เอามือไปซุกหบี กระทาํ อยา่ งอ่นื ในทํานอง เดยี วกนั น้ี เช่น เอาทรพั ย์จาก ผู้ใดผหู้ นง่ึ ซ้อื หรือแลกส่งิ ของ อื่นของผู้นน้ั เห็นด้วย พลอยเห็นตาม ไปด้วย ลดตัวลงไปสกู้ บั คนชั่วตำ่ มแี ต่ เสียศกั ดิศ์ รี เพราะไมค่ ู่ควรกัน แสดงความรหู้ รอื อวดรูก้ ับผู้ที่ ร้เู ร่อื งดกี วา่ หาเรอื่ งเดือดร้อนหรอื ความ ลาํ บากใส่ตวั โดยใช่ท่ี